Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Multiculturalism in Bosnia-Herzegovina

100%

DOUBT K.

|

nr 1

49-54

EN

The essay amplifies the important findings in the study of elopement and kinship titled “Through the Window: Kinship and Elopement in Bosnia-Herzegovina” published at Central European University Press in 2014. The psychology, cultural, and sociological significances of a young woman “stealing herself” to marry are reviewed in terms of how the social action in collusion with her suitor eventually gives character to the larger society. The marriage custom is understood within the dominant kinship pattern that gives emphasis to marriage rather than blood or affinal relations rather than agnatic relations, the point being to demonstrate how elopement and the subsequent affinal visitations that immediately follow are complementary rites of passage. The essay concludes with recommendations for future research in both Bosnia- Herzegovina and the wider region.

PL

W eseju podkreślono istotne wnioski z badania nad zwyczajem ucieczki młodych w celu zawarcia związku małżeńskiego [ang. elopement] oraz stopniem pokrewieństwa noszącego tytuł„Through the Window: Kinship and Elopement in Bosnia-Herzegovina” [Dogłębne spojrzenie na zwyczaj ucieczki młodych i stopnie pokrewieństwa w Bośni i Hercegowinie – przyp. tłum] wydanego przez Central European University Press w 2014 r. Psychologiczne, kulturowe i socjologiczne znaczenia zwyczaju ucieczki młodej kobiety, która „zdobywa się” na zamążpójście, rozważane są z perspektywy wpływu, jaki czyn ten, popełniany w zmowie z zalotnikiem, ma na całe społeczeństwo. Zwyczaj małżeństwa rozumiany jest w kontekście powszechnego wzorca pokrewieństwa, w którym małżeństwo uznawane jest za ważniejsze niż więzy krwi, a powinowactwo wynikające z małżeństwa za ważniejsze niż pokrewieństwo w linii ojca, co dowodzi, że ucieczka, a następnie spotkanie rodziców pary młodej połączone z ceremonią ustanowienia stosunku powinowactwa są uzupełniającymi się rytuałami przejścia. Esej kończą rekomendacje na potrzeby przyszłych badań zarówno w Bośni i Hercegowinie, jak i w większym regionie.

2

Rola Wysokiego Przedstawiciela w kształtowaniu systemu politycznego Bośni i Hercegowiny po 1995 roku

75%

Czichos A.

|

tom 31

95-112

PL

Celem artykułu jest wyjaśnienie skomplikowanego systemu politycznego, jaki został tam wprowadzony na mocy kończącego wojnę porozumienia pokojowego w Dayton w 1995 roku. W szczególności uwzględniono rolę, jaką w tym państwie odgrywa Biuro Wysokiego Przedstawiciela (OHR), oraz sam Wysoki Przedstawiciel wyposażony w bardzo szerokie uprawnienia, łącznie ze stanowieniem prawa, nowelizacjami konstytucji jednostek administracyjnych, usuwaniem i powoływaniem urzędników państwowych oraz tworzeniem nowych urzędów. W tych okolicznościach Bośnia i Hercegowina pozostaje państwem silnie uzależnionym od społeczności międzynarodowej, o słabych organach władzy ustawodawczej i wykonawczej i dużym zakresie autonomii jednostek administracyjnych.

EN

The article aims to explain the complex political system that was introduced in Bosnia and Herzegovina under the war-end peace agreement in Dayton in 1995. In particular, the role of the Office of the High Representative (OHR) in this country was taken into account, as well as the High Representative himself, who had very broad powers, including lawmaking, amendments to the constitution of administrative units, the removal and appointment of government officials and the creation of new offices. In these circumstances, Bosnia and Herzegovina remains a country strongly dependent on the international community, with weak organs of legislative and executive power and a large scope of autonomy of administrative units.

