Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Kolik bylo křížových výprav proti husitům? Papežská autorita a její uplatnění ve válce s herezí

100%

Soukup P.

|

nr 4

1015-1045

EN

This article examines the ways in which the crusades against the Hussites were launched. It provides a complete overview of papal bulls issued for the purpose of eradicating heresy in Bohemia and Moravia, and explores the relationship between the crusading bulls and specialized legations. In addition, it investigates the practical implementation of papal ordinances, which was the main task of the anti-Hussite legates. The response of the secular arm to the calls to crusade and the preaching campaigns depended on a number of political considerations, meaning that the dispatch of expeditions did not always correspond to papal proclamations. Recurrent military failures resulted in repeated calls to arms by secular authorities and a re-publishing of crusade bulls by papal agents.

2

“De heresibusetextirpacionehereticorum in dioecesiplocensi”. Was there an organized Hussite movement in the Mazovian part of the Płockdiocese in the mid-15th century?

88%

Graczyk W.

|

tom 26

|

nr 2

61-70

EN

In Mazovia, in the 1420s, we do not notice any signs of interest in the Hussite movementyet, although it is encountered in Wielkopolska and Kujawy at that time. The first signals about people sympathizing with the Hussite reform appeared at the end of the third decade of the 15th century. Over the course of less than twenty years (1440-1457), several places should be noted (Płock, Ciechanów, Strzegowo, Baboszewo, Bulkowo), where we meet some forms of interest in the teachings of John Hus. For the most part, they were clergymen, pastors of local parishes, and in one case a Płock scriptor, who may have familiarized himself with the reform program proposed by the Prague theologian. Is it possible to talk about the phenomenon of Hussitism in Mazovia on the basis of the above-discussed examples? I do not think so. It was not an organized movement with its leaders and, of course, supporters.These cases rather reflect some priests’ religious sensitivity, which may have been stimulated by the information coming from the world and have found an outlet in such forms of piety as the more frequent practice of exhibiting the Blessed Sacrament in the monstrance to revive the piety of the faithful. Secondly, the shortcomings in the education of the clergy and, therefore, the glaring deficiencies in the knowledge of theological issues, contained traps of falling into religious subjectivism. Probably the bishop's invitation to the suspect, the explanation, and a commitment to abandon unusual religious practices were enough to have the matter settled.The files of meetings of the cathedral chapter do not inform us about the theological debates that took place there, or on attempts to defend one’s own position – as it will happen a hundred years later due to the reform of Martin Luther. In this case, it was enough for Mikołaj of Mirzyniec to elaborate a set of basic principles of the Catholic faith, to acquaintfirst of all, the clergy with them, at the synods summoned by the bishop, and thus the problem was settled.

PL

Na Mazowszu, w latach 20 - tych XV wieku nie zauważamy jeszcze przejawów zainteresowania się ruchem husyckim, choć spotyka go się w tym czasie w Wielkopolsce i na Kujawach.Pierwsze sygnały o osobach sympatyzujących z reformą husycką pojawiły się w końcu trzeciej dekady XV wieku. Na przestrzeni niespełna dwudziestu lat (1440-1457) należy odnotować kilka miejscowości (Płock, Ciechanów, Strzegowo, Baboszewo, Bulkowo), gdzie spotykamy jakieś formy zainteresowania nauką Jana Husa. W większości byli to duchowni, duszpasterze miejscowych parafii, a w jednym przypadku płocki skryptor, który być może tą drogą zaznajomił się z programem reformy proponowanej przez praskiego teologa. Czy na podstawie wyżej omówionych przykładów można mówić o zjawisku husytyzmu na Mazowszu? Sadzę, że nie. Nie był to zorganizowany ruch, mający swoich przywódców i oczywiście zwolenników. Przypadki te bardziej odzwierciedlają religijną wrażliwość niektórych duchownych, która być może pobudzona przez docierające ze świata informacje, znajdowała ujście w takich formach pobożności jak choćby częstsze praktykowanie wystawiania Najświętszego Sakramentu w monstrancji dla ożywienia pobożności wiernych. Po drugie niedostatki w wykształceniu duchownych a tym samym rażące braki w nieznajomości zagadnień teologicznych, zawierały pułapki popadnięcia w religijny subiektywizm. Chyba wystarczyło zaproszenie podejrzanego przez biskupa, złożenie wyjaśnień i zapewne zobowiązanie się do zaniechania nietypowych praktyk religijnych, by sprawę uznać za załatwioną. Akta posiedzeń kapituły katedralnej nie informują o mających miejsce debatach teologicznych, próbach obrony własnego stanowiska – jak będzie to miało miejsce sto lat później za sprawą reformy Marcina Lutra. W tym przypadku wystarczyło opracowanie przez Mikołaja z Mirzyńca zbioru podstawowych zasad wiary katolickiej, zaznajomienie z nim przede wszystkim duchownych na zwoływanych przez biskupa synodach i problem został załatwiony.

