Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Exploitation of Animals at an Early Iron Age Site at Topaz Gala (Turkmenistan)

100%

Piątkowska-Małecka J. , Tomek T.

Światowit

|

2015

|

tom Tom XII (LIII), fasc. A

9-24

PL

Praca przedstawia wyniki analizy archeozoologicznej szczątków kostnych pozyskanych podczas badań wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 2009-2012 przez misję Instytutu Archeologii UW pod kierunkiem M. Wagnera na stanowisku Topaz Gala, położonym w oazie Serakhs, w południowym Turkmenistanie (Ryc. 1). odkryto tam pozostałości budowli interpretowanej jako świątynia ognia, datowanej na wczesną epokę żelaza (okres Jaz II, 900-550 p.n.e.) (Ryc. 2). Materiał osteologiczny pochodził z trzech spośród czterech odkrytych pomieszczeń budowli, otaczającego ją korytarza oraz obszaru znajdującego się poza murami zewnętrznymi (Tab. 1). W jednej z części głównego pomieszczenia budowli znajdował się zachowany w układzie anatomicznym szkielet dorosłego psa, o wzroście około 37 cm. Pozostałe fragmenty kostne stanowiły typowe resztki po konsumpcyjne, co potwierdza stan ich zachowania oraz ślady zabiegów kulinarnych zaobserwowane na powierzchniach wielu z nich (Ryc. 4, 5). Szczątki kostne odzwierciedlają zachowania związane z zajęciami o charakterze gospodarczym. Składy gatunkowe szczątków znalezionych w różnych miejscach stanowiska były jednorodne (Tab. 3-5). Fragmenty kostne należały przede wszystkim do udomowionych ssaków i ptaków. Niewielka część reprezentowała zwierzęta dzikie - gazelę i żurawia, oraz zwierzęta z rodziny koniowatych - osła (Tab. 2). W przypadku tych ostatnich nie wiadomo, czy były to zwierzęta dzikie, oswojone czy udomowione. Wśród gatunków udomowionych zdecydowanie dominowały pozostałości owcy i kozy, z przewagą owcy. Na kolejnych miejscach znajdowały się fragmenty kostne bydła, świni i kury domowej. Najmniej było kości psa. Dominująca rola małych przeżuwaczy wskazuje na wybitnie pasterski charakter zajęć gospodarczych. Owce i kozy trzymano przede wszystkim jako źródło mięsa. Owce reprezentowały dużą formę, o wzroście około 72,5 cm, a kozy małą formę o wysokości w kłębie około 61 cm (Tab. 6). Nieznaczne uzupełnienie korzyści płynących z hodowli małych przeżuwaczy stanowiło bydło oraz, w dalszej kolejności, świnia. Bydło użytkowano głównie przyżyciowo jako źródło mleka, drugorzędne znaczenie miało uzyskanie mięsa do konsumpcji. Należało ono do typu brachycerycznego, niskorosłego, o wzroście od 98 do 130 cm. Świnie reprezentowały formę w pełni udomowioną, niskorosłą, o wzroście około 50 cm. Na niewielką skalę hodowano także drób. Ubój, rozbiór tuszy i konsumpcja mięsa zwierząt hodowlanych odbywały się na zasiedlonym obszarze.

2

Meat Eaten by Roman Soldiers at the Sentry Post on Kazackaya Hill near Inkerman (Sevastopol, Ukraine)

80%

Wróbel M. , Piątkowska-Małecka J. , Karasiewicz-Szczypiorski R.

