Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Zmiany temperatury wody na Prądzie Zachodniogrenlandzkim w okresie 1982-2003

100%

Zblewski S.

Problemy Klimatologii Polarnej

|

2004

|

tom nr 14

29-37

EN

This work deals with the changes in sea surface temperature (SST) in selected grids located along the West Greenland Current (Fig. 1). The West Greenland Current is a warm current, which transports warm waters to the bay/ gulf of the Baffin Sea and in this way has a great influence on the formation of ice cover and on air temperature in this area. The Reynolds's data set, version SST OI v.1., covering values of mean monthly SST in grids 1ox1o has been used as the data source. Yearly temperatures for selected grids have been calculated on the basis of mean monthly temperatures. The Reynolds's data set covers whole years from the period 1982-2002 (21years). This period is especially interesting because during these years (and also at present) an advanced process of sea ice cover degradation and an increase in air temperature has been observed in Arctic. At Greenland, especially during the past few years, an advanced process of ice melting on land was noted - summer ablation reaches the level of 1600-2000m. That is why changes in SST at the same time may also be interesting. Trends in chronological series of mean yearly values of SST in grids located along the West Greenland Current ([59°N, 44°W], [62°N, 52°W], [66°N, 56°W], [70°N, 58°W], [74°N, 60°W] and [76°N, 72°W] ) have been analysed. Such an analysis indicated that in all grids of the West Greenland Current the trends in water temperature prove to be positive and that these trends are statistically relevant (p < 0.05 ) in nearly all grids. An exception to this pattern is the sea area extending around the Cape Farewell (grid [59, 44] - the first part of the West Greenland Current} where the trends are very low and statistically not relevant (Tab. 1). The highest values of trends can be observed in grids [62, 52] (+0.059deg./year) and [74, 60] (+0.051deg./year) resulting in the increase in SST by 1.24°C and 1.07°C over the period of 21 years. These grids are located in the initial and final parts of the West Greenland Current. Far weaker trends were observed in central part of the current [70, 58] - +0.030deg./year and in grid [76, 72] - +0.035 deg/year. Yearly temperatures of water in the West Greenland Current prove to show strong correlation (see Fig. 2). The mean monthly values of SST have also been analysed. The highest values of trends (statistically relevant) were noted in grid [74, 60] in August (+0.193deg/year) and in September (+0.136deg/year) thus giving in the analysed period the increase in SST by 4.05°C and 2.86°C. Such distribution of trends in time indicates that the role of the summer warming of the sea surface has increased. Positive trends in spring and autumn months in grids [62, 52] and [66, 56] are statistically relevant. In grid [70, 58] positive trends are observed both in summer months as well as in winter ones and in the northernmost located grids positive and statistically relevant trends are observed in almost all months during which waters are ice free. Yearly values of SST in the south part of the West Greenland Current prove to show strong negative correlation with the Hurrell NAO index (r~ -0.7; see Fig. 4) the monthly values of SST show delayed correlation with the Hurrell NAO index; correlations which are statistically relevant were noted in the period from June to December, the maximum (r = -0.64 to ?0.74) in the period from August to October. Monthly and yearly values of SST which show statistically relevant correlation with the Hurrell NAO index disappear at latitude 67°N-68°N. In the analysed period the NAO index indicates weak negative trend which is not relevant (-0.052/year), however correlation of yearly SST with NAO index over the analysed period are statistically relevant, e.g. in grid 66°N, 056°W, they explain 45% of the observed changeability in SST (R = 0.69, F(1.19) = 17.6, p< 0.0005).

2

Status Grenlandii w świetle zmian klimatycznych

75%

Tomala M.

Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego

|

2014

|

tom 8

|

nr 1

107-121

EN

Along with the progressive warming of the Arctic climate the importance of Greenland as a relevant element in the geopolitical system of the Arctic region will be growing. The increasing availability of local energy resources and rare earth metals will result in the increased interest of the island among the outside parties. Active political and economic factors aimed at Nuuk will be thus gaining momentum. This occurrence will be accompanied by the increasing desire of Greenland for a full political sovereignty.

PL

Wraz z postępującym ocieplaniem się arktycznego klimatu znaczenie Grenlandii, jako istotnego elementu systemu geopolitycznego regionu Arktyki, będzie rosło. Zwiększająca się dostępność miejscowych zasobów surowców energetycznych oraz metali ziem rzadkich będzie powodować wzrost zainteresowania Wyspą ze strony podmiotów zewnętrznych. Aktywność polityczno-ekonomiczna czynników trzecich, nakierowana na stolicę Grenlandii – Nuuk, będzie tym samym przybierać na sile. Zjawisku temu towarzyszyć będzie zwiększające się dążenie Grenlandii do uzyskania pełni suwerenności politycznej.