3

A polemical handwritten manuscript in the milieu of the Płock cathedral at the time of the Hussite disputes

75%

Marszalska J. M.

|

tom 26

|

nr 2

50-60

EN

In the 15th-century ecclesiastical milieu of Płock, there were discussions on the issues of conciliarism, reform of the Church and on Hussitism, which at that time became a serious threat to religious unity in Poland. The fact that Hussite affairs were of concern is evidenced by the numerous glosses in the margins of the cards related to treatises (speeches) and sermons from that period of on-going dispute between the supporters of Hussitism and its opponents.The codices contained polemical treaties and anti-Hussite speeches directed against the four articles of Prague written by Hus' followers: John of Ragusa (Ioannis de Ragusio), with the treatises: De communione sub utraque specie and Septem regulae ad habendum verum sensum sacrarum scripturarum; Jerome of Prague (Hieronymi Pragensis), with the sermon treatise: Sermo; Gilles Charlier (Aegidus Carlerii), with the treatise: De punitione peccatorum publicorum; Henryk Kalteis, (Henrici Kalteisen), with the treatise: Oratio de libera predicatione verbi Dei; John of Palomar, (Ioannis de Palomar), with the treatise: De civili domino clericorum. Moreover, the following writings were included: Excerpta ex Summa Benedicti abbatis Massiliae contra errores haereticorum; Responsiones ad obiectiones et pictura Ioannis Hus, Cardinal Julian Cesarini’s treatise: Oratio ad convertendos Bohemos, and John de Bachenstein’s treatise: decretorum doctoris, Sermo in concilio Basiliensi. The fact that Hussitism as an intellectual current, with a religious and social orientation, reached Mazovia is clearly evidenced by the books mentioned above and by marginal and provenience entries preserved on them, made out by Adam Vetulani before 1939. Admittedly, these are not treatises that deal with the doctrine of the Church in the Hussite vision, but rather take issue with this movement. Thus, a manuscript in the ecclesiastical (cathedral) milieu of Płock in the 14th century, through its subject matter, was also used to defend the existing Catholic doctrine, rather than to conduct polemics with it. At the same time, through the mentioned books, one can see the interest of Płock, a city far away from the academic centre of Krakow, and of its clergy associated with the cathedral chapter, in the new religious current.

