Poczucie winy jest jedną z najczęściej wymienianych emocji o społecznych źródłach, jednakże wciąż jeszcze zbyt mało wiadomo na temat procesów tworzenia osobistego i zbiorowego poczucia winy. Celem tego artykułu jest uporządkowanie sposobów ujęcia tego problemu. W pierwszej części artykułu omówione zostaną problemy, jakie wiążą się z definiowaniem pojęcia „poczucie winy” oraz jego sklasyfikowaniem. Następnie omówione zostaną wybrane teorie socjologiczne, które mogą okazać się szczególnie przydatne do analizy tego zespołu emocji, a szczególnie społecznego procesu wzbudzania, podtrzymywania i zarządzania poczuciem winy. W ostatniej części przedstawione zostaną wyniki analizy wywiadów pogłębionych z młodzieżą niedostosowaną społecznie na temat sposobów przeżywania winy w ich osobistym życiu.
EN
Feeling guilty is said to be one of important emotions with the social origin, but still little is known about the process of its construction in individual and collective life. The aim of the article is to show different possibilities of researching the problem. The first part of the text poses the problem of defining and classifying the feeling of guilt. Then, selected research perspectives are analyzed connected with arousing, maintaining, and managing the feeling. The final part presents the result of interviews (IDI) with socially maladjusted boys about their feelings of guilt in personal life.
W artykule przedstawione są sposoby definiowania przez socjologów swoich społecznych ról w latach 1945–89. Definicje te nie były stałe, lecz ewoluowały wraz ze zmianą warunków społeczno-politycznych, dlatego też wprowadzono periodyzację uzasadnioną zdarzeniami historycznymi. Analizowano także, jaka była faktyczna możliwość uprawiania socjologii w tym okresie, sposobów w jaki socjologowie neutralizowali swój udział w budowaniu reżimu, a także technik uników i „legalnej krytyki” sytemu. Materiałem badawczym są wypowiedzi znanych socjologów na łamach prasy oficjalnej oraz w publikacjach książkowych z tego okresu, w których precyzują swoje stanowisko w następujących kwestiach: funkcja socjologii i zadania socjologa w państwie socjalistycznym oraz miejsce socjologii wśród innych nauk i doktryn politycznych.
EN
The paper analyzes the roles adopted by Polish sociologists from 1945 to 1989, i.e. until regaining sovereignty by Poland. Sociologists in Poland are assumed to have constituted a heterogeneous group, representing various attitudes towards the political system: active legitimating of the system, passive consent, objective expert or demonstrating a critical attitude towards the system or its elements. Depending on the adopted attitude, Polish sociologists defined their intellectual role differently in public discourse. Their definitions changed, rather than remained fixed, as the sociopolitical conditions transformed. The following issues are also discussed: whether the actual practice of Sociology was possible during that period, the ways in which sociologists neutralized their participation in building the regime, and the techniques of evasion and “legal criticism” of the system. The research material includes comments made by well-known sociologists in the official press and book publications from that period, in which they specify their attitudes towards the following matters: the function of Sociology and the tasks of a sociologists in a socialist country, and the position of Sociology among other sciences and political doctrines.
The main theses: 1. Transcription of data (audio and visual) is a part of research practice subject to weak afterthought. 2. Transcription is an interpretative act, not the projection of data. This act may be influenced by varied social and cultural factors. 3. There are diversified methods of data transcription; the choice of a method of transcription significantly influences the achieved research results. 4. The assessment criteria of the quality of transcription are not unambiguous. The discussion: How do we check the quality of transcription in the research being carried out?
PL
Główne tezy: 1. Transkrypcja danych (audio i wizualnych) jest częścią praktyki badawczej słabo poddanej refleksji. 2. Transkrypcja jest aktem interpretacji, a nie odwzorowania danych. Na ten akt mogą wpływać zróżnicowane czynniki społeczne i kulturowe. 3. Są zróżnicowane sposoby transkrypcji danych: wybór sposobu transkrypcji wpływa w istotny sposób na osiągnięte rezultaty badawcze. 4. Kryteria oceny jakości transkrypcji nie są jednoznaczne. Dyskusja: w jaki sposób sprawdzamy jakość transkrypcji w prowadzonych przez nas badaniach?
A lecture as a genre can be analyzed as a ritual form of performance with its interactional order. A traditional lecture is a regulated speech act and the body of a researcher is not an essential carrier of meanings. Multimedia presentations change a role of researcher’s body but only the postmodern turn and new paradigm in ethnography treats the body as an integral part of the research process. The first part of the article focuses on the main features of the academic lecture as a discursive genre. In the second part of the text, methodological assumptions of performative ethnography will be discussed together with its main functions and criteria for evaluation.
