Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ne-uzavření konkordátu mezi ČR a Svatým stolcem

100%

Lípa J. , Dolista J.

|

nr 4(25)

205-227

EN

The thesis presents the issue of the possibility of not closing the concordat between the Czech Republic and the Holy See from the historical and present point of view. It shows the development of international relations between the Czech Republic and the Holy See in terms of efforts to conclude an international treaty (and previous treaties) the socalled Concordat, which faithfully replicate the entire development of relations between the two subjects of international law. It shows the issue of the Austrian Concordat of 1855, the Concordat Modus vivendi Treaty of 1928, the draft of the new Concordat of 2002 and the secret negotiations on the new Concordat of 2014. Further efforts to self-determine clerics and believers in the Czech Republic by concluding a new international treaty can be expected. The possible conclusion of the new wording will thus be based on the current political situation and the majority consensus, perhaps, for example, as defining against Islamization in the sense of non-indigenous cultures rather than threats of terrorism. Given the current state of secularization, it can be stated that the new Concordat is not necessarily necessary at the moment, and its closure and ratification is not the order of the day.

2

Geneza konkordatu polskiego z 1925 r.

100%

Krasowski K.

|

1998

|

nr nr 1

123-132

XX

Wsród zadań, jakie spoczęły na władzach państwowych odrodzonej w 1918 roku Rzeczypospolitej, pilnego rozwiązania wymagała kwestia uregulowania statusu prawnego Kościoła katolickiego. Opinia katolicka nie była zgodna co do konieczności zawierania konkordatu. O konkordatowej formie uregulowania stosunków z Kościołem katolickim przesądziła konstytucja marcowa z 1921 roku. Rząd polski już w kwietniu 1921 r. podjął prace nad tym układem, które trwały do czerwca 1924., przyjmując taktykę nieinformowania polskiego episkopatu i opinii publicznej o treści projektu konkordatu. We wrześniu 1924 r. wszczęto rokowania w Watykanie, które 10 lutego 1925 r. zostały uwieńczone podpisaniem konkordatu. Układ wszedł w życie po ratyfikacji przez parlament w kwietniu 1925 roku.

3

Zasada współdziałania państwa i związków wyznaniowych w prawie polskim

88%

Borecki P.

Studia Prawa Publicznego

|

2022

|

nr 4 (40)

85-109

EN

The principle of cooperation between the state and religious associations gives a positive meaning to the relations of these entities. However, if it is improperly implemented, it risks giving the state a religious character, or the political instrumentalization of religious communities. The principle of cooperation “blurs” the separation of church and state. The cooperation between these entities should be optional, and its goals should be as precise as possible. The principle of cooperation, therefore, deserves relative, not indisputable acceptance.In Polish law, the principle of cooperation between the state and religious associations has both Catholic and secular roots. It became a constitutional and concordat requirement in the sphere of religious relations. At the same time, the Constitution of 1997 and the Concordat of 1993/1998 set out in very general terms the goals of obligatory cooperation between the state and religious associations (the Church). In ordinary legislation, the principle of cooperation between the state and religious associations is articulated primarily in the Act of May 17, 1989 on Guarantees of Freedom of Conscience and Religion, in Individual Religious Acts of 1989–1997, and in the legislation on social welfare and combating social pathologies (alcoholism). The statutory wording is often general and declarative. Detailed legal guarantees for the implementation of the title rule in the aforementioned acts are infrequent. Since 1990, the Church Fund has been such a ﬁnancial and legal guarantee. All in all, its implementation depends to a large extent on the possibilities and will of the partners of the potential cooperation.The correct implementation of the principle of cooperation between the state and religious associations (the Church) is still a challenge in the sphere of religious relations in contemporary Poland.

4

Teoretyczne i praktyczne zagadnienia związane z pięciodniowym terminem na złożenie wniosku do USC w celu rejestracji kanonicznego małżeństwa (art. 10 ust. 1 pkt 3 Konkordatu)

75%

Kroczek P.

|

nr 10

103-118

EN

The Concordat between the Holy See and the Republic of Poland was signed in 1993, but ratified in 1998. Year 2013 marks the 15th anniversary of coming into effect of the bilateral agreement. It is a good opportunity to evaluate its provisions. The paper aims to present one of the pieces of evidence from art. 10 sect. 1 no. 3 of the Concordat, namely, the evidence for registering canonical marriage in the State Civil Registry so that the marriage would be a subject to such effects as a marriage contracted according to Polish law. From the interpretation of the provision in question and application of its norms there arise some theoretical and practical problems. The author tries to solve them and give some postulates de lege ferenda so as to make the law more clear.