PL

W XV - wiecznym kościelnym środowisku płockim obecne były dyskusje dotyczące spraw koncyliaryzmu, reformy Kościoła i husytyzmu, który w tym czasie stał się poważnym zagrożeniem jedności religijnej w Polsce. To, że interesowano się w Płocku sprawami husyckimi świadczą pozostawione na marginesach kart liczne glosy związane z zamieszczonymi w kodeksach traktatami (mowami) i kazaniami. Przechowywane kodeksy zawierały traktaty polemiczne i mowy antyhusyckie skierowane przeciw czterem artykułom praskim, których autorami byli zwolennicy Husa: Jan z Raguzy (Ioannis de Ragusio), z traktatem: De communione sub utraque specie oraz Septem regulae ad habendum verum sensum sacrarum scripturarum, Hieronim z Pragi zwany Mniszek, (Hieronymi Pragensis) z traktatem kazanodziejskim: Sermo, Gilles Charlier (Aegidus Carlerii), z traktatem: De punitione peccatorum publicorum, Henryk Kalteis, (Henrici Kalteisen), z traktatem: Oratio de libera predicatione verbi Dei, Jan de Palomar,(Ioannis de Palomar), z traktatem: De civili domino clericorum, nadto zamieszczono pisma: Excerpta ex Summa Benedicti abbatis Massiliae contra errores haereticorum; Responsiones ad obiectiones et pictura Ioannis Hus, traktat kardynała Juliana Cesarini, Oratio ad convertendos Bohemos oraz traktat Jana de Bachenstein decretorum doctoris, Sermo in concilio Basiliensi. O tym że husytyzm jako prąd myślowy z ukierunkowaniem religijno-społecznym dotarł na Mazowsze, dobitnie świadczą przechowywane księgi i zachowane na nich wpisy marginalne i proweniencyjne, rozczytane przez Adama Vetulaniego jeszcze przed 1939 rokiem. Wprawdzie nie są to traktaty, które zajmują się doktryną Kościoła w ujęciu husyckim, co raczej polemiczne w stosunku do tego ruchu. Zatem książka rękopiśmienna w kręgu kościelnym (katedralnym) płockim w XIV stuleciu, poprzez swoją tematykę służyła również w obronie obowiązującej doktryny katolickiej, niż z nią prowadzonej polemiki. Jednocześnie poprzez wspomniane księgi widoczny jest fakt zainteresowania nowym prądem religijnym w znacznie odległym od ośrodka akademickiego krakowskiego - Płocka i jego duchowieństwa związanego z kapitułą katedralną.

4

Údajný satirický list krále Zikmunda Pražanům z podzimu 1419. Rukopisné dochování a edice

75%

Bar P.

|

nr 2

163-178

EN

The study provides the first critical edition of the satirical letter intended for the Prague town councillors and burghers from the autumn of 1419. The letter is not of chancellery origin. According to the Basel copy, the author was Caspar of Lewbitz, registrator (registrar) from the chancellery of Wenceslas IV. In the introduction to the edition, it refers to the manuscript preservation, textual variations and existing inconsistent interpretation of the letter.

5

Heretics as devil’s servants. The construction of religious otherness in Silesian historiographical sources from the late Middle Ages

63%

Radek D.

|

2022

|

tom 28

|

nr 1

17-36

PL

Już od czasów św. Augustyna społeczeństwo średniowieczne było głęboko przekonane o związku herezji z diabłem, a heretyków często uważano za członków civitatis diaboli. W środowisku śląskim z podobnie skonstruowaną tożsamością religijną częściej można się spotkać w późnym średniowieczu, kiedy społeczeństwo śląskie stanęło w obliczu zagrożenia husytyzmem. Powyższe znalazło odzwierciedlenie w pracach ówczesnych kronikarzy (np. Petera Eschenloera, Caspara Borgeniego, Johannesa Frobena i innych). Opisy heretyków tworzone były zgodnie z istniejącą już tradycją chrześcijańską i w przeważającej mierze składały się ze stereotypów i toposów związanych z herezją. Artykuł skupia się na analizie strategii narracyjnych stosowanych przez śląskich kronikarzy i stara się wyjaśnić, w jaki sposób kreowali oni obraz heretyków, z naciskiem na rolę, jaką w tych opisach odgrywał diabeł.

EN

Since the times of St Augustine, the medieval society was firmly convinced about the connection between heresy and the devil, and heretics were often considered members of the civitatis diaboli. In the Silesian milieu, a similarly constructed religious identity can be more often encountered in the late Middle Ages, when the society was facing the threat of Hussitism. This was reflected in the works of contemporary chroniclers (e.g., Peter Eschenloer, Caspar Borgeni, Johannes Froben, etc.). The descriptions of heretics were created in accordance with the already existing Christian tradition and predominantly consisted of stereotypes and topoi associated with heresy. The paper focuses on the analysis of narrative strategies used by Silesian chroniclers and endeavours to explain how the image of heretics was created, with an emphasis on the role the devil played in these descriptions, therefore it analyses the relationship between heretics and the devil.

