Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Fazy transformacji rzeźby środkowej Polski w warunkach antropopresji w świetle badań geosystemów eolicznych, stokowych i rzecznych

100%

Twardy J.

|

2008

|

tom Vol. 9

324--328

2

Cechy litologiczne wypełnień wybranych zagłębień bezodpływowych obszaru Wysoczyzny Łódzkiej

84%

Forysiak J. , Majecka A. , Marks L. , Tołoczko-Pasek A. , Okupny D.

|

tom 106

195-210

PL

Małe zagłębienia bezodpływowe są powszechnym elementem rzeźby terenu środkowej Polski. Ich powstanie wiąże się głównie z procesami glacjalnymi, rzecznymi czy eolicznymi, ale większość form położonych w obszarach wysoczyznowych jest wynikiem wytapiania brył martwego lodu w fazie recesji lądolodu stadiału warty (zlodowacenia odry). Prace badawcze prowadzone były na Wysoczyźnie Łódzkiej, w czterech stanowiskach z zespołami zagłębień. Miały na celu porównanie cech litologicznych wypełnień. Badania osadów pozwoliły na wyróżnienie czterech zespołów litologicznych i ukazanie zróżnicowania wypełnień badanych zbiorników. Część zagłębień nie zawierała osadów biogenicznych interglacjału eemskiego czy wczesnego vistulianu. Wskazuje to na zróżnicowanie lokalnych warunków geologicznych i odmienny przebieg zapełniania zbiorników.

EN

Small closed depressions are a common feature of the landscape of Central Poland. Their origin has been connected to various morphogenetic processes but most of the forms located in upland areas are the result of the melting of buried ice in the recession phase of the ice sheet of the Warta Stadial. A study of four sites with clusters of depressions, is being carried out in the Łódź Upland to compare the lithological features of their infillings. The analyses of the sediments have allowed to distinguish four lithological units and to display the variation between the infillings of the studied basins. Some of the depressions do not contain biogenic sediments of the Eemian Interglacial or the Early Vistulian. It indicates the presence of differences in the local geological conditions and a different course of the process of filling in of the basins.

3

Zapis holoceńskich procesów eolicznych w osadach wybranych jezior kopalnych i torfowisk centralnej Polski

84%

Twardy J. , Forysiak J.

|

tom 105

125-140

PL

Artykuł przedstawia związki przestrzenne wydm i obszarów mokradłowych w centralnej Polsce oraz zapis aktywności eolicznej w osadach biogenicznych. Interakcję wydm i sąsiadujących z nimi torfowisk rozpatrzono dla holocenu, nawiązując do chronologii archeologicznej. Przedstawione stanowiska z środkowej Polski dobrze ilustrują zapis wzbudzanych antropogenicznie zmian, jak też reakcję na te zmiany w geosystemach mokradłowych. Osady eoliczne składane były w postaci miąższych warstw w osadach biogenicznych w strefie styku wydm i mokradeł lub cieńszych wkładek i domieszek – w innych częściach badanych torfowisk. Dla młodszej części holocenu okresy zintensyfikowanych procesów eolicznych odniesiono do etapów tzw. antropogenicznej fazy wydmotwórczej.

EN

The article is focused on considerations on spatial relationships between dunes and wetlands in Central Poland and also on aeolian record in organic deposits. The interactions between dunes and neighboring peatlands have been analysed for the Holocene, according to the archaeological chronology. The presented sites illustrate well the record of human inducted processes as well as the reaction of wetland ecosystems. Aeolian deposits were deposited as thick layers within biogenic sediments at the contact zone of dunes and wetlands and as thinner interlaminations or admixtures in other parts of the studied peatlands. For the Late Holocene, periods of intensified interaction between aeolian processes and peatland have been related to stages of the so-called human-inducted dune forming phase.

