Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Między starożytnością a średniowieczem: problem rekonstrukcji struktur społecznych. Na marginesie periodyku „Studia Academica Šumenensia”, t. I-V, 2014-2018

100%

Głód A.

|

tom 68

99-120

EN

The goal of the article is to draw attention to the problem of correlation, to attempts to connect two seemingly very different worlds – namely, Late Antiquity and the early Middle Ages. Included is the problem of reconstructing the social structures functioning in this period in the Balkans in the broad context of southeastern Europe. This problem has been discussed in relation to the area of Dalmatia, and the inspiration to write these comments came from the journal Studia Academica Šumenensia (SA Š) issued by the Department of History and Archaeology of the University of Shumen, Bulgaria. One of the articles published in the SA Š is a work by D. Dzino that deals with the problem of reconstructing the social structures of Dalmatia between the 6th and 9th centuries. In this paper we encounter another attempt to adopt the anthropological concept of ‘big man’ by Marshal-Sahlins.

2

Rebellion on Hvar island (1510–1514). People’s revolt or Venetian manipulation?

88%

Wróbel P.

|

tom 30

53-72

EN

In the extensive work of the Dubrovnik-born Benedictine Lodovico Tuberon de Crieva, „Commentaria de temporibus suis” describing the events in the Mediterranean in the years 1490–1522, there is a small passage about the events on the island of Hvar (ital. Lesina). The island was then, together with most of the Dalmatian coast, under the rule of the Venetian Republic. On Hvar in 1510, a popular uprising against the local nobles broke out, which lasted with varying intensity until 1514. The Venetian authorities then sent considerable armed forces, which, after defeating the rebels at sea and on land, suppressed the rebellion. It is surprising, however, that Tuberon suggests in the above-mentioned passage that the outbreak of the revolt could have been provoked by the Venetians themselves, who feared the nobility allegedly favoring the King of Hungary. He also mentions the leading role of a clergyman who was supposed to encourage the plebs to act and initiate a revolt. Taking the mentioned text of Tuberon as a starting point, the author analyzes the political and social situation on the island of Hvar as well as the background and course of the events in the years 1510–1514. The author's goal is to establish what the grounds for Tuberon's presumptions were and to what extent they are true.

3

Neighbourhood of the City and the Provinces in Dalmatia in the Light of Chosen Examples of Early Modern French Travel Literature

75%

Sajkowski W.

|

2015

|

nr 4

EN

Neighbourhood of the City and the Provinces in Dalmatia in the Light of Chosen Examples of Early Modern French Travel LiteratureIn early modern period Dalmatia was a region which was culturally diversified. Such cities as Zadar or Split were the centres of Italian culture, while province was a part of the Slavic world. Their location on the route to Turkey made of them a frequent stop for such French travellers as Jacob Spon (1675) or Louis-François Cassas (1782), which testimonies became a basis for printed publications. In their testimonies readers could find the information about Dalmatian cities and province and differences between then. The latter issue is important, yet often neglected addition to the discussion on the shaping of the image of the Balkans.In this study we concentrate on this French approach to this problem, because it can be considered as representative for the other Western European perspectives. The French look at the issue of neighbourhood of the city and the province was characterized by a distance, which is rarely found in Venetian sources. This wide chronologic scope will allow to show changes which occurred in the French image of Dalmatia during the age of Enlightenment.The paper tries to analyse the travel literature in the perspective of the issue of image of neighbourhood of the city and province in Dalmatia and proves that this image had two perspectives. The first related to the neighbourhood of the sophisticated Italian culture (synonymous with the city) and the province, equated mostly with little known in the West Slavic world. The second perspective, which appeared in the second half of the eighteenth century dealt with these relationships in the wider context of the neighbourhood civilization and backwardness. Sąsiedztwo miasta i prowincji w Dalmacji w świetle wybranych przykładów francuskiej literatury podróżniczej z czasów nowożytnychDalmacja stanowiła w epoce nowożytnej niezwykle zróżnicowany kulturowo obszar, w którym miasta takie, jak Zadar czy Split, stanowiły przede wszystkim ośrodki kultury włoskiej, podczas gdy prowincja przynależała do świata słowiańskiego. Położenie na szlaku do Turcji sprawiało, że do miast trafiali podróżnicy tacy, jak Jacob Spon (1675), czy Louis-François Cassas (1782), którzy opisywali ich zabytki (w tym te z czasów Cesarstwa Rzymskiego), a także obyczaje ich mieszkańców. Bardzo często zwracali uwagę na kulturowy i etniczny kontrast miasta z prowincją, większy niż w przypadku zachodnioeuropejskich centrów i ich okolic – bo dotyczący również kwestii etnicznych. Francuskie spojrzenie na kwestię sąsiedztwa miasta i prowincji na obszarze Dalmacji jest o tyle istotne, że charakteryzuje się dystansem, który rzadziej spotykamy w źródłach weneckich. W owych opisach już na wstępnym etapie badań można wydzielić dwie perspektywy – pierwsza dotyczy spotkania wyrafinowanej kultury włoskiej (utożsamianej z miastem) i prowincji, utożsamianej najczęściej z mało znanym na Zachodzie światem słowiańskim. Druga perspektywa, która pojawiła się w drugiej połowie XVIII wieku, rozpatrywała te relacje w szerszym kontekście sąsiedztwa cywilizacji i zacofania, które łączyło wspominaną refleksję dotyczącą stosunków włosko-słowiańskich z historyczną refleksją nad sąsiedztwem rzymskiej cywilizacji (której wiele świadectw zachowało się miastach dalmatyńskich) z barbarzyństwem – które doprowadziło do jej kresu. Szersza perspektywa chronologiczna umożliwi uchwycenie zmiany, jaka zaszła w we francuskim spojrzeniu na Dalmację, a której katalizatorem były nie tylko coraz większe zainteresowanie tym regionem (mające swoje apogeum w krótkim okresie napoleońskich rządów w Dalmacji w okresie istnienia Prowincji Iliryjskich), lecz również oświeceniowa refleksja dotycząca cywilizacji i prymitywizmu.