6

Hus v myšlení a tradici pravoslavné církve

63%

Jukl J. J.

|

tom 4

259-271

EN

The interpretation of Master Jan Hus has gone through significant changes in the Orthodox environment over the last 600 years. He was viewed as one of the initiators of the world’s Reformation movement in the 16th and 17th centuries. He was strictly condemned for this reason during this period in the writings of Russian Orthodox authors (as well as Luther, Calvin and Zwingli). The first radical change to this opinion occurred in the 19th century. Hus is portrayed in the writings of Slavophile authors as completely or almost entirely Orthodox. This understanding was resumed in renewed Czech Orthodox Church. It even resulted in a request for the canonization of Hus sent to the Russian Holy Synod in 1903 although the Russian Holy Synod did not respond to the question concerning Hus’ holiness. The Czech-Moravian Church of Saint Bishop Gorazd had a similarly ambiguous and cautious stance on Hus. This is also suggested by the liturgical texts for the feast day of 6th July and the prayer book entitled Lidový sborník. There are certain supporters of Hus’ canonization at present although their position is not particularly strong.

7

Biskup, papieski inkwizytor i heretycy. Uwagi o dokumentacji procesów o herezję w księdze biskupa włocławskiego Zbigniewa Oleśnickiego (1473-1481)

63%

Kras P.

|

tom 89

85-106

EN

In January 1480, in the court of Bishop Zbigniew Oleśnicki of Włocławek a few burgers of Inowrocław were summoned to testify about local supporters of Hussitism. Over the ten months, more than a dozen people were interrogated whose testimonies shed light on the activities of small groups of Kuyavian Utraquists over the course of over half a century. Testimonies of individuals suspected of heresy and witnesses, as well as notes regarding other judicial activities, were recorded in separate documentation, which constitutes the preliminary part of the oldest court book of Kuyavian bishops (currently in the Diocesan Archive in Włocławek, under reference number 011). The article analyses the creation and structure of this documentation, and at the same time shows the role of the bishop, the cathedral chapter, and the papal inquisitor in inquisitorial operations against Kuyavian adherents of Utraquism.

PL

W styczniu 1480 r., przed sądem biskupa włocławskiego Zbigniewa Oleśnickiego rozpoczęły się przesłuchania mieszkańców Inowrocławia w sprawie miejscowych sympatyków husytyzmu. W ciągu 10 miesięcy przesłuchano kilkanaście osób, których zeznania rzuciły światło na działalność niewielkich grup utrakwistów kujawskich na przestrzeni ponad pół wieku. Zeznania osób podejrzewanych o herezję i świadków, a także zapiski dotyczące innych czynności procesowych zostały zapisane w wyodrębnionej dokumentacji, która stanowi wstępną część najstarszej zachowanej włocławskiej księgi biskupiej (Archiwum Diecezjalnym we Włocławsku, sygn. 011). Artykuł analizuje powstanie i strukturę tej dokumentacji, a zarazem ukazuje rolę biskupa, kapituły katedralnej, a także papieskiego inkwizytora w działaniach inkwizycyjnych przeciwko kujawskim zwolennikom utrakwizmu.

8

Który Bolko? Wokół problemu identyfikacji sprawcy napadu na studenta praskiego

63%

Woźny M.

|

tom 11

330-337

EN

The following article returns to the difficulties in identifying the Duke of Opole, the culprit in the attack on a student from Prague, Henryk Stange. To this end, the article refers to an article by Robert T. Tomczak, agreeing with the suggestion that there exists no sufficient evidence that Bolko V obtained a bachelor degree at the university in Prague. However, the article disagrees with the further claims made in Tomczak’s article, who argues that the culprit in the attack could be, in fact, Bolko IV, Duke of Opole. To support this dissent, the article proves that, contrary to Tomczak’s claims, the oldest son of Bolko IV was also identified in foreign sources as the Duke of Opole, even after he was given his own province (Głogówek). Moreover, the emphasis on the young age of Bolko V, which supposedly rules him out as a suspect, appears to be misleading. In addition, the author doubts the correctness of identifying the rambunctious duke as Bolko IV, considering the political situation at that time as well as later historical records. The author also points to the similarities between the description of Bolko V in the Annales Glogovienses - concerning multiple instances of reproof which ended with excommunication - and the actual excommunication of Bolko V’s father in the beginning of the 15th century.

