Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Skryptoria klasztorne i średniowieczne ustawodawstwo cysterskie o książce

100%

Marszalska J. M.

|

tom XXIV

68-74

EN

The oldest book which was on the territory of the early Piast in the second half of the tenth century derived, comes from the Benedictine scriptoria from the area of Bavaria, Saxony, Rhineland and Lorraine and contained the biblical texts and established liturgical canon necessary for the celebration of the Mass. Preserved from the twelfth century regulations of Cistercian chapters which decided that in each monastery there should be: missal, epistolary, Gospel Book, gradual, antiphonary, liber hymnarius, psaltery, lectionary and calendar. These regulations made the copywriter’s work particularly important. The importance attributed to their work is attested to, for example, by their release by the General Chapter of the Order from other duties in favor of the monastery, and by the permission in some cases to work at night. In Cistercian scriptoria apart from copying of the liturgical texts, the memorials so-called libri virorum et mortuorum, there were preparing documents for the current administrative and economic work of the monastery; in addition there were writing yearbooks, obituaries, monastery chronicles or epitaphs poem. There were recording notes of daily life outside the walls of the enclosure, names and functions of friars particularly events that took place away from the monastery or notes about elementary disasters happening in the proximate areas, the damages of monastery caused by floods, fires or epidemics. The preserved manuscript codes are an priceless source for learning the minds, interpersonal relationships prevailing in the small communities, their relations with their nearest surrounding and medieval way of seeing the world.

2

Cellarium z XIII w. w klauzurze dawnego opactwa cysterek w Trzebnicy

86%

Łużyniecka E. , Konczewski P.

|

nr 2(46)

9-24

PL

W prezentowanym artykule przedstawiono wyniki badań architektoniczno-archeologicznych, które przeprowadzono w 2015 r. w piwnicy z fragmentem cellarium klauzury dawnego opactwa cysterek w Trzebnicy. Po ogólnym przybliżeniu historii obiektu i stanu badań, osobno opisano zakres prac architektonicznych i archeologicznych. Końcową część artykułu stanowi próba odtworzenia i datowania przekształceń cellarium klauzury trzebnickiej. Badany fragment cellarium to pozostałość pierwszego budynku klauzury. Jego ściana zachodnia była zarazem częścią elewacji skrzydła zachodniego, a zachowany do dziś fragment pomieszczenia jest jedynym reliktem wnętrza najstarszej klauzury cysterskiego klasztoru trzebnickiego. Cellarium było dwunawowym pomieszczeniem przykrytym sklepieniami krzyżowymi wspartymi na ceglanych gurtach i kamiennym słupie. Pełniło funkcję podręcznego magazynu konwentu cysterek. Zbudowano je prawdopodobnie w latach 1203–1214. Pierwsza przebudowa cellarium nastąpiła około 1706 r. i związana była z powstaniem wielkiego barokowego budynku klauzury cysterek. Wówczas z północnej części cellarium utworzono małą piwnicę. Zmiana funkcji piwnicy nastąpiła około 1894 r. po sekularyzacji klasztoru cysterskiego i wiązała się z początkiem funkcjonowania zgromadzenia sióstr boromeuszek. Wówczas na parterze krużganka północnego urządzono kaplicę zakonną, a pod nią w piwniczce umieszczono prawdopodobnie kotłownię. Kolejna modernizacja piwnicy nastąpiła zapewne około 1909 r., gdy utworzono dużą kotłownię na wschodzie i w pomieszczeniu zbudowano betonową posadzkę, mały basen z drenażami do gromadzenia wód gruntowych i wstawiono piec do osuszania wnętrza. W czasach powojennych ubiegłego stulecia piwnica z fragmentem cellarium była podręcznym składem konwentu. Jej funkcja uległa całkowitej zmianie w 2015 r. po opisywanych badaniach architektoniczno-archeologicznych. Obecnie w jej wnętrzu zorganizowana jest ekspozycja odsłoniętych fragmentów cellarium.

EN

The article presents the results of the architectural and archaeological research which was conducted in 2015 in the basement with a fragment of the enclosure cellarium of the former Cistercian Abbey in Trzebnica. After presenting a general history of the object and the state of the research, the scope of architectural and archaeological works was described separately. The final part of the article constitutes an attempt to reconstruct and date transformations of the cellarium of the Trzebnica enclosure. The researched fragment is a remnant of the first enclosure building. Its western wall was at the same time a part of the facade of the western wing and its preserved fragment of the room is the only existing relic of the interior of the oldest convent in Trzebnica. The cellarium was a two-aisle room covered with a cross vault supported by brick arches and a stone pillar. It performed the function of an everyday storage of the Cistercian convent. It was probably erected in the years 1203–1214. The first reconstruction of the cellarium took place in around 1706 and it was connected with the construction of the great Baroque building of the Cistercian enclosure. At that time a small cellar was created in the northern part of the cellarium. A change in the function of the cellar took place in about 1894 after the secularization of the Cistercian convent and was connected with the beginning of the functioning of the Congregation of the Sisters of Charles Borromeo. Then, on the ground floor of the northern cloister a monastic chapel was arranged and under it in the cellar a boiler room was probably placed. Another modernization of the cellar took place probably in about 1909 when a large boiler room was built in the east and concrete floor, a small pool with drainage tubes to collect ground water were built as well as a stove was put there to dry the interior. In the post-war times of the 20th century the basement with a cellarium fragment served as a handy storage of the convent. This function was totally changed in 2015 following the described architectural research. At present its interiors house an exhibition of the revealed cellarium fragments.

