Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Чий е този град? Завладяването на Константинопол и проблематичното османско наследство в българската култура

100%

Аретов [Aretov] Н. N.

|

2011

|

tom 11

EN

Whose is this city? The conquest of Constantinople and the problematic Ottoman legacy in Bulgarian cultureOttoman legacy is curious topic in Bulgarian cultural studies. Despite the overall quest for prestigious legacies and heritages (Antique, Thracian, even Byzantine, not to mention Slav and Proto-Bulgarian), it is still neglected and even rejected. Mass-consciousness admits some traces and influences in the field of material culture, in cuisine, rarely in traditional costumes and even more rarely in customs. Ottoman legacy is often seen as ‘legacy of shame’ from witch modern Bulgarians should deliberate themselves.The paper deals with one particular Bulgarian image of the key event in the interrelations between Balkan peoples and Ottomans – the conquest of Constantinople (1453). Starting from the problematic differentiations between the “own” and “alien” the paper presents one odd dramatic work on that topic, written in verses by Svetoslav Milarov in 1871–1873 and published in full text in 1883. The analysis puts this work in the context of other mythical plots such as the Fall of Bulgarian Kingdom and different perspectives toward it. Czyje jest to miasto? Podbój Konstantynopola i problematyczne osmańskie dziedzictwo w kulturze bułgarskiej Dziedzictwo osmańskie stawia interesujące wyzwania przed bułgarskimi badaczami kultury. W nurcie powszechnych dążeń do wskazywania korzeni nobilitujących Bułgarów (antyk, Tracja, Bizancjum, nie wspominając o Słowianach i Protobułgarach) dziedzictwo osmańskie jest systematycznie pomijane czy wręcz kwestionowane. Potoczna świadomość zbiorowa uznaje obecność osmańskich wpływów i śladów w kulturze materialnej, w kuchni, rzadziej w obyczajach. Dziedzictwo osmańskie uznawane jest zwykle za „wstydliwe”, a zatem za takie, od którego Bułgarzy winni się uwolnić.Autor analizuje różne teksty dotyczące kluczowego wydarzenia w stosunkach między Bułgarami i innymi narodami bałkańskimi a Otomanami – zdobycia Konstantynopola (1453). Punktem wyjścia jest refleksja na temat zmienności kategorii „swoje” i „obce”, zwłaszcza w odniesieniu do najważniejszego miasta Półwyspu Bałkańskiego. Podobną dynamikę można dostrzec w greckich pieśniach ludowych na temat wspomnianego wydarzenia, ciekawy jest też sposób jego przedstawienia w bułgarskim folklorze (pieśni i podania ludowe). Szczególną uwagę poświęcono osobliwym, mało znanym dramatom i wierszom Swetosława Miłarowa z lat 1871–1873, w całości opublikowanym w 1883 roku. Autor artykułu sytuuje te utwory w kontekście innych mitologii (zwłaszcza dotyczących upadku pierwszego państwa bułgarskiego) z różnych perspektyw, zestawia je też z analogicznymi konstrukcjami narodowych mitologii Serbów oraz innych bałkańskich narodów chrześcijańskich.

2

Contemporarity of history: Ottoman cultural heritage and its Bulgarian perception (from the Balkan perspective)

100%

Bibina Y.