3

Czy można kupić Grenlandię, zamorskie terytorium Królestwa Danii?

75%

Rozmus D.

Roczniki Administracji i Prawa

|

2022

|

tom 1(XXII)

143-162

EN

Is it possible to buy Greenland which is an overseas territory of the Kingdom of Denmark? The answer to this question is not simple. The question is not a joke. In the past, there was no shortage of ideas and attempts to buy Greenland. The customer in this transaction was the United States of America. It would not be the first territorial purchase made by the USA from the Kingdom of Denmark. During the First World War in 1917, the USA bought from Denmark the so-called Danish West Indies - which is part of today’s Virgin Islands. The US has considered buying the world’s largest island on several occasions. The first such plans appeared in the 19th century. In 1946, President Harry Truman unsuccessfully made an offer to Denmark to buy Greenland for 100 million dollars at that time. The administration of President Donald Trump also deliberates on this issue. The economic (and possibly military) activity of Russia and China forces the USA to be particularly interested in this island. America has military bases in Greenland and is bound by the 1951 treaty together with Denmark to defend it. The US must pursue an active policy in this region of the Arctic, preventing the American continent from being flanked from the east by competing (if not hostile) superpowers. In the opinion of lawyers, the prevailing opinion is that land purchases are a long practice established in history and well-established in international law. This practice, however, may be contrary to the will of the inhabitants of the lands being sold or purchased. In the case of Greenland, apart from issues related to broadly understood human rights, the degree of autonomy enjoyed by this island additionally prevents such transactions. The Greenlanders themselves strive for independence.

PL

Czy można kupić Grenlandię, zamorskie terytorium Królestwa Danii? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta, a samo pytanie bynajmniej nie jest żartem. W przeszłości pomysłów i prób w tej materii nie brakowało. Klientem w ewentualnej transakcji są Stany Zjednoczone Ameryki. Nie byłby to zresztą pierwszy zakup terytorialny dokonany przez USA od Królestwa Danii. Podczas pierwszej wojny światowej w 1917 r. USA zakupiły od Danii tzw. Duńskie Indie Zachodnie – czyli część dzisiejszych Wysp Dziewiczych. USA kilkakrotnie rozważało możliwość zakupu tej największej na świecie wyspy. Pierwsze takie plany pojawiły się już w XIX w. W 1946 r. prezydent Harry Truman bezskutecznie złożył Danii ofertę zakupu Grenlandii za 100 mln ówczesnych dolarów. Rozważania w tej kwestii snuła również administracja prezydenta Donalda Trumpa. Aktywność gospodarcza (a także ewentualnie wojskowa) Rosji i Chin wymusza szczególne zainteresowanie USA tą wyspą. Ameryka posiada na Grenlandii bazy wojskowe i jest zobowiązana traktatem z 1951 r. wraz z Danią do jej obrony. USA musi prowadzić aktywną politykę w tym rejonie Arktyki, nie mogąc dopuścić do oskrzydlenia od wschodu kontynentu amerykańskiego przez konkurencyjne (oby nie wrogie) supermocarstwa. W opinii prawników przeważają opinie, że zakupy lądów są długą, umocowaną w historii i ugruntowaną w prawie międzynarodowym praktyką. Praktyka ta może jednak stać w sprzeczności z wolą mieszkańców zbywanych bądź zakupywanych lądów. W przypadku Grenlandii poza kwestiami związanymi z szeroko pojętymi prawami człowieka zakres autonomii posiadanej przez tę wyspę dodatkowo uniemożliwia taką transakcję. Sami zaś Grenlandczycy dążą do niepodległości.

4

Nize polnocnoatlantyckie

75%

Bartoszek K.

Wiadomości Instututu Meteorologii i Gospodarki Wodnej

|

2006

|

tom 29

|

nr 1

15-24

5

Podstawy ustroju Grenlandii (wybrane zagadnienia)

75%

Uziębło P.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2014

|

nr 1 (17)

13-33

PL

Grenlandia, będąc terytorium autonomicznym Królestwa Danii, potwierdza swoje aspiracje niepodległościowe. W ostatnich latach zauważalne jest poszerzenie zakresu samo-dzielności tego terytorium. Obecnie podstawy ustroju Grenlandii reguluje Akt o samodzielności Grenlandii z 2009 r., który przede wszystkim koncentruje się na politycznychi ekonomicznych relacjach z Danią, wyznaczając jednocześnie drogę do niepodległości. Niepodległość ta w dużej mierze uzależniona jest jednak od stworzenia podstaw finansowych istnienia przyszłej państwowości. Nie ma wątpliwości, że system organów w Grenlandii dostosowany jest już do przy-szłej państwowości. W dużej mierze jest on wzorowany na rozwiązaniach znanych z państw nordyckich. Władzę ustawodawczą wykonuje jednoizbowy parlament (Inatsi-sartut), który pochodzi z wyborów powszechnych. Składa się on z 31 deputowanych wyłonionych w oparciu o zasadę proporcjonalności. Poza funkcją ustawodawczą pełni on również funkcję kontrolną i funkcję finansową. Władza wykonawcza należy natomiast do rządu (Naalakkersuisut), ponoszącego odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. Zwraca uwagę, że pozycja Wysokiego Komisarza, czyli reprezentanta Danii, ma w zasadzie wyłącznie charakter reprezentacyjny.

