Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Zróżnicowanie gwar polskich Grodzieńszczyzny. Polszczyzna „szlachty zaindurskiej”

100%

Konczewska K.

|

nr 3

43-57

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań prowadzonych latem 2105 roku na terenie ścisłej Grodzieńszczyzny. Na podstawie źródeł historycznych autorka wytypowała skupiska dawnych osad szlacheckich koło Grodna. Szczególna uwaga została poświęcona tak zwanej „szlachcie zaindurskiej” zamieszkującej tereny nad rzeką Swisłocz za miasteczkiem Indura, m.in. współczesnej sytuacji socjolingwistycznej regionu i podstawowym cechom fonetycznym i gramatycznym miejscowej polszczyzny.

EN

The paper presents the results of the linguistic research carried out at the very Grodno region in the summer 2015. Through the investigation of the old historical documents and other sources the author identified the areas of concentration of the Polish nobility old settlements near Grodno. The special interest is devoted to the language of the Indura city nobility living on the river Swisłocz. The sociolinguistic characteristics; phonetic and grammatical features of the language, as well as the glossary of the local population are discussed and presented in the article.

2

Świadomość językowa Polaków na Grodzieńszczyźnie na początku odrodzenia narodowego

100%

Konczewska K.

|

nr 3

97-107

PL

Artykuł przedstawia postawy grodzieńskich Polaków wobec języka polskiego na początku odrodzenia narodowego na Białorusi, w latach 90. XX wieku. Jako materiał źródłowy do ekscerpcji posłużyły archiwalne numery pierwszej polskojęzycznej gazety grodzieńskich Polaków „Głos znad Niemna”. Przedstawione po raz pierwszy w literaturze przedmiotu dane pozwolą na lepsze zrozumienie dynamiki zmian w zakresie funkcjonowania języka polskiego na przedstawionym obszarze.

EN

The article represents the attitudes of Poles in the Grodno region towards Polish language at the beginning of the national revival in Belarus, in the 1990s of the 20th century. Archival issues of the first Polish newspaper of Poles in the Grodno region “Głos znad Niemna” were the source material for the exploration. The data presented for the first time in the literature of the subject will allow for a better understanding of the dynamics of changes in the functioning of the Polish language in the area depicted.

3

Współczesna sytuacja na Grodzieńszczyźnie w ujęciu socjolingwistycznym

100%

Ostrówka M.

Acta Baltico-Slavica

|

2021

|

tom 45

PL

Artykuł jest recenzją książki Katarzyny Konczewskiej pt. Polacy i język polski na Grodzieńszczyźnie. Autorka omawia w niej historię, zasięg geograficzny badanego obszaru, sytuację socjolingwistyczną oraz dystrybucję funkcjonalną języka polskiego. Przedstawia także wykaz cech polszczyzny północnokresowej w zgromadzonych tekstach, źródłach publikowanych – w powieściach Elizy Orzeszkowej (Nad Niemnem, Cham, Dziurdziowie), w prozie Aleksandra Jurewicza, białoruskich polskojęzycznych publikacjach książkowych. Analizuje też język polskich inskrypcji nagrobnych. Na uwagę zasługuje szata graficzna publikacji – tabele, kolorowe wykresy, mapy i zdjęcia. Książka jest ważnym uzupełnieniem literatury na temat funkcjonowania języka polskiego na Białorusi.

EN

This article is a review of Katarzyna Konczewska’s study entitled Polacy i język polski na Grodzieńszczyźnie [Poles and the Polish Language in the Grodno Region]. The study discusses the history and geographical extent of the area under consideration as well as the sociolinguistic situation and the functional distribution of the Polish language in the region. The author also presents a list of features of North Borderland Polish in the collected texts, published sources – the novels of Eliza Orzeszkowa (Nad Niemnem [On the Niemen], Cham [The Peasant], Dziurdziowie [The Dziurdzia Family]), the prose of Aleksander Jurewicz, and books published in Polish in Belarus – and analyses the language of Polish tombstone inscriptions. It is worth noting that the publication includes a number of tables, full colour charts, maps and photos. The study is an important contribution to the literature on the functioning of the Polish language in Belarus.

4

Granice pogranicza. Studium przypadku dawnej parafii usnarskiej na Grodzieńszczyźnie

100%

Konczewska K.

Poradnik Językowy

|

2024

|

tom 810

|

nr 1

89-108

EN

This article presents a synthesis of the sociolinguistic situation of the Polish–Belarusian borderland, on the territory of the former parish of Usnar. Field studies were conducted systematically in the years 2015–2020 and irregularly in the years 2021–2023. The author employed an original method based on using museum fund. The paper focuses on the influence of the border (the state one, as well as other types of borders) on the sociolinguistic situation of the microarea. Particularly noteworthy is the persistent division into settlements of the petty nobility and villages, along with the corresponding language codes.

PL

Przedmiotem artykułu jest sytuacja socjolingwistyczna pogranicza polsko-białoruskiego, na terenie dawnej parafii usnarskiej. Badania były prowadzone systematycznie w latach 2015–2020 i sporadycznie w latach 2021–2023. Do badań terenowych wykorzystano autorską metodę przeprowadzenia terenowych badań socjolingwistycznych na podstawie obiektów muzealnych i materiałów archiwalnych. Artykuł skupia się na zagadnieniach wpływu granicy – zarówno państwowej, jak też innych granic – na sytuację socjolingwistyczną badanego mikroareału. Przy opisie tej sytuacji zwrócono uwagę na wciąż występujący podział na okolice szlacheckie i wsie włościańskie i występujące w nich kody językowe.

