Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ewa Bielińska-Galas, Introity o świętych w polskiej tradycji średniowiecznej, Lublin 2017, Wydawnictwo Norbertinum, ss. 559. ISBN 978-83-7222-606-8

100%

Wiśniewski P.

|

tom 63

|

nr 1

126-130

2

Muzyka w statutach synodów diecezji tarnowskiej

100%

Garnczarski S.

|

nr 1-2

EN

The diocesan synods summoned by the Tarnów bishops among the many pastoral issues raised also spoke about the issues of singing and music in the liturgy. In the pre-Vatican II period synods showed liturgical music as an addition and decoration of the celebration, and after the Second Vatican Council, as its integral part. In synodal documents it was emphasized the glory of God and the sanctification of the faithful as important goals of liturgical music, its connection with the word, the significance of Gregorian chant and Palestrina polyphony, the sacral nature of works excluding everything secular. Great importance was attached to the existence and service of choirs and other vocal band, to the education of both priests and organists. Synods paid a lot of attention to organist issues (contract employment, pay and living conditions of church musicians).

PL

Zwoływane przez biskupów tarnowskich synody diecezjalne wśród wielu poruszanych zagadnień pastoralnych wypowiadały się też w kwestiach śpiewu i muzyki w liturgii. W okresie przedsoborowym ukazywały muzykę liturgiczną jako ozdobę celebracji, a po Soborze Watykańskim II jako jej integralną część. Podkreślano w dokumentach synodalnych chwałę Bożą i uświęcenie wiernych jako istotne cele muzyki liturgicznej, jej powiązanie ze słowem, znaczenie chorału gregoriańskiego oraz polifonii palestrinowskiej, sakralny charakter wyłączjący wszystko, co świeckie. Dużą wagę przywiązywano do istnienia i posługi chórów i innych zespołów wokalnych, do wykształcenia zarówno duszpasterzy, jak i organistów. Wiele uwagi synody poświęciły kwestiom organistowskim (zatrudnienie na umowę, warunki płacowe i bytowe muzyków kościelnych).

3

O antyfonie "Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum" bł. Władysława z Gielniowa

80%

Kubieniec J.

|

nr 1

3-25

EN

According to reliable early sixteenth-century testimony, the antiphon Iesus Nazarenus Rex Iudeorum was written by one of the most eminent late mediaeval Polish poets, Blessed Ladislas of Gielniów. It is one of just three works by this Observant friar that have been preserved with melody, and the only one that is not a contrafactum. Despite this, the composition has received no music-textual critical edition thus far, nor has it been submitted to detailed liturgical or musicological analysis. Some scholars even question whether Ladislas actually wrote the antiphon’s musical setting. This article defines the liturgical function of the antiphon, found in sources among the ‘suffrages’, and probably also performed during penitential processions (Litania Maior, Litania Minor). Nine newly described sources for this composition prove that it was also sung outside Poland, for instance at the Abbey of SS Ulrich and Afra in Augsburg, at Havelberg Cathedral, in Zagreb, and at Pauline monasteries in Hungary. The rather surprising international popularity of this antiphon was probably related to the growing threat from the Ottoman Empire. The foreign sources, the oldest of which date from the mid-sixteenth century, contain the same melody as the Polish sources, which might suggest that it is the original melody from the times of Ladislas of Gielniów. Its composer demonstrated a knowledge of musical rhetoric and plainchant style. He was probably a pious monk who treated song composition as a key element in the mission of the Observant friars.

PL

Według wiarygodnego świadectwa z początku XVI wieku antyfona Iesus Nazarenus Rex Iudeorum jest dziełem bł. Władysława z Gielniowa, jednego z najwybitniejszych polskich poetów późnego średniowiecza. Jest to ponadto jeden z trzech zaledwie utworów bernardyńskiego zakonnika, które zachowały się z melodią i jedyną kompozycją nie będącą kontrafakturą. Mimo to utwór nie doczekał się ani krytycznej muzyczno-tekstowej edycji, ani szczegółowej liturgicznej, czy muzykologicznej analizy. W literaturze przedmiotu wyrażano także wątpliwość, czy Gielniowczyk był twórcą muzycznego opracowania antyfony. W artykule scharakteryzowano liturgiczną funkcję śpiewu, który w źródłach pojawia się w grupie suffragiów i najprawdopodobniej wykonywany był także podczas procesji pokutnych (Litania Maior, Litania Minor). Wskazano także na dziewięć nowych przekazów utworu świadczących o tym, że śpiewano go również poza Polską, m.in. w opactwie św. Ulryka i Afry w Augsburgu, w katedrze w Hawelbergu, Zagrzebiu i węgierskich klasztorach paulińskich. Nieco zaskakującą międzynarodową popularność antyfony wiązać należy zapewne z rosnącym zagrożeniem ze strony Imperium Osmańskiego. Obce przekazy, z których najstarsze pochodzą z połowy XVI wieku zawierają tę samą melodię, co źródła polskie. Może to wskazywać, że jest to melodia oryginalna, pochodząca z czasów Władysława z Gielniowa. Jej twórca wykazał się znajomością zasad retoryki oraz chorałowej stylistyki i jest bardzo prawdopodobne, że był nim świątobliwy zakonnik, który komponowanie pieśni traktował jako ważny element bernardyńskiego posłannictwa.

