Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Adam Mickiewicz w gościnie u Karaimów

100%

Szapszał S.

Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów

|

2005

|

nr 2 (11)

3-6

2

Odkwitnęły dni wasze pod wstydu liściami… – uwagi o metaforyce astronomiczno-meteorologicznej Sonetów krymskich Adama Mickiewicza

98%

Andrejczyk M.

|

2020

|

tom 19

5-18

EN

In this article an attempt has been made to discuss the astronomical-meteorological metaphors present in Sonety krymskie of Adam Mickiewicz and to determine their role in the construction of the depicted world of the sonnets. The description of the vocabulary and the stylistic tropes in the Mickiewicz’s poetry have already been the subject of several linguistic studies, however, the characteristics of the metaphors has not been done yet. Therefore, the subject of this essay can fill one of the niches which still exists in seemingly complete description of the poet’s language. In this work I adopt the definition of the metaphor discussed by Teresa Dobrzyńska (1994) and the elements of methodology proposed by Piotr Wróblewski (1998). The analysis demonstrates that the time and place of creating the poetry influenced the quality of metaphors and the thematic vocabulary utilized within them. The adaptation of the Mickiewicz’s poetic language is visible in the discussed examples. The imagery evoked by the metaphors excerpted from Sonety krymskie goes beyond the Polish cultural realities and refers to the then reality of the Crimean region. The use of the indicated metaphors serves to emphasize the exoticism and mystery of the Crimea. The performed analysis demonstrates that the metaphors allow to express what the poet was unable to name with single words, but wished to convey this image to the reader. The utilized metaphors will enable to manifest the emotions and experiences which accompanied Mickiewicz but were difficult to describe in a realistic convention.

PL

W artykule podjęto próbę omówienia metaforyki astronomiczno-meteorologicznej obecnej w Sonetach krymskich Adama Mickiewicza oraz określenia jej roli w budowaniu świata przedstawionego wskazanych sonetów. Opis słownictwa tematycznego i tropów stylistycznych występujących w utworach Mickiewicza był już niejednokrotnie przedmiotem badań językoznawczych, ale charakterystyka metaforyki nie została jeszcze przeprowadzona. Stąd też temat tego szkicu może uzupełnić jedną z nisz, która wciąż jeszcze istnieje, w wydawać by się mogło kompletnym opisie języka wieszcza. W pracy wykorzystuję definicję metafory omówioną przez Teresę Dobrzyńską (1994) oraz elementy metodologii zaproponowanej przez Piotra Wróblewskiego (1998). Analiza wykazuje, że czas i miejsce powstania dzieła miały wpływ na jakość metaforyki oraz stosowanego w jej obrębie słownictwa tematycznego. Dostosowanie języka poetyckiego Mickiewicza widoczne jest w omówionych przykładach. Wyobrażenia, do których odsyłają przenośnie wyekscerpowane z Sonetów krymskich, wykraczają poza polskie realia kulturowe i odwołują się do ówczesnej rzeczywistości okolic Krymu. Zastosowanie wskazanych metafor służy uwypukleniu egzotyczności i tajemniczości Krymu. Przeprowadzona analiza wykazuje, że przenośnie pozwalają wyrazić to, czego poeta nie mógł nazwać pojedynczymi słowami, a chciał ten obraz przekazać czytelnikowi. Wykorzystane metafory umożliwią uzewnętrznienie emocji oraz przeżyć, które towarzyszyły Mickiewiczowi, a były trudne do opisania w konwencji realistycznej.

3

Agnieszka Bednarek-Bohdziewicz, Homo capax, capax hominis. Z problematyki antropologicznej w późnej twórczości Adama Mickiewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2019, ss. 256 (rec.)

98%

Puczydłowski M.

|

2021

|

tom 57

|

nr 1

141-146

EN

Some fragments of the book (threads about the "weak God") may bring to mind the philosophy of Gianni Vattimo, who makes a very interesting reinterpretation of the Catholic tradition, but in a secularized and completely immanent version. A deeper consideration of this could enrich the book that is already extremely erudite and very professionally written.