3

Bilans działalności misji policyjnej Unii Europejskiej w Bośni i Hercegowinie

75%

Sokołowska P.

|

tom 4

EN

The article analyses operations of the first civilian and police mission of UE in Bosnia and Herzegovina. The long-lasting presence of EUPM in that country and ten years which have passed since the formation of CSDP raise the question of the mission’s efficiency and effectiveness. Particularly since it was Bosnia that became a testing ground for the civilian crisis mechanisms created as the 2nd pillar. The EUPM in Bosnia and Herzegovina was the first operation of its kind and its purpose was to develop civilian operation capacity. Therefore, there is a need to recapitulate and asses the EUPM activity in B and H and to compare its objectives set in 2002 with the reality in this country. The paper aims at answering the following questions: What objectives or strategy had been set and how they were carried out? What has been achieved during the 7 years of EUPM in B and H? To what degree has EUPM been successful and what obstacles stood on its way? Is the EUPM or the adopted political system and structure of Bosnia and Herzegovina to blame for any of the mission’s failures?

PL

Przedmiotem poniższego artykułu jest analiza działań pierwszej cywilnej i policyjnej misji UE w Bośni i Hercegowinie. Długoletnia obecność EUPM w tym państwie oraz mijający okres dziesięciu lat od momentu powołania EPBiO, nasuwa pytanie o jej efektywność i skuteczność, tym bardziej, iż to właśnie Bośnia stała się niejako testem dla cywilnych mechanizmów kryzysowych, stworzonych w ramach II fi laru. Misja EUPM w Bośni i Hercegowinie, jako pierwsza operacja tego typu, miała być świadectwem rozwoju i funkcjonowania cywilnych zdolności operacyjnych UE. Rodzi się więc konieczność podsumowania i oceny jej działalności w BiH i skonfrontowania celów wyznaczonych w 2002 roku przez EUPM z rzeczywistym stanem dzisiaj panującym w tym państwie. Przewodnią myślą tego artykułu będzie próba odpowiedzi na następujące pytania: Jakie cele i strategia zostały wyznaczone, jak je realizowano? Co udało się osiągnąć podczas 7 – letniej obecności w BiH? W jakim stopniu EUPM jest misją efektywną i jakie problemy stanęły na przeszkodzie realizacji jej mandatu? Czy wina za brak realizacji poszczególnych celów leży po stronie misji, czy też może przyjętego systemu politycznego i struktury państwowej BiH.

4

Osadnictwo Rusinów w Bośni i Hercegowinie na przełomie XIX i XX wieku

75%

Lis T. J.

|

nr 1

EN

This article presents the results of a study on the immigration of Ruthenians to Bosnia and Herzegovina in the period 1878‑1914, as well as the source of settlement movements in this area and the issues associated with emigration. The study concentrates mainly on the processes of their acculturation in contact not only with locals, but also with Poles, who also settled in large numbers in the area of Banja Luka. Much space is also devoted to the attitude of the Greek Catholic Church authorities towards the issues pertaining to the emigration of their adherents. Due to lack of their own clergy, many Ruthenians converted to Orthodoxy in the first years after arriving in Bosnia and Herzegovina. Both local religious and secular authorities attempted to counteract this situation in consultation with Archbishop Andrey Sheptytsky.

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań nad kolonizacją Rusinów w Bośni i Hercegowinie w latach 1878‑1914, genezę zjawiska osadnictwa na tych terenach, a także ich problemy związane z emigracją. Głównymi wątkami są ich procesy akulturacji, nie tylko w kontakcie z autochtonami, ale także z Polakami, którzy również osiedlali się licznie w okolicach Banja Luki. Ponadto poświęciłem dużo miejsca stosunkowi greckokatolickich władz kościelnych wobec problemu wychodźstwa unitów. Wielu Rusinów, w pierwszych latach po przybyciu do Bośni i Hercegowiny, z powodu braku własnych duchownych decydowało się przejść na prawosławie. Sytuacji tej starały się przeciwdziałać miejscowe władze kościelne i świeckie w porozumieniu z abp. Andrzejem Szeptyckim.