3

Pozemková držba českých cisterciáckých klášterů 1142–1420

72%

Charvátová K.

|

tom Nr 3(35)

3--16

PL

Praca dotyczy posiadłości ziemskich czeskich klasztorów cysterskich w średniowieczu, od ich początku do czasów wojen husyckich, które zupełnie zmieniły sytuację własności czeskich zakonów. Między 1142 a 1357 w królestwie Czech ufundowano dziesięć opactw białych mnichów. W tym kontekście nader ważne okazują się ramy czasowe powstawania indywidualnych domów klasztornych w relacji do głównych średniowiecznych przeobrażeń krajobrazowych (karczowanie) i działalności kultywacyjnej. W Czechach, proces ten, który znacznie zmienił krajobraz księstwa i późniejszego królestwa, nastąpił pomiędzy ostatnimi dziesięcioleciami XII a pierwszymi XIV w. Założenie najwcześniejszych opactw wyprzedziło Pozemková držba českých cisterciáckých klášterů 1142–1420 /Landed property of the Cistercian houses of Bohemia 1142–1420 15 ten wzrost aktywności, ale większość cysterskich klasztorów stanowiła, w taki czy inny sposób, jej integralny komponent. Tylko najpóźniej powstałe cenobium białych mnichów wyłoniło się po zakończeniu tego intensywnego procesu osiedlania się. Dwunastowieczne darowizny dla opactw cysterskich bez wątpienia nie pokrywały ekonomicznych potrzeb klasztorów. Wszystkie fundacje opierały się nie na gospodarstwach uprawianych pracą ręczną beneficjentów zakonu, ale na pobieraniu dochodów poszczególnych wsi. To dotyczyło nawet najwcześniejszych fundacji, które powstawały za życia Bernarda z Clairvaux. Przykład darowizn dla opactw jasno wskazuje, do jakiego stopnia zwyczaje i przyzwyczajenia kraju goszczącego formacje zakonu wpływały na materialne środki nowych fundacji. Zakonnicy cysterscy otrzymywali taką samą materialną pomoc jak inne kościelne instytucje w Czechach, a nie takie, jakimi cieszyły się zakony w Europie Zachodniej. W XIII w. nastąpił znaczny wzrost własności ziemskiej wszystkich klasztorów, większy niż ten z wcześniejszych i późniejszych epok. Choć rozwój poszczególnych klasztornych posiadłości ziemskich trwał aż do wojen husyckich, wszystkie regularne domy musiały poradzić sobie z kryzysem gospodarczym, który rozpoczął się na początku lat 40. XIV w., a szczyt osiągnął na początku kolejnego stulecia. W latach 20. XV w. większość klasztorów cysterskich Czech została podbita przez husytów i stanęła w płomieniach. Po sekularyzacji pozbawiono cystersów większości z ich własności ziemskich i dzierżaw.

EN

This is a paper on landed property of Bohemian monasteries of the Cistercian order in the Middle Ages, from their beginnings up to the epoch of the Hussite wars which completely changed the property situation of the Bohemian houses. Between 1142 and 1357, the kingdom of Bohemia saw the foundation of ten abbeys of the white monks. In view of the emergence and development of monastic landholdings, a major role apparently fell to the chronological range of establishment of individual houses in relation to the main phase of medieval landscape-assarting and -cultivation activities. In Bohemia, this process, which substantially changed the landscapes of the duchy and later kingdom, was situated between the last decades of the 12th and the fi rst decades of the 14th century. Foundations of the earliest houses of the Order preceded this upsurge of activities, but most of the Cistercian abbeys constituted, in one way or another, its integral component. Only the very latest house of the white monks emerged after the termination of this intensive settlement process, which, in the course of the “long 13th century”, covered the entire Bohemia. 12th-century donations to Cistercian abbeys show beyond all doubt that in terms of the property transferred to them, they fell short of complying with economic demands of the Order. All the foundations were based not on landholdings cultivated by manual labour of the monastery incumbents, but on the perception of revenues from singular villages. This related even to the earliest foundations of the Order which sprang up in the lifetime of Bernard of Clairvaux. The example of donations to the abbeys shows clearly to what extent the customs and habits of the land hosting the Order establishments infl uenced the material sustenance of the new foundations. Cistercian monks received the same kind of material support as other ecclesiastical institutions of Bohemia, not that enjoyed by the Order houses in western Europe. The 13th century saw a considerable growth of the extent of landed property of all monasteries, surpassing in its scale that of the earlier and later epochs. Though the expansion of particular monastic landholdings continued until the Hussite wars, all regular houses had to cope with an economic crisis beginning in the forties of 14th century, and climaxing at the beginning of 15th century. During the twenties of the 15th century, most of the Cistercian monasteries of Bohemia were conquered by the Hussites and went up in fl ames. The following secularization, acknowledged by king Sigismund mostly in 1420 and 1421, and confi rmed in writing in 1436–1437, deprived the Cistercians of most of their possessions, leasing them but tiny vestiges of their former landholdings.