PL

Niektóre fragmenty książki (wątki dotyczące „słabego Boga”) mogą przywodzić na myśl filozofię Gianniego Vattimo, który dokonuje bardzo ciekawej reinterpretacji tradycji katolickiej, ale w wersji zsekularyzowanej i całkowicie immanentnej. Głębsze rozważenie tego wątku mogłoby wzbogacić i tak niezwykle erudycyjną oraz bardzo fachowo napisaną książkę.

4

Zapożyczenia w twórczości Adama Mickiewicza z lat 1818-1828

98%

Tyszka S.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2016

|

tom 2

307-315

EN

This article presents the results of Mickiewicz’s works’ analysis from the years 1818-1828. The study was carried out in order to answer the following questions: did the writer use words borrowed from other languages in his works? If so, from which languages and how often did he do that? What was his attitude towards loanwords and language purism? The paper shows popular foreign words in the Polish language in the 19th century and those used by the writer for the sake of artistic stylization, quite often conferring new meanings onto them. The article also presents words which were being adapted in the times of Mickiewicz.

PL

Artykuł przedstawia wyniki analizy dzieł Adama Mickiewicza z lat 1818-1828. Celem badania było uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania: Czy pisarz stosował w swojej twórczości wyrazy zaczerpnięte z innych języków? Jeśli tak, to z jakich i jak często? Jaki był jego stosunek do zjawiska zapożyczania i puryzmu językowego? W artykule omówiono wyrazy obce popularne w polszczyźnie ogólnej w XIX wieku oraz takie, które twórca zastosował na potrzeby stylizacji artystycznej, nadając im niejednokrotnie nowe znaczenie. W pracy przedstawiono również słowa, które w czasach pisarza podlegały procesowi adaptacji.

5

Mickiewicz od świętych (zarysy hagiograficzne)

98%

Burta M.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2016

|

tom 2

249-262

EN

The article concerns religious or rather hagiographic dimensions of Polish romantic literature. It presents Adam Mickiewicz’s interests in the persons of saints, especially in St. Adalbert of Prague who is a character of a few unemotional and impersonal pieces of writings by Mickiewicz. At first sight it seems that the mentioned texts were written on request, they were official and they had an official and popularizing character. Especially circumstances of the origin of a biografic note entitled Saint Adalbert (1839), prepared for Encyclopédie catholique, illustrate hues of the poet’s motivation. It appears that in each text devoted to St. Adalbert (fragments of a dissertation First centuries of Polish history [Pierwsze wieki historii polskiej], 1838; lecture XIII of the first course of Slavic literature [Literatura słowiańska], 1841) Mickiewicz constantly attributes the authorhip of the hymn Mother of God [Bogurodzica] to the saint. The study brings an answer to the question why Mickiewicz wanted to sustain the XVI century legend about Canticum sancti Adalberti despite the fact that the legend’s veracity was questioned in XIX century.

PL

Artykuł dotyczy religijnego, ściślej: hagiograficznego wymiaru literatury polskiego romantyzmu. Ukazuje zainteresowanie Adama Mickiewicza postaciami świętych, a szczególnie św. Wojciecha. Jest on bohaterem kilku nielirycznych, nieosobistych utworów Mickiewicza. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że teksty te pisane były na zamówienie, miały charakter oficjalny, popularyzatorski. Zwłaszcza okoliczności powstania noty biograficznej Saint Adalbert (1839), przygotowanej do Encyclopédie catholique, pokazują różne odcienie motywacji autora. Okazuje się, że we wszystkich tekstach poświęconych św. Wojciechowi (fragmenty rozprawy Pierwsze wieki historii polskiej, 1838; wykład XIII kursu pierwszego Literatury słowiańskiej, 1841) Mickiewicz konsekwentnie przypisuje świętemu autorstwo hymnu Bogurodzica. Artykuł przynosi odpowiedź, dlaczego Mickiewiczowi zależy na podtrzymaniu XVI-wiecznej legendy o Canticum sancti Adalberti, mimo że była w XIX wieku kwestionowana.