4

Złożone układy spękań w kemach z wyciśniętym jądrem na wybranych przykładach. Implikacje paleośrodowiskowe

67%

Włodarski W. , Jaskulski M.

|

2009

|

tom T. 194

101--118

PL

Podjęto próbę rekonstrukcji pól odkształceń/ paleonaprężeń, w jakich rozwijały się uskoki i spękania tnące osady glacifluwialne w dwóch wybranych kemach Polski środkowej. Do badań wybrano kemy w Chabierowie i Górze, reprezentujące tzw. kemy z wyciśniętym jądrem, powstałe w czasie zaniku lokalnego lobu lodowcowego zlodowacenia warty. Podstawą do rekonstrukcji pola odkształceń/paleonaprężeń były analizy geomorfologiczna oraz mezostrukturalna. Zdefiniowano przebieg dłuższych osi morfologicznych kemów oraz szeregu lineamentów topograficznych w ich obrębie. Określono wzajemne relacje między tymi formami a przebiegiem głównych elementów paleogeografii zlodowacenia warty oraz struktur podłoża podplejstoceńskiego. Analizę mezostrukturalną oparto na wynikach pomiarów 112 spękań, w tym 78 uskoków. Zaobserwowano obecność uskoków normalnych, wysokokątowych odwróconych oraz spękań układających się w systemy podwójnie sprzężonych struktur o symetrii rombowej. Płaszczyzny symetrii były podstawą do wyznaczenia przebiegu osi odkształceń/paleonaprężeń oraz ich charakteru. Architektura uskoków i spękań w kemie w Chabierowie odwzorowuje pole odkształceń jakie mogło rozwijać się w trakcie zaniku mas lodowych o wyraźnej pierwotnej anizotropii. Rozwój uskoków i spękań w kemie w Górze był synkinematyczny z rozwojem fałdu diapirowego w jądrze formy.

EN

The reconstruction of the character of paleostress/strainfields in which kame deposits were faulted and jointed is the object of present study. Two kame landforms with diapir folds within their cores were analysed. They are located in middle part of the Polish Lowland and represent landforms developed during decay of local lobe of the Wartanian Glaciation ice-sheet. Fault and joint kinematics has been interpreted on the basis of mesostructural analysis. Geomorphologic analysis played the secondary role too. Trends of long morphological axes and architecture of topographical lineaments within kame landforms were studied. The mesostructural analysis of faults and joints within kame deposits shows that these structures form a biconjugate systems with orthorombic symmetry. The symmetry planes were obtained from fault and joint spatial arrangement. The horizontal principal strain/palaeostress axes were reconstructed in the same direction as strike of the symmetry planes. Faulting and jointing within the kame in Góra were synkinematic with development of diapir fold in its core. Architecture of faults and joints with in the kame in Chabierów reflects the strain field which could develop during decay of glacial ice masses with characteristic joint and crevasse pattern.

5

Zmiany kształtu ziaren kwarcowych oraz składu mineralnego piaszczystych osadów miocenu, pliocenu i niższego czwartorzędu w rowie Kleszczowa

67%

Goździk J. , Kenig K. , Skórzak A.

