Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Syndrom Don Kichota. Smutek tropikówlub walka z wiatrakami

100%

Pisarek A.

Laboratorium Kultury

|

2012

|

tom 1

56-69

PL

Punktem wyjścia artykułu jest trop będący wielkim myślowym wyzwaniem dla każdego, kto czyta francuskiego strukturalistę i chce zrozumieć jego twórczość. W wywiadzie-rzece Z bliska i oddali C. Lévi-Strauss zdradza klucz do swojej duszy: mówi, że jego umysłem rządzi Don Kichot. Po tak jasnej deklaracji oczywista staje się perspektywa interpretacyjna Smutku tropików, w której jedną z podstawowych figur stanie się Błędny Rycerz. Ostatecznie okazuje się, iż Don Kichot podróżuje, by aktywnie wpływać na otaczającą go rzeczywistość. Wyobrażenie przeszłości nakłada się w jego umyśle na teraźniejszość i zmusza do działania, ignoruje granice. Przez to staje się szaleńcem. Lévi-Strauss podróżuje, by cofnąć się w czasie. Rola etnografa usprawiedliwia to równie ekstrawaganckie przedsięwzięcie. Narzucone przez naukę procedury tworzą niezbędny dystans, ale jednocześnie stają się źródłem niespełnienia. Artykuł stara się odpowiedzieć na pytanie czy Don Kichot – jego myśli i czyny wywierają wpływ na rzeczy; czy stanowią jedność, Tego Co Analogiczne? A jeśli tak, czym byłoby wielkie marzenie antropologa, którego umysłem rządzi Błędny Rycerz?

EN

A starting point of this article is a trace which is a huge intellectual challenge for everybody that reads the French structuralist and wants to understand his creation. In an extended interview Conversations with Claude Lévi-Strauss, he reveals the key to his soul saying that his mind is led by Don Quixote. After such a clear declaration, the interpretative perspective of Tristes Tropique – where a knight-errant evolves into one of the fundamental figures – becomes obvious. Eventually, it turns out that Don Quixote travels in order to influence the surrounding reality actively. In his mind, the reflection of past overlays the presence and impels him to act, ignores the boundaries. Because of that he becomes a madman. Lévi-Strauss travels In order to move back In time. An etnographer role excuses this eccentric undertaking. Procedures imposed by science create the necessary distance but at the same time they become the source of non-fulfillment. The article attempts to answer a question whether Don Quixote – his thoughts and actions influence the things; whether they are a union of That What is analogical. If the answer was yes, what would be the great anthropologist’s dream, whose mind is controlled by a knight-errant?

2

Don Kichot niewierny: kontrkulturowość niespełnienia

80%

Barbaruk M.

Prace Kulturoznawcze

|

2018

|

tom 22

|

nr 3

27-39

EN

The author analyzes the cultural status of the unfinished adaptations of Don Quixote of Miguel de Cervantes, which were worked on for years by Orson Welles (1955–1985) and Terry Gilliam (1991–2018). Although there are many films about the errant knight, these two projects still arouse interest of critics, viewers and filmmakers. Barbaruk initially puts these perplexing obsessions in the context of the idea of film maudit and the romanticism of interpretations of Don Quixote, but considers that only referring to modernity, which is the embodiment of the film industry, makes it understandable. In the unfinished projects of Welles and Gilliam the author sees the potential for self-creation and interpretation (underlining of openness of Cervantes’s novel and the autonomy of its heroes) and a counter-cultural, critical force aimed at contemporary finality.

3

Don Kichot i antropozofia: O tym, jak aktor Michaił Czechow pragnął zagrać rolę Rycerza Smętnego Oblicza i dlaczego roli tej nie zagrał

71%

Osińska K.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

tom 69

|

nr 1

145-162

EN

Mikhail Chekhov left several documents of his work on the role of Don Quixote, the best-known being the Meditation on Don Quixote (1926) and The Quixote Journal (1928). The planned premiere at the Moscow Art Theatre II never took place, and Chekhov did not play this part either in Russia or in exile. This article interprets the actor’s remarks about the knight in the context of anthroposophy, which at that time inspired both Chekhov’s work on the role and his spiritual development. Consulting archival material, including the transcripts of discussions about the planned staging and the actor’s correspondence with one of the authors of the first adaptation of the novel, Nadezhda Pavlovich, provides insight into Chekhov’s seemingly paradoxical perception of the figure of Don Quixote. The actor saw him as a “Luciferian” character and was critical of his idealism. The juxtaposition of Chekhov’s views with those of Bolshevik activists explains why he was ready to endorse the censorship-imposed interpretation of Cervantes’s novel, and at the same time reveals the actual motivations of his own reading. The reason for the actor’s failure in struggling with the role of Quixote was the incompatibility between his vision and Cervantes’s text, which made it impossible to create a satisfactory adaptation. His work on the role of Quixote can be treated as a stage in Chekhov’s development at a time when he was inspired by the teachings of Rudolf Steiner.