|

2011

|

tom 11

EN

Contemporarity of history: Ottoman cultural heritage and its Bulgarian perception (from the Balkan perspective)The article offers an analysis of subsequent phases of Bulgarian historiography and the way in which they have portrayed the nation’s Ottoman past and the impact it had on the history of Bulgarians. The author seeks to address the question of the influence historical stereotypes have on modern perceptions of the Ottoman heritage.At the dawn of Bulgarian historiography, the Ottoman past was seen through the prism of the new science’s nation-forming tasks and thus interpreted as a “historical misfortune,” a discontinuity, a rupture in the natural process of Bulgarians’ national development, a traumatising element in historical memory. The period itself was in turn referred to as the “Turkish slavery” or “Ottoman yoke.” Narratives of the deeds of the national heroes who gave their lives for freedom thus became the foundation of national pride. This trend prevailed until after World War II.It was only in the 1960s, with the development of Ottoman studies as a scholarly discipline and the emergence of professional researchers willing to draw on the immense Ottoman archives, that these stereotypes began to be questioned. So much so that in the 1970s the term “Turkish slavery” was even abandoned. At the beginning of 21st century, the tension between so-called “traditional historiography” of “older” generations of historians and postmodern approach of “younger” innovators fuelled the “backstage” dispute on the present situation and perspectives in further roads of history as a science. Współczesność historii. Bułgarskie obrazy osmańskiego dziedzictwa kulturowego (z perspektywy bałkańskiej)Artykuł poświęcony jest analizie poszczególnych etapów bułgarskiej historiografii, w której uobecnia się przeszłość osmańska i jej wpływ na dzieje Bułgarów. Autorka szuka odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu stereotypy historyczne wpływają na współczesny odbiór dziedzictwa osmańskiego. W okresie narodzin bułgarskich nauk historycznych przeszłość osmańska była postrzegana w świetle zadań narodowotwórczych i analizowana jako „zły los historyczny”, naruszenie ciągłości, przerwanie naturalnego rozwoju historycznego Bułgarów, naznaczające traumą pamięć historyczną. Sam okres określano za pomocą terminów „niewola turecka”, „jarzmo osmańskie”.W związku z tym narracje na temat czynów bohaterów narodowych, którzy poświęcili życie za wyzwolenie, stawały się podłożem narodowej dumy. Ta tendencja utrzymywała się również po drugiej wojnie światowej. Dopiero w latach siedemdziesiątych XX wieku, wraz z rozwojem osmanistyki jako dyscypliny naukowej i wykształceniem profesjonalnych badaczy sięgających do ogromnych zasobów archiwów osmańskich, zaczęto podważać stereotypy na temat przeszłości, do tego stopnia, że w latach dziewięćdziesiątych XX wieku doszło wręcz do odrzucenia terminu „niewola turecka”. W początkach XXI wieku napięcie między tak zwaną „historiografią tradycyjną”, uprawianą przez „stare” pokolenia historyków, a postmodernistycznym podejściem „młodych” historyków nowatorów stało się podłożem niejawnego sporu na temat obecnej sytuacji i dalszych perspektyw nauk historycznych.

3

Book Review: Lubańska Magdalena, Muslims and Christians in the Bulgarian Rhodopes. Studies on Religious (Anti)Syncretism

100%

Bielenin-Lenczowska K.

|

2015

|

nr 4

EN

Book Review: Lubańska Magdalena, Muslims and Christians in the Bulgarian Rhodopes. Studies on Religious (Anti)Syncretism"Muslims and Christians in the Bulgarian Rhodopes. Studies on Religious (Anti)Syncretism", a book by Magdalena Lubańska is a summary of her research carried out for many years among the Christian Orthodox and Muslim Pomaks in Rhodope mountains of Bulgaria. There Lubańska conducted in-depth interviews and carried out ethnographic observation about the knowledge regarding neighbours of different religion, their beliefs and religious practices. Recenzja książki: Lubańska Magdalena, Muslims and Christians in the Bulgarian Rhodopes. Studies on Religious (Anti)SyncretismKsiążka Magdaleny Lubańskiej jest podsumowaniem jej badań prowadzonych od wielu lat wśród prawosławnych oraz muzułmanów w Rodopach, w Bułgarii. Lubańska przeprowadziła pogłębione wywiady i obserwację etnograficzną, dotyczącą sąsiadowania mieszkańców różnych religii, ich wierzeń i praktyk religijnych.

4

Kalin Yanakiev as a Writer of Apocrypha? Remarks on the Essay "Дебат върху теодицеята" ("A Debate on Theodicy")

100%

Szwat-Gyłybowa G. , Szymczak P.

|

tom 4

219-231

EN

The article engages with the philosophical and theological notion of theodicy as formulated by Kalin Yanakiev in Дебат върху теодицеята (A Debate on Theodicy), an essay which appeared in Yanakiev’s book Философски опити върху самотата и надеждата (Philosophical Essays on Solitude and Hope,2008). The article uses the category of apocryphalness to analyse the ideas sparked off in Yanakiev’s work by a passage from Dostoevsky’s The Brothers Karamazov, along with a series of Yanakiev’ s philosophical and poetic images which are interpreted in the biblical and philosophical context. The article also touches on the relationships between Yanakiev’s ideas and Orthodox Christian theodicy.