PL
Wykład jako gatunek można analizować jako zrytualizowaną formę wystąpienia scenicznego, w którym obowiązuje określony porządek interakcyjny. W tradycyjnej formie wykład jest przede wszystkim uregulowanym aktem mówienia, a ciało badacza nie jest istotnym nośnikiem znaczeń. Wraz z pojawieniem się prezentacji multimedialnych ciało badacza zaczyna odgrywać rolę, jednakże dopiero etnografia performatywna traktuje ciało badacza jako integralną część procesu badawczego. W pierwszej części artykułu omówione zostały główne cechy wykładu akademickiego jako gatunku dyskursywnego. Następnie przedstawiono główne założenia metodologiczne wykładu performatywnego w kontekście paradygmatu postmodernistycznego, jego główne funkcje i kryteria ewaluacji.
Questioning the epistemological assumptions of positivism and hermeneutics, postmodernism has had a huge impact on the methodology of qualitative research. Not only genres and research roles, but also the boundaries between disciplines have been blurred, as the example of art-based-research (ABR) shows. In ABR, researchers use artistic forms of expression at different stages of data collection, analysis, and presentation. The question of merging the art with science can be analyzed on different levels. In this article, I would like to focus on: 1. explaining the main epistemological and methodological assumptions of ABR; 2. discussing the function of ABR in the social construction of knowledge; 3. specifying the criteria which help evaluate the quality of ABR as well as the difficulties associated with conducting such studies.
PL
Postmodernizm, podważając założenia epistemologiczne pozytywizmu i hermeneutyki, wywarł ogromny wpływ na metodologię badań jakościowych. Zatarciu ulegają nie tylko gatunki, ale także granice między dyscyplinami, tak jak to jest w przypadku działań artystycznych w procesie badawczym (ABR – art-based-research), w których badacz posługuje się środkami artystycznymi na różnych etapach zbierania, analizy i prezentacji danych. Problem łączenia sztuki z działaniami badawczymi można rozpatrywać na wielu płaszczyznach. W tym artykule chciałabym skupić się na: 1. Wyjaśnieniu głównych założeń epistemologicznych i metodologicznych badań opartych o sztukę; 2. Omówieniu funkcji ABR w społecznym konstruowaniu wiedzy; 3. Wskazaniu kryteriów, które pozwalają ocenić jakość ABR, oraz trudności, jakie wiążą się z prowadzeniem tego typu badań.
Jeżeli chcemy uznać autoetnografię za prawomocną metodę badawczą, należy wyraźnie określić, jakie wartości poznawcze wnosi ona do procesu badawczego. W artykule zostaną zrekonstruowane sposoby definiowania autoetnografii przez jej zwolenników oraz funkcje, jakie pełni autoetnografia dla jej twórcy i odbiorcy. Omówione będą także typy autoetnografii z uwzględnieniem specyfiki ich założeń ontologicznych i epistemologicznych. Rozważania te zostaną usytuowane w szerszym kontekście debat metodologicznych nad nowymi sposobami definiowania wiedzy naukowej i kryteriów poznania w naukach społecznych oraz związanych z nimi problemów demarkacyjnych, oddzielających czynności naukowe od czynności pseudonaukowych czy pseudoliterackich. Podstawę analityczną stanowić będą artykuły metodologiczne, ale także teksty, które realizują metodologiczne deklaracje entuzjastów tej metody.
EN
If we want to accept autoethnography as a valid research method, we need to clearly determine what kind of cognitive values it may contribute to the research process. In this article, I examine the way in which autoethnography is defined by its adherents and the functions for its writers and readers. I also present different types of autoethnography taking into account its specific ontological and epistemological foundations. These deliberations are framed in broader context of methodological debates on defining the criteria of scientific knowledge in social sciences and the demarcation problem about how to distinguish between scientific investigation and pseudo-scientific or pseudo-literary activities. I use methodological publications and autoethnographic texts as the data to the analysis.
The diversity of paradigms and research perspectives in social sciences results in multiple definitions of context. The definitions vary in the structure of their elements and methods of building the concept as well as its scope. The article presents some modern social theories, in which the problem of context has been addressed: The Bakhtin Circle, symbolic interactionism, ethnography of speaking, conversation analysis and critical discourse analysis. The main similarities and differences among the approaches are put under scrutiny by the author. The article’s aim is to initiate work on a more accurate notion of context in social sciences.
