Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Slovenská otázka v revolučných rokoch 1848 – 1849 na stránkach viedenského denníka Die Presse

100%

Kudzbelová Z.

Acta historica Neosoliensia Vedecký časopis pre historické vedy

|

2020

|

tom 23

|

nr 1

34-51

EN

In the first half of the 19th century, Vienna was one of the most important centres of political, cultural, social, and economic life in Europe. Here, various sociopolitical issues were intensely discussed, and a great amount of information was gathered. The revolution of 1848 – 1849 stirred up a debate about the future of the Habsburg Empire, Hungary and about nations living in this region. Politicians, but also the public, started to be interested in the Slovak issues. Therefore, Viennese press started to reflect on the situation of the Slovaks, their politics and activities. This paper is shining light on the reflection of the Slovak question in the newly established Viennese political newspaper “Die Presse”, which was widely read throughout the Europe.

2

Family businesses and their roots in Central European society in the 19th century

86%

Hlavačka M.

Moderní dějiny: sborník k dějinám 19. a 20. století (Modern History: Studies into 19th and 20th century history)

|

2016

|

tom 24

|

nr 2

1-24

EN

This study is the first attempt in Czech historiography at outlining certain methodical and methodological bases for research into the history of family businesses. It focuses on illuminating certain methodological options for defining family companies and their typology according to internal distribution of power and mutual (not just family) relations within the businesses. It expands this typology with a proposal for an external materially chronological framework for enterprise within Central Europe over the last hundred and fifty years. The linked appendix endeavours to apply this typology to four family businesses which operated within the Czech lands and Czechoslovakia. Specifically, it looks at four major ‘family’ businesses in the Czech lands whose operations encompassed the whole of the Habsburg Empire’s territory: ‘Lederer’ – producers of branded molasses-based alcohol; ‘Lanna’ – road, railway and water transport planning and construction; ‘Klein’ – road and railway planning and construction; and ‘Ringhoffer’ – railway vehicles (carriages for personal and freight transport).

3

Hrad a panstvo Šášov v období habsburskej komorskej správy

86%

Lacko M.

Acta historica Neosoliensia Vedecký časopis pre historické vedy

|

2024

|

tom 27

|

nr 2

39-59

EN

The Šášov (Sachsenstein) domain was one of the state dominions in the Lower Hungarian mining district, i.e. in present-day Central Slovakia, that were integrated in the complex of state mining enterprises from the late seventeenth century to the mid-nineteenth century. These state estates became an important economic basis for whole mining district under the Habsburg control, especially in supplies with wood, charcoal, beverages, and victuals. The Šášov castle and dominion had been acquired in 1676 –1678 from the impoverished noble Lippay family and was utilized for economic needs of state enterprising in the precious metal production since then. Until the 1770s, the Šášov castle was used as a granary and the residence of domain administration was situated in the Ladomer manor house. The most profitable cameralistic projects on this state domain that are investigated in this paper represented the brewery in Šášovské Podhradie near the castle with beer production for state workers and clerks, the large taphouse for mineworkers in Štiavnické Bane (Siglisberg), and the state wood-yard in Jalná for a wood and charcoal supply of state mines and smelteries. During the eighteenth century, the integration of this domain into the system of state mining enterprising reached a highest peak.

4

Do zámoří s Austro-Americanou

86%

Boček M.

Dvacáté století - The Twentieth Century

|

2018

|

tom 10

|

nr 1

7-21

EN

Shipping in the Habsburg Monarchy is closely related to the two Austrian shipping overseas companies, one of which was Austro-Americana. This shipping company was founded in the late 19th century, but quickly settled with other shipping companies on the European continent, despite the fact that the company did not receive such large financial subsidies as the second Austrian company Österreichischer Lloyd. Thanks to the established shipping lines to North American ports, especially to New York, the company soon began to focus on the transport of migrants from various European countries, mainly from Austria-Hungary, and could also build large steamboats designed for migration transport.

5

A National “Struggle for Survival”? – The Badeni Crisis of 1897 in Cisleithania’s German-language Press

86%

Jaeschke V.