5

The Continuity and Discontinuity. The Question of Territorialism and Double Identity from the Perspective of 20th Century Macedonia

88%

Sujecka J.

|

2012

|

nr 1

EN

The Contuinity and Discontinuity. The Question of Territorialism and Double Identity from the Perspective of 20th Century MacedoniaThe sense of territorial identity gains force whenever political means of solving the Macedonian Question, a repugnant legacy of the Eastern issue, become scarce. This attitude is reflected in the articles published by the representatives of the Macedonian diaspora in journals of its different centres. Due to space constraints I decided to present only (and at least) the views of Krste Misirkov, a very complex figure indeed, who in contemporary Macedonia belongs to the undisputable national pantheon. His opinions on the Macedonian Question were far from explicit and his statements delivered at different stages of his life do not fit into a cohesive whole as the national purists would want it. However, it is difficult to imagine a better mirror for “Macedonian matters” in the 20th century and a more comprehensive picture of the twisted paths that the Macedonian Slavs took to reach the concept of ‘Macedonian’ understood as an ethnos, not only in its territorial aspect.A bond with the territory has never disappeared from Macedonian self-perception. Only the constant presence of territorial identity explains the assimilation of the ancient heritage, which is in fact heritage of a territory, into the Macedonian national canon. It is further confirmed by the most recent Macedonian history textbooks for high school students where the ancient tradition is treated as a part of their own heritage. While the bond with the territory is still an integral part of the Macedonian elite’s consciousness, the question of double identity remains less obvious. In Misirkov’s time double identity, expressed through various ethnic configurations, on the one hand shaped Macedonian self-identity and on the other proved the distinctiveness of a ‘Macedonian’ at that time (i.e. in the first half of the 20th century) from a ‘Serb’ in Serbia proper and a ‘Bulgarian’ in Bulgaria proper, thus creating favourable conditions for the emergence of separatist understanding of Macedonianness, allowing even non-Slavs to be Macedonians. Macedonianness began to be founded on Slavicness relatively late and this dependence was propagated quite naturally mainly by Slavophile circles (the circle of Nace Dimov) and by the communists in the 1920’s and 1930’s. However, in the first half of the 20th century there still existed alternatives, such as, for instance, the above-described project of Krste Misirkov. The most evident connection between the term ‘Macedonian’ and Slavicness crystallised in Tito’s post-war Macedonia, de facto undermining the notion of double identity in the sense in which it had functioned in the first half of the 20th century.Ciągłość i jej brak. Kwestia terytorializmu i podwójnej tożsamości z perspektywy macedońskiejPoczucie tożsamości terytorialnej odzywa się ze szczególną siłą w sytuacjach, kiedy wyczerpują się polityczne możliwości rozwiązania problemu macedońskiego, jako niedobrego spadku po kwestii wschodniej. Potwierdzają to wypowiedzi przedstawicieli macedońskiej diaspory publikowane na łamach czasopism, wychodzących w różnych miejscach jej skupisk. Zdecydowałam się na przedstawienie jedynie (i aż) poglądów Krste Misirkova, należącego w dzisiejszej Macedonii do niekwestionowanego panteonu narodowego, w istocie postaci wielce skomplikowanej. Jego poglądy w kwestii macedońskiej były dalekie od jednoznaczności, a wypowiedzi wygłaszane na różnych etapach życia nie układają się w całość, jakiej chcieliby narodowi puryści, natomiast trudno sobie wyobrazić lepsze zwierciadło „spraw macedońskich” w XX wieku i pełniejszy obraz krętych dróg, jakimi macedońscy Słowianie dochodzili do pojęcia „Macedończyk” rozumianego jako éthnie, a nie tylko terytorialnie.Więź z terytorium nigdy nie zniknęła z macedońskiego myślenia o sobie samych. Jedynie stałą obecnością tożsamości terytorialnej można wytłumaczyć asymilację dziedzictwa antycznego, czyli faktycznie dziedzictwa terytorium, do macedońskiego kanonu narodowego. Potwierdzają to najnowsze macedońskie podręczniki do nauki historii dla szkół średnich, w których tradycja antyczna jest traktowana jako część tradycji własnej. O ile jednak więź z terytorium jest nadal integralną częścią świadomości macedońskich elit, to zupełnie inaczej wygląda kwestia podwójnej tożsamości. W czasach Misirkova podwójna tożsamość, wyrażająca się poprzez różne etniczne konfiguracje, z jednej strony kształtowała macedońską tożsamość własną, z drugiej zaś to dzięki niej pojęcie „Macedończyk” w tym czasie (tzn. w pierwszej połowie wieku XX) potwierdzało swoją odrębność od Serba z Serbii właściwej i od Bułgara z Bułgarii właściwej i tym samym sprzyjało kształtowaniu się separatystycznego rozumienia macedońskości. Ten sposób widzenia umożliwiał bycie Macedończykiem także nie-Słowianom. Oparcie pojęcia macedońskości o słowiańskość nastąpiło stosunkowo późno i było propagowane w sposób naturalny głównie przez środowiska słowianofilskie (petersburski krąg Nace Dimova), ale w latach dwudziestych i trzydziestych XX w. także przez środowiska komunistyczne. Jednak w pierwszej połowie XX wieku miało wciąż alternatywne propozycje, jak chociażby omówiony przeze mnie projekt K. Misirkova. Najwyrazistsze powiązanie pojęcia „Macedończyk” ze słowiańskością nastąpiło w powojennej Macedonii czasów Josipa Broz Tity i w istocie podważyło pojęcie podwójnej tożsamości, w tym sensie w jakim funkcjonowała ona w okresie wcześniejszym, tzn. w pierwszej połowie wieku XX.