5

Pozycja finansowo-prawna Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego w Polsce międzywojennej

63%

Żurek K.

|

nr nr 4

157-173

XX

Celem głównym niniejszego artykułu jest zaprezentowanie pozycji finansowej i prawnej Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego w Polsce po odzyskaniu niepodległości oraz opisanie drogi zmian prawnych, jakie dokonały się w wyniku zawarcia Konkordatu i przeprowadzenia reformy rolnej. Za sprawą umowy konkordatowej podpisanej w dniu 10 lutego 1925 r. zaobserwować można wzrost znaczenia Kościoła katolickiego w Polsce, co poświadczają liczne publikacje. W opracowaniu posłużono się metodą dogmatyczno- -prawną, zaś przedstawione w niniejszym artykule rezultaty mogą stanowić istotną wskazówkę dla osób interesujących się zagadnieniem relacji na linii państwo-Kościół, zarówno na płaszczyźnie prawnej, jak i historycznej.(abstrakt oryginalny)

EN

The paper aims at presenting the legal and financial position of the Latin Rite Catholic Church in Poland after the restoration of independence. Moreover, the study describes the path of legal changes that occurred as a result of the Concordat and land reform. As evidenced by numerous publications, due to the concordat agreement signed on February 10th, 1925, an increase in the significance of the Catholic Church in Poland has been observed. The legal-dogmatic method has been applied in the study. The results presented in the article might provide guidance for those interested in the issue of relations between the State and the Church, both on a legal and historical level.(original abstract)

6

Konkordat podpisany ze Stolicą Apostolską w 1993 r. jako źródło prawa w Rzeczypospolitej Polskiej

63%

Banaszkiewicz A.

|

nr 4(12)

123-153

EN

A concordat between the Holy See and a lay state is a document regulating the relationships between the two subjects. This article discusses the Concordat entered into by the Republic of Poland and the Holy See in 1993 (in force as of 1998) as one of the sources of law in Poland. First, the issue of international agreements (treaties) is described with particular attention given to the specifics of a concordat as an international agreement. Next, the term ‘concordat’ is defined and its evolution over the centuries presented as a consequence of the change in the legal status of the Vatican and the Holy See, in result of which concordats became agreements between sovereign subjects of international law. Certain concordat theories have been subsequently analysed, with particular focus put on the binding theory of an international convention. The second part of the article focuses on the history of the institution of a concordat (including the circumstances accompanying its conclusion such as the requirement of compliance with e.g. the laws in Poland), its purpose, character and content. The main goal of the considerations was to analyse the principles upon which the relationships between the Polish state and the Catholic church have been based. Those relationships constituted the essence of the reasons for entering into the Concordat by the Polish state. Although the concluded Concordat maintains and provides for all essential elements characterising a lay state, a potential collision of its provisions and the provisions of Polish law have been signalled. The article ends with an overview of the realisation of the goals foreseen in the Concordat after almost twenty years of its coming into force.

PL

Konkordat podpisywany przez Stolicę Apostolską i dane państwo świeckie to dokument regulujący całokształt stosunków pomiędzy tymi podmiotami. Artykuł omawia problematykę Konkordatu zawartego przez Rzeczpospolitą Polską ze Stolicą Apostolską w 1993 r. (a obowiązującego od roku 1998) jako źródła prawa w Polsce. W pierwszej kolejności ogólnie przybliżono zagadnienie umów międzynarodowych (traktatów), z uwzględnieniem specyfiki konkordatów jako jednego z rodzajów takich umów. Następnie zaprezentowano definicję terminu „konkordat” i jej ewolucję na przestrzeni dziejów, która była skutkiem zmiany statusu prawnego Watykanu oraz Stolicy Apostolskiej, w konsekwencji czego konkordaty stały się porozumieniami zawieranymi między suwerennymi podmiotami prawa międzynarodowego. Pokrótce omówiono również teorie konkordatowe, ze szczególnym uwzględnieniem obowiązującej teorii konwencji międzynarodowej. W dalszej części tekstu omówione zostały: historia (krótko przedstawiono okoliczności towarzyszące zawarciu, m.in. nawiązano do kwestii spełnienia wymagań prawa polskiego przy ratyfikacji), cele, charakter i treść omawianego porozumienia. Głównym zamierzeniem rozważań było przeanalizowanie zasad, na których opierają się relacje między państwem polskim a Kościołem katolickim, co stanowi istotę i uzasadnienie związania się konkordatem przez strony, przy jednoczesnym uwzględnieniu koncepcji i istoty państwa świeckiego. Wśród zagadnień poruszonych w tekście wymienić należy problematykę ewentualnej kolizji postanowień konkordatowych z przepisami prawa polskiego. W podsumowaniu zawarte zostały wnioski autora dotyczące realizacji założonych przez strony celów w perspektywie blisko dwudziestu lat obowiązywania przedmiotowego dokumentu.