4

Ethics of the Sea – Experience of the Vis Archipelago Fishermen

75%

Bozanic J.

|

2015

|

nr 4

EN

Ethics of the Sea – Experience of the Vis Archipelago FishermenThis paper is based on the author's years-long research of the experience of fishermen of the island of Vis, their ethics and mutual relationships in the extreme conditions of fishing at distant open sea islands of the Adriatic where they were continously exposed to pirate attacks, open sea elements, with boats powered by wind or man, in small living quarters of a boat and fiercely competing with each other for survival. In such extreme conditions the only answer to the challenge of survival was mutual solidarity, willingness to help another, the principle of egalitarianism and mutual respect. The author also speaks about the transethnic culture of people living at sea, the phenomenon of the sea as the liquid element which does not divide but rather connects different shores, cultures and languages. He speaks about the insular world whose most important social principle is - work, manufacture as the basis of survival, sacrificing for another and high value of an individual who deserves to be held in esteem through his work and sacrifice as the corrective of selfish interests. Etyka morza – doświadczenie rybaków z wyspy VisArtykuł opiera się na wieloletnich badaniach autora nad doświadczeniem rybaków z wyspy Vis (Chorwacja), ich etyką i wzajemnymi relacjami w trudnych warunkach na odległych wyspach adriatyckich, gdzie nieustannie byli narażeni na ataki piratów, kaprysy otwartego morza; posługiwali się łodziami żaglowymi i wiosłowymi, żyjąc na małej przestrzeni i rywalizując między sobą o przetrwanie. W tak skrajnych warunkach jedynym wyjściem, by przetrwać, była wzajemna solidarność, troska o innego, zasada równości i wzajemny szacunek. Autor mówi też o transetnicznej kulturze ludów żyjących na morzu, zjawisku morza jako płynnego elementu, który nie dzieli, lecz raczej łączy różne brzegi, kultury i języki. Opisuje wyspiarski świat, gdzie najważniejszą zasadą społeczną jest praca, poświęcenie dla innego oraz wysoka wartość jednostki, która zasługuje na szacunek dzięki pracy i ofiarności, łagodzącym indywidualne interesy.

5

Between Barbarism and Civilization: The Image of the Inhabitants of Dalmatia under Napoleon (1806–1813) from the French Perspective in the Mediterranean Context

63%

Sajkowski W.