PL

Michaił Czechow pozostawił kilka świadectw pracy nad rolą Don Kichota, najbardziej znane są Rozmyślania o Don Kichocie (1926) i Dziennik o Kichocie (1928). Do premiery spektaklu w teatrze MChAT Drugi nigdy nie doszło, a Czechow roli tej nie zagrał ani w Rosji, ani na emigracji. W artykule podjęto próbę rozszyfrowania uwag aktora o postaci rycerza w kontekście antropozofii, która w tym okresie była dla niego inspiracją zarówno w pracy nad rolą, jak i własnym rozwoju duchowym. Sięgnięcie do dokumentów, w tym do stenogramów dyskusji wokół planowanej inscenizacji oraz do korespondencji aktora z jedną z autorek pierwszej adaptacji powieści - Nadieżdą Pawłowicz, pozwoliło wnikąć w paradoksalne na pierwszy rzut oka postrzeganie postaci rycerza przez aktora. Czechow widział w nim postać "lucyferyczną" i krytycznie oceniał jego idealizm. Zestawienie poglądów aktora z opiniami działaczy bolszewickich tłumaczy, dlaczego przychylał się do narzucanej przez cenzurę interpretacji powieści Cervantesa, a jednocześnie odsłania prawdziwe motywy jego własnej interpretacji. Przyczyną niepowodzenia w zmaganiu się z rolą Kichota była nieprzystawalność wizji aktora do powieści Cervantesa, co uniemożliwiło stworzenie zadowalającej adaptacji dzieła. Zarazem pracę nad rolą Kichota można potraktować jako etap w rozwoju Czechowa, zainspirowanego naukami Rudolfa Steinera.

4

„Reżimy prawdy” i „reżimy fikcji” – Foucault o związkach sztuki z nauką

57%

Bytniewski P.

Przegląd Socjologii Jakościowej

|

2016

|

tom 12

|

nr 1

62-75

PL

O filozofach Michel Foucault powiedział kiedyś, że są ich dwa rodzaje: tacy, „którzy jak Heidegger, otwierają nowe drogi myślenia” i tacy, „którzy odgrywają rolę archeologów, badają przestrzeń, w której rozwija się myśl, warunki owej myśli, sposób jej ustanawiania”. Zamierzam podążyć śladami Foucaulta, mniemając, że nie jest to wcale szeroki i do końca dobrze rozpoznany trakt. Zwracam się ku problematyce relacji między wiedzą a sztukami pięknymi, podejmowanej przez niego wielokrotnie, która jednak nie znalazła osobnego opracowania w napisanych przez niego tekstach. O ile wiedzę chciał ujmować Foucault w wielkich historycznych formacjach zwanych przez niego epistemami lub dyskursami, to w spojrzeniu na malarstwo czy literaturę kierował się ku konkretnym dziełom. Jednak pomimo różnic w ujęciach – co chciałbym pokazać – poglądy na wiedzę i sztukę cementuje u Foucaulta silny związek spójnego myślenia o dziejach nowożytnej kultury Zachodu. Wedle Foucaulta potencjał krytyczny zawarty w literaturze i malarstwie ma sens epistemologiczny, a nie estetyczny. To sztuka pełni krytyczne funkcje wobec wiedzy. Najważniejsze w sposobie myślenia Foucaulta jest jednak to, że owa krytyczna wobec wiedzy rola, jaką biorą na siebie malarstwo i literatura, ukazywana jest przez niego w sposób, który jest integralną częścią jego pojmowania historii wiedzy. Gdy ukazuje ona nieciągłość przemian nauk o człowieku i gdy wedle archeologicznych rozpoznań bieg ich historii nieodwracalnie anuluje prawdy wcześniej im przysługujące, to właśnie literatura i malarstwo sankcjonują zmianę i zapowiadają nowe formy poznania.