5

The question of an alternative to the EU membership of Bosnia and Herzegovina

63%

Hirkić M.

|

2019

|

tom 2019(4)

169-181

EN

W ostatnim badaniu przeprowadzonym przez Dyrekcję ds. Integracji Europejskiej w Bośni i Hercegowinie, prawie 43,6% respondentów uważa, że istnieje alternatywa dla członkostwa w Unii Europejskiej (UE). Badanie przeprowadzono metodą wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo (CATI) na próbie reprezentatywnej dla całego kraju. W związku z tym, w niniejszym artykule zbadana zostanie możliwość prowadzenia polityki zagranicznej ukierunkowanej na kilka centrów geopolitycznych oraz jej implikacje dla kraju. Dotyczy to przede wszystkim alternatywnych modeli rozwoju oferowanych przez takie podmioty areny międzynarodowej, jak Chiny, Rosja, Turcja i Arabia Saudyjska. Chociaż UE często kładzie nacisk na zaangażowanie w regionie Bałkanów Zachodnich, zarówno procesy wewnętrzne, jak i zewnętrzne stają się mocno upolitycznione. W związku z tym, w artykule podjęto również próbę zbadania niektórych z tych procesów oraz głównych zainteresowanych stron (zarówno w Bośni i Hercegowinie, jak i w Unii Europejskiej), które mogłyby opóźnić przyszłą integrację europejską

6

Ekonomiczne aspekty integracji Bośni i Hercegowiny z Unią Europejską w drugiej dekadzie XXI wieku

63%

Szynol M.

|

nr 1(55)

179-198

PL

W końcu drugiej dekady XXI wieku Unia Europejska (UE) – wydając nową strategię polityki rozszerzenia, organizując oficjalny szczyt przywódców państw oraz poświęcając potencjalnym akcesjom spotkanie Rady Unii Europejskiej – przypomniała, że przyszłość Bałkanów Zachodnich znajduje się w UE. Zasadne staje się zatem pytanie, czy na intensyfikacji polityki rozszerzenia UE skorzystać może Bośnia i Hercegowina, państwo od 2003 roku uznawane za potencjalnie kandydujące do członkostwa? W oparciu m.in. o oficjalne dokumenty, które wydawane są przez unijne instytucje, dane makroekonomiczne oraz w odniesieniu do kształtu polityki UE wobec regionu Bałkanów Zachodnich, warto zaryzykować stwierdzenie, iż – mimo licznych (politycznych, gospodarczych, społecznych) deficytów i słabości – Bośnia i Hercegowina, która wniosek o członkostwo w UE złożyła w 2016 roku, niebawem (w trzeciej dekadzie XXI wieku) otrzyma status państwa oficjalnie kandydującego.

EN

At the end of the second decade of the 21st century the European Union (EU) – presenting a new strategy of enlargement policy, organising an official summit of the state leaders and devoting to potential accessions the meeting of the Council of the EU – recalled that the future of the Western Balkans lies in the EU. Therefore, there is a reasonable question: whether the intensification of the EU’s enlargement policy will affect favourably Bosnia and Herzegovina, a state considered as a potential candidate for the membership since 2003? Basing on (inter alia) official documents issued by the EU institutions, macroeconomic data and in relation to the EU’s policy towards the Western Balkans region, it is worthwhile to suppose, that – despite numerous (political, economic, social) deficits and weaknesses – Bosnia and Herzegovina, which applied for membership in the EU in 2016, will receive the status of an official candidate country soon (in the thir d decade of the 21st c entury).

7

Rola sił zbrojnych w procesie budowania pokoju - casus Bośni i Hercegowiny

63%

Pieróg I.

|

nr 1(4)

178-192

PL

Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie roli sił zbrojnych w procesie budowania pokoju na przykładzie Bośni i Hercegowiny. Z względu wciąż niewystarczający poziom zainteresowania polskich badaczy zagadnieniem budowy pokoju, Autorka w pierwszej części artykułu przybliży kwestie teoretyczne omawianego zagadnienia. Budowanie pokoju ma miejsce w państwach, które nie są stabilne, co może powodować wybuch wewnętrznego konfliktu. Destabilizacja danego państwa może powodować zagrożenie dla całego regionu. Dlatego istotne w procesie budowania pokoju jest zaangażowanie organizacji międzynarodowych. W myśl powyższego, bardzo ważna w omawianym procesie zdaje się być rola sił zbrojnych. Przeprowadzone przez Autorkę badania uprawniają ją do stwierdzenia, że nie w każdym przypadku siły zbrojne są wystarczającym narzędziem procesu budowania pokoju.

