Monasticism movement appeared in Cappadocia very early. Its turbulent beginnings should be combined with the figure of Eustatius of Sebasty. The "golden period", however, falls on the activities of the great Cappadocian Fathers, especially Basil the Great. Based on his ascetic writings, the principles governing this form of Christian life will be analyzed.
The four cardinal virtues (prudence, moderation, justice and bravery) are frequently mentioned in the writings by the Bishop of Caesarea. Basil, as a theologian, writes about them in the context of Christian ethic and moral principles. The cardinal virtues are to help human beings achieve salvation, which is the main aim in the life of every confessor of Christ. Thus, one can say that these virtues are christocentrically directed. Basil based his analyses mainly on the ethical ideas of Plato, Aristotle and Plotinus. However, as a Christian intellectual, h4e went far beyond the scheme of these four virtues suggested by the Greek thinkers. The article consists of two parts. The first part contains mainly bibliographical information on the meaning of two notions: ἀρετή and virtus. The second part is the analysis of cardinal virtues in Basil’s writings and connections of Bishop of Caesarea’s aretology with Greek philosophy. Also here a lot of space is devoted to bibliographical information contained in the footnotes. In this way the article fulfils two functions: on one hand it gives the reader a useful bibliography, while on the other it presents the idea of cardinal virtues on the basis of the writings by Basil of Caesarea.
PL
Cztery cnoty kardynalne (roztropność, umiarkowanie, sprawiedliwość i męstwo) są często wspominane w pismach biskupa Cezarei. Bazyli jako teolog pisze o nich w kontekście chrześcijańskich zasad etyczno-moralnych. Cnoty kardynalne mają pomóc człowiekowi w osiągnięciu zbawienia, które jest głównym celem życia każdego wyznawcy Chrystusa. Można więc powiedzieć, że cnoty te są ukierunkowane chrystocentrycznie. Bazyli oparł swe analizy przede wszystkim na etycznych koncepcjach Platona, Arystotelesa i Plotyna. Jednak jako intelektualista chrześcijański wyszedł daleko poza schemat czterech cnót proponowany przez tych myślicieli greckich. Artykuł składa się z dwóch części. Część pierwsza zawiera głównie informacje bibliograficzne na temat znaczenia dwóch pojęć: ἀρετή i virtus. Druga część analizuje cnoty kardynalne w pismach Bazylego oraz związki aretologii biskupa Cezarei z filozofią grecką. Również i tutaj wiele miejsca poświęcono informacjom bibliograficznym, które umieszczono w przypisach. W ten sposób artykuł spełnia dwie funkcje: z jednej strony daje czytelnikowi użyteczną bibliografię, z drugiej zaś przedstawia koncepcję cnót kardynalnych na bazie pism Bazylego z Cezarei.
The article analyses late ancient Christian appeals to recognize human dignity, specifically those formulated by Basil of Caesarea, Ambrose of Milan, Leon the Great and an anonymous Master of Verona. The analyses is divided into parts pertaining to each listed author and finalized with sections investigating firstly, the interrelations between the presented texts as well as a hypothesis of Leo’s reliance on Basil’s and Ambrose’s texts, and secondly, the influences of the appeals on the subsequent centuries. The study points to biblical, ancient Greek and Roman inspirations of various calls. I argue that Leo’s formulation is indirectly inspired by the Delphic gnothi seauton formula that was specified by the Christian thinkers to human axiological status and filled in with biblical expressions.
PL
Artykuł omawia późnostarożytne chrześcijańskie apele o uznanie godności ludzkiej sformułowane przez Bazylego z Cezarei, Ambrożego z Mediolanu, Leona Wielkiego i anonimowego Mistrza z Werony. Analiza podzielona jest na części odnoszące się do każdego z wymienionych autorów, a kończy ją sekcja poświęcona, po pierwsze, wzajemnym powiązaniom między przedstawionymi tekstami i hipotezie o wzorowaniu się Leona tekstami Bazylego i Ambrożego, a po drugie, wpływom tychże apeli na myśl późniejszych wieków. Badanie wskazuje biblijne, starogreckie i rzymskie źródła chrześcijańskich wezwań. Twierdzę, że sformułowanie Leona jest pośrednio inspirowane delficką formułą gnothi seauton, która została przez chrześcijańskich myślicieli doprecyzowana do statusu aksjologicznego człowieka i uzupełniona wyrażeniami biblijnymi.
The presentation of various emotional states in a pictorial way, referring to visual impressions, characteristic of a theatrical performance, is a common practice of Basil the Great (d. 379) in his homilies on the vices of anger, jealousy, getting rich and drunkenness. The analysis of the homilies makes it possible to extract and discuss in this article three specific rhetorical means of persuasion that were used by the preacher to present human passions in a pictorial manner: 1) introducing dialogue scenes with the participation of characters embodying the criticized faults and displaying various feelings; 2) a plastic way of presenting the characters’ passions with the use of stage movement and elements of the scenery; 3) appealing to listeners as viewers and evoking emotions in them through visual impressions. With the help of these rhetorical means, Basil presented a kind of theatrical spectacle to his listeners, arousing in them a feeling of fear of falling into the slavery of the vices criticized by the preacher. As in the ancient Greek tragedy, Basil’s homiletic teachings, thanks to their visual elements, played the role of a kind of purification of the soul from bad sentiments related to addiction to moral defects.
PL
Przedstawianie różnych stanów emocjonalnych w sposób obrazowy, odwołujący się do wrażeń wzrokowych, charakterystyczny dla spektaklu teatralnego, jest częstą praktyką Bazylego Wielkiego (zm. 379 r.) w jego homiliach o wadach gniewu, zazdrości, bogacenia się i pijaństwa. Przeprowadzona analiza homilii moralnych pozwoliła na wydobycie i omówienie w niniejszym artykule trzech szczególnych retorycznych środków perswazji, które posłużyły kaznodziei do ukazania w sposób obrazowy ludzkich emocji. Są to: 1) wprowadzanie scen dialogowych z udziałem postaci uosabiających krytykowane wady i przejawiających różne emocje; 2) plastyczny sposób prezentowania uczuć postaci z zastosowaniem ruchu scenicznego i wykorzystaniem elementów scenografii; 3) odwoływanie się do słuchaczy jako widzów i wywoływanie u nich emocji przez wrażenia wizualne. Za pomocą tych środków retorycznych Bazyli prezentował swojemu audytorium rodzaj teatralnego spektaklu, wzbudzając także u słuchaczy emocje w postaci lęku przed popadnięciem w niewolę wad krytykowanych przez kaznodzieję. Podobnie jak w antycznej tragedii greckiej pouczenia homiletyczne Bazylego dzięki elementom wizualnym pełniły rolę swoistego oczyszczenia duszy ze złych emocji związanych z uzależnieniem od moralnych wad.