Artykuł poświęcony jest obrazowi XIX-wiecznego Chicago nakreślonemu przez niemal zapomnianego przedstawiciela amerykańskiego nurtu reportażu literackiego, George’a Ade. Wkład autora w rozwój tego gatunku reportażu związany jest przede wszystkim z sukcesem jego rubryki The Stories of the Streets and of the Town (Historie ulic i miasta), publikowanej przez siedem lat (1893–1900) w gazecie codziennej „The Chicago Record”. Popularność tej serii reportaży wynikała w dużej mierze z pełnego entuzjazmu przedstawienia miasta jako fascynującej przestrzeni, zasługującej na nieustanne odkrywanie. Szczegółowy opis oparty był na autentycznej ciekawości, szczerym przywiązaniu, a także autorskiej uczciwości. Dzięki niegasnącej reporterskiej czujności i ciekawości George’a Ade, czytelnicy jego rubryki mogli zaznajomić się z niektórymi aspektami historii Chicago, być na bieżąco z najnowszymi miejskimi trendami oraz snuć refleksje na temat przyszłości miasta. Autor poruszał uniwersalne kwestie imigracji, asymilacji, architektury, sztuki i zmian w obrębie miejskiej przestrzeni. Przyjęta przez Ade perspektywa zdystansowanego obserwatora życia wielkiego miasta sprawiła jednak, że jego Stories of Chicago dość szybko popadły w zapomnienie. Zdaniem autorki, miejskie szkice George’a Ade, jak również jego pozostałe artystyczne przedsięwzięcia zasługują na przybliżenie czytelnikom oraz uwagę badaczy literatury zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i na całym świecie.
Polacy docierający do Stanów Zjednoczonych sukcesywnie reorganizowali zastaną przestrzeń, budując świątynie, tworząc placówki edukacyjne, zakładając różnego rodzaju instytucje, a także teatry – by również za ich pośrednictwem oddziaływać dydaktycznie. Jak podkreśla Emil Orzechowski w monografii poświęconej Teatrowi polonijnemu w Stanach Zjednoczonych (Wrocław 1989, s. 34), „nader intensywnie eksploatowano wątek patriotyczny, co również wypada uznać nie za zabieg mający na celu zwabienie publiczności, lecz raczej za świadomie wprowadzony element wychowania w duchu pamięci o historii polskiej”. Interesująca właśnie z tej perspektywy wydaje się twórczość Antoniego Jaxa (1850–1926), w pewnym sensie zapomnianego dramaturga chicagowskiej sceny amatorskiej, na której potrzeby napisał kilkadziesiąt sztuk. Dzięki jego twórczości możemy spojrzeć na dziedzictwo kulturowe zapisane na kartach polonijnego teatru amatorskiego nie tylko z perspektywy emocjonalnych zapisów starań Polonii o identyfikację z kulturą kraju rodzinnego, czy też refleksyjnego oglądu własnej przeszłości. Jax w swych komediach, zbliżając się do formy farsy, chętnie odnosił się przede wszystkim do aktualnych tematów, spraw bliskich codzienności i doświadczeniom polskich imigrantów.
EN
Poles arriving in the United States successively reorganized the existing space, building temples, creating educational institutions, establishing various types of institutions, as well as theatres – in order to have a didactic impact through them. As Emil Orzechowski emphasizes in his monograph dedicated to The Polish community theater in the United States (Wroclaw 1989, p. 34), “the patriotic theme was exploited very intensively, which should also be considered not as a procedure aimed at luring the audience, but rather as a consciously introduced element of education in the spirit of remembrance of Polish history”. From this perspective, the works of Antoni Jax (1850–1926), a somewhat forgotten playwright of the Chicago amateur scene, for the needs of which he wrote several dozen plays, seem unique. Thanks to his work, we can look at the cultural heritage recorded on the bars of the Polish amateur theatre not only from the perspective of the emotional records of Polonia’s efforts to identify with the culture of their home country, or a reflective view of their own past. Jax in his comedies, approaching the form of a farce, willingly referred to current topics, matters close to everyday life and the experiences of Polish immigrants.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.