6

„Szanfary”. Raz jeszcze o przekładach Adama Mickiewicza i Ludwika Spitznagla

92%

Siwiec P.

Pamiętnik Literacki

|

2014

|

tom 105

|

nr 2

21-45

PL

Pod koniec lat dwudziestych XIX w. ukazały się dwa niezależne polskie tłumaczenia słynnej staroarabskiej kasydy „Lāmiyyat al-cArab” przypisywanej legendarnemu „poecie-rozbójnikowi” o imieniu Aš-Šanfarā: jedno autorstwa Adama Mickiewicza, a drugie – nigdy nieukończone – Ludwika Spitznagla, młodego orientalisty i poety, przyjaciela Juliusza Słowackiego. Od początku konkurowały one ze sobą. Porównywano ich walory artystyczne i oceniano stopień zgodności z francuskim tłumaczeniem filologicznym Silvestre’a de Sacy’ego. Wersji Mickiewiczowskiej zarzucano, że jest przekładem z drugiej ręki na podstawie tekstu francuskiego, podczas gdy Spitznagel, uchodzący za świetnego znawcę języków wschodnich, miał tłumaczyć bezpośrednio z języka arabskiego. Jak dotąd, nie podjęto jednak próby dokładnego skonfrontowania obu przekładów w oparciu o oryginał arabski. Celem niniejszego artykułu jest więc wypełnienie tej luki.

EN

Towards the end of 1820s there appeared two independent Polish translations of a famous qasida "Lāmiyyat al-cArab" ascribed to a legendary “brigand-poet” named Aš-Šanfarā, one of which by Adam Mickiewicz and the other, unfinished, by Ludwik Spitznagel, a young Orientalist, poet, and Juliusz Słowacki’s friend. The two translations competed with each other from the beginning of their composition. Their artistic values were compared and their degree of adequacy to the French philological translation by Silvestre de Sacy evaluated. Mickiewicz’s version was reproached for being a relay translation based on the French text, while Spitznagel, passed as an excellent expert in Eastern languages, was thought to have translated directly from Arabic. To date, no attempt has been made to meticulously compare both translations in respect of the Arabic original. The paper aims to complete the shortcoming.

7

SYBERYJSKA PERSPEKTYWA DROGI DO ROSJI MICKIEWICZA. O OBECNOŚCI (?) SACRUM W POLSKICH I ROSYJSKICH ODCZYTANIACH UTWORU

92%

Skalińska E.

|

nr 23

PL

“A Syberian Perpective in Mickiewicz’s «Droga do Rosji» («The Road to Russia»). On the presence of the Sacred in polish and russian Interpretations of the poem” This paper, using the tools of Translation Studies, analyses the chosen trans- lations of the first fragment of Mickiewicz’s introduction to Dziady cz. III (The Forefathers’ Eve, Part III) in the context of neutralization of its Christian issues. This text, since the nineteenth century, has been manipulated on by Russian translators, in such ways which have allowed them to stress current political and philosophical issues.

8

Цветовые лексемы как средство выражения аксиологических категорий в поэме Адама Мицкевича Пан Тадеуш

92%

Alimpijewa R.

|

tom Tom 1 Nr XIII

379-388

EN

The aim of this paper is to research a specific character of color lexemes realization in A. Mitskevitch poem Pan Tadeusz as a means of expressing value categories (Motherland, God - through the color images of the Niemen river, some forests and home meadows, the sun and the sky, human eyes) particularly meaningful both for the author and for his characters. As a priority the lexemes - the nominators of blue, green, red and white colors in their limited correlation with the lexemes of light are pointed out. The role of these lexemes in constructing axiological fragment of the created by the text world view is determined.

9

Pan Tadeusz – the poem about treason

92%

Tomkowski J.

|

nr 2

PL

Adam Mickiewicz’s Pan Tadeusz (in English: Sir Thaddeus, or the Last Lithuanian Foray), the national epic poem, was first published in June 1834. It was perceived as a idyllic work, full of happiness and very ideal heroes. However, one of the most problem of this poem is treason! It is very important to put a question: what is treason in the strict sense of the word? There are a lot of kinds of treason or only one? Is it possible to betray own country on account of favouriting strange fashion, customs or painting? In Pan Tadeusz Mickiewicz intended to stand up for the Polish tradition. He had a high opinion of loyalty, steadiness and the selfless sense of duty.