|

2012

|

tom Tom VII (XLVIII), fasc. A

101-115

RU

Римский военный пост на высоте Казацкая (Fig. 1) открыт случайно в 1991 году. В 2000-2002 гг. были начаты его систематические исследования совместной экспедицией Национального заповедника «Херсонес Таврический» (Севастополь) и Института Ар¬хеологии Варшавского университета (Варшава). Результаты исследования показали, что пост существовал во 2-ой половине II - 1-ой половине III вв. н.э. К сожалению, отсутствует материал, позволяющий датировать памятник археологии более точно. В некоторых помещениях (A1, Б, C1, D), а также в башне и во дворе удалось выделить два периода существования постройки. Археологический материал, обнаруженный на указанных участках, в том числе и костные остатки жи¬вотных были последовательно отобраны. Первоначальный период существования на первом этаже башни прослеживается как тонкий слой утоптанного пепла, в котором находились единичные фрагменты черепицы (Fig. 3). На полу данного периода, вдоль западной стены помещения позднее был уложен ряд крупных камней, которые, скорее всего, служили лавкой. В помещении A1 замечено, что основание за¬падной стены находится выше фундаментов соседних стен (Fig. 2). Под фундаментом указанной стены имеется слой стерильной глины, и только под ним - дневная поверхность первого периода жизнедеятельности строения. Как и в башне, эта поверхность прослеживается благодаря утоптанному пеплу. Лишенный находок слой глины, скорее всего, образовался в результате разрушения первоначальных стен помещений. На та¬кую возможность указывают контуры отдельных блоков (кирпичей?) из сырой глины, что было замечено во время исследования глинистых отложений в помещении В. Если наше наблюдение является верным, в таком случае уложенные из камня нижние участки стен в помещениях, окружающих двор, выполняли бы функцию фундаментов. По-видимому, выше стены были соору¬жены из глины. Объясняло бы это как происхождение слоя чистой глины, так и факт отсутствия завалов камней разрушенных стен. Сооруженные выше более поздние стены помещений возведены на слое снивели-рованной глины из уничтоженных стен первоначальной застройки. Под слоем нивеляции находился глинобитный пол. На посту Казацкая найдено 1715 фрагментов костей, из которых идентифицировано, с точки зрения видового и анатомического состава - 1144 (66.7 %; Table 1). Преобладают кости млекопитающих (89.5 %), меньше костей птиц (1.7 %) и рыб (0.2 %). Остатки молюсков составляют 8.6 % (Table 2). Млекопитающие были представлены главным образом домашними животными (99.0 %), дикие животные - немногочисленны, среди них можно выделить кости серны, кабана, зайца, газели и оленя. Среди домашних млекопитаю¬щих больше половины составляют кости овцы и козы (59.1 %), на втором месте - свиньи (21.2 %), а затем - крупнорогатого скота (14.0 %), коня (4.5 %) и собаки (0.9 %). Таким образом, основой мясной диеты обитателей поста были домашние животные, однако, не известно разводили их на месте или откуда-нибудь доставляли. Преобладание мелких жвачных животных и свиньи объясняется тем, что эти породы были легки в содержании. Млекопитающие, на которых охотились, и безпозвоночные в виде моллюсков и устриц, а также улитки являлись только дополнением в рационе питания, в то же время мясо птиц, среди которых выделены кости домашних кур, не играло почти никакой роли. С другой стороны, отсутствие значительного количества костей птиц можно объяснить их плохой сохранностью. Незначительное присутствие остатков рыб также, по-видимому, не соответствует фактической роли в диете пребывавших в Крыму римских солдат. Археологические свидетельства из Херсонеса, в том числе более ста цистерн, предназначенных для переработки рыбы, позволяют предположить, что поставки на высоту Казацкая рыбной продукции осуществлялись в форме лишенных костей продуктов переработки. В пределах поста количество костей отдельных видов было различным (Table 3). Также отличаются и каждый из двух периодов существования поста (Table4,5). Со временем возрастает удел мелких жвачных животных и уменьшается доля костей свиней и крупного рогатого скота. Анатомический анализ крупного рогатого скота показывает, что отсутствуют фрагменты выростка лобной кости, на которой крепятся рога, а также фалангов пальцев. Это означает, что убой этих животных, если их разводили на месте, осуществлялся вне пределов поста. Если же мясо животных поступало извне, то, без сомнения, была произведена предварительная селекция, основанная на выборе наиболее ценных в кулинарном смысле частей. в то же время представлены все элементы скелетов овцы, козы и свиньи, что свидетельствует об осуществлении убоя животных на месте, по крайней мере, спорадически (Table 6). среди костей крупного рогатого скота 2.2 % от-носится к молодым особям, среди костей овец и коз - 10.1 %, а среди свиней - 17.1 %. Приведенные выше наблюдения свидетельствуют, что свиней разводили с целью получения не только мяса, но также и сала, в то время мелких жвачных животных, главным образом, из-за мяса, а крупный рогатый скот использовали как тягловую силу и источник молока. Крупный рогатый скот формой был близок туру, встречаются низкорослые типа Bos taurus brachyceros, присутствуют также вы¬сокие особи типа Bos primigenius (Table 7). Не найдено форм промежуточных, свидетельствующих о скрещивании обоих типов. Овцы представлены мелкой формой близкой муфлону, высотой в холке 59 см. Лошади отличаются значительным ростом - около 150 см и мощ¬ным сложением корпуса. при сравнении остатков домашних животных с поста на высоте Казацкая и другими пунктами, где пребывали римские солдаты, то есть в Балаклаве и в Нове, следует, что видовой состав был достаточно различ¬ным (Table 8). Причиной, правдоподобно, могли служить многие факторы, и прежде всего, климатическогеографический. Большое значение имел и характер поселения. То есть диета солдат была приспособлена к локальным возможностям в месте их проживания.