PL
Wielość paradygmatów i perspektyw badawczych w naukach społecznych sprawia, że elementy tworzące kontekst, sposoby jego konstruowania, jak i same jego granice nie są jednoznacznie zdefiniowane. W artykule przeanalizowane zostały różne sposoby ujęcia kontekstu w wybranych współczesnych teoriach społecznych (Koło Bachtinowskie, interakcjonizm symboliczny, etnografia mówienia, analiza konwersacyjna i krytyczna analiza dyskursu), wskazane zostały podobieństwa i różnice w omawianych podejściach badawczych. Analiza sposobów ujęcia kontekstu interakcji może przyczynić się do uporządkowania sposobów kon- ceptualizacji kontekstu w naukach społecznych.
In the research process not only the data gathered by researchers (e.g. observations) or with the help of informants (various types of interviews) is useful but also the one which was independently collected by respondents. They may include various types of personal documents, the studies with a long tradition in Poland, but also the methods more rarely used by researches: diary interviews, projects based on the cooperation in visual research or systematic self-observation. The article discusses main methodological principles of participatory research as well as advantages and drawbacks of this research method.
PL
W procesie badawczym przydatne są dane zgromadzone nie tylko przez samych badaczy (np. obserwacje) czy przy współudziale informatorów (różnego typu wywiady), ale także te dane, które zostały samodzielnie zgromadzone przez badanych. Mogą to być różnego rodzaju dokumenty osobiste, badania których mają w Polsce wieloletnią tradycję, ale także rzadziej stosowane przez badaczy metody: wywiad z wykorzystaniem dzienników (diary interviews), projekty oparte na współpracy w badaniach wizualnych czy systematyczna samoobserwacja (systematic self-observation). W artykule omówione zostały główne założenia metodologiczne badań partycypacyjnych, a także wady i zalety tej metody badawczej.
The article discusses the process of staging the ethnoperformance of a wedding ceremony in Dynów Foothill (East South of Poland). The project was attended by residents of nearby villages, social researchers and theatre and film makers. Qualitative research was carried out with the use of participatory methods: both the research tool and data collection were done with the help of the residents. The screenplay of the ethnoperformance was built in a similar way. The project had both cognitive and entertainment purposes. The main idea was to create a bridge between tradition and modernity, embedding the artistic presentation into the concrete collective memory and local knowledge. We also wanted to strengthen intergenerational ties through the involvement of young people in the collection of ethnographical knowledge and interpersonal interactions. To present not only our experiences with the ethnoperformance, but also the effects gained, intended and unintended, by the local community.
Artykuł ma cel eksploracyjny. Podjęto w nim próbę zrekonstruowania praktyk analizy dyskursu na podstawie badania zawartości abstraktów czasopism anglojęzycznych z zakresu analizy dyskursu („Language in Society”, „Discourse Studies”, „Discourse and Society”, „Language and Communication”, „Text and Talk”). Analizie poddano czasopisma mające wysoki współczynnik cytowalności i w związku z tym duży wpływ na wyznaczanie głównych trendów metodologicznych w analizie dyskursu. Obliczono częstotliwość występowania typów materiału badawczego (np. dyskurs ustny i mówiony) i przedmiotu analizy (interakcja instytucjonalna, codzienna, medialna i internetowa) oraz podejść teoretycznych i kategorii badawczych. Na podstawie szczegółowej analizy zróżnicowania pomiędzy czasopismami i tendencji wspólnych dla nich wszystkich dokonano wstępnych uogólnień na temat praktyk analizy dyskursu w krajach anglosaskich. Cechy wyróżniające te praktyki to między innymi skupienie się na interakcji, zainteresowanie kontekstami instytucjonalnymi i komunikacją mówioną oraz uprawianie badań stosowanych.
EN
The article pursues an exploratory goal of reconstructing discourse analytical practices through the research on the content of abstracts that appeared in discourse analysis-centred journals (“Language in Society,” “Discourse Studies,” “Discourse and Society,” “Language and Communication,” “Text and Talk”) published in English. The selected journals have a high Impact Factor and thus, significantly influence the major methodological trends within discourse analysis. The frequency with which the various types of content, i.e., types of empirical material (e.g., spoken and written discourse) and subject matter (institutional, everyday, media or internet interactions), as well as theoretical approaches and analytical categories, appear has been measured. Detailed analysis of both the journals’ diversification and trends common to all journals has allowed to draw tentative generalizations concerning the practices of discourse analysis in the English speaking world. The distinguishing features of these practices are: concentration on interaction, interest in institutional contexts and spoken communication, as well as applied research, to name a few.