|

nr 12

1-16

PL

Niniejszy artykuł ma na celu analizę wizerunku ludności Dalmacji pod panowaniem francuskim w epoce napoleońskiej. Analiza ta opiera się głównie na dokumentach wytworzonych przez francuską administrację Dalmacji w latach 1806–1813, kiedy to prowincja była najpierw częścią napoleońskiego Królestwa Włoch, a od 1809 r. częścią odrębnego podmiotu Cesarstwa Francuskiego, Prowincji Iliryjskich. Niniejsze studium analizuje obraz społeczeństwa dalmatyńskiego stworzony przez Francuzów dla praktycznych celów zarządzania i zestawia go z szerszym kontekstem idei Bałkanów, Europy Wschodniej i przede wszystkim środowiskowych i historycznych uwarunkowań Śródziemnomorza. Artykuł wykazuje, że zjawiska napięć, które występowały między osiadłą ludnością wybrzeża a pół-koczowniczymi społecznościami pasterskimi wnętrza Dalmacji, co było charakterystycznym zjawiskiem świata śródziemnomorskiego, miały – przynajmniej w kontekście dalmatyńskim – ogromny wpływ na pojawienie się idei, które później stały się częścią obrazu bałkańskiego zacofania i innych koncepcji dotyczących regionu Bałkanów, które miały kształtować się głównie w epoce Oświecenia.

EN

The article analyzes the image of the population of Dalmatia in the Napoleonic era. The analysis is mainly based on documents produced by the French administration of Dalmatia between 1806 and 1813, when the province was first part of the Napoleonic Kingdom of Italy and from 1809 belonged to a separate entity of the French Empire, the Illyrian Provinces. The study analyzes the picture of Dalmatian society that the French drew for practical administrative purposes and places it in the broader context of the concepts of the Balkans and Eastern Europe and, in particular, the environmental and historical peculiarities of the Mediterranean region. The article shows that the tensions between the settled population on the coast and the semi-nomadic pastoral communities in the Dalmatian hinterland, which was a characteristic phenomenon of the Mediterranean world, had a great influence, at least in the Dalmatian context, on the formation of ideas that later became part of the image of Balkan backwardness and other ideas about the Balkan region that took shape in the Age of Enlightenment.

6

Chorwacja i Węgry w Kronice Węgiersko-Polskiej

62%

Grzesik R.

|

2019

|

tom 26

73-81

EN

In the Hungarian-Polish Chronicle, written at the turn of the 1230s, one can find a piece of information on Croatia. It is a note on St Paul’s mission in Split, where he allegedly was a Bishop before his travel to Rome, where he found his martyrdom and a story of a Croatian ruler, who was killed by his subjects. The first story used a motif, which was probably popular in medieval Dalmatia, that St Paul was a real apostle of that region. It was Constantin Porphyrogenitus who noted his presence in the context of Adriatic islands and Thomas, archdeacon of Split (Spalato) who argued against this idea. The another story could reflect a tradition of a death of a Great-Moravian ruler, which was mythologized and deprived of a spatial and temporal context. It is interesting that the Hungarians’ raid to their new homeland was presented else as in another sources and in the reality: not from the north-east (Ruthenian territories), but from south (Slavonia). The northern part of Slavonia was nominated Hungary according to the Chronicle, which reflected the geographical and economical unity of Hungarian medieval Kingdom.

PL

W Kronice węgiersko-polskiej, napisanej na przełomie lat 20. i 30. XIII w., można znaleźć informacje o Chorwacji. Odnotowano misję św. Pawła w Splicie, gdzie miał być biskupem przed swoją podróżą do Rzymu, gdzie znalazł śmierć męczeńską oraz zamieszczono opowiadanie o władcy chorwackim zabitym przez swoich poddanych. Pierwsze z powyższych opowiadań wykorzystuje motyw chyba popularny w średniowiecznej Dalmacji, że św. Paweł był rzeczywistym apostołem w tej krainie. Już Konstantyn Porfirogeneta wspomniał o obecności Apostoła w kontekście wysp adriatyckich, zaś Tomasz ze Splitu jawnie polemizował z tym przekonaniem. Drugie opowiadanie może odzwierciedlać tradycję o śmierci wielkomorawskiego władcy, która została zmitologizowana i pozbawiona kontekstu czasoprzestrzennego. Co ciekawe, węgierska droga do nowej ojczyzny została przedstawiona inaczej, niż w innych źródłach i w rzeczywistości. Węgrzy mieli przybyć nie z północnego wschodu, z ziem ruskich, lecz z południa, ze Sławonii. Północna część Sławonii miała zostać przemianowana na Węgry, co zdaje się odzwierciedlać przekonanie o geograficznej i gospodarczej jedności średniowiecznej monarchii węgierskiej.

7

Contribution to the diversity of soil mites (Acari, Gamasida) in Southern Croatia (Dalmatia), with some ecological and zoogeographical notes

51%

Kaczmarek S. , Marquardt T.

|

nr 1