PL

The following article returns to the difficulties in identifying the Duke of Opole, the culprit in the attack on a student from Prague, Henryk Stange. To this end, the article refers to an article by Robert T. Tomczak, agreeing with the suggestion that there exists no sufficient evidence that Bolko V obtained a bachelor degree at the university in Prague. However, the article disagrees with the further claims made in Tomczak’s article, who argues that the culprit in the attack could be, in fact, Bolko IV, Duke of Opole. To support this dissent, the article proves that, contrary to Tomczak’s claims, the oldest son of Bolko IV was also identified in foreign sources as the Duke of Opole, even after he was given his own province (Głogówek). Moreover, the emphasis on the young age of Bolko V, which supposedly rules him out as a suspect, appears to be misleading. In addition, the author doubts the correctness of identifying the rambunctious duke as Bolko IV, considering the political situation at that time as well as later historical records. The author also points to the similarities between the description of Bolko V in the Annales Glogovienses - concerning multiple instances of reproof which ended with excommunication - and the actual excommunication of Bolko V’s father in the beginning of the 15th century.

DE

Im vorliegenden Artikel wird auf das Problem der Identifizierung des Herzogs von Op‑ peln, des Täters des Überfalls auf den Prager Studenten Heinrich Stange zurückgegriffen. Man bezieht sich auf den kürzlich erschienenen Artikel von Robert T. Tomczak und seine Bemer‑ kungen zum Mangel an überzeugenden Beweisen dafür, dass Bolko V. den Grad des Bakkalau‑ reus an der Prager Universität erworben hatte, werden für richtig gehalten. Als nichtüberzeu‑ gend werden die weiteren Thesen des Forschers angesehen, laut denen der wegen Überfalls auf den Prager Scholar verurteilte Herzog von Oppeln mit Bolko IV. gleichgesetzt wird. Es wird darauf hingewiesen, dass der älteste Sohn dieses Piasten entgegen den Behauptungen dieses Historikers - in fremden Quellen - auch den Herzog von Oppeln genannt wurde, sogar dann, als er seinen eigenen Bezirk mit Oberglogau bekommen hat. Auch die Tatsache, dass man auf das junge Alter von Bolko V., das ihn angeblich aus dem Kreis von Verdächtigen wegen Überfalls ausschließt, verweist, scheint ganz verfehlt zu sein. Die Gleichsetzung des streitsüch‑ tigen Herzogs mit Bolko IV. wird zugleich für unwahrscheinlich gehalten, wenn man seine da‑ malige politische Situation und die weitere Geschichte berücksichtigt. Das Augenmerk richtet sich auch auf die Ähnlichkeit zwischen einem Teil der Beschreibung von Bolko V. in Annales Glogovienses - die die wiederholte Mahnung, die zum Kirchenbann führte, betrifft - und dem tatsächlichen Kirchenbann des Vaters von Wołoszek zu Beginn des 15. Jahrhunderts.

9

Błędy krawca Stanisława. Przyczynek do badań nad działalnością antyheretycką Stanisława ze Skarbimierza

51%

Świeboda W.

|

tom 84

EN

Artykuł dotyczy procesu prowadzonego przez Stanisława ze Skarbimierza przeciwko krawcowi Stanisławowi z powodu głoszenia przez niego nauk sprzecznych z doktryną Kościoła w kwestii ważności modlitw wstawienniczych za zmarłych, kultu obrazów świętych i słuszności potępienia Jana Husa przez sobór w Konstancji. Źródła ukazują ostatni etap procesu, zakończonego aktem rekoncyliacji i rewokacji błędów przez skruszonego heretyka. Teksty stanowią ważne świadectwo dokumentujące działania tzw. inkwizycji biskupiej w diecezji krakowskiej ok. 1420 r. The paper is concerned with the process directed by Stanislaus of Skarbimierz against tailor Stanislaus, who propagated views antithetic to the doctrine of the Church concerning the effectiveness of prayers for the dead, undermining the practice of worshipping holy images and the legitimacy of the denunciation of Jan Hus by the Council of Constance. The sources reflect the final stage of the process, completed with the act of reconciliation and revocation of his errors by the repentant heretic. The texts are important evidence documenting the activities of the so-called episcopal inquisition in the diocese of Cracow about 1420.