6

On (Quasi-)Gnostic Strategies for Overcoming Cognitive Dissonance. The Bulgarian Case

88%

Szwat-Gyłybowa G. , Gucio K.

|

tom 9

89-105

EN

The article poses a research question, important not only in the studies on (neo-)gnosticism, concerning the relationship between the gnostic strategies of interpreting the world (and especially its typical rules of classifying people, based on the externalization of evil) and the tendency to construct a figure of “hylic” as a person embodying evil, and thus “unworthy of life”. In this context, the author is interested in the dynamics of the relationship between the religious worldview declared by the authors, the one they actually profess, and their attitude towards the so-called Jewish question. Bulgarian material, which is a case of a particular kind of aporia, cognitive dissonances emerging due to tension between the pressure of cultural stereotypes, pragmatic (economic), religious, parareligious and humanistic thinking, has been analyzed on the basis of post-secular thought. The investigator posits that Bulgarian culture, despite the “economic” anti-Semitism that exists within it, did not produce a figure of a Jew the hylic that absorbs all evil and that could be inscribed (as is the case in popular Polish culture, among others) in every troublesome local political and symbolic context.

7

Aleksandra Kiosewa koncepcja samokolonizacji i efekt symmorfozy

76%

Szwat-Gyłybowa G.

|

2017

|

nr 13

EN

Stemming from the general postcolonial theoretical tradition, the concept of self-colonisation proposed by the Bulgarian scholar Alexander Kiosev has proved inspiring to Polish scholars. This article attempts to examine more closely Kiosev’s meandering self-reflective musings on what he called his “metaphor” of self-colonization, an idea he ultimately rejected in view of the undesirable ressentiment it tends to produce. By illustrating the historical and cultural background underpinning the concept of self-colonisation I seek to identify the roots of potential intercultural misunderstanding. Above all, I focus on the consequences of the teleological approach inherent in Kiosev’s concept. Those are expressed in identifying manufactured (sic!) origins with an account which can be couched in the language of a politically and therapeutically conditioned method of research. This leads to a symmorphic deformation of those origins, aligned to the requirements of the modern world.