5

Niektóre aspekty tradycyjnej kultury muzycznej mniejszości polskiej na Grodzieńszczyźnie

100%

Niakrasava A.

Łódzkie Studia Etnograficzne

|

2018

|

tom 57

EN

The article is devoted to the issues of the traditional musical culture of Poles living in the western part of the Republic of Belarus, in Grodno region. Based on the analysis of the repertoire recorded during her own field research, the author distinguishes the most important of her musical characteristics. The musical culture of the studied community is captured from the perspective of the remembered repertoire and currently practiced. Part of the traditional repertoire with its depositaries goes to the world of the past, while the surrounding reality determines thefunctioning of the musical culture and the forms of its presentation.

PL

Artykuł jest poświęcony zagadnieniom tradycyjnej kultury muzycznej Polaków mieszkających w zachodniej części Republiki Białorusi, na Grodzieńszczyźnie. Na podstawie analizy zarejestrowanego w trakcie własnych badań terenowych repertuaru, autorka wyróżnia najważniejsze jego cechy muzyczne. Kultura muzyczna badanej społeczności zostaje ujęta z perspektywy repertuaru pamiętanego oraz obecnie praktykowanego. Część repertuaru tradycyjnego wraz z jej depozytariuszami odchodzi do świata minionego, z kolei otaczająca rzeczywistość warunkuje współczesne funkcjonowanie kultury muzycznej oraz formy jej prezentacji. Wyniki ankiety dźwiękowej oraz przeprowadzonych wywiadów etnograficznych posłużyły próbie opisania obrazu własnej kultury, funkcjonującej w świadomości białoruskich Polaków.

6

Dzieje Cerkwi prawosławnej na terenie diecezji grodzieńskiej do roku 1900

80%

Pytel A.

Rocznik Teologiczny

|

2016

|

tom 58

|

nr 3

339-376

PL

Artykuł przedstawia historię dziejów Cerkwi prawosławnej na Grodzieńszczyźnie od czasów pojawienia się Prawosławia na terenach współczesnej Białorusi. Prezentowany tekst ma formę przekroju prawie tysiącletniej tradycji Prawosławia na Rusi ze szczególnym uwzględnieniem terenów Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny. W artykule omówione zostały plemiona zamieszkujące dawniej te tereny oraz okres pojawienia się chrześcijaństwa w obrządku wschodnim w Grodnie. Artykuł przedstawia podział historyczny, politykę poszczególnych państw i losy wiernych prawosławnych zamieszkujących tereny, które w latach 1900–1915 należały do diecezji grodzieńskiej. Znamiennym okresem historycznym w egzystencji Prawosławia i zarazem godzącym w jego niezachwiany status religii dominującej na terenach Kresów Wschodnich okazuje się być katolizacja oraz Unia Brzeska (1596 r.). Była propagowana z różnym nasileniem dzięki zmieniającej się w tym czasie władzy przez 243 lata, do ostatecznej jej kasaty w 1839 roku na Soborze w Połocku. Zabór rosyjski sprawił, iż granice Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny znalazły się pod panowaniem prawosławnej Rosji. Wiek XIX to przede wszystkim wpływ Imperium na restytucję Prawosławia na tych terenach oraz ich gwałtowny rozwój gospodarczy, ekonomiczny i konfesyjny. Grodno, stając się stolicą guberni, podnosiło status administracyjny swych terenów. Po powrocie unitów do Prawosławia Grodzieńszczyzna staje się ważnym zapleczem ekonomicznym diecezji wileńsko-litewskiej. Skutkiem tego jest ubieganie się wiernych o utworzenie samodzielnej diecezji Grodzieńskiej z siedzibą biskupa w Grodnie, co ostatecznie ma miejsce w 1900 roku.

EN

The article shows history of the Orthodox Church in Grodno region from times of the appearance of the orthodox faith in the areas of contemporary Belarus. The presented text has a form of the diameter of almost a thousand year of tradition of the orthodox faith on Rus’ with particular reference of the areas of Vilnius region and Grodno region. The article describes the tribes dwelling on these areas before and period of the appearance of the Eastern Orthodox Christianity rite in Grodno. The article describes also historical periods, the politics of individual countries and fates of the dwelling orthodox faithful on these areas which belonged to the diocese of Grodno in 1900-1915. The conversion to Catholicism and the Brest Union (1596) are the characteristic historical period in existence of the orthodox faith and which at the same time are striking to its unswerving status of the dominant religion on the areas of the Eastern Borderlands. The Brest Union was propagated with variable intensity was propagated, thanks to the changing government during 243 years to its final dissolution in 1839 on the Council in Polotsk. The Russian annexation made that the borders of Grodno region and Vilnius region were under the rule of the orthodox Russia. The nineteenth century means primarily the influence of Empire on the reconstruction of the Orthodox Church in this areas and their rapid economic and confessional development. Grodno when became the capital of the province raised the administrative status of their land. After return of the Union members to Orthodoxy, Grodno region becomes the important economic facilities of Vilnius and Lithuania diocese. The result of this are efforts of faithful to create an independent diocese of Grodno with the bishop settlement in Grodno which finally take place in 1900.