Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Slavic activists and socio-political situation in Bosnia at the turn of the 19th century. The Foundations of the contemporary ethnic divisions

100%

Paszkiewicz J.

|

tom 27

123-136

PL

The aim of the article is to show the forms and content of public and political activity of the Slavic elites in Bosnia and Herzegovina during the time of Habsburg rule (1878–1914). The research into the press releases and academic publications allows to show the most prominent circles and individuals who aspired to be the representatives of the people, defined in accordance with ethnic and religious divisions. These groups are characterised via an analysis of the correlation between the socio-political circumstances in Bosnia and the external influences (such as ideologies, personal and organisation relations, the impact of the state authorities). The political stances among the most prominent circles are portrayed in the context of the legal and institutional solutions regarding Bosnia, as well as the ethnic and religious policy of the Habsburg administration.

2

Konflikty serbsko-islamskie w ostatnim diesięcioleciu XX wieku

86%

Świder K.

|

2015

|

tom 14

87-105

EN

In 1990 on the wave of the global collapse of the communist system began the disintegration of Yugoslavia. As its result there was a territorial conflicts among the three largest nations inhabiting the Yugoslavian federation: Serbs, Croats and Muslims (nationality). Soon there was started a conflict between Serbs and Albanians, whose are the fourth most numerous nation of Yugoslavia. This created several conflict fields: in Bosnia and Herzegovina, Croatia, Kosovo and Serbia – in Sanjak of Novi Pazar. These conflicts were the nature of the struggle for territory, but also the ethnic and religious character. This article presents the conflicts between Serbs – believers of the Orthodox Church and believers of Islam: Muslims – in Bosnia and Sanjak and Albanians from Kosovo. These conflicts have their roots in the difficult history of these nations and in complicated historical processes taking place in this area.

3

Hercegowina na styku narodów, religii i języków

72%

Krysieniel K.

|

nr 1

83-90

PL

Hercegowina, wprawdzie mniejsza pod względem powierzchni i liczby ludności od Bośni, posiada wiele cech odróżniających ją od większego sąsiada, z którym tworzy obecnie wspólne państwo. Wcześniej niż Bośnia wymieniana w literaturze, o bogatej i nierzadko dramatycznej historii, jest typowym obszarem pogranicza, gdzie stykają się ze sobą różne narody, kultury czy religie. Przez wieki silnie związana, głównie poprzez kontakty handlowe, z pobliskim wybrzeżem Adriatyku, a szczególnie z Dubrownikiem, przejęła wiele ze zwyczajów i tradycji śródziemnomorskich, będąc jednocześnie przez długi czas podporządkowana władcom tureckim, a do tego zamieszkana po części przez liczną grupę prawosławnych Serbów. Wszystkie te czynniki powodują, iż – pomimo braku wytyczonych, powszechnie akceptowanych granic – Hercegowina posiada swoją specyfikę, odróżniającą ją od sąsiednich prowincji. Niestety, jest ona współcześnie ze względów politycznych często negowana, podobnie zresztą jak sama nazwa, nieraz pomijana przy opisie tego jakże interesującego regionu.

EN

Herzegovina, although smaller in terms of area and population from Bosnia, has many features that distinguish it from the larger neighbour, with which it forms now a common state. Herzegovina has been mentioned earlier in the literature than Bosnia, it has a rich and often dramatic history. It is a typical frontier area where different nations, cultures and religions come to contact with each other. For centuries, Herzegovina has been strongly connected, mainly through commercial contacts, with the nearby Adriatic coast, and especially to Dubrovnik. It took over many of the customs and traditions of the Mediterranean, while being for a very long time under Turkish rule, and being inhabited by a large group of Orthodox Serbs. All these factors cause that despite the lack of commonly accepted boundaries, Herzegovina has its own characteristics, which distinguishes it from the neighbouring provinces. Unfortunately, this uniqueness is nowadays often denied due to political reasons, just like its name, which is often overlooked in the description of this very interesting region.

4

Growing up and upbringing in a traditional Bosnian-Herzegovinian family

72%

TUFEKČIĆ A.

|

2014

|

tom IX (1/2014)

63-91

PL

W artykule zaprezentowano wyniki badań terenowych przeprowadzonych w grupie osiedli wiejskich na górze Majevica w północnowschodniej Bośni. Cel badań związany był z etnopedagogicznymi problemami i zagadnieniami procesu dorastania i wychowania w tradycyjnych rodzinach bośniacko-hercegowińskich w społeczeństwie wiejskim w pierwszej połowie dwudziestego wieku. W badaniach starano się uzyskać wgląd w procesy dorastania i najistotniejsze wzory wychowania po nich następujące, które zmieniły się i zostały częściowo utracone w drugiej połowie dwudziestego wieku. W badaniach wykorzystano metodę wywiadu intensywnego, a istotne dane zebrano w bezpośrednich kontaktach z narratorami (badanymi), którzy urodzili się w latach 1900–1945. Najważniejsze wyznaczniki wychowania w rodzinie w tradycyjnym wiejskim społeczeństwie zostały zaprezentowane w opisach codziennych zajęć związanych z narodzinami dziecka, podtrzymywaniem życia i zdrowia nowo narodzonego, wspieraniem jego duchowego i fizycznego rozwoju, pozycją w rodzinie, relacjami z rodzicami i innymi starszymi w środowisku, stosunkiem dzieci do rówieśników, wartości, pracy oraz własności. Co więcej, ukazano znaczenie dziecięcych obowiązków związanych z pracą, podobnie jak dziecięce zabawy, religijne wychowanie w rodzinie, jak i działania edukacyjne związane ze stosunkiem do sierot i dzieci pozamałżeńskich oraz opiekę nad duchowym i fizycznym zdrowiem dzieci i ich higieną osobistą.