PL

Rzymski posterunek wojskowy na Wzgórzu Kazackaja (Fig. 1) został odkryty przypadkowo w 1991 r. W latach 2000-2002 systematyczne badania na tym stanowisku prowadziła wspólna ekspedycja Muzeum Narodowego „Chersonez Taurydzki” w Sewastopolu i Instytutu Archeologii UW. Wyniki badań pozwalają datować posterunek na 2. połowę II w. i 1. połowę III w. n.e. Niestety podczas wykopalisk nie ujawniono materiału, który umożliwiłby precyzyjniejsze datowanie. W niektórych pomieszczeniach (A1, B, C1, D), a także we wnętrzu wieży i na dziedzińcu, udało się wyróżnić dwie fazy budowlane. Znaleziska ruchome, w tym kości zwierzęce, były na tych odcinkach przyporządkowywane do jednej z faz. Pierwotny poziom użytkowy w zachowanej części wieży rysuje się jako cienka warstwa rozdeptanego popiołu (Fig. 3). W jej stropie znajdowały się pojedyncze fragmenty dachówek. Dopiero później (powyżej) wzdłuż zachodniej ściany wieży ułożono kamienie, które przypuszczalnie tworzyły ławę. W pomieszczeniu A1 ściana zachodnia została wzniesiona z wyższego poziomu niż południowa (starsza?) ściana tego pomieszczenia (Fig. 2). Poniżej stopy fundamentu ściany zachodniej znajduje się warstwa sterylnej gliny, a dopiero pod nią pierwotny poziom użytkowy. Tak jak w wieży, jest on czytelny dzięki popiołowi rozdeptanemu na klepisku. Pozbawiona znalezisk warstwa czystej gliny, zalegająca powyżej, powstała najprawdopodobniej w wyniku zawalenia się ścian pomieszczeń z pierwszej fazy. Na taką możliwość wskazują czytelne w warstwie gliny kontury oddzielnych bloków (cegieł ?) z surowej gliny, które zaobserwowano podczas eksploracji w pomieszczeniu B. Można przypuszczać, iż zachowane pozostałości kamiennych ścian to faktycznie fundamenty, na których wznoszono właściwe, gliniane ściany, a całość pokryto dachem z materiałów organicznych. Wyjaśniałoby to pochodzenie warstwy czystej gliny, a także brak zasypiska, które powinno pozostać po budowlach wzniesionych z kamienia. Późniejsze ściany pomieszczeń powstawały na warstwie gliny pochodzącej ze zniszczonych, wcześniejszych zabudowań. Podczas badań wydobyto łącznie 1715 fragmentów kostnych, z czego pod względem gatunkowym i anatomicznym zidentyfikowano 1144 sztuki, co stanowi 66.7 %. Wśród zidentyfikowanych pozostałości kostnych dominowały szczątki ssaków (89.5 %), a zdecydowanie mniej liczne były szczątki zwierząt należących do innych gromad: ptaków (1.7 %), ryb (0.2 %) i mięczaków (8.6 %) (Table 2). Ssaki reprezentowane były głównie przez zwierzęta udomowione (99.0%), do dzikich należał tylko 1.0% szczątków. Udało się zidentyfikować m.in. kości dzika, zająca, gazeli i jelenia. Wśród gatunków domowych ponad połowę stanowiły kości owcy i kozy (59.1 %), na drugim miejscu byłaświnia (21.2%), dalej bydło (14.0%). Nakolejnych miejscach występowały szczątki konia (4.5 %) i psa (0.9 %). W diecie mieszkańców posterunku dominowało mięso zwierząt