EN

Greenland, being an autonomous territory of the Kingdom of Denmark, now confirms itsaspirations for independence. In recent years, there is a noticeable broadening of the range of the autonomy of the territory. Currently, the basics of political system regulates Act on Greenland Self-Government of 2009, which primarily focuses on the political and economic relations with Denmark, while setting a road to independence. This independence largely depends since the creation of the financial basis of the existence of a future state.There is no doubt that the system of authorities in Greenland is already adapted to future statehood. This is largely inspired on solutions used in the Nordic countries. Legislative power belongs to unicameral parliament (Inatsisartut), which comes from the general election. It consists of 31 MPs elected on the basis of the principle of proportionality. In addition to the legislative function, it is also control functions and financial function. Executive power is exercised by the government (Naalakkersuisut), which maybe dismissed by the Parliament. Draws attention that the position of High Commissioner, which is representative of Denmark, is essentially representational purposes only.

6

The influence of cultural factors on the collapse of the Greenland Norse civilization

71%

Sadowski R. F.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2020

|

tom 18

|

nr 5

217-233

PL

Zrozumienie upadku starożytnych cywilizacji jest ważne dla zrozumienia bardzo złożonego procesu zachodzącego w naszej cywilizacji. Ziemia jest narażona na niebezpieczeństwo z wielu powodów, a niektóre z nich nie zmieniają się na przestrzeni dziejów. Ze względu na globalny zasięg ludzkich działań i potęgę jaką dysponuje obecnie człowiek Ziemia jest dziś bardziej zagrożona niż przed wiekami. Zrozumienie przeszłości jest więc kluczowe dla bezpieczeństwa naszej globalnej wioski. W artykule przedstawiono możliwe przyczyny upadku cywilizacji grenlandzkich Wikingów. Wydaje się, że główną przyczyną upadku były zmiany klimatyczne. Wydaje się jednak także, że grenlandzcy Wikingowie mogli przetrwać, a przynajmniej opóźnić swój upadek. Autor wskazuje, że czynniki kulturowe były źródłem degradacji ekologicznej i braku adaptacji ekonomicznej. Wikingowie znali Inuitów i ich strategie adaptacyjne, ale nie wykorzystali tej wiedzy w żaden sposób. Wydaje się, że upadek cywilizacji grenlandzkich Wikingów był wyborem ich elity. Przywódcy utrzymywali bowiem społeczeństwo w ryzykownej równowadze, aby nad nim skutecznie panować, ostatecznie jednak krucha równowaga została zaburzona i przyczyniła się do upadku tej cywilizacji.

EN

The understanding of the collapse of ancient civilizations is important for the understanding of very complex process happening in our civilization. The Earth is put in danger due to many reasons and some of them do not change throughout history. Because of the global range of human actions, the power reached by contemporary man is much more dangerous than it used to be centuries ago. Therefore, the understanding of the past collapses is crucial for the safety of our global village. The article shows the reasons for the collapse of the Greenland Norse civilization. It seems that the main reason was climate change but it also seems that the Greenland Norse could have survived, or at least postponed the collapse. The author indicates that cultural factors were the roots of ecological degradation and the lack of economic adaptation. The Norse knew the Inuit and their adaptive strategies but did not learn from them. It seems that the collapse of the Greenland Norse civilization was the choice of the Norse’s elite. The leaders kept the society in a risky balance in order to rule over them, but finally, the fragile equilibrium was shattered and caused the collapse.

7

W 100-lecie pierwszego wydania książki Alfreda Wegenera „Die Entstehung der Kontinente und Ozeane”

63%

Mizerski M.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

tom Vol. 63, nr 11

1262--1265

EN

The article portrays the figure of Alfred LotharWegener (1880–1930) – creator of the continental drift hypothesis. Wegener was not only the creator of geotectonic hypothesis that is famous all over the World, but his interests were very diverse. He was a meteorologist and geophysicist of atmosphere, but he carried out experiments with the genesis of lunar craters too. He was active in the research of Treys meteorite that fell to the ground on April 3, 1916, in the forest near Rommershausen in Hesia (Germany). However, his true passion was research of Greenland – he attended four expeditions to this island and during the last expedition he died. His idea is still very important in the present-day theory of plate tectonics.

8

Dania wobec arktycznych wyzwań

63%

Kubiak K.

Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego

|

2014

|

tom 8

|

nr 1

77-93

EN

The article discusses the current and prospective situation of Denmark in the Arctic. The author presents Greenland – the Danish autonomous territory being the subject of Copenahagen claims in the Far North. Then he discusses the historical roots and contemporary relationships between Denmark and Greenland and presents Danish doctrinal documents relating to the Arctic and the results of taken actions.

PL

Artykuł omawia aktualną i perspektywiczną sytuację Danii w Arktyce. Autor charakteryzuje Grenlandię – duńskie terytorium autonomiczne będące tytułem roszczeń Kopenhagi na obszarze Dalekiej Północy, następnie omawia historyczne uwarunkowania i współczesność relacji grenlandzko-duńskich, a następnie skupia się na duńskich dokumentach doktrynalnych dotyczących Arktyki oraz wynikających z nich działań.

9

Ikait CaCO3 bcir 6H2O i jego synteza

63%

Włoś D. , Żabiński W.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2001

|

tom T. 27, z. 2--4

307-314

PL

Ikait CaCO3 bcir 6H2O jest rzadko spotykany w przyrodzie, ponieważ w temperaturach powyżej 5 stopni Celsjusza ulega rozkładowi (dehydratacji). Częściej rozpoznać można pseudomorfozy kalcytowe po ikaicie, określane zwykle nazwą glendonit. Syntezy sześciowodnego węglanu wapnia dokonano przestrzegając reżimu temperaturowego oraz dodając do roztworów wyjściowych (CaCl2 i Na2CO3) calgonu jako inhibitora wzrostu krystalitów kalcytowych. Uzyskany produkt miał postać dobrze wykształconych kryształów o pokroju jednoskośnym, o rozmiarach ok. 0,1 mm. Ich identyfikacji dokonano metodą rentgenograficzną

EN

Ikaite CaCO3 bcir 6H2O is a rather uncommon mineral, because at temperaturę above 5 degrees of Celsius it decomposes loosing water molecules. Morę often calcitic pseudomorphoses after ikaite (glendonites) can be found. In this paper a successful synthesis of calcium carbonate hexahydrate is described. Adequate temperature conditions (close to zero Celsius) and an addition of calgon as an inhibitor which blocks crystallization of more stable calcite were applied. The product obtained was developed as euhedral crystals with the monoclinic habit and sizes around 0.1 mm. The X-ray identification provided the pattern typical of ikaite

10

Wpływ czynników kulturowych na upadek cywilizacji grenlandzkich Wikingów

63%

Sadowski R. F.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2008

|

tom 6

|

nr 1

129-152

EN

The understanding of the collapse of ancient civilizations is important for the understanding of very complex process happening in our civilization. The Earth is put in danger due to many reasons and some of them do not change throughout history. Because of the global range of human actions, the power reached by contemporary man is much more dangerous than it used to be centuries ago. Therefore, the understanding of the past collapses is crucial for the safety of our global village. The article shows the reasons for the collapse of the Greenland Norse civilization. It seems that the main reason was climate change but it also seems that the Greenland Norse could have survived, or at least postponed the collapse. The author indicates that cultural factors were the roots of ecological degradation and the lack of economic adaptation. The Norse knew the Inuit and their adaptive strategies but did not learn from them. It seems that the collapse of the Greenland Norse civilization was the choice of the Norse’s elite. The leaders kept the society in a risky balance in order to rule over them, but finally, the fragile equilibrium was shattered and caused the collapse.

PL

Zrozumienie upadku starożytnych cywilizacji jest ważne dla zrozumienia bardzo złożonego procesu zachodzącego w naszej cywilizacji. Ziemia jest narażona na niebezpieczeństwo z wielu powodów, a niektóre z nich nie zmieniają się na przestrzeni dziejów. Ze względu na globalny zasięg ludzkich działań i potęgę jaką dysponuje obecnie człowiek Ziemia jest dziś bardziej zagrożona niż przed wiekami. Zrozumienie przeszłości jest więc kluczowe dla bezpieczeństwa naszej globalnej wioski. W artykule przedstawiono możliwe przyczyny upadku cywilizacji grenlandzkich Wikingów. Wydaje się, że główną przyczyną upadku były zmiany klimatyczne. Wydaje się jednak także, że grenlandzcy Wikingowie mogli przetrwać, a przynajmniej opóźnić swój upadek. Autor wskazuje, że czynniki kulturowe były źródłem degradacji ekologicznej i braku adaptacji ekonomicznej. Wikingowie znali Inuitów i ich strategie adaptacyjne, ale nie wykorzystali tej wiedzy w żaden sposób. Wydaje się, że upadek cywilizacji grenlandzkich Wikingów był wyborem ich elity. Przywódcy utrzymywali bowiem społeczeństwo w ryzykownej równowadze, aby nad nim skutecznie panować, ostatecznie jednak krucha równowaga została zaburzona i przyczyniła się do upadku tej cywilizacji.