EN

This paper will present the results of a field study that was conducted within a group of rural settlements on the Majevica Mountain in north-east Bosnia. The aim of the research was related to ethno-pedagogical problems and aspects of the process of growing up and upbringing in traditional Bosnian-Herzegovinian families in a rural society in the first half of the twentieth century. The research seeks to achieve insight into the processes of growing up and the most significant patterns of upbringing that followed these processes and which were modified and partially lost in the second half of the twentieth century. The method of intensive interviews has been used during the research and the relevant data was collected in direct contact with narrators (examinees) who were born between 1900 and 1945. The most important determinants of family upbringing in a traditional rural society are presented through descriptions of educational actions related to the birth of a child, preserving the life and health of a newborn and encouraging his spiritual and physical development, the position of the child within the family, the relationship with the parents and other elders in the environment, the children's attitude towards their peers, and attitudes towards values, work and property. In addition, the importance of the children’s work responsibilities is presented, their games and religious upbringing within the family upbringing, as well as the educational provision related to the attitude towards orphans and illegitimate children, and the taking care of the spiritual and physical health and personal hygiene of the children.

5

Heraldische Repräsentation der Jagiellonen und der Habsburger. Die Wappen des königlichen Oratoriums im Prager Veitsdom im mitteleuropäischen Kontext

72%

Pálffy G.

|

nr 2

176-190

EN

The aim of the study is to examine a series of coats of arms of the Hungarian and Bohemian Lands on the late Gothic Royal Oratory of Saint Vitus Cathedral in Prague in the Central European context. An analysis of coats of arms from the Lands of the Hungarian Crown has resulted in three new findings. On the one hand, contrary to previous concepts, the creation of the coats of arms did not took place in the first half of the 1490s, but probably in the 1510s–1520s, perhaps resulting from the Bohemian coronation of Mary of Hungary on 6 June 1522. On the other hand, the coat of arms of Upper Lusatia, placed on the balustrade, could have replaced the similar coat of arms of the Kingdom of Croatia only during an erroneous restoration attempt at the end of the 19th century. Finally, the coats of arms of the Lands of the Hungarian Crown on the Royal Oratory were taken over from the heraldic representation of Emperor Maximilian I in Innsbruck instead of those of the Jagiellonian dynasty in Prague or Buda.

6

Smrt kao dvostruki eksces u poeziji Darka Cvijetića

58%

Kos-Lajtman A.

|

tom 168

565-579

EN

Death as a double excess in poetry of Darko Cvijetić The paper deals with the treatment of the theme of death in the poetry of the contemporary Bosnian author Darko Cvijetić. The author’s opus is full of motifs of death, it is a kind of “poetics of death” which generates not only a complex “poetic gallery of the dead”, but also a “gallery of the wounded”, through a dehumanized image of war and post-war Bosnia. A demonic face of the late 20th and early 21st century Balkans is the basic semantic framework for most of Darko Cvijetić texts, death and wounds are his central motif places. In this postmodern opus (with expressive neo-avantgarde poetic gestures), death takes on determinants of accident and incident of the world, but of language as well. These two categories present in Cvijetić’s poetics are paired on the principle of a clepsydra — the experiential signs of these two categories, however, are opposite to each other: accidental/violent death as a fact of maximum cognitive and emotional intensity in the poetic realization manifests as linguistically inferior or self-evident place devoid of rhetoric and pathos. The process of a mute language gesture sometimes goes to the level which is beyond reason; as such, it is in counterpoint to the semantics of signifier. The result of this tension is resolved as an implosion in the reader, while the text to the end remains rhetorically restrained.

PL

Śmierć jako podwójny eksces w poezji Darko Cvijeticia Praca porusza zagadnienia śmierci w poezji współczesnego bośniacko-hercegowińskiego autora Darko Cvijeticia. Śmierć jest kluczowym motywem całego zbioru Cvijeticia i można tu mówić o „poetyce śmierci”, która generuje nie tylko złożoną galerię martwych, lecz także galerię ranionych na podstawie zdehumanizowanego obrazu wojennej i powojennej Bośni. Demoniczna twarz Bałkanów na przełomie stuleci jest podstawową ramą semantyczną większości tekstów Cvijeticia, podczas gdy śmierć i rany są wiodącymi motywami miejscowymi. W tej postmodernistycznej twórczości (wyrażonej neoawangardowymi szkicami) śmierć staje się wyznacznikiem przypadkowości i ekscesu — zarówno świata, jak i języka. Dwie ostatnie kategorie w poezji Cvijeticia łączą się na zasadzie klepsydry — ich empiryczne oznaki są jednak przeciwne: przypadkowa/gwałtowna śmierć jako fakt maksymalnego poznawczo-emocjonalnego nasilenia w poetyckiej realizacji manifestuje się jako językowo gorsze lub oczywiste miejsce pozbawione retoryki i patosu. Proces wyciszania językowych gestów czasami sięga do krawędzi rozumu i jako taki staje w kontrapunkcie z semantyką oznaczonego. Efekt przytoczonych napięć rozwiązuje się jako implozja w czytelniku, podczas gdy tekst do końca pozostaje retorycznie ograniczony.

7

Alkohole mocne i ich klasyfikacja

58%

Nowicki Z. T.

|

nr 11

46-47