EN

The aim of the article is to present the role of the armed forces in peacebuilding on the example of Bosnia and Herzegovina. Due to the relative lack of interest of Polish researchers in building peace, in the first part of the article the author presents the theoretical issues of the discussed problem. Peacebuilding is carried out in the countries that are not stable, which may bring about internal conflicts. The destabilization of a given country may pose a threat to the entire region, which is why it is important to involve international organizations in building peace. It seems that the role of the armed forces seems to be important in the above process. However, the research has shown that the armed forces are not in each case a sufficient tool in the process of building peace.

8

Ekonomiczne aspekty integracji Bośni i Hercegowiny z Unią Europejską w drugiej dekadzie XXI wieku

63%

Szynol M.

Przegląd Europejski

|

2020

|

tom 2020(1)

179-198

PL

At the end of the second decade of the 21st century the European Union (EU) – presenting a new strategy of enlargement policy, organising an official summit of the state leaders and devoting to potential accessions the meeting of the Council of the EU – recalled that the future of the Western Balkans lies in the EU. Therefore, there is a reasonable question: whether the intensification of the EU’s enlargement policy will affect favourably Bosnia and Herzegovina, a state considered as a potential candidate for the membership since 2003? Basing on (inter alia) official documents issued by the EU institutions, macroeconomic data and in relation to the EU’s policy towards the Western Balkans region, it is worthwhile to suppose, that – despite numerous (political, economic, social) deficits and weaknesses – Bosnia and Herzegovina, which applied for membership in the EU in 2016, will receive the status of an official candidate country soon (in the thir d decade of the 21st c entury). W końcu drugiej dekady XXI wieku Unia Europejska (UE) – wydając nową strategię polityki rozszerzenia, organizując oficjalny szczyt przywódców państw oraz poświęcając potencjalnym akcesjom spotkanie Rady Unii Europejskiej – przypomniała, że przyszłość Bałkanów Zachodnich znajduje się w UE. Zasadne staje się zatem pytanie, czy na intensyfikacji polityki rozszerzenia UE skorzystać może Bośnia i Hercegowina, państwo od 2003 roku uznawane za potencjalnie kandydujące do członkostwa? W oparciu m.in. o oficjalne dokumenty, które wydawane są przez unijne instytucje, dane makroekonomiczne oraz w odniesieniu do kształtu polityki UE wobec regionu Bałkanów Zachodnich, warto zaryzykować stwierdzenie, iż – mimo licznych (politycznych, gospodarczych, społecznych) deficytów i słabości – Bośnia i Hercegowina, która wniosek o członkostwo w UE złożyła w 2016 roku, niebawem (w trzeciej dekadzie XXI wieku) otrzyma status państwa oficjalnie kandydującego.

9

Ivo Andrić: Bosnian and Serbian Nationalism (Book review: Zoran Milutinović, Bitka za prošlost. Ivo Andrić i bošnjački nacionalizam, Beograd: Geopoetika, 2018. 384 pp. ISBN: 978–86–6145–296–3 & Zoran Milutinović, Fantom u biblioteci. Postoji li srpski nacionalistički diskurs o Ivi Andriću?, Beograd: Geopoetika, 2022. 256 pp. ISBN: 978–86–6145–388–5)

63%

Száz P.

|

nr 12

1-14

PL

Recenzja przedstawia dwa monograficzne studia Zorana Milutinovicia, które poświęcił badaniu zideologizowanej recepcji Ivo Andrića i nacjonalistycznej interpretacji jego twórczości. Bitka za prošlost [Bitwa o przeszłość] (2018) odkrywa początki i śledzi formowanie się boszniackiego nacjonalistycznego dyskursu na temat Andrića aż po jego współczesne przejawy, do których należy przede wszystkim książka Rusmira Mahmutćehajića Andrićevstvo. Monografia Milutinovicia spotkała się z silną i burzliwą reakcją krytyczną, na którą autor odpowiedział kolejną monografią, Phantom u biblioteci [Fantom w bibliotece] (2022). Ta ostatnia publikacja analizuje twierdzenie zwolenników boszniackiej interpretacji nacjonalistycznej, dla których nacjonalistyczny dyskurs boszniacki jest reakcją na serbski nacjonalizm, czyli na tzw. wielkoserbskie czytanie Andrića. Książki Milutinovicia podchodzą do drażliwych kwestii z dużą ostrożnością, ale nie brakuje im erudycyjnej argumentacji ani dowcipnej ironii w ich starannej analizie dyskursów.