7

Relacje Kościół-Państwo w Polsce wobec COVID-19

63%

Krzewicki J.

|

2020

|

tom 9 (22)

|

nr 1

83-100

PL

Pandemia COVID-19 skłoniła rząd polski do działania, którego skutkiem ubocznym było naruszenie wolności religijnej. Problem głównie dotyczył obostrzeń w ilości osób mogących uczestniczyć w nabożeństwach. Istnieją zastrzeżenia co do konstytucyjności podjętych w dobrej wierze działań. Działanie państwa wiązało się z dobrze uzasadnionym celem. Było ono adekwatne i potrzebne. Wątpliwości budziło arbitralne i nieproporcjonalne narzucanie Kościołowi ograniczeń, co do których zastosowanej skali brakowało jasnego i przekonywającego uzasadnienia. Ponadto sposób wprowadzenia obostrzeń w zbyt małym stopniu opierał się na poszanowaniu autonomii Kościoła. Pandemia wykazała, że oba podmioty powinny wyciągnąć wnioski celem pogłębienia i rozwoju owocnej współpracy na rzecz dobra człowieka i społeczeństwa.

EN

The COVID-19 pandemic prompted the Polish government to act with a side effect of violating religious freedom. The problem mainly related to the restrictions with regard to number of people who could participate in the services. There are reservations about the constitutionality of actions taken in good faith. The state action was associated with a well-justified goal. It was adequate and necessary. It raised doubts, by the arbitrary and disproportionate imposition of restrictions on the Church, the scale of which was lacking in clear and convincing justification. Moreover, the restrictions were introduced was not based on respect for the autonomy of the Church. The pandemic showed that both entities should draw conclusions from it and to deepen and develop fruitful cooperation for the benefit of human being and society.

8

Bezskuteczny upływ terminu z art. 8 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego a zawarcie małżeństwa konkordatowego

63%

Jancewicz Z.

Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

|

2022

|

tom 17

|

nr 19 (1)

89-116

EN

The issue addressed in this publication is the interpretation of the provisions on the term under Article 8 § 3 The Family and Guardianship Code in the context of the interpretation of Article 10, para. 1, point 3 of the Concordat. The conducted research shows that statutory provisions recognize the preparation of a marriage certificate as a necessary condition for contracting a marriage, and not the observance of the five-day period under Article 8 § 3 of the Family and Guardianship Code. They are consistent with the provisions of the Concordat, even despite its literal interpretation, which may suggest a different interpretation. It should be noted that the current jurisprudence and the views of most doctrines fall within the framework specified not only by the Act – the Family and Guardianship Code, but also by the provisions of the Concordat. As a consequence, the ineffective expiry of the period under Article 8 § 3 of the Family and Guardianship Code will not affect the conclusion of a concordat marriage, if a marriage certificate is drawn up (Article 1 § 2 of the Family and Guardianship Code).