|

tom nr 438

33--50

PL

W osadach pobranych z kopalni węgla brunatnego Bełchatów zbadano skład minerałów ciężkich i lekkich oraz kształt ziaren kwarcu osadów należących do miocenu, pliocenu i przykrywających je osadów niższego czwartorzędu. Badane osady miocenu–pliocenu należą do jednostek litostratygraficznych nazwanych kompleksami: podwęglowym, węglowym, ilasto-węglowym oraz najmłodszym ilasto-piaszczystym. Osady niższego czwartorzędu wykształcone są w postaci serii aluwialnych. W składzie mineralnym trzech dolnych kompleksów osadów mioceńskich dominują przezroczyste minerały odporne: turmalin i dysten, czasem występujące przemiennie, oraz staurolit. Znacznie mniejsze zawartości osiąga rutyl i cyrkon. Charakterystyczną cechą tego zespołu mineralnego jest minimalny udział granatów oraz brak minerałów nieodpornych. Natomiast odmienny skład minerałów ciężkich obserwuje się w osadach należących do kompleksu ilasto-piaszczystego, gdzie następuje nagły wzrost udziału granatów, przy dalszej dominacji turmalinu i większej niż poprzednio, ilości staurolitu. Wśród minerałów nieprzezroczystych w osadach mioceńsko-plioceńskich powszechny jest ilmenit i hematyt. Skład minerałów ciężkich w osadach czwartorzędowych zalegających powyżej utworów plioceńskich jest podobny do obserwowanego w tych ostatnich, przy większej zawartości granatów. We frakcji lekkiej wszystkich badanych kompleksów osadów miocenu–pliocenu przeważają ziarna kwarcu ze zmienną zawartością minerałów siarczanowych, agregatów ilasto-żelazistych oraz okruchów węgla brunatnego. Kompleksy osadów wykazują wyraźną odrębność mineralną. Minerały siarczanowe licznie obecne są jedynie w dwóch dolnych kompleksach. Kształt ziaren kwarcowych z osadów miocenu–pliocenu jest mało zróżnicowany w profilu pionowym, o czym świadczy niski stopień ich zaokrąglenia wyrażony w skali Krumbeina. Natomiast mikrorzeźba powierzchni ziaren kwarcu z tych osadów odznacza się wyraźną zmiennością. W dolnej i górnej części zbadanych osadów występują w ogromnej przewadze ziarna typu EL (obtoczone błyszczące). W części środkowej następuje spadek zawartości ziaren EL a wzrost udziału ziaren ET (przejściowe). Można sądzić, że pierwotna powierzchnia ziaren zaokrąglonych błyszczących w wyniku trawienia chemicznego uległa znacznemu zniszczeniu. W osadach preglacjalnych należących do najniższego czwartorzędu i spoczywających bezpośrednio na utworach plioceńskich, pojawia się wyraźna domieszka ziaren RM (okrągłych matowych), których liczba wzrasta systematycznie, aż do wyraźnej ich dominacji w części stropowej. Jest to ważne kryterium ułatwiające postawienie granicy pomiędzy osadami górnego neogenu (pliocenu) a sedymentacją plejstoceńską. Natomiast skład mineralny aluwiów preglacjalnych oraz najniższej części aluwiów wyżej leżących jest podobny do obserwowanego w osadach plioceńskich. Dopiero powyżej pojawiają się skalenie, a ich udział zwiększa się ku stropowi aluwiów. Źródłem tego minerału były osady glacjalne.

EN

Samples of Miocene, Pliocene and overlying Lower Pleistocene deposits collected from the Bełchatów brown coal mine were analysed for the composition of heavy and light minerals and the shape of quartz grains. The Miocene–Pliocene deposits represent lithostratigraphic units called the subcoal unit, coal unit, clayey-coal unit and the youngest clayey-sandy unit. The Lower Pleistocene deposits are represented by alluvial series. Mineral composition of the three lowest Miocene units is dominated by transparent resistant minerals. They are represented by tourmaline and disthene, which occasionally occur alternately, and staurolite. Rutile and zircon contents are much lower. The characteristic feature of this mineral assemblage is a very low content of garnets and lack of non-resistant minerals. However, a different composition of heavy minerals is observed in deposits representing the clayey-sandy unit. An abrupt increase in the amount of garnets is observed here, again with the dominance of tourmaline and a greater content of staurolite. Opaque minerals are represented in the Miocene-Pliocene deposits by common ilmenite and hematite. The heavy minerals composition of the Pleistocene deposits is similar to that observed in the underlying Pliocene series, however the content of garnets is higher. The light fraction of all the Miocene–Pliocene units is dominated by variable amounts of quartz grains, proportional to the contents of the remaining constituents represented by sulphate minerals, clayey-ferruginous aggregates and lignite fragments. The individual lithological units exhibit distinct, specific mineral characteristics. Sulphate minerals are abundant in the lower two units. Quartz grains from the Miocene-Pliocene deposits show low shape variability in the vertical section. Microrelief of quartz grains from these deposits is conspicuous by pronounced variability. In the lower and upper parts of the deposits, EL-type (blunt shining) grains are definitely prevalent. In the middle part, the amount of EL grains decreases with the increase in ET grains (transitional). It allows suggesting that the original surface of rounded polished grains was largely destroyed by chemical etching. The preglacial deposits, included in the lowermost Quaternary and immediately overlying the Pliocene series, contain a considerable admixture of RM grains (round matt). Their amount constantly increases to become dominant at the top. This is a very important criterion facilitating placing the boundary between the Upper Neogene deposits (Pliocene) and the Pleistocene succession. Mineral composition of the preglacial alluvial deposits and the overlying alluvial series is similar to that observed in the Pliocene deposits. Feldspars appear only above and their content increases upwards in the alluvial deposits. They were derived from glacial deposits.