10

W stronę syntezy. Rec.: Zofia Trojanowiczowa, Romantyzm od poetyki do polityki. Interpretacje i materiały. Kraków 2010

92%

Dąbrowicz E.

Pamiętnik Literacki

|

2014

|

tom 105

|

nr 2

199-206

EN

Zofia Trojanowiczowa’s book consists of articles devoted to Cyprian Norwid’s and Adam Mickiewicz’s creativity. Not only is it a collection of brilliant studies interpreting individual pieces by the previously mentioned poets (Norwid’s "Cywilizacja" <"Civilisation"> and Mickiewicz’s "Konfederaci barscy" <"Confederates of Bar">) or problems crucial for them (e.g. the artist’s role in the modern world, relationship between ethics and politics), but in fact it is a synopsis of the synthesis of Romanticism.

PL

Na książkę Zofii Trojanowiczowej złożyły się artykuły dotyczące głównie twórczości Cypriana Norwida i Adama Mickiewicza. Publikacja ta jednak nie tylko jest zbiorem świetnych studiów interpretacyjnych na temat poszczególnych utworów wymienionych poetów (np. "Cywilizacja" Norwida czy "Konfederaci barscy" Mickiewicza) bądź istotnych dla nich zagadnień (m.in. rola artysty w świecie nowoczesnym, relacje między etyką a polityką), lecz stanowi w gruncie rzeczy zarys syntezy romantyzmu.

11

"Gusła nasze moc straciły" Czy kultura współczesna stawia "Dziadom" ważkie pytania ?

92%

Woźniewska-Działak M.

|

tom 17

|

nr 2

57-67

PL

‘Gusła nasze moc straciły’. Does contemporary culture ask Dziady serious questions? Review of a theatre spectacle: Adam Mickiewicz, Dziady, parts I, II and IV and the poem Upiór, directed by Michał Zadara, Teatr Polski in Wrocław, premiere on 14th February 2014. The review article discusses Dziady, część I, II i IV and the poem Upiór directed by Michał Zadara. The spectacle is part of a bigger project realised at Teatr Polski in Wrocław in 2014–2016. The article attempts to reconstruct the director’s idea of a stage version of Mickiewicz’s drama, which is regarded in Polish culture as a symbolic work constituting Polish identity. Furthermore, the author asks a number of questions about the condition of the contemporary culture that seems to be a culture of exhaustion, and also about this culture’s dispositions and capabilities employed when reinterpreting the romantic masterpiece.

12

Confabulations and self-creations of romantic poets: the case of Antoni Edward Odyniec. On the 210th birthday anniversary of the poet

82%

Kulesza-Gierat M.

|

nr XXVII

380-389

EN

The following paper is an attempt to remind of an forgotten Polish Romantic writer – Antoni Edward Odyniec. Since his 210th birthday anniversary will be celebrated in 2014 we find it a good reason to revise Odyniec‘s literary legacy as well as to try to place it in a broader context of the literary comperative studies. It is hereby suggested that Odyniec, both a member of the Vilnius-based Philomath Society and Adam Mickiewicz‘s good friend, as an author of the Romantic memoirs should be investigated in the light of narrative studies as well as those on self-creation, which becomes an important correlate of the literary discourse. Such a scientific perspectives has been consequently avoided by the researchers, reserving and limitating it merely to the great Romantic poets such as Krasinski or Slowacki. Therefore the main proposition of the following paper is to uncover this peculiar conflict between Romantic ideas of self-creation on the one hand and genealogical aspects of some genres (memoirs, letters, biographical attempt) on the other.