PL

Zagadnieniem podjętym w niniejszym publikacji jest wykładnia przepisów o terminie z art. 8 § 3 Kodeks rodzinny i opiekuńczy w kontekście interpretacji art. 10 ustęp 1 punkt 3 Konkordatu. Przeprowadzone badania dowodzą, iż zapisy ustawowe za przesłankę konieczną zawarcia małżeństwa uznają sporządzenie aktu małżeństwa, nie zaś zachowanie pięciodniowego terminu z art. 8 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Pozostają one w zgodzie z zapisami Konkordatu, nawet pomimo jego literalnej wykładni, która może sugerować interpretację odmienną. Należy stwierdzić, że dotychczasowa praktyka orzecznicza, jak i poglądy doktryny mieszczą się w ramach określonych nie tylko ustawą – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ale i przepisami Konkordatu. W konsekwencji bezskuteczny upływ terminu z art. 8 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie będzie miał wpływu na zawarcie małżeństwa konkordatowego, o ile zostanie sporządzony akt małżeństwa (art. 1 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

9

Concordat versus agreements: experience of integration Church activity into the lithuanian legal system

51%

Subačius P. V.

|

2018

|

tom 61

|

nr 2

EN

In the year 2000 after difficult searches for a consensus in the Church itself and after variable negotiations with Government three agreements between the Holy See and the Republic of Lithuania were signed and ratified. The first one – “Concerning juridical aspects of the relations between the Catholic Church and the State”, the second – “Concerning the pastoral care of Catholics serving in the Army”, and the third – “On Co-operation in Education and Culture”. A Mixed bilateral commission between the State and the Church has been constituted for elaboration and practical implementation of the aforementioned acts. An article analyses a shift from the drafts of concordat to agreements and tensions between Church and State in spheres of education, culture, social care, pastoral care in the military and hospitals.

PL

W 2000 r., po trudnych poszukiwaniach konsensusu w samym Kościele i po zmiennych negocjacjach z rządem, zostały podpisane i ratyfikowane trzy umowy między Stolicą Apostolską a Republiką Litewską. Pierwsza z nich - "O prawnych aspektach stosunków między Kościołem katolickim a państwem", druga - "O duszpasterstwie katolików służących w wojsku", trzecia - "O współpracy w dziedzinie oświaty i kultury". Do opracowania i praktycznej realizacji powyższych aktów powołana została mieszana komisja dwustronna między państwem a Kościołem. Artykuł analizuje przejście od projektów konkordatu do porozumień i napięć między Kościołem a państwem w sferze edukacji, kultury, opieki społecznej, duszpasterstwa wojskowego i szpitalnego.

10

Normatywne konsekwencje art. 9 Konkordatu dla polskiego porządku prawnego

51%

Olszówka M.

|

tom 26

281-301

EN

Polish legal system does not differentiate days which are free from work on the basis of their Catholic/religious or state/secular nature – either at the constitutional level or at the statutory level. Article 66(2) of the 1997 Constitution of the Republic of Poland does not specify public holidays but obliges the legislator to specify them in ordinary legislation. In general, Polish law assumes that two days a week, including Sundays, are free from work, in addition to other holidays. There are also a number of exceptions when an employer is entitled to order work on Sundays or holidays. Article 9(1) of the 1993 Concordat, contrary to Article 66(2) of the Constitution, contains a catalogue of nonworking days, including all Sundays and literally enumerated holidays. It is not a catalogue of Catholic holidays but a catalogue of nonworking days and is binding on the ordinary legislator. In consequence, Polish legislation must not only guarantee the days free from work according to the Concordat but also ensure that on each of these days employees (regardless of the legal basis for providing work) are not obliged to work. Exceptions are permissible but only in situations justified by objective reasons (e.g. security, public order, morality, human life and health); trade, for example, does not fall into one of these exceptions. Interpretative problems are posed by Article 9(2) of the Concordat, which specifies the conditions for expanding the catalogue of public holidays (paragraph 1). The requirement of an agreement between the Parties to the Concordat can be understood either literally – as a requirement of adopting a separate agreement – or teleologically (functionally) – as the absence of opposition (which nevertheless seems to be a more correct interpretation). Another controversy is related to the nature of the catalogue of public holidays in the Concordat. The important question in this regard is whether it should be considered inclusive (i.e. the days indicated in the Concordat have the character of days actually free from work) or exclusive (i.e. only the days indicated in the Concordat have the character of days actually free from work).