4

Aspekty religijne w polskiej muzyce fortepianowej XX i XXI wieku

80%

Łukaszewski M. T.

|

tom 5

27-58

EN

This article discusses the works for solo piano and for piano and orchestra, in which reli- gious inspiration associated with Christianity was found. The fact that such “sacral” inspiration was pre-sent in piano music may be confirmed by many works of Ferenc Liszt and Olivier Messiaen, to name but a few evident examples. One can also add selected works of Frederic Chopin, not only Scherzo in B minor, op. 20, which includes a citation of the Polish carol “Lulajże, Jezu- niu (“Lullaby, Little Baby Jesus”), but also a number of motifs from other Polish church hymns found in Chopin’s music by Jan Węcowski. There are several categories of works with references to the sacred in the Polish piano music of the 20th and 21st century: works with religious inspiration suggested in their very title or in the musical material, and works with a widely understood religious context, but without any direct references to the sacred. Religious themes can be found in the works for piano and orchestra, for instance by Wojciech Kilar, Paweł Łukaszewski, Bogusław Madey, and Józef Świder. These themes appear in solo works for piano, e.g. by Mirosław Bukowski, Irena Garztecka, Leszek Mateusz Gorecki, Tomasz Kamieniak, Juliusz Łuciuk, Władysława Markiewi- czówna, Witold Rudziński, Marian Sawa, Sebastian Szymanski or Aleksander Tansman. The piano music with religious inspiration written in the 20th and 21st centuries has not yet been the subject of a comprehensive research. However, some authors did point to such motifs, for example Stanisław Będkowski, Bogumiła Mika, Violetta Przech, and Janina Tatarska. Still, they only men- tioned them while writing about other, non-religious issues related to Polish piano music.

5

Polski przekład "Ars et praxis musica" Zygmunta Lauksmina z 1798 roku i problemy nauczania śpiewu chorałowego na ziemiach polskich w XVII i XVIII wieku

70%

Grabiec D.

|

nr 1

81-104

EN

The handwritten copy of a hitherto unknown Polish-language plainchant handbook held in the Cistercian Fathers’ Library in Szczyrzyc (shelf mark S.II.8/2), produced in 1798 in Limanowa and entitled Nauka y praktyka muzyczna do używania uczącey się młodzi w Kollegiach Societatis Jesu za pozwoleniem starszych przełożona w Wilnie [The teaching and practice of music for the use of pupils of Jesuit colleges, translated in Vilnius with the permission of superiors] has been identified by the author of this article as a translation of the Jesuit Zygmunt Lauksmin’s handbook Ars et praxis musica. The latter was first published in 1667 in Vilnius, and later reissued twice (1669, 1693). Its reception has not been studied thus far. Of the three editions, only several copies have come down to us. The discovery of a Polish translation made during the last years of the eighteenth century, more than a hundred years after the print’s last edition, sheds new light on the history of the handbook and its impact, which extended beyond Jesuit circles and the Baroque era, and also on aspects of plainchant teaching during the early nineteenth century. Lauksmin’s treatise was addressed to pupils and students as an aid to mastering the practice of plainchant. The author included no theoretical commentary and limited himself to the absolute basics, as well as practical methodological guidelines. The Polish translation was prepared in a different historical reality and is one of the relatively few surviving examples of how Polish musical terminology took shape and evolved during the eighteenth century. Indirectly, it also represents the state of musical education at the time and shows that, due to the lack of contemporary handbooks, teachers turned to educational aids from the previous era, adapting them for their current local needs.

PL

W bibliotece oo. Cystersów w Szczyrzycu, pod sygnaturą S.II.8/2, przechowywany jest rękopiśmienny egzemplarz nieznanego dotąd, polskojęzycznego podręcznika do nauki śpiewu chorałowego, sporządzony w 1798 r. w Limanowej i zatytułowany Nauka y praktyka muzyczna do używania uczącey się młodzi w Kollegiach Societatis Jesu za pozwoleniem starszych przełożona w Wilnie. Tekst ten zidentyfikowany został przez autorkę artykułu jako przekład traktatu Ars et praxis musica jezuity Zygmunta Lauksmina, wydanego w Wilnie w 1667 r. i dwukrotnie wznawianego w 1669 oraz 1693 roku. Recepcja wileńskiego podręcznika nie była do tej pory badana, a z trzech wydań zachowało się do dziś zaledwie kilka egzemplarzy. Odkrycie polskiego tłumaczenia sporządzonego w ostatnich latach XVIII w., a więc po ponad stu latach od ukazania się ostatniego wydania druku, w nowym świetle przedstawia zarówno dzieje wileńskiego podręcznika i jego oddziaływania, wykraczającego poza środowisko jezuickie i epokę baroku, jak również problemy nauczania śpiewu chorałowego u progu XIX wieku. Traktat Lauksmina był przeznaczony dla uczniów i studentów i miał być pomocą w praktycznym opanowaniu umiejętności śpiewu chorałowego, dlatego nie zawierał rozważań teoretycznych i ograniczał się jedynie do najbardziej podstawowych wiadomości oraz praktycznych wskazówek metodycznych. Tłumaczenie traktatu na język polski sporządzone w odmiennych już realiach historycznych, jest jednym ze stosunkowo niewielu zachowanych przykładów kształtowania się i ewoluowania polskiej terminologii muzycznej w XVIII wieku. Jest ono pośrednio także świadectwem ówczesnego stanu szkolnictwa muzycznego i braku nowoczesnych podręczników, który skłaniał do korzystania z materiałów dydaktycznych publikowanych jeszcze w poprzedniej epoce i przystosowywania ich do bieżących potrzeb lokalnych.