PL

Niniejszy artykuł stawia sobie za cel przypomnienie zapomnianej już nieco w romantologii postaci Antoniego Edwarda Odyńca. Na rok 2014 przypada 210 rocznica urodzin tego pisarza. Sprzyja to zatem nie tylko rewizjom jego twórczości ale także próbie umieszczenia tegoż dorobku w świetle obecnych badań literaturoznawczych. Artykuł przybliża zatem osobę byłego filomaty i przyjaciela Mickiewicza, przywołuje spisane wspomnienia Odyńca, stawiając jego twórczość w świetle badań narratologicznych, a także problematyki autokreacji jako jednym z istotnych korelatów wypowiedzi literackiej. Takiej perspektywy badawczej do tej pory konsekwentnie Odyńcowi odmawiano, obwarowując tego typu badania tylko dla wielkich romantyków (Krasiński, Słowacki). Ukazany w pracy konflikt pomiędzy romantyczną kreacją podmiotu a genologicznymi aspektami form literackich (wspomnienie, relacja epistolograficzna, przyczynek do biografii,) staje się jedną z głównych propozycji badawczych przedłożonej pracy.

13

Balladowanie i herboryzowanie. „Poezje” Mickiewicza z 1822 roku na tle prasy warszawskiej i wileńskiej

82%

Dąbrowicz E.

|

nr 3

23-43

PL

W artykule pytanie o przypis do Pierwiosnka (pierwszego wiersza „Ballad i romansów”), zawierający łacińską nazwę „kwiatka” – Primula veris, otwiera rozważania nad „Poezjami” Adama Mickiewicza z 1822 roku w kontekście ówczesnej prasy warszawskiej i wileńskiej. Treści prasowe traktowane są tu jako zbiór wyobrażeń, formuł, ciągów skojarzeń, stanowiących swego rodzaju środowisko werbalne wierszy, a także przestrzeń mediacyjną między autorem a czytelnikami. Lektura konfrontująca dzieło Mickiewicza z poetycką zawartością „Pamiętnika Warszawskiego” ujawnia płynność przejścia od topiki poezji pastoralnej do balladowej. Z kolei lektura zbioru w otoczeniu prasy wileńskiej („Tygodnik Wileński”, „Dziennik Wileński”) odsłania związki materii balladowo-romansowej z problematyką poznania naukowego i przednaukowego, zaznaczającą się w artykułach z dziedziny historii naturalnej, w tym botaniki oraz z inspirowanymi botaniką praktykami kulturowymi (zielniki).

EN

A question about the footnote to “Pierwiosnek” (“Cowslip”) (the initial poem from “Ballady i romanse” <”Ballads and Romances”>) that contains the Latin name of the plant—Primula veris—opens considerations about Adam Mickiewicz’s 1822 “Poezje” (“Poetry”) in the context of the then Warsaw and Vilnius press. The press material is considered here as a collection of images, formulas, sequences of associations forming a peculiar verbal environment of the poems, and also a mediatory space between the author and the reader. Confrontation of Mickiewicz’s work with the poetic content of “Pamiętnik Warszawski” (“Warsaw Memoir”) reveals a smooth shift from the topoi of pastoral poetry to ballad one. By contrast, reading the poetry alongside the Vilnius press (“Tygodnik Wileński” <“Vilnius Weekly”>, “Dziennik Wileński” <“Vilnius Daily”>) discloses the connections of ballad-romance matter with the problems of scientific and prescientific understanding, marked in articles in natural history, including botany, and botany-inspired cultural practices (herbaria).

14

Męczennicy wczesnochrześcijańscy w wykładach lozańskich A. Mickiewicza

82%

Stępniewska A.

|

tom 10

183-202

FR

Dans la premiere partie de l’article, l’auteur groupe soigneusement tous les enonces d’Adam Mickiewicz, le plus grand poete polonais, concernant l’antiquite chretienne.

15

Portrait of an Artist, or Adam Mickiewicz in the Eyes of Pencho Slaveykov: Władysław Mickiewicz’s Discovered Letter

82%

Sujecka J.

|

nr 12

1-10

EN

The text is an introduction to a Letter by Władysław Mickiewicz (1838–1926) discovered in the Petko and Pencho Slaveykov Museum in Sofia and addressed to Pencho Slaveykov (1866–1912), the Bulgarian modernist, outstanding poet and critic. The Letter reveals a fragment of the potential correspondence between Mickiewicz and Slaveykov, but also compels us to invoke the context of very extensive Polish-Bulgarian contacts and the extremely interesting perception of the oeuvre of Adam Mickiewicz (1798–1855), especially Pan Tadeusz and Forefathers’ Eve, in Bulgaria.