6

Heavy-mineral assemblages from fluvial Pleniglacial deposits of the Piotrków Plateau and the Holy Cross Mountains - a comparative study

67%

Wachecka-Kotkowska L. , Ludwikowska-Kędzia M.

|

2013

|

tom Vol. 19, No. 1-2

131--146

EN

The heavy-mineral assemblages of Pleniglacial fluvial sediments were analysed for two river valleys, viz. the Luciąża River (at Kłudzice Nowe) and the Belnianka River (at Słopiec). These sites, on the Piotrków Plateau and in the Holy Cross Mountains respectively, are located in different morphogenetic zones of Poland that were affected to different degrees by the Middle Polish ice sheets. The study was aimed at determining the kind of processes that modified the heavy-mineral assemblages in the two fluvial sediments, at reconstructing the conditions under which these processes took place, and in how far these processes caused changes in the assemblages. The heavy-mineral associations of the parent material was taken as a starting point; this parent material were the sediments left by the Odranian glaciation (Warta stadial = Late Saalian). It was found that heavy-mineral assemblages in the Luciąża valley deposits are varied, particularly if compared with other fluvioglacial Quaternary deposits from the Polish lowlands, with a dominance of garnet. In the fluvial deposits of the Belnianka valley, zircon, staurolite and tourmaline dominate, with minor amounts of amphibole, pyroxene, biotite and garnet. This suggests that the deposits were subject to intensive and/or persistent chemical weathering and underwent several sedimentation/erosion cycles under periglacial conditions. In both valleys chemical weathering and aeolian processes were the main factors that modified the assemblages of the transparent heavy minerals; these processes were largely controlled by the climatic changes during the Pleistocene.

7

Is the Złoczew lignite deposit geologically suitable for the first underground gasification installation in Poland?

67%

Urbański P. , Widera M.

|

2020

|

tom Vol. 26, No. 2

113--125

EN

The present study focuses on alternative methods of exploiting lignite in comparison to conventional opencast mining and combustion in power plants for the generation of electricity. In Poland, opencast lignite pits cover large areas, creating social and environmental conflicts. In order to stabilise the production level of electricity and reduce the negative effects of opencast mining, alternative ways of exploiting lignite are suggested, one of these being underground gasification in situ. The Złoczew lignite deposit, which will most likely be exploited in the near future, provides an opportunity to discuss the unconventional method of underground coal gasification (UCG). On the basis of technological and geological criteria that have been established to determine the suitability of Polish lignite for underground gasification, resources to be used this way have been estimated. Through gasification, over 15 million tonnes of lignite can be utilised, which is about 2.5 per cent of resources of the Złoczew deposit intended for opencast mining. With this in mind, we suggest to take action by starting a pilot installation, to be followed by a commercial one for underground gasification after completion of superficial mining. Naturally, any future application of this method will be preceded by assessment of geological conditions at the Złoczew opencast pit.