domowych, nie można jednak stwierdzić jednoznacznie, jak wiele zwierząt mogło być hodowanych na miejscu, a ile mięsa przywożono. Dominacja szczątków drobnych przeżuwaczy i świni jest zrozumiała, są to gatunki łatwiejsze w utrzymaniu. Ssaki dzikie oraz bezkręgowce stanowiły tylko uzupełnienie diety, a mięso ptactwa, w tym kury domowej, nie odgrywało niemal żadnej roli. Niedobór szczątków drobiu, a także ryb, można jednak tłumaczyć ich mniejszą trwałością. Nieliczne występowanie właśnie tych szczątków prawdopodobnie nie odpowiada faktycznej roli w diecie żołnierzy rzymskich stacjonujących na Krymie. Wyniki wykopalisk w Chersonezie, w tym przede wszystkim ponad stu znanych zbiorników służących do przetwarzania ryb, mogą wskazywać, że te ostatnie najprawdopodobniej trafiały na wzgórze Kazackaja w formie pozbawionych ości przetworów. Skład szczątków kostnych pochodzących z wieży, pomieszczeń gospodarczych i dziedzińca pod wieloma względami różnił się (Table 3). Porównanie składu gatunkowego zbiorów kości z dwóch wyróżnionych faz chronologicznych także wykazało zróżnicowanie (Table 4 i 5). W fazie drugiej wzrasta udział małych przeżuwaczy, a maleje odsetek szczątków świni i bydła. z analizy rozkładu anatomicznego szczątków bydła wynika, że brakowało fragmentów możdżeni i członów palcowych. Oznacza to, że ubój tych zwierząt (przy założeniu, że były one hodowane na miejscu), odbywał się poza terenem posterunku. Jeśli natomiast mięso specjalnie sprowadzano, to niewątpliwie dostarczano wyselekcjonowane, bardziej wartościowe części tuszy. Tymczasem szczątki kostne owcy, kozy i świni reprezentują wszystkie części szkieletu, co wskazuje, że uboju osobników należących do tych gatunków, przynajmniej czasami, dokonywano na miejscu (Table 6). Wśród kości bydła 2,2 % należało do zwierząt młodych, wśród kości owiec i kóz ten odsetek wynosił 10.1 %, a w przypadku szczątków świń - 17.1 %. Powyższe obserwacje wskazują, że świnie hodowano nie tylko dla mięsa, ale także w celu uzyskania słoniny, drobne przeżuwacze -głównie dla mięsa, a bydło - jako zwierzęta pociągowe oraz dla mleka. Bydło było budową zbliżone do tura. Występują zarówno osobniki niskorosłe typu Bos taurus brachyceros, jak i wysokie Bos primigenius (Table 7). Nie stwierdzono form pośrednich, świadczących o krzyżowaniu się obu typów. Owce należały do formy drobnej, zbliżonej do muflona, osiągały do 59 cm w kłębie. Konie charakteryzowały się znaczną wysokością - około 150 cm - i silną budową ciała. Porównanie wyników analizy archeozoologicznej materiałów ze wzgórza Kazackaja oraz z innych miejsc stacjonowania wojsk rzymskich (Bałakława, Novae) pozwala stwierdzić, że dieta mięsna na wymienionych stanowiskach znacznie się różniła (Table 8). Przyczyny takiego stanu rzeczy mogły być różne. Wydaje się, że przede wszystkim dieta była dostosowana do możliwości zaopatrzenia w danym miejscu.