PL

Niniejszy tekst jest wprowadzeniem do odnalezionego w Muzeum Petko i Penczo Sławejkowów w Sofii Listu Władysława Mickiewicza (1838–1926) do Penczo Sławejkowa (1866–1912), bułgarskiego modernisty, wybitnego poety i krytyka. List odkrywa przed nami fragment korespondencji W. Mickiewicza i P. Sławejkowa, a zarazem zmusza do przywołania kontekstu bardzo bogatych kontaktów polsko-bułgarskich i wyjątkowo ciekawej percepcji całej twórczości Adama Mickiewicza (1798–1855), a zwłaszcza Pana Tadeusza i Dziadów w Bułgarii.

16

Kontekst medialny fotografii mortualnej na przykładzie zdjęć pośmiertnych Stanisława Wyspiańskiego i Adama Mickiewicza

82%

Łarionow D.

|

nr 1

265-282

EN

The article shows on the example of the history of the cultural presence of dead bodies of two national poets: Stanisław Wyspiański and Adam Mickiewicz – the story of the development of the press debate around death. In Wyspiański’s case: the departure of the poet, the funeral became a stand-alone media event in Cracow. Mentioned in this context, Miciewicz became the first Polish national bard, who photographed a corpse entered the general circulation. The author shows that in the modern world the presence of death in the media is limited to press releases. Current culture has marginalized death. The text provokes the question whether such a way is right?

PL

Artykuł pokazuje na przykładzie historii obecności kulturowej ciał zmarłych dwóch wieszczów narodowych: Stanisława Wyspiańskiego i Adama Mickiewicza historię rozwoju prasowego dyskursu wokół śmierci. W wypadku Wyspiańskiego: odejście poety i pogrzeb stały się samodzielnymi faktami medialnymi, które po stu latach doczekały się osobnej wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie. Przywołany w niniejszym kontekście Mickiewicz stał się pierwszym polskim wieszczem, którego zdjęcie zwłok weszło do obiegu powszechnego. Obecna kultura dokonała marginalizacji zagadnień funeralnych. Tekst prowokuje do postawienia pytania: czy taka droga jest słuszna?

17

U źródeł Mickiewiczowskich wyobrażeń i metamorfoz zła (1817–1819)

82%

Ławski J.

|

nr 3

77-99

PL

Autor artykułu podejmuje interpretację najwcześniejszych tekstów literackich i listów poety Adama Mickiewicza (1798–1855) z lat 1817–1819, gdy był on studentem Uniwersytetu w Wilnie i nauczycielem w szkole w Kownie. Satyryczne, heroikomiczne poematy z tego czasu („Mieszko, książę Nowogródka”, „Pani Aniela”, „Dziewica z Orleanu”, „Kartofla”) to przeróbki fabuł Woltera poddane zabiegom przystosowania do warunków polskich. Interpretator pyta o to, jak młody Mickiewicz przedstawia zło: historyczne, natury ludzkiej, egzystencjalne (nieszczęście). Wolterowskie przeróbki porównuje z opowiastką „Żywila” i pisanymi w dykcji rozpaczy listami. Cechą charakterystyczną Mickiewiczowskich wyobrażeń zła okazuje się połączenie wątku osobistego z wątkiem historycznym zła, którego doświadcza wspólnota pozbawiona wolności.