11

Proces emancypacji politycznej Inuitów w Grenlandii w okresie kolonialnym

63%

Bijak J.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K – Politologia

|

2021

|

tom 28

|

nr 1

103-124

EN

The aim of the article is to present the process of political emancipation of the Inuit in Greenland, in the period of Danish colonialism. The author looks at the issue of colonialism from two standpoints. On the one hand, Danish colonialism is the threat to Inuit traditional way of life, but on the other hand, it is a chance to better involve the Inuit in decision-making processes in Greenland. The research problem is included in the questions about real motivation of Danish colonial authorities for initiating the process of political emancipation of indigenous peoples in Greenland. The main thesis of the article is that although the Danish colonialism caused repression to Greenland’s indigenous peoples, it also contributed to gradual social-political development, defined as political emancipation. The individual parts of the article discuss issues such as the genesis of Danish colonial development in the North-Atlantic area, the attitude of Danish colonial authorities to the Inuit, and the functioning of Greenland as a colony. The main point of considerations is an analysis of evolving social-political role of the Inuit at this time and involvement of this group in local decision-making processes. What is more, the article presents the process of the Inuit’s emancipation and its influence on this group. In the article, the author used the text source analysis method, historical analysis method and conducted an analysis of legal acts from the Danish colonial period.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie procesu emancypacji politycznej Inuitów w Grenlandii w historycznym okresie kolonializmu duńskiego. Autor rozpatrzył problem kolonializmu w Grenlandii z dwóch perspektyw. Z jednej strony jako zagrożenie, godzące w tradycyjny styl życia Inuitów, natomiast z drugiej strony jako szansę na zainicjowanie procesu zwiększonego zaangażowania rdzennej populacji wyspy w procesy decyzyjne. Problem badawczy zawiera się w pytaniach o prawdziwe motywacje władz kolonialnych względem inicjacji procesu emancypacyjnego ludności rdzennej.Autor skłonił się do kontrowersyjnej tezy, która jest stwierdzeniem, iż duński kolonializm pomimo stosowania opresyjnych nadużyć wobec rdzennej populacji Grenlandii umożliwił jej stopniowy rozwój społeczno-polityczny przez proces emancypacji politycznej.W poszczególnych częściach artykułu przedstawiono m.in. genezę rozwoju kolonializmu duńskiego na obszarze Północnego Atlantyku. Ukazano również stosunek władzy kolonialnej do Inuitów i charakterystykę funkcjonowania kolonii grenlandzkiej. Głównym trzonem rozważań był rozwój roli społeczno-politycznej Inuitów i ich zaangażowanie w sprawy lokalne w okresie duńskiego kolonializmu na wyspie. Proces ten został ukazany trójetapowo. Autor odniósł się również do konsekwencji procesu emancypacji dla obecnej sytuacji Inuitów. W artykule wykorzystano analizę źródeł tekstowych zarówno pierwotnych, jak i wtórnych, analizę historyczną oraz analizę aktów prawnych z okresu kolonialnego.

12

Usłonecznienie w Arktyce Europejskiej i Grenlandii na podstawie danych z wybranych stacji strefy polarnej

63%

Matuszko D. , Celiński-Mysław D. , Soroka J.

Problemy Klimatologii Polarnej

|

2015

|

tom Nr 25

127--138

PL

W pracy przedstawiono zmienność usłonecznienia w rejonach polarnych na podstawie danych z wybranych stacji Arktyki Europejskiej i Grenlandii. Do ogólnej charakterystyki wykorzystano średnie sumy miesięczne ze standardowego 30-lecia (1961-1990) z 15 stacji położonych na północ od koła polarnego, natomiast szczegółową analizę wykonano na podstawie danych z Polskiej Stacji Polarnej w Hornsundzie (lata 1979-2014) oraz ze stacji: Bjornoya (lata 1961-2004), Tromso (lata 1961-2014), Bodo VI (lata 1961-2005) i Barentsburg (lata 1961-2014). W strefie polarnej duży wpływ na wartości usłonecznienia oprócz czynników astronomicznych i cyrkulacyjnych mają warunki lokalne. Największe sumy roczne usłonecznienia występują na Grenlandii (Danmarkshavn – 1967 godzin) znajdującej się w strefie oddziaływania stałego wyżu, natomiast najmniejsze na stacji Bjornoya (595 godzin), co związane jest z położeniem wyspy na szlaku niżów i związanych z nimi frontów atmosferycznych powodujących duże zachmurzenie. Przebieg wieloletni usłonecznienia w rejonach na północ od koła polarnego w niewielkim stopniu nawiązuje do tendencji obserwowanych na stacjach w pozostałej części Europy – zmniejszenia liczby godzin ze słońcem w latach pięćdziesiątych do osiemdziesiątych XX wieku, a następnie wzrostu w ostatnich dwóch dekadach XX wieku.