EN

Foucault once said that, “we can envisage two kinds of philosopher: the kind who opens up new avenues of thought, such as Heidegger, and the kind who in a sense plays the role of an archeologist, studying the space in which thought unfolds, as well as the conditions of that thought, its mode of constitution.” I am going to follow in Foucault’s footsteps, supposing that this highroad is in no sense wide and well recognized. I turn to the issues which Foucault has explored time and again, but which have no strict elaboration in his oeuvres. The idea is as follows: what is the relation between knowledge and beaux arts? While Foucault wanted to show knowledge in great historical formations called epistemaï or discourses, he directed his gaze to the fine art in specific, individual mode. Yet, despite differences in the ways these have been approached—what I want to show—Foucault’s view on relation between knowledge and fine arts is strongly linked by consistent thinking about the history of modern Western culture. According to him, the potential of literature and painting is epistemological, not esthetical. Actually, the art serves as a critique of knowledge. But, the most important in Foucault’s thinking is that this critical role, which literature and painting undertake, is depicted in the manner which is an integral part of the Foucauldian understanding of the history of knowledge. When this history shows discontinuity of changes of human sciences, when under archeological diagnosis their history nullifies truths, it is the literature and painting that have power to sanction change and to announce new forms of cognition.

5

«Nowy Donkiszot» albo Pornografia nowoczesności: O zapomnianym dramacie Jerzego Żuławskiego

57%

Dudek M.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

tom 69

|

nr 1

163-184

EN

This article interprets Jerzy Żuławski’s Nowy Donkiszot (The New Don Quixote), an unfinished drama that has never been studied to date. On the formal level, the text may well be Żuławski’s boldest experiment as a playwright; it can be situated in the vicinity of Stanisław Wyspiański’s and Tadeusz Miciński’s theatre projects. But Nowy Donkiszot is above all an extremely interesting judgment of modernity: through a reinterpretation of the figure of the knight errant present in Polish literature, and in dialogue with Wyspiański’s The Wedding, Żuławski diagnoses the impotence of his contemporary intelligentsia in the face of the Revolution of 1905 and exposes the soporific effect of the nascent cultural industry. In the play, the modern Don Quixote undergoes an evolution: from an idealist, a utopian fantasist and revolutionary fighter, through a search for happiness in illusion and the role of a “Hamletic” hedonist, to a critical pornographer of modernity. The pornographic code, elevated to the rank of the construction principle of the play, is a literary strategy allowing the playwright to critically penetrate reality, here metonymically represented by an entertainment establishment in Rome.

PL

Artykuł jest próbą interpretacji Nowego Donkiszota Jerzego Żuławskiego, nieukończonego dramatu, który nigdy nie był przedmiotem badań. Na płaszczyźnie formalnej utwór stanowi najodważniejszy być może eksperyment Żuławskiego jako dramatopisarza, lokujący się w sąsiedztwie projektów teatralnych Stanisława Wyspiańskiego i Tadeusza Micińskiego. Ale Nowy Donkiszot to przede wszystkim arcyciekawy sąd epoki nad nowoczesnością, który przez reinterpretację obecnej w literaturze polskiej figury błędnego rycerza, a także w dialogu z Weselem Wyspiańskiego, diagnozuje impotencję współczesnej Żuławskiemu inteligencji w obliczu rewolucji 1905 i obnaża usypiający charakter rodzącego się przemysłu kulturalnego. Nowoczesny Don Kichot przechodzi w dramacie ewolucję od idealisty, utopijnego fantasty i rewolucyjnego bojownika, poprzez poszukiwacza szczęścia w iluzji i rolę „hamletycznego” hedonisty, aż po krytycznego pornografa nowoczesności. Kod pornograficzny, podniesiony do rangi zasady konstrukcyjnej dramatu, stanowi literacką strategię pozwalającą dramatopisarzowi krytycznie prześwietlić rzeczywistość, której metonimią uczynił rzymski lokal rozrywkowy.

6

„Мы, русские, вообще не умеем писать романов…”: к вопросу о национальной специфике жанра

57%

Belyaeva I.