Sprawy Narodowościowe

|

2017

|

nr 49

EN

A National “Struggle for Survival”? – The Badeni Crisis of 1897 in Cisleithania’s German-language PressThis article observes the role of Cisleithania’s (i.e. the Austrian “half” of the Austro-Hungarian dual monarchy) Germanlanguage press in the so-called Badeni Crisis of 1897 which was triggered by the issuance of two language ordinances designed to make Czech, together with German, an equally valid language in the inner administration of the Crownlands of Bohemia and Moravia. By comparing the reporting style of two newspapers from different regions – the Viennese newspaper Neue Freie Presse and the Bohemian newspaper Prager Tagblatt – this essay explores how interpretations of this serious political crisis differed in the periphery and the centre of the Habsburg empire. The author shows that, even though the Badeni Crisis directly affected mainly German-speaking Bohemians, the reporting style of the Prager Tagblatt was less sensationalist and its choice of words less nationalistic and militaristic than the coverage of the same events by its Viennese counterpart, the Neue Freie Presse. In a second step, reasons for this surprising discrepancy are traced. Narodowa „walka o przetrwanie”? Kryzys Badeniego 1897 roku w niemieckojęzycznej prasie PrzedlitawiiArtykuł poświęcony jest roli niemieckojęzycznej prasy w Przedlitawii (czyli austriackiej „połówce” Monarchii Austro-Węgierskiej) podczas tzw. kryzysu Badeniego w 1897 roku, wywołanego przez wydanie dwujęzycznych ordynacji, co miało sprawić, że język czeski, obok niemieckiego, stanie się równorzędnym językiem wewnętrznej administracji Królestw Czech i Moraw. Poprzez porównanie sposobu przekazu informacji w ukazujących się w dwóch regionach gazetach – wiedeńskiej „Neue Freie Presse” i czeskiej „Prager Tagblatt” - autor docieka, w czym interpretacja tego poważnego kryzysu politycznego różniła się na peryferiach i w centrum imperium Habsburgów. Pokazuje, że choć kryzys Badeniego bezpośrednio dotknął przede wszystkim niemieckojęzycznych Czechów, to ton przekazu w „Prager Tagblatt” był mniej sensacyjny, mniej nacjonalistyczny i militarystyczny w doborze słownictwa, niż to miało miejsce w relacjach o tych samych wydarzeniach, które ukazywały się w wiedeńskim odpowiedniku gazety, „Neue Freie Presse”. Następnie autor prześledził powody tej zaskakującej rozbieżności.

6

Feeding experts: hunger crisis and the discourses of eugenics in the Habsburg Empire, 1916-1918

86%

Pojar V.

Střed. Časopis pro mezioborová studia Střední Evropy 19. a 20. století. / Centre. Journal for Interdisciplinary Studies of Central Europe in the 19th and 20th Centuries.

|

2024

|

tom 16

|

nr 1

7-34

EN

Large segments of Austria-Hungary’s population were affected by an escalating food shortage during World War I, leading to widespread undernourishment, particularly in urban areas. This paper argues that this impending crisis significantly empowered scientific experts. Operating between civil society and the imperial state, these experts multiplied and strengthened their connections to both spheres during the war, emerging as major producers of policy advice. This was true even in the realm of biopolitics, where decisions were made about whom to let live and whom to let die. Focusing on eugenics and its scientific proponents, this paper traces their growing interactions with voluntary associations providing food aid and civil administration at central, municipal, and local levels. Spanning four distinct urbanized contexts in the Habsburg Empire – Vienna, Budapest, Northern Bohemia, and Prague – the analysis reveals that eugenic ideas increasingly permeated discussions about food provisioning during the war in each of these locations. By the conflict’s end, eugenics had become a pivotal discourse framing public debate on the hunger crisis, depicting it in racialized terms as an intergenerational biological threat.

7

Beyond the center: Sciences in Central and Eastern Europe and their histories. An interview with Professor Michael Gordin conducted by Jan Surman

81%

Gordin M. , Surman J.

Studia Historiae Scientiarum

|

2016

|

tom 15

433–452

EN

What is special about sciences in Central and Eastern Europe? What are the obstacles for writing histories of science production beyond metropoles? Is this science different then science in the centers and what makes it such? How imperial are sciences made by representatives of the dominant nations and of non-dominant nations? These are some of the questions touched upon in the interview of Michael Gordin, leading historian of science from Princeton University.

PL

Co wyróżnia nauki w Europie Środkowowschodniej? Z jakimi problemami skonfrontowani są historycy nauki piszący o tym regionie? Czy nauka ta różni się od nauki produkowanej w centrach i w czym? Jak bardzo imperialna jest nauka reprezentantów nacji dominujących i ta reprezentantów nacji niedominujących? To niektóre tematy poruszone w rozmowie z Michaelem Gordinem z Princeton University, jednym z wiodących historyków nauki.