EN

The aim of this study is to characterize sunshine duration in the polar regions based on the data from selected stations located north of the European Arctic and Greenland. Mean monthly totals of sunshine duration from standard 30-year period (1961-1990) from 15 stations located north of the Arctic Circle were used for general characteristics, and a detailed analysis was performed based on the data from Polish Polar Station in Hornsund (1961-2014) and from the stations: Bjornoya (1961-2004), Tromso (1961-2014), Bodo VI (1961-2005) and Barentsburg (1961-2014). In the polar regions, local conditions in addition to astronomical and circulation factors have influence on values of sunshine duration. Analysis of the variability of sunshine duration in the polar regions confirmed large regional differences of this element at the analyzed stations of European Arctic and Greenland. In the polar regions, apart from the astronomical factors (polar day and night), local conditions have a big impact on sunshine duration values (orography – horizon covering, the low position of the solar disc and methodical aspect of measurements – e.g. changing the traditional instrument for the automatic one). The conducted analysis showed that the course of annual sunshine duration depends mainly on the station location (latitude and cloudiness influenced by orographic and circulation factors). Similar annual course with a maximum in May occurs in stations located on similar latitudes (Polish Polar Station in Hornsund, Bjornoya, Thule and Danmarkshavn). However, the least sunshine is present Aat Bjornoya station (595 hours) due to heavy cloudiness associated with predominance of lows, and the largest in Danmarkshavn (1967), located within Greenland High. Based on the conducted analysis and cited literature it can be concluded that the long-term course of sunshine duration in the polar regions to a small extent refers to the trend observed in European stations. This fact can suggest anthropogenic causes of global dimming and brightening. Sunshine duration series from Barentsburg shows a statistically significant negative trend, while in Krakow, an increase of sunshine is observed, which is in line with trends in the rest of Europe.

13

Gospodarka wodna dla małych społeczności Regionu Arktycznego na przykładzie osady Itileq (Grenlandia)

63%

Pruss A. M.

Technologia Wody

|

2023

|

tom Nr 4 (82)

66-72

14

GRENLANDZKA NIEPODLEGŁOŚĆ – GŁOS W DYSKUSJI

63%

Rozmus D.

Roczniki Administracji i Prawa

|

2019

|

tom 1

|

nr XIX

233-255

PL

Dążenie do niepodległości jest głęboko zakorzenione w duszy mieszkańców Grenlandii. Różnica w podejściu do tego zagadnienia sprowadza się do określenia czasu i warunków, na jakich Grenlandia stanie się niepodległa. Ta największa wyspa na świecie posiada ogromne złoża minerałów, w tym metali ziem rzadkich i uranu. Całkowita niepodległość może z jednej strony być szansą rozwoju dla jej mieszkańców, z drugiej jednak niepodległość może też przynieść rozliczne niebezpieczeństwa. Czy posiadająca niewielką rodzimą populację Grenlandia jest w stanie sprostać w przyszłości organizacyjnie i kadrowo ekspansji obcego kapitału, w tym rzeszom cudzoziemskich robotników zaangażowanych w rozwój infrastruktury przemysłowej? Czy nie lepiej pozostać tak jak dotychczas w związku (nawet luźnym) z Danią, a co za tym idzie – z Unią Europejską? Bliski związek z UE i NATO może być w perspektywie zgodny z interesami Grenlandczyków. W odległej i najnowszej przeszłości Grenlandia była kolonizowana przez ludy dalekiej Północy (ludy paleoeskimoskie i eskimoskie) oraz Skandynawów. Skandynawowie we wczesnym średniowieczu, a później Inuici zasiedlali ziemie opuszczone, ziemie niczyje. Nikt nikomu, mówiąc wprost, nie kradł ziemi. Ważne więc, żeby w dyskusji pomiędzy Grenlandczykami i Duńczykami na temat niepodległości nie stawiać zagadnień historycznych jako kwestii utrudniających dialog.

EN

The pursuit of independence is deeply rooted in the soul of the inhabitants of Greenland. The difference in the approach to this problem amounts to the establishment of the time and the conditions on the basis of which Greenland is supposed to become independent. The island, which is the greatest island in the world, has huge deposits of minerals, including metals of rare-earth metals and uranium. On the one hand, complete independence may be an opportunity for the development for the inhabitants but on the other hand, independence may also become a source of numerous dangers. Is Greenland, a country with a slight native population, able to cope – in terms of organisation and the available staff – with the expansion of foreign capital, including the great numbers of foreign workers who are engaged in the development of industrial infrastructure? Is it not better to continue the status quo – a relationship (even a loose one) with Denmark, and thus a relationship with the European Union? A close relationship with the EU and the NATO may, in the future, be consistent with the interests of Greenlanders. In the remote and in the most recent past, Greenland was colonised by the peoples of the Far North (paleo-Eskimo and Eskimo peoples) and Scandinavians. Both Scandinavians – in the early Middle Ages – and subsequently the Inuit populated abandoned lands, lands which belonged to no one. To put it explicitly, no one stole land from anyone. Therefore it is important that in the discussion about the problem of independence which continues between Greenlanders and Danes one should not place historical problems as questions which render dialogue difficult.