PL

Polskie prawo nie zna podziału świąt na katolickie (religijne) i państwowe (świeckie) - ani na poziomie konstytucyjnym, ani ustawowym. Artykuł 66 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. nie określa, które dni są wolne od pracy, lecz nakazuje to sprecyzować w ustawie. Polskie ustawodawstwo generalnie zakłada, że wolne od pracy są dwa dni w tygodniu, w tym niedziela, a ponadto święta, przy czym istnieje wiele wyjątków, gdy pracodawca może nakazać pracę w niedziele lub święta. Artykuł 9 ust. 1 polskiego Konkordatu z 1993 r. - inaczej niż art. 66 ust. 2 Konstytucji RP - proklamuje katalog dni wolnych od pracy, do których zalicza wszystkie niedziele oraz enumeratywnie wymienione dni świąteczne. Nie jest to katalog świąt katolickich, ale katalog dni wolnych od pracy, który jest wiążący dla ustawodawcy zwykłego. W konsekwencji polskie ustawodawstwo musi nie tylko zagwarantować taki status wymienionych w Konkordacie dni wolnych od pracy, lecz również zapewnić, aby w każdym z tych dni pracownicy (niezależnie od podstawy prawnej świadczenia pracy) nie mogli być zobowiązani do świadczenia pracy. Wyjątki są dopuszczalne, ale tylko w uzasadnionych obiektywnymi względami sytuacjach (np. bezpieczeństwo, porządek publiczny, moralność, życie i zdrowie ludzi), do których nie zalicza się np. handlu. Problemy interpretacyjne ewokuje redakcja art. 9 ust. 2 Konkordatu, który określa warunki poszerzania katalogu dni wolnych od pracy (art. 9 ust. 1 Konkordatu). Wymóg porozumienia między Stronami Konkordatu można rozumieć literalnie – jako wymóg zawarcia odrębnej umowy – albo teleologicznie (funkcjonalnie) – jako brak sprzeciwu (co mimo wszystko wydaje się bardziej prawidłową interpretacją). Kolejna kontrowersja dotyczy charakteru konkordatowego katalogu dni wolnych od pracy. Istotna jest w tym zakresie odpowiedź na pytanie, czy jest on gwarancyjny, czyli inkluzywny (dni wskazane w Konkordacie na pewno mają charakter dni rzeczywiście wolnych od pracy), czy ekskluzywny (tylko dni wskazane w Konkordacie mają charakter dni rzeczywiście wolnych od pracy).

11

Przepisy stabilizujące w Konstytucji RP na przykładzie Konkordatu między Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską

51%

Jagiełło D. , Gardocka T.

|

nr 6(70)

187-197

PL

Konstytucja w rozdziale I Rzeczpospolita zawiera normy o charakterze stabilizującym stan prawny. Zajmujemy się tymi, które budzą wątpliwości interpretacyjne, niekiedy podnoszone przez doktrynę i w różny sposób rozstrzygane. Niektóre są sformułowane ogólnie, co utrudnia ustalenie zakresu zapewnianej ochrony (stabilizacji). Skoncentrujemy się na normach stabilizacyjnych, utrwalających regulacje lub wręcz niedopuszczających zmiany bez zmiany Konstytucji RP- art. 25 ust. 4, traktujący o umowie zawartej ze Stolicą Apostolską, ale również na tych które wymieniają w różnym kontekście ministrów konstytucyjnych, których nie może zabraknąć w rządzie, chociaż ustawa pozwala jego skład kształtować swobodnie. Wydaje się, że wśród norm o charakterze stabilizującym stan prawny, najwięcej emocji budzi kwestia Konkordatu. Autorzy zastanawiają się: czy zasadne jest by strona kościelna miała więcej praw niż państwo? Wykorzystana została metoda historycznoprawna (analiza konkordatów oraz tło historyczno- polityczne) i dogmatyczna analiza przepisów.

EN

The Constitution, in Chapter I of the Republic, contains norms of a stabilising legal status. We address those that raise questions of interpretation, sometimes raised by the doctrine and resolved in different ways. Some are formulated in general terms, which makes it difficult to determine the scope of the protection (stabilisation) provided. We will concentrate on the norms of stabilisation that perpetuate the regulations or even do not allow changes without amending the Constitution of the Republic of Poland – Article 25 Paragraph 4, treating of the agreement concluded with the Holy See, but also those that mention, in various contexts, the constitutional ministers that may not be absent from the government, although the law allows its composition to be shaped freely. It seems that among the norms of a stabilising legal state, the issue of the Concordat is the most emotive. The authors wonder: is it legitimate for the church party to have more rights than the state? A historical-legal method (analysis of the Concordats and the historical-political background) and a dogmatic analysis of the provisions have been used.