EN

The paper takes up an interpretation of earliest literary pieces and letters by Adam Mickiewicz (1798–1855) from the years 1817–1819, when the poet studied at Vilnius University and taught at a Kaunas school. Satirical and mock-heroic poems from that time (“Mieszko, książę Nowogródka” [“Mieszko, Prince of Novogrudok”], “Pani Aniela” [“Lady Aniela”], “Dziewica z Orleanu” [“The Maid of Orleans”], “Kartofla” [“Potato”]) are adaptations of Voltaire’s plots adjusted to Polish conditions. The interpreter asks about the mode in which young Mickiewicz pictures the historical, human nature, and existential (misfortune) evil. The adaptations from Voltaire are compared with a tale of “Żywila” [“Zhivila”] and letters written in a diction of despair. A combination of a private thread with a historical thread of evil experienced by a community devoid of freedom is a characteristic feature of Mickiewicz’s image of evil.

18

Zagadka Ucieczki

82%

Libera L.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2016

|

tom 2

211-231

EN

This sketch has failed to solve the puzzle of Escape [Ucieczka]. Three basic interrelated questions about the time and place of the work’s origin and its message effectively defend themselves against a clear and convincing answer. One cannot exclude the probability of any of the presented hypotheses as to the time and place of the work’s origin. What was Mickiewicz’s purpose while writing and publishing this ballad still remains the mystery the poet took to his grave. The attempts to categorize Escape as an experiment (as Kleiner wants) or a poetry workshop exercise (Maria Żmigrodzka) are rather a testimony of surrender to the text, which – referring indirectly to Bürger’s original – is nothing but a Polish version of Lenora, like Świetlana by Żukowski is its Russian version. However, being taken out of the volume Ballady i romanse of 1822 it gives the impression of an oddly isolated work.

PL

Nie udało się w niniejszym szkicu rozwiązać zagadki Ucieczki. Trzy podstawowe i powiązane ze sobą pytania o czas i miejsce powstania utworu oraz jego przesłanie skutecznie bronią się przed jednoznaczną i przekonującą odpowiedzią. Nie można wykluczyć prawdopodobieństwa żadnych z przedstawionych hipotez co do czasu i miejsca powstania utworu. Jaki cel przyświecał poecie przy pisaniu i publikowaniu tej ballady – tę tajemnicę zabrał Mickiewicz do grobu. Próby klasyfikowania Ucieczki jako eksperymentu (jak chce Juliusz Kleiner) lub ćwiczenia warsztatowego (Maria Żmigrodzka) są raczej świadectwem kapitulacji przed tekstem, który – nawiązując pośrednio do oryginału Bürgera – jest jednak niczym innym, jak polską wersją Lenory, podobnie jak Świetlana Żukowskiego jest jej rosyjską wersją, ale znajdując się poza ramami tomu z Balladami i romansami z roku 1822, robi wrażenie utworu osobliwie osamotnionego.

19

Odwołania do utworów Adama Mickiewicza w wypowiedziach Jana Pawła II wygłoszonych w latach 1978-2005. W kręgu zagadnień międzytekstowych

82%

Seul A.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2016

|

tom 2

177-208

EN

The authoress of the study presents Jonh Paul II’s references to characters and output of a romantic poet contained in the pope’s statements spoken during his entire pontificate: 1978-2005. The pope uses all literary genres, alludes also to nonliterary writings but the most frequently cited seems to be epic: Sir Thaddeus [Pan Tadeusz] (16 times), The books of the Polish nation and its pilgrimages [Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego] (6 times), The rules [Skład zasad] (2 times), Forefathers’ Eve [Dziady], part III (2 times), Romanticism [Romantyczność] (once), Ode to youth [Oda do młodości] (once), Evening talk [Rozmowa wieczorna] (once), Christmas [Boże Narodzenie] (in: Sentences and notes [Zdania i uwagi...]) (once). Karol Wojtyła’s allusions to Mickiewicz’s works are appointed or nonappointed quotations, cryptocitations. John Paul II sometimes makes paraphrases of the poet’s words, too. The references to life and output of Adam Mickiewicz have been assigned both expressive and impressive functions, they bring a chance for establishing a dialogue with compatriots and also become a way of the national culture’s popularization – even abroad. Some quotations are allegative or substitutive. The author of the article justifies in this way that for the pope theologians – as for contemporary theologians – is so-called ‘theological place’ (locus theologicus). Therefore, fiction is the source to which he referred in order to present the truths of faith contained in the Bible and the teaching of the Church.