15

Proces kształtowania się grenlandzkiego ruchu separatystycznego w latach 1964–1979

63%

Bijak J.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K – Politologia

|

2023

|

tom 30

|

nr 1

17-30

EN

The subject of the article is the history of the formation of the separatist movement in Green-land in the years 1964–1979. Its origin and development fall into the period of rapid socio-economic changes on the island, initiated by the Danish state. Their aim became the adaptation of the Greenlandic society, as well as the economy, to the conditions prevailing in the rest of the country. These changes were forced by the evolution of the island’s legal status made in 1953 under the new constitution of the Danish monarchy. The Greenlandic territory was linked by “legal community” to Denmark, becoming its administrative unit. The Greenlandic separatist movement was a grassroots social movement that originated among Greenlandic youth studying at Danish universities. Socio-economic, political, and cultural factors contributed to further dissatisfaction. Political and separatist activism made it possible for Greenlanders to gain autonomy in 1979. The different parts of the article present, among other things, a terminological analysis of the issue of separatism; the conditions for the emergence of the separatist movement are shown. The course of its activities, the dimension of its ideological assumptions, and its organisation are indicated. The article uses the analysis of primary and secondary sources, factor analysis, historical analysis and political science.

PL

Przedmiotem artykułu jest historia kształtowania się ruchu separatystycznego w Grenlandii w latach 1964–1979. Jego powstanie i rozwój przypadają na okres gwałtownych przemian społeczno-gospodarczych na wyspie, zainicjowanych przez państwo duńskie. Ich celem stało się dostosowanie społeczeństwa, a także gospodarki Grenlandii do warunków panujących w pozostałych częściach państwa. Zmiany te zostały wymuszone ewolucją statusu prawnego wyspy dokonanego w 1953 roku na mocy nowej konstytucji monarchii duńskiej. Terytorium Grenlandii zostało powiązane „wspólnotą prawną” z Danią, stając się jej jednostką administracyjną. Grenlandzki ruch separatystyczny to oddolny ruch społeczny, który narodził się wśród grenlandzkiej młodzieży studiującej na duńskich uniwersytetach. Za wzrostem niezadowolenia stały czynniki o charakterze społeczno-ekonomicznym, politycznym i kulturowym. Aktywność polityczna i separatystyczna umożliwiła uzyskanie przez Grenlandczyków autonomii w 1979 roku. W poszczególnych częściach artykułu przedstawiono m.in. analizę terminologiczną zagadnienia separatyzm; ukazano uwarunkowania powstania ruchu separatystycznego. Wskazano przebieg jego działalności, wymiar założeń ideologicznych, a także jego organizację. W artykule wykorzystano analizę źródeł pierwotnych i wtórnych, analizy: czynnikową, historyczną oraz politologiczną.

16

Polska wyprawa na Grenlandię w 1937 r.

63%

Kohler P.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2017

|

tom R. 62, nr 4

45--63

EN

The Polish expedition to Greenland in 1937 was the fourth Polish expedition to the Arctic in mid-war period. 7 persons took part in it: Stefan Bernadzikiewicz (1907-1939) - equipment and technical issues, Antoni Gaweł (1901-1989) - geologist, Alfred Jahn (1915-1999) - geographer, geomorphologist, Aleksander Kosiba (1901-1981) - leader, glaciologist and geomorphologist, Stanisław Siedlecki (1912-2002) - meteorologist, Rudolf Wilczek (1903-1984) - botanist, Antoni Rudolf Zawadzki (1896-1974) - photogrammetrist. The expedition also hired six Innuits to help. The expedition was doing research from June 16 to August 23, 1937 on Arfersiorfik fiord (Western Greenland) on its initial section and its inshore strip 100 km inland. Results of the expedition: botany - samples were taken of the peat bog and tundra, geodesy - magnetic declination was mapped out - 56° W; geology - geological-petrographic charting of the outskirts of ice sheet was made, samples of the rock base, moraine and sedimentary ones were taken; geomorphology - structure and genesis of the landscape was studied, mainly of terraces, including isostatic movements; glaciology - shoreline of the ice sheet and its outskirts were studied; cartography, triangulation and toponomy - map of the land on a scale of 1 : 50 000 was published, 23 new names connected with Poland and Polish people were given; climatology - new meteorological data was collected from 2 stations; palynology - high content of pollen of coniferos trees was detected, particularly of pine, whose pollen was found even far to the north near Gothåb; pedology - different types of structural soils and their connection with the climate were described.

