Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Pewien wieczór jesienny

100%

Kulerski W.

Narracje o Zagładzie

|

2019

|

nr 5

313-317

EN

This article focuses on the writing process of Juliusz Krzyżewski’s “Idée fixe” and the Shoah connotations of this poem. As it is shown in the text, the Winogórowie – a Jewish family – and the Mrozińscy – a Polish family – had been friends whose contact and mutual help did not cease when the Winogórowie were ghettoised in Falenica. It is argued that this situation was made possible by the forest separating Międzylesie from Falenica. In this forest, the poet, who later inscribed himself as a witness in “Idée fixe,” met girls escaping from the ghetto. Not only does the author of this article ponder upon the question why Krzyżewski has left these events unmentioned for so many years, but also he attempts to present not just the poet, but the poetry as a witness.

PL

Autor szkicu rekonstruuje zawiłą historię powstania wiersza Juliusza Krzyżewskiego Idée fixe i wskazuje na jego związki z Zagładą. Przypomina wojenne losy żydowskiej rodziny Winogórów zaprzyjaźnionej z polską rodziną Mrozińskich. Rodziny te, mimo zamknięcia Winogórów w getcie w Falenicy, kontaktowały się i pomagały sobie. Z ustaleń autora wynika, że ważną rolę we wzajemnych kontaktach odegrał las dzielący Międzylesie od Falenicy. To tam wymykające się z getta dziewczęta spotkał poeta, który później przedstawił siebie w Idée fixe jako świadka. Badacz stara się zrozumieć także, dlaczego Krzyżewski tak długo ukrywał zdarzenia, które zobaczył, i pokazać nie tylko poetę, ale przede wszystkim poezję w roli świadka.

2

Kulturowe źródła antroponimii falenickich Żydów – geneza imion zanotowanych w księdze zgonów Falenickiego Okręgu Bóżniczego z lat 1920–1934

100%

Kresa M. M.

|

nr 9

42-61

EN

The article focuses on the first names of persons of Jewish origin (521 men and 316 women) recorded in the Falenica District Synagogue death registers from 1920 through 1934. The aim of the analysis was to trace the names and their variants, and to answer the question of the cultural sources of these names. The study shows that biblical and Yiddish names predominate in the Jewish community of Falenica municipality, constituted and forming at that time for socioeconomic reasons. The registered names serve as a testimony to the cultural identity of the people identified by them and, above all, as evidence of their lack of acculturation.

PL

Przedmiotem artykułu są imiona osób żydowskiego pochodzenia (521 mężczyzn i 316 kobiet) spisanych w latach 1920–1934 w Księdze zgonów Falenickiego Okręgu Bóżniczego. Celem analizy była rejestracja imion i ich wariantów oraz odpowiedź na pytanie o kulturowe źródła tego imiennictwa. Z analizy wynika, że w konstytuowanej i z powodów społeczno-gospodarczych tworzącej się społeczności żydowskiej falenickiego letniska dominują imiona biblijne oraz jidyszowe. Są one świadectwem kulturowej tożsamości identyfikowanych za ich pomocą osób, a przede wszystkim dowodem na brak ich akulturacji.

3

Transformation and genius loci of holiday resorts in the Otwock Region from the end of the 19th century, in the 20th century and now

99%

Wośko-Czeranowska A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2021

|

tom T. 66, z. 1

17--22

EN

At the turn of the nineteenth and twentieth centuries, the landscape, climate and spa values of today's Otwock Region became important factors influencing the dynamic development of spa or summer housing estates in the vicinity of Warsaw. Cities and towns were created mainly in the vicinity of the railway lines implemented at that time, especially in the areas of railway stations and stops: the Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej - commonly known as the Vistula Railway - and the narrow-gauge commute railway, Jabłonowska Kolejka Dojazdowa. The enthusiasts to whom the Otwock Region owes its existence and development were land owners, entrepreneurs, residents, and vacationers coming from Warsaw to rest. Many of them were visionaries who promoted previously unknown forms of business or investment: professor Józef Geisler - a doctor and specialist in the treatment of lung diseases, land owners: Michał Elwiro Andriolli in Brzegi (Świder), Ksawery Branicki in Anin and Karol Jakub Hanneman in Falenica. In 1924 Otwock was recognized as a health resort. To the north of it, there were rural communes with a holiday character (Wawer Commune, Letnisko Falenica Commune). In the following years, these cities and towns developed dynamically. They became a summer home, lodging and leisure base for the inhabitants of Warsaw quickly gaining more and more popularity. Buildings that are inextricably associated with the Otwock Region are buildings known as świdermajer. Currently, this term mainly applies to residential, holiday homes and guesthouses, and some public buildings (less common), representing common features related to the body, building material, structure, architectural detail, etc., which were built in the years 1880-1939 in towns located along the Otwock railway line. During their construction, a wooden structure was used, usually using commonly available pine beams, square timbers and boards. World War II decimated the inhabitants of the Otwock Region, mainly of Jewish origin. The infrastructure and numerous objects, especially wooden ones, were destroyed. The following years brought many changes: of an administrative and territorial nature, the emergence of new housing estates, the introduction of other than traditional forms of development, its intensification, urbanization encroaching on forest areas, settlements merging into one organism, deforestation of plots, introducing secondary divisions, reducing the biologically active area, air pollution, development of underground and communication infrastructure, etc. Nevertheless, the identity and genius loci of the Otwock Region are still tangible. Forest areas, sandy dunes, the Świder and Vistula rivers, numerous contemporary and historical sites, especially the świdermajer ones, still remain attractive.

