Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Lech Majewski, metafizyka i Bosch

100%

Wysłouch S.

|

nr 38

41-58

EN

The subject of the analysis is the problem of metaphysics in Lech Majewski’s novel Metafizyka [Metaphysics] (2002) and in the author’s film adaptation entitled Ogród rozkoszy ziemskich [The Garden of Earthly Delights] (2004). In the novel, metaphysical sensations are conveyed through discourse: 1) the reflections of the rationalist protagonist who undergoes a crisis of worldview following the death of his partner, and 2) in interpretations of the mysterious triptych by Hieronymus Bosch, showing an irreal world: an earthly paradise which the characters attempt to emulate by repeating scenes from the painting. In the film, Majewski aban metaphysical discourse in favour of exposing The Garden of Earthly Delights and showing elaborate psychological portraits of his characters, especially the heroine who is fascinated by Bosch. Therefore, despite having the same plot, the novel and the film are two separate, autonomous works.

2

Aniołowie fanfarzyści i poena sensus. Garść refleksji nad Ołtarzem Sądu Ostatecznego Jheronimusa Boscha z Groeningemuseum w Brugii

80%

Kubies G.

|

nr 4: Historia sztuki

33-53

PL

Ołtarz Sądu Ostatecznego z brugijskiego muzeum (0000.GRO.0208.I) uważany jest obecnie przez członków Bosch Research and Conservation Project (BRCP) za niekwestionowane dzieło w oeuvre Jheronimusa Boscha (ok. 1450-1516). Ołtarz, wykonany zapewne dla humanistycznie wyedukowanego odbiorcy wywodzącego się z arystokratycznego lub patrycjuszowskiego środowiska, jest datowany (BRCP) na lata ok. 1495-1505. W niniejszym artykule podjęto próbę wykazania związku (i zarazem jego interpretacji), u podstaw którego leżą kategorie inventio i fantasia, pomiędzy wyobrażeniami aniołów fanfarzystów flankujących Chrystusa a potępionymi powiązanymi z dwoma instrumentami muzycznymi – harfą i dzwonem, poddawanymi karom zmysłów (poena sensus); zostali oni ukazani w części środkowej Ołtarza. Artykuł porusza także zagadnienia funkcji i zadań trębaczy, komentarzem opatrzono instrumenty muzyczne, uwzględniając ich kontekst ikonograficzny oraz muzyczny. Aniołowie, jak ukazał malarz (kierują swe instrumenty w stronę harfy i dzwonu), zdają się stać za wyrafinowanymi torturami dla skazańców. Hipoteza, w ramach której zidentyfikowano niekonwencjonalne zadania owych istot duchowych, zasadza się na fundamencie biblijnym (Rdz 19,13.24-25; 2 Krl 19,35; 2 Mch 3,26-27; Ap, 8,1-11,19; 15, 1-16,21). Aniołowie fanfarzyści posługujący się długimi, prostymi trąbkami, z których zwisają chorągwie ze znakiem krzyża, występują zarazem w funkcji trębaczy heraldycznych – anonsują przybycie Chrystusa na sąd powszechny, obwieszczają Jego obecność. Malarz w ramach swoistej gry z ikonografią Sądu Ostatecznego zerwał z tradycyjnym toposem anioła fanfarzysty, a sięgając po motywy instrumentów łączonych z królem Dawidem (harfa) i Kościołem (dzwon), wyszedł poza krąg odniesień o pozytywnych konotacjach.

EN

The Last Judgement triptych from the Groeningemuseum in Bruges is currently considered by members of the Bosch Research and Conservation Project as an undisputed work in the oeuvre of Hieronymus Bosch (c. 1450-1516). The triptych is dated c. 1495-1505. In the article I demonstrate the connection (and thus the interpretation), based on two categories – inventio and fantasia, between the images of trumpet-playing angels and two musical instruments: a harp and bell, fulfilling the function of penitentiary tools. Two damned linked to them undergo punishment of senses (poena sensus). The driving force behind this refined form of torture, in response to amoral living seen in the light of Christian ethics, would be the angels. They play with their instruments turned in the direction of the harp and bell. In the context of the main contents of the Bruges Last Judgement I perceive the trumpet-playing angels using long, straight aerophones with banners as heraldic trumpeters. The painter, within the context of his own iconographical game, departed from the traditional topos of an angel eschatological trumpeter and in reaching for motifs of instruments connected to King David (harp) and the Church (bell), went beyond positive connotations related to them.

3

Ewagriusz z Pontu, Bosch, Miłosz i pycha poety

80%

Stankowska A.

|

nr 2

59-73

PL

Artykuł przynosi próbę odczytania ukrytych intertekstualnych nawiązań Czesława Miłosza zawartych w eseju „Saligia” z tomu „Ogród nauk” (1979). Poeta podejmuje temat siedmiu grzechów głównych, z których za kluczowy dla wyjaśnienia paradoksalnego napięcia między negatywnym i pozytywnym aspektem wady uznaje pychę. Sens rozważań o skażonej naturze ludzkiej przebija w dużej mierze ze sposobu nawiązywania do innych tekstów kultury, których adresy Miłosz ukrywa czasami celowo, wzywając czytelnika do ich samodzielnego odkrycia i przestudiowania. W tym konkretnym przypadku chodzi najpewniej o pisma Ewagriusza z Pontu, a także – być może – o „Stół Mądrości” Hieronima Boscha. W równoległej lekturze ich dziel i eseju Miłosza badaczka stara się wyjaśnić, na czym według eseisty polega niszczący, ale i dobroczynny wymiar pychy oraz jak w ich kontekście rozumie on swoje powołanie bycia poetą.

EN

The paper offers an attempt at interpreting Czesław Miłosz’s hidden intertextual references contained in his essay “Saligia” from the collection “Ogród nauk” (“The Garden of Science,” 1979). The poet takes up the subject of the cardinal sins in which pride is made the key to explain the paradoxical tension between positive and negative aspect of the vice. The sense of considerations about tainted human nature finds its way to a large extent in the mode Miłosz refers to other texts of culture that he many a time intentionally conceals, calling the reader to uncover and to study them on their own. In this case most probably the references are the writings of Evagrius Ponticus and, possibly, “The Seven Deadly Sins and the Four Last Things” by Hieronymus Bosch. Parallel reading of the works and Miłosz’s essay leads the researcher to explain what, in the essayist’s view, the devastating and beneficial dimension of pride is and the way in their contexts he conceives of his vocation to be a poet.