8

Българската реформация? За хибридизацията на идеите в процеса на модернизацията на културата

75%

Drzewiecka E.

|

tom 17

EN

Bulgarian Reformation? On hybridization of ideas in the process of modernization of cultureThe paper raises the question of the Bulgarian notion of Reformation both as a particular historical event and its local reinterpretations and adaptations. The focus is on the history of the concepts of “Reformation” and “Protestant propaganda” in Bulgarian culture as well as on the cultural influences of the protestant thought in nineteenth-century Bulgaria. Particular interest is given to the Bulgarian scientific discourse, especially the Marxist one, as a dominant in the Bulgarian historiography. The paper studies in depth the case of Todor Ikonomov (1835–1892), a Bulgarian enlightener involved in religious and Church matters during the National Revival, perceived as an example of meaningful hybridization of ideas of Protestant and Enlightenment origins. The main question is about the relation between secular and religious power, and thus between religion and nation, as a sign of the Modern thinking. Bułgarska reformacja? O hybrydyzacji idei w procesie modernizacji kultury W artykule podjęto problem bułgarskiego rozumienia reformacji zarówno w sensie wydarzenia historycznego, jak i jego lokalnych reprezentacji i adaptacji. Przedmiotem uwagi jest historia pojęć „reformacja” i „propaganda protestancka” w kulturze bułgarskiej, jak również wpływy myśli protestanckiej w Bułgarii w XIX wieku. Szczególne miejsce poświęcono bułgarskiemu dyskursowi naukowemu, zwłaszcza marksistowskiemu jako dominującemu w bułgarskiej historiografii. Szczegółowo przeanalizowano przypadek Todora Ikonomowa (1835–1892), bułgarskiego działacza na rzecz oświecenia narodu, który w okresie odrodzenia zaangażowany był w sprawy religijne i kościelne. Jego poglądy zostają uznane za przykład znaczącej hybrydyzacji idei o protestanckiej i oświeceniowej proweniencji. Stawiane w konkluzji pytanie dotyczy relacji między władzą świecką i religijną, a także – między religią a narodem – jako wyrazem myślenia nowoczesnego.

9

The Dead Female Body and Necropolitics. The Topos of a Walled-up Woman in Bulgarian Modernist Plays

63%

Szwat-Gyłybowa G.

|

tom 22

PL

W bułgarskiej tradycji ludowej topos wmurowanej kobiety jest pozostałością martwego mitu, który nadal jest upamiętniany w kanonie tej kultury. W XIX i XX wieku stał się on przedmiotem twórczego recyklingu w literaturze i sztukach wizualnych. Artykuł prezentuje wyniki moich badań nad toposem wmurowanej kobiety w czterech sztukach napisanych w pierwszych czterech dekadach XX wieku przez Petko Todorova (Зидари), Antona Strashimirowa (На безкръстните гробове), Any Karimy (Яниният извор) oraz Stilyana Chilingirova (Мост на река Струма). W centrum uwagi stawiam kwestię zdeterminowanego przez płeć kulturową znaczenia, jakie bohaterowie nadają szczątkom kobiecym pozyskanym w wyniku rytuału wmurowania. Omawiam także sposoby, jakimi autorzy wykorzystali tę „pozostałość” narodowej/ludowej archaiczności, która przez cały XX wiek budziła moralny niepokój, a w XXI wieku może okazać się ważnym tematem refleksji post-humanistycznej.

EN

In Bulgarian folk tradition, the topos of a woman entombed in a wall is a remnant of a dead myth that is still commemorated in the canon of that culture. In the 19th and 20th centuries, it became the subject of creative recycling in literature and visual arts. The article presents the results of my research on the topos of a walled-up woman in four plays written in the first four decades of the 20th century by Petko Todorov (Зидари), Anton Strashimirov (На безкръстните гробове), Ana Karima (Яниният извор), and Stilyan Chilingirov (Мост на река Струма). The analysis focuses on the issue of the protagonists assigning meaning (determined by cultural gender) to women’s remains “acquired” through the ritual of immurement. It also discusses the ways in which authors employed this “remnant” of national/folk archaic material, which continued to raise moral concern throughout the 20th century and in the 21st century may prove an interesting topic for post-humanist reflection.