Slavica Wratislaviensia

|

2019

|

tom 170

9-23

EN

The article deals with the Russian novel of the 19th century in its top, classical patterns as a special typological branch of the novel genre, fundamentally different from European models. The author of the article proposes to look for the specifics of the Russian novel in his goal, which lies not so much in the field of the novel strategy of hero’s “education” (Bildungsroman) or in his “career” field, but rather in the problem of “the rehabilitation of a deceased man” (Dostoevsky) or turning the “old” man into the “new” one (Goncharov), i.e. related to the issue of soul salvation. Since the “plot space” (Lotman) of the Russian novel is associated with a mythological, essentially infinite situation, the problem of the end, or death, is not significant, and death itself is fraught with a new life. In the European novel, which is dominated by a fairy tale and a happy (or unlucky — as a variant) end, the question is not worth it, and the hero travels without eschatological questions. The hero of the Russian novel is aiming for the work of salvation, for this he lives his earthly life. The Russian novel following European discoveries in the field of this genre аs an artistic pattern but mostly was addressed to non-novel sources. The article assumes that the “plot of salvation” in the Russian classic novel went back to three lines of development. To the Cervantes type of novel itself, when the hero-savior came to the world (he easily became the killer). This model was least in demand and was embodied in the Idiot of Dostoevsky and partly in Goncharov’s Oblomov. The second line led to Dante’s Divine Comedy, with its idea of redemption and repentance of man in half of his earthly life and with the invaluable help of Earthly Wisdom (the Virgil motif) and Heavenly Wisdom (the Beatrice motif). The indicated model was relevant for Pushkin’s Eugene Onegin, Gogol’s Dead Souls, and especially for Goncharov’s novels. The third line — the most demanded — went back to Goethe’s Faust and to the idea of saving everybody and everything, even those who did not seem to deserve it. The plot was organized around the hero of the Faustian type and his search for the fullness of being, primarily through Beauty. This model is relevant for most of the Russian classic novels, but above all for works in this genre of Lermontov, Turgenev, Dostoevsky and in part for Tolstoy.

PL

W artykule omówiona została powieść rosyjska XIX wieku w swoich najdoskonalszych klasycznych wzorcach jako szczególne odgałęzienie gatunku powieści, zasadniczo różniące się od modeli europejskich. Według autora opracowania specyfika rosyjskiej powieści wynika z jej nadrzędnego celu, który polega nie tyle na powieściowej strategii „wychowania” człowieka czy też w kształtowaniu jego „kariery”, ile na sproblematyzowaniu „odtworzenia człowieka, który zginął” (Dostojewski) bądź przekształceniu „starego” w „nowego” (Gonczarow), czyli związana jest z problemem zbawienia duszy. Ponieważ „przestrzeń fabuły” (Łotman) powieści rosyjskiej wiąże się z mitologiczną, nieskończoną z założenia sytuacją, problem końca czy śmierci jest nieistotny, a sama śmierć zakłada pojawienie się nowego życia. W powieści europejskiej, zadowalającej się bajką i szczęśliwym (bądź nieszczęśliwym — jako wariant) zakończeniem, taki problem się nie pojawia, a bohater przechodzi drogę życia bez wnikania w problemy eschatologiczne. Bohater powieści rosyjskiej za cel obiera zbawienie i jemu poświęca swoją ziemską egzystencję. Powieść rosyjska, naśladując europejskie osiągnięcia w dziedzinie tego gatunku, wzorowała się w znacznym stopniu na źródłach niepowieściowych. W artykule postawiono tezę, że „fabuła zbawienia” w rosyjskiej powieści klasycznej wywodzi się z trzech źródeł. Pierwszym jest powieść typu cervantesowskiego, w której na świecie pojawia się bohater-zbawca (ten sam bohater mógł stać się oprawcą). Model ten był najrzadziej stosowany, a przykład może stanowić Idiota Dostojewskiego i częściowo Obłomow Gonczarowa. Drugie źródło to Boska komedia Dantego z jej ideą odkupienia i żalu za grzechy w połowie życia bohatera, w ziemskim systemie wartości i z nieocenioną pomocą Mądrości Ziemskiej (motyw Wergiliusza) i Mądrości Niebiańskiej (motyw Beatrycze). Na modelu tym oparte zostały: Eugeniusz Oniegin Puszkina, Martwe dusze Gogola i w szczególności powieści Gonczarowa. Trzecie źródło tradycji, do której nawiązywano najczęściej, to Faust Goethego i idea zbawienia wszystkich, nawet jak by się wydawało niezasługujących na to. Fabuła budowana była wokół bohatera typu faustowskiego i jego poszukiwania pełni bytu, przede wszystkim dzięki Pięknu. Ten model jest charakterystyczny dla większości rosyjskich powieści klasycznych, ale głównie dla utworów w tym gatunku autorstwa Lermontowa, Turgieniewa, Dostojewskiego i w pewnym stopniu Lwa Tołstoja.