12

Funkcja stabilizacyjna konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 1993 r.

51%

Borecki P.

|

nr nr 5

29-46

XX

Funkcja stabilizacyjna jest jedną z głównych zamierzonych funkcji konkordatów. Jej gwarancją w polskim systemie prawnym są zwłaszcza postanowienia Konstytucji RP z 1997 r. (art. 25 ust. 3 oraz 5) a także postanowienia konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów. z 1969 r. Konkordat z 1993 r. jest zatem legalnie trudno wypowiedzieć. Traktat w zróżnicowany sposób urzeczywistnia funkcję stabilizacyjną. Nie jest konkordatem pełnym i w związku z tym w ograniczonym stopniu zapewnia stabilizację w zakresie spraw finansowych i majątkowych Kościoła i duchowieństwa. W praktyce jednak układ z 1993 r. w połączeniu z siłą polityczną Kościoła zapewnił mu względnie dobrą stabilizację położenia prawnego, chociaż nie został jeszcze w pełni zrealizowany i doczekał się paru oczywistych naruszeń. W szeregu aspektach nastąpiła jednak poprawa położenia prawnego Kościoła.(abstrakt oryginalny)

EN

The stabilising function is one of the main intended functions of concordats. Its guarantee in the Polish legal system are, in particular, the provisions of the Constitution of the Republic of Poland of 1997 (Article 25, paragraphs 3 and 5) and the provisions of the 1969 Convention on the Law of Treaties. The 1993 Concordat is therefore legally difficult to terminate. The treaty implements the stabilising function in various ways. It is not a full concordat and, therefore, it provides stability in the financial and property matters of the Church and the clergy to a limited extent. In practice, however, the Treaty of 1993, in conjunction with the Church's political strength, provided the Church with a relatively good stabilisation of its legal position, although it has not yet been fully implemented and has seen several obvious violations. In many aspects, however, the Church's legal position has improved. (original abstract)

13

Zgodność granic administracji kościelnej z granicami odrodzonego państwa polskiego w konkordacie między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską z 1925 r.

51%

Ryguła P.

|

tom 23

277-305

EN

The Second Polish Republic was a state that put a special emphasis on the safety of its political borders and on the integration of the people living on the territory of the reborn state. The guarantee to adjust the new canonical administrative division of the Catholic Church in Poland to the political borders of the new state, which was included in Article 9 of the Concordat of 10 February 1925, was of special importance to the Polish Republic at the beginning of its statehood. On the basis of the idea of the separation of church and state, the present article aims to show how the canon-law instruments were applied to achieve the goal of the territorial and social integration of the Second Polish Republic. The signatories of the Concordat were obviously aware of the fact that the legal instruments at the disposal of the Holy See were canon-law instruments. As such, they were not appropriate to confirm or guarantee the shape of the political borders of the state. However, the fact that they made it possible to map the existing political borders of the state onto the canonical chart of the contemporary Catholic Church in Europe is undeniable. When it comes to the integration of the Polish people, it was not possible to overlook the fact that the Roman Catholic Church was “the religion of the preponderant majority of the nation” in the Second Polish Republic, as stated in Article 114 the Constitution of 1921. Thus, the integration of the structures of the Catholic Church was of fundamental importance not only to its own efficiency within the borders of the state, but also to the social integration of the country, where 75% of the people declared the Catholic faith.