4

Transformacja i genius loci miejscowości letniskowych w Paśmie Otwockim od końca XIX wieku, w wieku XX i obecnie

99%

Wośko-Czeranowska A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2021

|

tom T. 66, z. 1

4--16

PL

Na przełomie XIX i XX wieku walory krajobrazowe i klimatyczno-uzdrowiskowe dzisiejszego Pasma Otwockiego stały się istotnymi czynnikami wpływającymi na dynamiczny rozwój osiedli o charakterze uzdrowiskowym lub letniskowym leżących w sąsiedztwie Warszawy. Miasta i miejscowości powstawały przede wszystkim w sąsiedztwie realizowanych w tym okresie linii kolejowych, a zwłaszcza w rejonach stacji i przystanków kolejowych: Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej - nazywanej powszechnie Koleją Nadwiślańską oraz wąskotorowej Jabłonowskiej Kolejki Dojazdowej. Entuzjastami, którym Pasmo Otwockie zawdzięcza swoje istnienie i rozwój byli właściciele terenów, przedsiębiorcy, mieszkańcy, a także letnicy przyjeżdżający na wypoczynek z Warszawy. Wielu z nich było wizjonerami, którzy wypromowali nieznane wcześniej formy działalności lub inwestowania: profesor Józef Geisler - lekarz i specjalista w leczeniu chorób płuc, właściciele terenów: Michał Elwiro Andriolli w Brzegach (Świder), Ksawery Branicki w Aninie i Karol Jakub Hanneman w Falenicy. Otwock w 1924 r. uznany został za uzdrowisko. Na północ od niego funkcjonowały gminy wiejskie o charakterze letniskowym (Gmina Wawer, Gmina Letnisko Falenica). W kolejnych latach miasta i miejscowości rozwijały się dynamicznie. Stawały się bazą letniskową i noclegowo-wypoczynkową dla mieszkańców Warszawy i zyskiwały coraz większą popularność. Obiektami, które kojarzą się nierozerwalnie z pasmem otwockim jest budownictwo świdermajer. Obecnie określenie to dotyczy głównie budynków mieszkalnych, letniskowych i pensjonatowych oraz użyteczności publicznej (występujących mnie powszechnie) reprezentujących cechy wspólne odnoszące się do bryły, budulca, konstrukcji, detalu architektonicznego itp., które powstawały w latach 1880-1939 na w miejscowościach usytuowanych wzdłuż linii otwockiej. Przy ich realizacji stosowano konstrukcję drewnianą, wykorzystując zazwyczaj powszechnie dostępne sosnowe belki, kantówki i deski. II wojna światowa zdziesiątkowała mieszkańców letnisk Pasma Otwockiego, przede wszystkim pochodzenia żydowskiego. Zniszczeniu uległa infrastruktura i liczne obiekty, zwłaszcza drewniane. Kolejne lata przyniosły wiele zmian: natury administracyjno-terytorialnej, powstawanie nowych osiedli, wprowadzanie odmiennych od tradycyjnych form zabudowy, jej intensyfikację, wkraczanie urbanizacji na tereny leśne, zlewanie się osiedli w jeden organizm, wydrzewianie działek, wprowadzenie wtórnych podziałów, zmniejszanie powierzchni biologicznie czynnej, zanieczyszczenie powietrza, rozwój infrastruktury podziemnej i komunikacyjnej itp. Tożsamość i genius loci Pasma Otwockiego są cały czas odczuwalne. Wciąż atrakcyjne są tereny leśne, piaszczyste wydmy, rzeki Świder i Wisła, liczne obiekty współczesne i historyczne, a zwłaszcza świdermajery.