7

Z rozważań nad tekstem donżuanowskim literatury rosyjskiej

57%

Szymańska A. , Uniwersytet Łódzki W. F.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Rossica

|

2015

|

tom Zeszyt specjalny 2015

PL

W artykule rozważana jest możliwość ustanowienia na gruncie literaturoznawstwa rosyjskiego, poprzez analogię do tekstu petersburskiego, tekstu donżuanowskiego literatury rosyjskiej. W tym celu ustanowiony został zespół cech wspólnych dla utworów odwołujących się do postaci Don Juana. Jednym z dowodów istnienia tekstu donżuanowskiego jest krąg tekstów odwołujących się do modelu słynnego uwodziciela i prześmiewcy. Innymi wyznacznikami są obecność osnowy mitycznej, związek ze sferą ‘sacrum’ i ‘profanum’, obecność konstant w zachowaniu Don Juana, zbliżony sposób językowego kodowania i inne.

EN

The author of the paper considers the possibility of creating in the Russian theory of literature, by way of analogy to the ‘Petersburg text,’, the ‘Don-Juan text’ of Russian literature. To this purpose, a complex of permanent futures shared by literary works that refer to Don Juan are described. The existence of a ‘Don-Juan text’ is evidenced by a group of literary works that employ the archetype of the famous seducer. Other indicators are: the presence of mythological structure, connection with the spheres of the sacred and the profane, constants in Don Juan’s behaviour, specific vocabulary, classifying the most recurrent words and phrases according to their semantics and function in the text.

8

Don Kichot: w obliczy władzy

50%

Jacorzynski W.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia

|

2017

|

tom 42

|

nr 2

EN

This article gives an account of the power relationship in Don Quixote, a famous Miguel de Cervantes novel. While Don Quixote is deluded into thinking that he is really a brave and noble knight errant who will set right all the wrongs of the world, he is faced with his relatives and friends, his niece, the housekeeper, Nicolas the barber, the priest, the bachelor Sansón Carrasco, and many others who try to get him back to his hacienda in order to “rescue” him. It is argued that their attitudes can be seen as strategies to defend a social system to which a madness of Don Quixote was a thread. What Don Quixote opposed were the institutions on which the social system in the 17th century Spain was founded: the family, the state, the church, the scientific authority. Although the violent and paternalistic attempts were undertaken to stop Don Quixote’s mission, the real purpose of his “benefactors” was not an annihilation but a symbolic appropriation of Quixote’s courage, spontaneity and firmness.

ES

Este artículo explica las relaciones de poder en El Quijote la famosa novela de Miguel de Cervantes. En cuanto don Quijote cae presa de la ilusión de que él es en realidad el valeroso y noble caballero andante cuya misión es enmendar todos los males del mundo, sus amigos, el barbero Nicolas, el cura, el bachiller Sansón Carrasco y muchos otros, intentan hacerlo volver a su hacienda con fin de “rescatarlo”. Se argumenta que sus actitudes pueden verse como estrategias para defender el sistema social al cual la locura de don Quijote fue una amenaza. Lo que don Quijote cuestionaba eran las instituciones sobre las cuales descansaba el sistema social en España del siglo XVII: la familia, el estado, la iglesia, la autoridad científica. A pesar de que los benefactores del caballero de La Mancha utilizaban medios violentos y paternalistas, su propósito real no era la aniquilación del Quijote sino la apropiación simbólica de su valor, espontaneidad y firmeza.

PL

W artykule wyjaśniono relacje władzy w słynnej powieści Don Kichot autorstwa Miguela de Cervantesa. Gdy Don Kichot staje się ofiarą złudzenia, że jest odważnym i szlachetnym rycerzem, którego misją jest naprawienie wszelkich bolączek świata, musi zmierzyć się ze swoimi krewnymi i przyjaciółmi, siostrzenicą, gosposią, fryzjerem Nicolasem, kapłanem, Sansónem Carrasco i wieloma innymi osobami, które próbują zmusić go do powrotu na swoją farmę, aby go „uratować”. Ich postawy można postrzegać jako strategie obrony systemu społecznego, w którym szaleństwo Don Kichota stanowiło zagrożenie. Don Kichot sprzeciwiał się instytucjom, na których opierał się siedemnastowieczny system społeczny w Hiszpanii. Były to: rodzina, państwo, kościół, autorytet naukowy. Chociaż podjęto gwałtowne i paternalistyczne próby, by powstrzymać misję Don Kichota, prawdziwym celem jego „dobroczyńców” nie była anihilacja, lecz symboliczne przywłaszczenie jego odwagi, spontaniczności i stanowczości.