EN

The double review deals with two books by Zoran Milutinović. Bitka za prošlost [The Battle for the Past] (2018) explores the Bosnian nationalist reception of Ivo Andrić in the form of an in-depth discourse analysis. Milutinović points out the biases of this discourse, the unsoundness of its arguments and the unprofessionalism of its reading. Notable among the reactions to the book was a study by Nenad Veličković, in which he argued that the Bosnian nationalist reception was merely a reaction to Andrić’s Serbian nationalist reception. Milutinović has devoted his book Fantom u biblioteci [Phantom in the Library] (2022) to a thorough examination of this claim, in which he takes stock of the critical reception and points out its unfoundedness.

10

Uśpiony konflikt. Bośni i Hercegowiny 20 lat niepodległości

51%

Jagiełło A. , Tondera J.

|

tom Nr 1

15--23

PL

W kwietniu 1992 jugosłowiańska republika Bośnia i Hercegowina ogłasza niepodległość. Wkrótce na obszarze całego państwa dochodzi do konfliktów etnicznych, których efektem jest trzyletnia wojna domowa zakończona wymuszonym porozumieniem w Dayton i obecność międzynarodowych sił pokojowo-stabilizacyjnych. Mimo obecności militarnej międzynarodowych sił zbrojnych i cywilnej działalności Biura Wysokiego Przedstawiciela w Bośni i Hercegowinie nie udało się stworzyć jednolitego państwa, jak również doprowadzić do wygaśnięcia konfliktów etnicznych.

EN

In April 1992 the Yugoslav republic of Bosnia and Herzegovina declared independence. Soon ethnic conflicts erupted across the country, leading to a three-year civil war ended by the peace treaty in Dayton and the presence of the international implementation and stabilization forces. Despite the operations of the international military forces and the civilian activities of the Office of the High Representative (OHR) in Bosnia and Herzegovina, the Bosnian nations have failed to create a unified state, as well as to terminate the ethnic conflicts.

11

Zmierzch panowania tureckiego na Bałkanach. Polityczne, społeczno-kulturowe i militarne uwarunkowania schyłku władania Bośnią i Hercegowiną przez Osmanów

51%

Gibas-Krzak D.

|

nr 2

15-36

EN

The aim of this paper is to present a paradigm according to which Bosnia and Herzegovina can be seen as a mirror in which the multifaceted problems of Turkey as the ”sick person of Europe” are reflected. Contributing to the Turkish withdrawal from the Balkans, however, the Ottoman legacy characterized by political and cultural fragmentation permanently became a part of the history of the Balkans and influenced its fate in the 21st century. The author, on the basis of the studies of the American, Polish, Turkish, Bosnian, Serbian and Croatian historians examines the factors that determined the end of Ottoman rule in the Balkans. Bosnia and Herzegovina should be considered the key to the analysis of the Eastern crisis (1875-1878), which proved to be a mere preludes prelude to the end of the Ottoman Empire. The characteristic feature of this province was its permanent insubordination against Turkey, visible in a great number of revolts and uprisings of different provenance against the Turkish government. Already at the beginning of the 17th century, increasing corruption and taxes imposed on the Muslim population led to the first protests against the government. In the 17th century the great uprisings of Bosnian Muslims took place in the following years: 1636, 1650, 1682. In Herzegovina unrest and riots were reported in the following years: 1711, 1727, 1728, 1729, 1732. The Ottoman sources confirmed the occasional participation of the Christian population in those riots. On the one hand, the Muslim feudal lords, who were opposed to the reforms of the Sultan and fought to maintain their privileges, acted against the central power. On the other hand, rebellions had the character of the people’s liberation movement. The largest peasant revolt against the Muslim feudal lords from 1875 in Herzegovina rapidly evolved into the rise of Christian peasants all over Bosnia and Herzegovina, at the same time, the uprising became the South Slavic war of liberation from Turkish rule, contributing to the collapse of the Ottoman Empire.

