Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Słowiki w gorącej, blaszanej klatce: „Not About Nightingales" – zapomniany dramat Tennessee Williamsa

100%

Majewska J.

Pamiętnik Teatralny

|

2023

|

tom 72

|

nr 3(286)

147-168

EN

This article aims to recall Tennessee Williams’s early play Not About Nightingales (1938), which is virtually unknown in Poland. The text is discussed in the context of the writer’s biography and his sensitivity to the problems of the socially excluded. The play thematizes the majority’s cruel attitude towards minorities that do not fit into stereotypical frames (social or sexual). The author of the article locates the sources of Not About Nightingales in Williams’s biography: in his growing up in the Deep South, the most conservative region of the United States, and in his troubled relationship with his father, who regarded him as a misfit. Based on facts, the play reflects on the plight of prisoners who stand out as different, which exacerbates the violence against them. This early text helps sheds a different light on Williams’s work, potentially bringing it to the attention of socially engaged theater. Best known as an author of intimate psychological dramas, which have been often domesticated and appropriated by pop culture, Williams was also a writer of great social conscience, sensitive to cruelty in interpersonal relations, which manifests itself particularly against those who are different.

PL

Artykuł ma na celu przypomnienie wczesnej i praktycznie nieznanej w Polsce sztuki Tennessee Williamsa Not About Nightingales (1938). Autorka osadza ją w kontekście biografii pisarza i jego wrażliwości na problemy społecznie wykluczonych. Tematem sztuki jest nacechowany okrucieństwem stosunek większości do mniejszości (społecznych czy też seksualnych), niemieszczących się w stereotypowych ramach. Autorka szuka źródeł Not About Nightingales w biografii Williamsa: w wychowaniu na „Głębokim Południu”, w najbardziej konserwatywnym regionie Stanów Zjednoczonych, oraz w trudnej relacji pisarza z ojcem, traktującym go jak odmieńca. W opartym na faktach dramacie przedmiotem refleksji jest trudna sytuacja więźniów, którzy wyróżniają się swoją odmiennością, co wzmaga stosowaną wobec nich przemoc. Młodzieńcza sztuka Williamsa pozwala zrewidować poglądy na temat jego twórczości i zwrócić na nią uwagę teatru społecznie zaangażowanego. Williams, znany głównie jako autor kameralnych dramatów psychologicznych, często udomowionych i zawłaszczonych przez popkulturę, był także pisarzem o dużej wrażliwości społecznej, wyczulonym na okrucieństwo w kontaktach międzyludzkich, ujawniające się szczególnie w stosunku do tych, którzy są inni.

2

In the Old Cinema. Stefan Grabiński and Expressionism

100%

Majewska J.

Nauka

|

2020

|

nr 4

EN

Stefan Grabiński, a famous Polish author of weird fiction, who is known especially for his collection of short stories Demon ruchu (The Motion Demon, 1919), lived and worked in a period marked by a new artistic style – expressionism. Although Grabiński came from Lviv, often regarded as a province in Poland after the Great War, he could have a contact with the latest ideas concerning art and philosophy. Indeed, both in his short stories and in his novels may be found some traits typical for the expressionist poetics as, for example, a subjective perspective, a color sensitivity or a tendency to violent and dynamic use of formal elements. Grabiński was fascinated by a German literature – he read Gustav Meyrink, E.T.A. Hoffmann and an expressionist magazine “Der Orchideengarten”. Moreover, he liked going to the cinema where he could watch, for example, a famous German expressionist film – The Cabinet of Dr. Caligari. The only text by Grabiński which was adapted into film in his life was a short story Kochanka Szamoty (Szamota’s Mistress, 1922). Although this seemed to be a great material for an expressionist film, the director – Leon Trystan – decided to realize it in an impressionist poetics.

3

Between blasphemy and desire for the sacred. Modernist litanies à rebours

100%

Majewska J.

Nauka

|

2017

|

nr 3

PL

In the second half of the 19th century in the European culture appears an increased interest in evil. This phenomenon is widely spread particularly in France and England. In his famous volume of poems Les Fleurs du Mal Charles Baudelaire publishes The Litanies for Satan where the Devil replaces God as the addressee of a blasphemous prayer. Joris-Karl Huysmans, an author of the novel Là-bas, describes a black mess and a litany addressed to Satan who seems to be closer to sinful people than perfectly indifferent God. A poet from the Huysmans’ artictic circle, Édouard Dubus, devotes his litany to a „Lady of grace and immorality” – a blasphemous double of Mary, mother of Jesus. An English poet Charles Algernon Swinburne writes Dolores, a poem addressed to „Our Lady of Pain” and recognised as the apogee of the satanic litany. In all these cases the choice of a litany as a literary genre results in acceptance of a vision of the world broaden with spirituality. In spite of their seemingly blasphemous plots, all these texts express a deep hunger for the sacred – the hunger that could not be satisfied with official religion.

4

Oświeceni się śmieją: O «Próbie» Marivaux

100%

Majewska J.