17

Polscy fotogrameterzy na Grenlandii

63%

Wałkuski J.

Geodeta : magazyn geoinformacyjny

|

2000

|

tom nr 5

62--65

18

Comparison of techniques for Integrated Precipitable Water measurement in the polar region

51%

Kruczyk M.

Geoinformation Issues

|

2015

|

tom Vol. 7, no. 1(7)

15--27

EN

Tropospheric delay estimates (tropospheric product) for selected International GNSS Service (IGS) and EUREF Permanent Network (EPN) stations made it possible to asses two areological techniques in the polar region (mainly in Greenland). Integrated Precipitable Water (IPW) – important meteorological parameter is derived from GPS tropospheric solutions by a known procedure for GPS stations. To convert from the wet part of tropospheric delay (ZWD) to IPW, the relation between 2 m temperature and the so-called mean temperature of the atmosphere above was derived using local radiosonde data for nearby GPS stations. Sunphotometer data were provided by AERONET (NASA AErosol RObotic NETwork). IPW comparisons lead to the determination of a systematic difference between the techniques of GPS IPW and sunphotometer data (not present in the case of RAOBs). IPW measured by sunphotometer CIMEL (Cimel Electronique) is several percent smaller than IPW from GPS (both IGS and EPN solution). The bias changes seasonally and is a function of atmospheric temperature. It signals some systematic deficiencies in solar photometry as the IPW retrieval technique. CIMEL IPW shows some temperature dependent bias also in relation to radiosoundings.

PL

Rozwiązania troposferyczne IGS i EPN zostały wykorzystane do przetestowania dwu technik pomiarów aerologicznych dla stacji GNSS w regionie polarnym (Grenlandia). Parametr meteorologiczny jakim jest scałkowana zawartość pary wodnej (IPW) został pozyskany za pomocą standardowej procedury opisanej w literaturze. Do przeliczania IPW z wilgotnej części opóźnienia opracowano lokalny model temperatury średniej (zależność linowa względem temperatury na wysokości 2 metrów nad powierzchnią ziemi) wyznaczony z radiosondowań prowadzonych w sąsiedztwie stacji GNSS. Pomiary fotometryczne udostępnia sieć pomiarów aerozoli AERONET działająca pod egidą NASA. Porównania kilkuletnich szeregów IPW wykazują systematyczne różnice między IPW z GNSS a fotometrem słonecznym (ale nie radiosondażem). IPW z fotometru jest nie tylko średnio kilka procent mniejsza niż z GNSS ale różnica ta zmienia się wraz z porami roku i temperaturą (co jest szczególnie widoczne w warunkach polarnych). To wykazuje pewien istotny problem z fotometrią słoneczną jako techniką pomiarów kolumnowej pary wodnej. Fotometr wykazuje systematyczną różnicę IPW (zależną od temperatury atmosferycznej) także w stosunku do wyników radiosondażu.

19

Warunki hydrometeorologiczne w czasie rejsu s/t Jan Turlejski na Grenlandię latem 1960 roku

51%

Zblewski S.

Problemy Klimatologii Polarnej

|

2014

|

tom Nr 24

109-118

PL

W pracy analizie poddano warunki hydrometeorologiczne występujące podczas podróży s/t „Jan Turlejski” na Islandię i wody SW Grenlandii. Odnotowano kilka niebezpiecznych dla żeglugi zjawisk takich jak mgły powodujące obniżenie widzialności poziomej oraz niebezpieczeństwo zderzenia z górami lodowymi. Na wodach SW Grenlandii, na zachód od Przylądka Farewell statek napotkał pole zwartego lodu morskiego wskazujące na występowanie w lipcu 1960 roku „storisu”. W polu lodu morskiego dryfowały również różnej wielkości góry lodowe.

EN

Cruise of s/t "Jan Turlejski" to Greenland in summer 1960 took one month. During the trip, as a result of the mists, hydrometeorological conditions repeatedly worsened. Hazardous conditions were also recorded in SW Greenland waters, where drifting ice fields created by the ice throughout many years ("storis") were encountered twice. Some of ice reached the height of 3 meters above the water. The ship also encountered icebergs, one of which was 26 metres high above sea level. During the whole trip, there was no storm. Thanks to Greenland trip, in a few days on board in SW Greenland waters, it was possible to recognize the new fisheries, to investigate the possibility of using the right equipment and fishing techniques.

20

Klimatyczna bomba z opóźnionym zapłonem

51%

Hansen J.

Świat Nauki

|

2004

|

nr 04