12

The evolution and practice of international administration on states and territories

51%

Aćić M.

|

nr 1

15-27

EN

Throughout the history of relations between states, it can be seen that various forms of supervision for weaker states or territories, whether external (by militarily and economically stronger individual states) or international (by intergovernmental organizations), have been established for periods of time in the form of protectorates, mandates, tutelage or temporary multinational administration. With the emergence and institutionalization of a new universal international organization, the League of Nations, the practice of external oversight and control of specific territories and states continued, but with a novel legal regime under its mandate system. The legal basis for the management of these territories through the authorization of the League of Nations and its successor, the United Nations, the rights and obligations of such countries as well as the most significant differences between the mandate, trusteeship and the protectorate arrangements, as the most representative example of international governance over certain countries and territories, will be analyzed in this paper. The comparative and content analysis methods will be used for this purpose, with special emphasis on the practical effects of international administration on the functioning of Bosnia and Herzegovina.

PL

W historii stosunków międzynarodowych można zauważyć, że różne formy nadzoru nad słabszymi państwami lub terytoriami, zarówno zewnętrzne (przez państwa silniejsze pod względem militarnym i gospodarczym), jak i międzynarodowe (przez organizacje międzyrządowe), zostały ustanowione na pewien czas w formie protektoratów, mandatów, opieki lub tymczasowej administracji wielonarodowej. Wraz z pojawieniem się i instytucjonalizacją nowej uniwersalnej organizacji międzynarodowej, Ligi Narodów, kontynuowano praktykę zewnętrznego nadzoru i kontroli określonych terytoriów i państw, ale z nowatorskim reżimem prawnym w ramach jej systemu mandatów.

13

Film production between “global” and “local”: insights from Bosna and Herzegovina

51%

Zajec S.

|

nr 22

161-173

PL

Artykuł traktuje o mechanizmach wpływających na produkcję filmową w społeczeństwie, w którym radykalnie zmieniają się uwarunkowania społeczno-polityczne, ekonomiczne i kulturowe, w konfliktogennym kontekście rzeczywistości Bośni i Hercegowiny. Autorka koncentruje uwagę na mechanizmach wsparcia, zarządzania, regulacji i kontroli kreatywności w produkcji filmowej oraz na tym jak kształtują one warunki, w których filmy są realizowane.

EN

This article deals with the mechanisms that affect film production in a society with radically shifting socio-political, economic and cultural conditions, in conflictual socio-political context in Bosnia and Herzegovina (further Bosnia or BiH). Its focus is on the mechanisms that support, manage, regulate, and control creativity in film production, how they shape the conditions in which the films get made.

14

„Epopeja jezuitów” w dawnej stolicy wezyrów. Gimnazjum w Trawniku

51%

Moroz-Grzelak L. J.

|

tom 25

101-111

EN

The article focuses on presenting the history of the Jesuit gymnasium in Travnik in the context of socio-political context. . The traces of this education have been preserved in the memories of Miljenko Jergović and by Emir Kusturica. Their short, proud references to the education of their ancestors who attended the gymnasium in Travnik are just a pretext to indicate the circumstances, goals and tasks of the Jesuits who after the restoration of their order after a few decades of dissolution in 1882 opened a school in Travnik and Sarajevo seminary.

PL

W artykule, w kontekscie uwarunkowań społeczno-politycznych, ukazano losy gimanzjum prowadzonego przez Towarzystwo Jezusowe w Trawniku. Czarna legenda zakonu powielajaca obraz niebezpiecznego wroga, który występuje przeciwko wierności ojczyźnie i zagraża jej państwowości, pojawiała się w II połowie XIX wieku w piśmiennictwie bułgarskich, chorwackich i serbskich autorów tego okresu. Poszukiwanie jej śladów w Bośni i Hercegowinie nie przyniosło rezultatów. Tutaj członkowie zakonu wpływali na proces edukacyjny społeczeństwa w gimnazjum założonym w 1882 roku w Trawniku, a tradycja dobrego poziomu nauczania w tej szkole zachowała się w pamięci współczesnych twórców wywodzacych się z Sarajewa jako powód do dumy.