PL

II Rzeczypospolita była państwem, które w sposób szczególny kładło nacisk na gwarancje dotyczące własnych granic politycznych oraz konsolidację społeczeństwa zamieszkującego terytorium odrodzonego państwa. Gwarancje dostosowania do granic politycznych państwa nowego podziału kanoniczno-administracyjnego Kościoła Katolickiego w Polsce – zawarte w art. IX konkordatu z 10 lutego 1925 r. – miały dla Rzeczpospolitej w początkach jej państwowości szczególne znaczenie. Wychodząc od idei rozdziału państwo‑Kościół, także na płaszczyźnie podziału administracyjnego, autor artykułu próbuje wskazać na wykorzystanie instrumentów prawno-kanonicznych do celu, jakim była integracja terytorialna i społeczna w II Rzeczpospolitej. Sygnatariusze konkordatu byli oczywiście świadomi, że instrumenty prawne, jakimi dysponuje Stolica Apostolska w powyższym zakresie, mają charakter prawno-kanoniczny. Nie są więc one właściwymi, aby uznawać czy gwarantować kształt granic politycznych państwa. Trudno jednak zaprzeczyć, że przy ich pomocy doszło do odwzorowania istniejących granic politycznych kraju na mapie kanonicznego podziału ówczesnego Kościoła Katolickiego w Europie. Jeśli zaś chodzi o konsolidację społeczeństwa polskiego, to trudno nie dostrzec, skoro dostrzegł to ustrojodawca w art. 114 Konstytucji RP z 1921 r., że wyznanie rzymskokatolickie w II Rzeczpospolitej było „religią przeważającej większości narodu”. Integracja struktur tego Kościoła miała więc fundamentalne znaczenie nie tylko dla sprawnego funkcjonowania tego Kościoła w ramach wyznaczonych granicami politycznymi. Miała też zasadnicze znaczenie dla integracji życia społecznego w kraju, w którym 75% społeczeństwa deklarowała się jako katolicy.

14

Diplomatic Missions of the Holy See in Hungary and East-Central Europe after the Second World War

44%

Balogh M.

|

2014

|

tom 2

|

nr 1

88-114

EN

Diplomatic relations are established by the Holy See and not by the Vatican, therefore it is accurate to speak about the diplomatic relations of the Holy See and not that of the Vatican. This analysis would like to outline how the representatives of the Holy See, assigned to the East-Central European countries, could work in the new political situation after World War II. It tries to set it in the context of the new social, political and geographical field, which this region entered as an area occupied by the Red Army. In the interwar period the Holy See concluded concordats with some countries of the East-Central European region (with Poland, Romania, the German Reich, Austria and the Kingdom of the Serbs, Croats and Slovenes; it signed a ‘modus vivendi’ with Czechoslovakia and concluded the Lateran Treaty with Italy). In the case of Hungary, a so-called ‘intesa semplice’ entered into force in 1927 that was not a bilateral, international treaty, this is why it is called “simple agreement”. Yet in general it is true that between 1944/45 and 1947/48 it was in the interests of nearly every East-Central European government to show religious tolerance to some extent and maintain connections with the Holy See. Marxism was not an insurmountable obstacle for the Holy See, since it had diplomatic relations with Muslim countries as well. Rome distinguishes between governments and ideologies; namely, it represents an intransigent position as regards ethical or religious principles, at the same time it does not refuse to enter into negotiations with any political figure or group. However, in the long run the Papal Nunciatures were not allowed to remain in the countries of the Soviet sphere of influence, whether or not the given country was on the winning or losing side of the war.

15

The Missing Concordat in the Czech Republic

44%

Přibyl S.

|

nr 2

1-12

FR

L’article aborde certains aspects du traité entre la République tchèque et le Saint-Siège. Le texte du traité a été signé au niveau gouvernemental mais il n’a pas encore été ratifié. Certaines dispositions du traité sont plutôt superflues ou n’ont pas de base normative suffisante. Néanmoins, comme le montre l’exemple de l’article 9 du traité sur la reconnaissance des effets civils des mariages religieux, l’approbation du traité par le Parlement de la République tchèque aurait été très bénéfique. En fait, lors de la préparation d’un nouveau code civil, on a tenté d’abroger les mariages religieux reconnus par l’État. Un tel projet aurait été rendu impossible par le concordat parce que le mariage religieux aurait été préservé par un engagement de l’État en vertu du droit international. Heureusement, le code civil a maintenu la validité des mariages religieux mais le droit confessionnel de la République tchèque a dû être élaboré sans concordat valide.

EN

The present article discusses certain aspects of the Treaty between the Czech Republic and the Holy See. The text of the treaty was signed at the level of the government, however, it has not been ratified so far. Some provisions of the treaty are rather superfluous or lack sufficient normative basis. Nevertheless, as the example of Article 9 of the treaty on the recognition of civil effects of church marriages shows that the approval of the treaty by the Parliament of the Czech Republic would have been very beneficial. In fact, in the process of preparation for a new civil code an attempt was made to repeal church marriages recognized by the state. Such a project would have been made impossible by the concordat because church marriage would have been supported by an obligation of the state under international law. Fortunately, the civil code kept church marriages, and confessional law in the Czech Republic has to develop without a valid concordat.