PL

Autorka rozprawy przedstawia odwołania papieskie do postaci i dzieł romantycznego poety, jakie znajdują się wypowiedziach papieża wygłoszonych w ciągu całego pontyfikatu: 1978-2005. Papież wykorzystuje wszystkie rodzaje literackie, odwołuje się też do wypowiedzi nieliterackich, a najczęściej cytuje epikę: Pana Tadeusza (16 razy), Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego (6 razy), Skład zasad (2 razy), Dziady, cz. III (2 razy), Romantyczność (1 raz), Odę do młodości (1 raz), Rozmowę wieczorną (1 raz), Boże Narodzenie (w: Zdania i uwagi...) (1 raz). Odwołania Karola Wojtyły do utworów Mickiewicza mają charakter cytatów mianowanych i niemianowanych, kryptocytatów. Jan Paweł II niekiedy dokonuje parafrazy słów poety. Nawiązania do życia i twórczości Adama Mickiewicza pełnią funkcję ekspresywnoimpresywną, są sposobem nawiązania dialogu z rodakami, a także sposobem popularyzowania kultury narodowej – także za granicą. Niektóre cytaty pełnią funkcję alegacyjną i substytucyjną. Autorka artykułu uzasadnia w ten sposób, że literatura piękna jest dla papieża – jak dla współczesnych teologów – „miejscem teologicznym” (locus theologicus), więc źródłem, do którego się odwoływał, aby przedstawić prawdy wiary zawarte w Biblii i nauczaniu Kościoła.

20

Początki kształtowania literackiej legendy Jakuba Jasińskiego w twórczości Adama Mickiewicza

82%

Tomicka A.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2016

|

tom 2

109-121

EN

Adam Mickiewicz immortalized Jakub Jasinski’s image in Polish people mind through introducing him to some of his literary works. Sketch discusses the general’s effigy in Sir Thaddeus [Pan Tadeusz] and unfinished drama Jakub Jasinski, two Poland [Jakub Jasiński, czyli dwie Polski]. The beginning of the nineteenth century was the time of looking for outstanding patriotic national heroes, famous for courage and sacrifice for the homeland. Jasinski worked secretly as a soldier, through which he managed to organize a conspiracy in Vilnius in 1794. His political and social program, based on revolutionary France, earned him many enemies. The conflict between him and Kosciuszko probably had personal background. Jasinski’s last decision to take the fight with an army of Suvorov and his death on the ramparts of Warsaw Prague contributed to consolidate its image in the memory of future generations as a national leader, the soldier inspired to heroic battle, the defender of the homeland obsessed with patriotic elation. The purpose of this article is an attempt to show the shaping of Jakub Jasinski’s literary legend, whose forming is contributed to Mickiewicz.

PL

Adam Mickiewicz utrwalił w świadomości Polaków obraz Jakuba Jasińskiego, wprowadzając jego postać do kilku swoich utworów literackich. Szkic omawia wizerunek generała w Panu Tadeuszu i w niedokończonym dramacie Jakub Jasiński, czyli dwie Polski. Początek XIX wieku był czasem poszukiwania bohaterów narodowych wyróżniających się głębokim patriotyzmem, odwagą i poświęceniem dla ojczyzny. Jasiński jako żołnierz działał w konspiracji, dzięki której udało mu się zorganizować sprzysiężenie wileńskie w 1794 roku. Jego program politycznospołeczny, biorący za przykład rewolucyjną Francję, przysporzył mu wielu wrogów. Konflikt między nim a Kościuszką miał zapewne podłoże personalne. Ostatnia decyzja Jasińskiego o podjęciu walki z armią Suworowa i jego zgon na szańcach Pragi przyczyniły się do utrwalenia jego obrazu w pamięci potomnych jako przewodnika narodu, żołnierza zagrzewającego do heroicznej walki, obrońcy ojczyzny opętanego wręcz patriotycznym uniesieniem. Celem artykułu jest próba ukazania kształtowania się początków literackiej legendy Jakuba Jasińskiego, do której ukształtowania przyczynił się Mickiewicz.