3

Gospodarowanie zwierzętami na osadzie otwartej kultury łużyckiej w Grzybianach koło Legnicy, stanowisko 1, woj. dolnośląskie

61%

Piątkowska-Małecka J. , Anc K. , Chormańska A. , Gągała M. , Kaczyńska J. , Kur A.

Światowit

|

2009-2010

|

tom Tom VIII (XLIX), fasc. B

49-67

EN

The site in Grzybiany is situated in the south-east part of a peninsula on Lake Koskowickie. It was excavated in the 1960s and 1970s. An open settlement was then unearthed. It was inhabited by people of the Lusatian Culture from the turn of the 11th and 10th c. BC (Ha B-D). It was most prosperous in Ha C when it had an active bronze workshop. The osteological material from thirteen plots and three layers was analysed by students from the Institute of Archaeology, the University of Warsaw, under the supervision of Prof. Alicja Lasota-Moskalewska. The aim of this paper is to present and interpret the results of these examinations. 9008 post-consumptional bone fragments were found. over 80% of them were identified anatomically and zoologically, which means that they were in good condition. Most bone remains belonged to mammals; there were also several bone fragments which belonged to birds and fish. As far as mammals are concerned, breeding animals prevailed, much fewer bone fragments belonged to wild animals (4.1%). In the second of the above-mentioned groups, such species as deer, elk, wild boar and roe deer were better represented, while aurochs and/or bison, bear, badger, beaver, wolf and hare were less common. The percentage of wild animal remains was the same in all chronological phases. Mature animals were mostly hunted. People hunted them to get some additional meat and obtain bones to produce various objects. Breeding animals included cattle (50.5%), sheep and goat (24.5%), and pig (17.2%). Horse and dog remains were much less common (7.3 and 0.5%, respectively). Zoological analysis of the osteological material from all three chronological phases shows that the percentage of cattle remains decreased with time from 58.9% to 48.5% of all breeding animals. At the same time the percentage of small ruminant bone remains grew from 19.8% to 29.0%. The percentage of pig, horse and dog bone remains did not change considerably with time and was 15.5%, 7.3% and 0.5%, respectively. It indicates that the economic change was slow and it was connected with a shift from agricultural to pasturage economy, caused either by a climate change or by the degradation of the environment due to intensive land cultivation and metallurgical activity. The percentage of slaughtered young cattle was stable and oscillated around 5%. It means that useful features of living animals were exploited: cattle provided milk and manure and were also used as draught animals. The cattle were mainly of the Bos taurus brachyceros type. They were small and medium-sized individuals, with the withers height ranging from 95 to 125 cm. Few individuals represented the Bos taurus primigenius type. They were bigger and their withers height was around 150 cm. Big individuals may have been the result of selective breeding or they may have been imported. It is also possible that they were obtained by crossing cattle with aurochs. Small ruminants were the second largest group of breeding animals. In Ha C and Ha D the bone remains of young small ruminants constituted 4% of the material. Sheep and goats provided not only meat, but also milk and skin; sheep were additionally the source of wool for making clothes. In Ha D the percentage of slaughtered young individuals reached almost 10% which suggests that small ruminant breeding was definitely meat-oriented at that time. Goats bred in the settlement were of small type and their withers height was between 58 and 67 cm. The percentage of pig bone remains was around 15% and did not change with time. In Ha B the percentage of slaughtered young animals was low (5.0%). Pigs were then kept long for reproduction and in order to get pork fat. In Ha C and Ha D the percentage of pig bone fragments increased considerably and reached over 35%, as pig breeding became meat-oriented. The pig withers height oscillated between 60 and 80 cm. Several bones represented a transitional type between domesticated pig and wild boar. The presence of these two types may indicate both closed and open breeding. The percentage of horse bone remains in all chronological phases was around 7%. In Ha B the percentage of horse bone remains belonging to young individuals was quite high and reached 5%. It may have been the result of horse meat consumption, as signs of cutting and chopping were found on the bones. In Ha C and Ha D the percentage of bone fragments belonging to young horses was about 1%. At that time useful features of living animals were important, since they served as pack and draught animals. The horses bred in the settlement were small and medium-sized, with the withers height ranging from 110 to 140 cm. The analysis of the anatomical distribution of the breeding animal bone remains shows that all skeleton elements were represented. Meat jointing and consumption took place within the settled area. In Ha B and Ha C the bone remains of all species consisted mainly of less valuable head parts and proximal parts of the forelimb and hind limb, whereas vertebrae, ribs and digital bones were less common. It implies that people who inhabited the settlement were rather poor and ate considerable amount of brawn and finely chopped proximal parts of the forelimb and hind limb. In Ha D head parts were still in surplus and there was a substantial shortage of vertebrae and ribs. The percentage of proximal parts of the forelimb and hind limb was average. It can be concluded that the animal economy of the Lusatian Culture community inhabiting the open settlement on Koskowickie Lake was dominated by breeding and occasionally complemented by hunting and fishing. Cattle were mainly bred but their role decreased with time. Cattle breeding was supplemented with two species ofsmall ruminants whose percentage rose steadily. Pig and horse constituted only a small percentage of all breeding animals.

4

Wczesnośredniowieczne osadnictwo, gospodarka i eksploatacja środowiska przyrodniczego w rejonie Ziemi Puckiej na przykładzie badań w Błądzikowie (st. 7)

61%

Pogodziński P. M. , Świątkowski B. , Piątkowska-Małecka J. , Miśkowicz I. , Skrzyński G. , Badura M. , Jurgielewicz A.

|

2020

|

tom 68

315-358

EN

This work discusses the results of archaeological and environmental research carried out on site No. 7 in Błądzikowo, bringing new data for a better recognition of the settlement and economy of the Puck Land in the early Middle Ages. Excavations have unearthed the remains of a small wooden-earthen rampart and a dwelling building. Archaeological materials (pottery fragments, a grain roasting vessel, a game’s pawn) as well as organic finds (macroscopic plant remains, animal remains) were acquired. The research results indicate that this place probably served as a watchtower, or possibly a navigation point used from the second half of the 8th century to the beginning of the 9th. The population living there made use of crops (barley, millet, wheat), pursued animal husbandry (pigs, ruminants), as well as gathered (blackberries, hazelnuts), hunted (wild boar, red deer), fished (Cyprinidae species), and caught marine mammals.