8

Imperium, chłopi, ruchy narodowe - galicyjski trójkąt postkolonialny?

72%

Zayarnyuk A.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2012

|

nr 42

101-113

EN

This article analyzes the heuristic value of the possible application of postcolonial approaches to nineteenth century Habsburg Galicia. It critically reviews some contemporary usages of “postcolonial” in Ukrainian historiography, and political and literary criticism. The article finds original postcolonial historical approaches to be of great heuristic value, especially for practitioners of social history. Using “postcolonial” tools, historical research may yield new insights into the history of nineteenth-century Galicia.

9

The Symbols That Failed: The Formation and Promotion of Czechoslovak State Symbolism after 1918

72%

Kessler V.

Sprawy Narodowościowe

|

2023

|

nr 55

PL

Artykuł przedstawia wybrane symbole, które poprzez ustawodawstwo bądź w drodze społecznej i politycznej negocjacji przyjęto jako symbole państwa po upadku imperium habsburskiego i powstaniu Republiki Czechosłowackiej. Główną słabością tej symboliki było silne powiązanie z tożsamością czeską. Symbole nowego państwa pochodziły wprawdzie z okresu konfliktów narodowościowych i afirmacji tożsamości narodowej w ostatnich dziesięcioleciach monarchii, jednak miały znaczenie tylko dla nowoczesnego narodu czeskiego. Z tego powodu nie stały się elementem spajającym demokratyczne i wielonarodowe państwo czechosłowackie. Nie przemawiały do większości jego słowackich mieszkańców, których tradycje i symbole historyczne praktycznie ignorowano. Co więcej, były wręcz postrzegane jako prowokacyjne i wrogie przez ludność niemiecką, węgierską, rusińską i polską międzywojennej Republiki Czechosłowackiej.

EN

This article presents selected symbols that were adopted, either through official legislation or through political and social negotiations, as symbols of the state after the fall of the Habsburg Empire and the establishment of the Czechoslovak Republic. Their main weakness was their strong association with Czech identity. The symbols of the new state came from the period of mutual national struggles and identity affirmation in the last decades of the monarchy, but they were only significant for the modern Czech nation. This was the reason why they never became a unifying element of the democratic and multinational Czechoslovak state, nor did they appeal to most of its Slovak inhabitants, whose historical traditions and symbols were virtually ignored. What is more, they were even perceived as provocative and hostile by the German, Hungarian, Ruthenian and Polish populations of the interwar Czechoslovak Republic.

10

Poza centrum: nauki w Europie Środkowo-Wschodniej i ich historie. Rozmowę z Profesorem Michaelem Gordinem przeprowadził Jan Surman

58%

Gordin M. , Surman J.

Studia Historiae Scientiarum

|

2016

|

tom 15

411–431

PL

Co wyróżnia nauki w Europie Środkowo-Wschodniej? Z jakimi problemami konfrontują się historycy nauki piszący o tym regionie? Czy nauka ta różni się od nauki uprawianej w centrach i w jakim zakresie? Jak bardzo imperialna jest nauka reprezentantów nacji dominujących i niedominujących? To tylko niektóre tematy poruszone w rozmowie z Michaelem Gordinem z Princeton University, jednym z wiodących historyków nauki.

EN

What is special about sciences in Central and Eastern Europe? What are the obstacles for writing histories of science production beyond metropoles? Is this science different then science in the centers and what makes it such? How imperial are sciences made by representatives of the dominant nations and of non-dominant nations? These are some of the questions touched upon in the interview of Michael Gordin, leading historian of science from Princeton University.

11

Promoting Habsburg Cultural Identity to Secondary School Pupils in Late Austrian-Ruled Bukovina: A Case Study of the First Imperial and Royal Gymnasium in Czernowitz

58%

Hoyte-West A.

Colloquia Humanistica

|

2023

|

nr 12

1-18

PL

W artykule zbadano, w jaki sposób w latach 1900–1913 w głównym gimnazjum (kaiserlich-königliches I. Staatsgymnasium) w Czerniowcach, stolicy wielojęzycznego i wieloetnicznego regionu Bukowiny, promowano pojęcie habsburskiej tożsamości kulturowej. Po przedstawieniu odpowiedniego kontekstu historycznego i językowego przeanalizowano roczniki szkolne z epoki w celu uzyskania informacji na temat obchodów świąt i wydarzeń historycznych, przedstawień muzycznych i literackich, a także upamiętnienia ważnych luminarzy kultury. Dzięki tej analizie uzyskano wgląd w środki wykorzystywane do promowania szerszej tożsamości habsburskiej, dostarczając użytecznych danych jakościowych, które stanowią istotny wkład w szerszą dyskusję na temat polityki edukacyjnej w późnohabsburskiej Bukowinie.