10

Krzątactwo i droga pielgrzyma we wspomnieniach Michaiła Madżarowa

51%

Szwat-Gyłybowa G.

|

tom 20

PL

Artykuł poświęcony jest refleksji nad prozą wspomnieniową Michaiła Madżarowa На Божи Гроб преди шестдесет години и днес (спомени, пътни бележки и впечатления) (Do Grobu Jezusa przed sześćdziesięcioma laty i dziś (wspomnienia, notatki z podróży i wrażenia), 1929), poświęconą głównie odbytej przez autora w dzieciństwie pielgrzymce do Jerozolimy. W artykule posługuję się zaproponowaną przez Jolantę Brach-Czainę filozoficzną kategorią krzątactwa jako kategorią wspomagającą analizę opisanych przez autora strategii doświadczania codzienności przez pielgrzymów w trzech fazach ich peregrynacji (według klasyfikacji Turnera). Materiał analizowany jest z uwzględnieniem osmańskiego kontekstu historycznego, w powiązaniu z badaniami nad świadectwami bułgarskich dziewiętnastowiecznych hadżijów.

EN

This article is devoted to reflection on Mihail Madjarov’s memoir prose, На Божи Гроб преди шестдесет години и днес (спомени, пътни бележки и впечатления) (To the tomb of Jesus sixty years ago and today (memoirs, travel notes and impressions), 1929), which is primarily dedicated to the author’s childhood pilgrimage to Jerusalem. In the article, I use the philosophical category of ‘bustling about’ (in Polish: krzątactwo), which was proposed by Jolanta Brach-Czaina, as a category that supports analysis of the strategies, described by Madjarov, of pilgrims experiencing everyday life in the three phases of their peregrination (according to Victor Turner’s classification). The analysis of the material takes into consideration the Ottoman historical context in connection with research on the testimonies of nineteenth-century Bulgarian hadjis.

11

Accuracy and Reception: On Theological and Aesthetic Novelty in Two Novels by Teodora Dimova

51%

Drzewiecka E.

|

2021

|

nr 10

1-27

PL

W artykule została poruszona kwestia funkcjonowania narracji biblijnej w literaturze nowoczesnej w kontekście lokalnego i indywidualnego doświadczenia wiary oraz epistemologicznego i egzystencjalnego pytania o prawdę. Autorka koncentruje się na dwóch powieściach bułgarskiej pisarki Teodory Dimowej (ur. 1960): Марма Мариам [Marma, Mariam, 2010] i Първият рожден ден [Pierwsze urodziny, 2016]. Przypadek ten jest szczególnie interesujący, ponieważ biblijna opowieść o Jezusie nie została tu wykorzystana w celu stworzenia parodii lub bluźnierstwa, czego można by oczekiwać w kontekście ponowoczesnych dekontekstualizacji i przewartościowań, ale aby zaproponować wizję chrześcijańskiego Boga, która jest zarówno estetycznie oryginalna, jak i teologicznie prawowierna. Jak więc sparafrazować historię biblijną i pozostać ortodoksyjnym Jak urzeczywistnić egzystencjalny potencjał Biblii i stworzyć oryginalne dzieło? W analizie autorka odwołuje się do hermeneutyki egzystencjalnej i fenomenologii pamięci Paula Ricoeura, zwłaszcza jego koncepcji świadectwa oraz mimesis, w odniesieniu do kwestii recepcji parafraz biblijnych w (bułgarskiej) kulturze nowoczesnej.

EN

This article raises the question of functioning of the Biblical narrative in modern literature in the context of the local/individual experience of faith and the epistemological and existential question of truth. The focus is on two novels by the Bulgarian writer Teodora Dimova (born in 1960): Марма Мариам [Marma, Mariam, 2010] and Първият рожден ден [The First Birthday, 2016]. This case is particularly interesting because the Biblical story about Jesus has not been used here in order to create a parody or blasphemy, which could be expected as far as the postmodern de-contextualisation and re-evaluation of tradition are concerned, but to offer both an aesthetically original and theologically orthodox vision of the Christian God. So how to paraphrase the Biblical story and remain orthodox? How to actualize the existential potential of the Bible and achieve novelty? The analysis is conducted in the perspective of Paul Ricoeur’s existential hermeneutics and phenomenology of memory, especially his concepts of testimony and mimesis, with regard to the question of the reception of Biblical paraphrases in (Bulgarian) modern culture.