Pamiętnik Teatralny

|

2020

|

tom 69

|

nr 1

25-50

EN

This article discusses a late play by Pierre de Marivaux: L'Épreuve (The Test), which premiered in 1740 at Comédie-Italienne. The piece is situated in the context of the author’s life and work, with particular regard to his conflict with Voltaire and his relations with Riccoboni’s actors. L'Épreuve is approached as exemplifying Marivaux’s typical comedy, in which under a seemingly light and trivial plot lies a “dark image of the human soul”, quite remote from Enlightenment optimism: fausse gaieté, to borrow the term used by Lech Sokół. The article offers an analysis of the characters’ motivations, focusing on the function of playing with their social position in the eponymous test. The interpretation – examples of marivaudage, dramaturgic solutions, the construction of the characters, and the finale – is based on an unpublished Polish translation by Jerzy Radziwiłowicz, juxtaposed with the French original. The article also discusses the Polish reception of L'Épreuve: in the theatre (Teatr Polski, Poznań, 1985), in the TV (Teatr Telewizji, 1985) and in the radio (Teatr Polskiego Radia, 2013), and addresses the differences between three Polish (unpublished) translations: by Stanisław Hebanowski, Ewa Bułhak, and Jerzy Radziwiłowicz.

PL

Artykuł dotyczy późnej sztuki Pierre’a de Marivaux, zatytułowanej Próba (premiera w 1740 w Comédie-Italienne). Utwór został wpisany w kontekst życia i dzieła autora, zwłaszcza jego konfliktu z Voltairem i związków z aktorami Riccoboniego. Próba została ujęta jako przykład typowej dla Marivaux komedii, w której lekka i błaha z pozoru fabuła kryje daleki od oświeceniowego optymizmu „mroczny obraz duszy ludzkiej”, fausse gaieté – by posłużyć się określeniem Lecha Sokoła. Autorka poddaje analizie motywacje postaci, skupiając się nad tym, jaką rolę w tytułowej próbie pełni gra ich przynależnością społeczną. Podstawą lektury dramatu – przykładów marivaudage’u, rozwiązań dramaturgicznych, konstrukcji postaci oraz finału – jest polskie niepublikowane tłumaczenie Jerzego Radziwiłowicza zestawione z francuskim oryginałem. W artykule omówiona została także teatralna recepcja Próby w Polsce: realizacje w teatrze (Teatr Polski w Poznaniu, 1985), w telewizji (Teatr Telewizji, 1985) i w radiu (Teatr Polskiego Radia, 2013). Przedmiotem refleksji są również różnice między polskimi (niepublikowanymi) przekładami tekstu: Stanisława Hebanowskiego, Ewy Bułhak i Jerzego Radziwiłowicza.

5

Modernistów sprawy najbardziej zagadkowe. Là-bas Jorisa-Karla Huysmansa i Wampir Władysława Stanisława Reymonta

100%

Majewska J.

Artes Humanae

|

2018

|

tom 3

EN

The author confronts two important modernist novels: Là-bas by Joris-Karl Huysmans (1891) and Wampir by Władysław Stanisław Reymont (1911). Apparently entirely different, these works reveal however the similarity of themes and ideas. Both in Là-bas and Wampir the action takes place in the psyche of main characters. As a consequence an external world reflects their soul. An important context of an analysis of both novels refers to the modernity which determines all the interpretatations. In case of Wampir novel’s qualities are depreciated by a lack of the author’s distance from supernatural phenomena which fascinate his hero. As far as Là-bas is concerned, although Huysmans was deeply interested in esotericism, at the same time he was able to achieve the necessary distance from his story. Due to that Là-bas represents an exceptional literary value. Both in Là-bas and Wampir the fascination with supernatural phenomena might be considered as an attempt of a spiritual self-determination and an expression of dilemmas which torment the human on the verge of modernity.

PL

W artykule autorka zestawia dwie ważne modernistyczne powieści: Là-bas Jorisa-Karla Huysmansa (1891) i Wampira Władysława Stanisława Reymonta (1911). Z pozoru odległe i zupełnie różne, utwory te ujawniają jednak pokrewieństwo motywów i idei. Zarówno w Là-bas, jak i w Wampirze akcja toczy się w psychice głównych bohaterów, a świat przedstawiony stanowi w istocie odbicie ich duszy. Ważnym kontekstem analizy obu powieści jest nowoczesność, która determinuje wszystkie warstwy utworów. W przypadku Wampira walory literackie tekstu obniża brak dystansu Reymonta wobec zjawisk nadprzyrodzonych, które fascynują jego bohatera. Jeżeli chodzi o Là-bas, to Huysmans, choć sam zainteresowany ezoteryką, potrafi zdobyć się na konieczny dla autora dystans, co przekłada się na dużą wartość jego powieści. W obu książkach fascynacja zjawiskami nadprzyrodzonymi może być uznana za próbę duchowego samookreślenia i wyraz rozterek dręczących człowieka na progu nowoczesności.

6

A forgotten dramatic trilogy by Stefan Grabiński

100%

Majewska J.

Nauka

|

2019

|

nr 2

EN

The article treats about a forgotten play Zaduszki (All Souls’ Day) by Stefan Grabiński, widely known as the author of fantastic literature and horror stories. The play Zaduszki consists of three parts: 1. Strzygoń. Klechda zaduszna; 2. W dzień zaduszny; 3. Sen Krysty. Misterium zaduszne. First of them is written in folk dialect. The second one, sometimes named „the longest one-act play ever staged in Polish theatre”, considers a problem of a fault and a punishment. The third one, similarly to the first one, presents folk beliefs in supernatural phenomena which take place on All Souls’ Day. Moreover, it partly resembles a mystery play. Although the trilogy got an unfavourable reception (it was shown only seven times in Juliusz Słowacki Theatre in Kraków), it may be considered as an ambitious attempt to match the heritage of Stanisław Wyspiański – according to Grabiński, the greatest authority in the field of theatre.