EN

This contribution explores how notions of Habsburg cultural identity were promoted at the main grammar school (kaiserlich-königliches I. Staatsgymnasium) in Czernowitz, capital of the multilingual and multiethnic crownland of Bukovina, between 1900 and 1913. After presenting the relevant historical and linguistic context, the school’s yearbooks from that era are examined to obtain information regarding the celebration of relevant holidays and events, musical and literary performances, as well as the commemoration of important cultural luminaries. Through this analysis, insights into the contemporary means utilised to promote a wider Habsburg identity will be gained, providing useful qualitative data and thus adding to the broader discussion on educational policies in late Habsburg Bukovina.

12

Julian Dunajewski jako polityk

51%

Olejnik T.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2017

|

nr 98

85-100

EN

The article presents Julian Dunajewski, one of the most important Polish politicians of the second part of 19th century. Author presents his biography, scientific career, the most significant works and his activities as the minister of finance of Austria. The most important part of this article shows Dunajewski as a politician and a minister. Hence author describes the dramatic state of finances of the Habsburg Empire on the day of assuming the ministerial position and then the process of performing the necessary budget reforms, which lead first to reducing then removing the budget deficit. Author describes the political ideas of Dunajewski, which helped him in successfully implementing the structural reforms in Austria. It is also important to emphasize the actions of Dunajewski in supporting the Polish Galicia: aiding the two universities (Jagiellonian and Lwów), reforming the so-called vodka tax and extinguishing the indemnity debt of Galicia. This part of article is of great importance as Dunajewski was often accused of being more Austrian then Polish. Author strongly believes that such opinion cannot be considered as just. Article ends in describing Dunajewski as one of the most gifted speakers of Austrian parliament and how was he viewed by his contemporaries. Author thinks that the political career of Julian Dunajewski is worth remembering as he was a talented politician who proved that the pejorative German term „Polnische Wirtschaft” was not only unjust, but not true.

PL

Artykuł opisuje życie Juliana Dunajewskiego, jednego z najważniejszych polskich polityków drugiej połowy XIX w. Autor przedstawia skrócony życiorys profesora, jego karierę naukową i najważniejsze dzieła. Następnie skupia się na działalność Dunajewskiego jako ministra. Punkt ciężkości artykułu postawiony został bowiem na zaprezentowaniu kariery politycznej i jego dokonań. W związku z tym opisany został pokrótce stan finansów Monarchii Habsburgów w dniu objęcia funkcji ministra skarbu. Następnie przestawiony zostaje proces przeprowadzania reformy budżetowej, dzięki której udało się usunąć deficyt budżetowy. Autor prezentuje również myśl polityczną Dunajewskiego, jaka przyświecała mu w trakcie dokonywania reform. Dogłębnie opisana została austriacka myśl państwowa w rozumieniu Dunajewskiego. Opisane zostały także realnie podjęte działania profesora na rzecz Królestwa Galicji i Lodomerii oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Spotykał się on bowiem z zarzutem braku realnych działań na rzecz swojego narodu i byciu bardziej austriackim niż polskim politykiem. Szczególnie wnikliwie autor przyjrzał się więc pracom Dunajewskiego, których celem była reforma opodatkowania wódki, a także umorzenia długu indemnizacyjnego. Ten ostatni obciążał budżet Galicji i uniemożliwiał jej prawidłowy rozwój. W pracy opisane również zostały zdolności oratorskie profesora, który uważany był za jednego z najwybitniejszych mówców w ówczesnej monarchii. Pracę podsumowują rozważania na temat roli, jaką Dunajewski odegrał w monarchii, m.in. po nim wielu Polaków piastowało zaszczytną funkcję ministra skarbu. Na zakończenie autor przywołał określenia, jakimi obdarzyli Dunajewskiego współcześni mu autorzy. Jego życiorys zasługuje na szczególną uwagę, gdyż był on wybitnym politykiem, który dokonał imponujących reform, a także pokazał, że pejoratywne określenie „Polnische Wirtschaf” było nie tylko krzywdzące, lecz także niesprawiedliwe i nieprawdziwe.