Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Glacitektonika Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego w nawiązaniu do neotektoniki oraz struktur tektonicznych fundamentu krystalicznego

100%

Ber A.

|

tom Vol. 47, nr 9

831-839

PL

Współczesna powierzchnia Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego, szczególnie w części północnej (Pojezierze Suwalskie i Sejneńskie) została ukształtowana dzięki deformującej, glacitektonicznej działalności lądolodu zlodowacenia wisły. Zaburzenia glacitektoniczne, uwarunkowane pionowymi ruchami neotektonicznymi uaktywnionymi przez nacisk nasuwającego się lądolodu, powstały głównie wzdłuż równoleżnikowych stref zluźnień tektonicznych w głębokim podłożu. Uskoki o przebiegu równoleżnikowym uwarunkowały zasięgi i postoje recesyjne lądolodu oraz stały się bezpośrednią przyczyną powstania form marginalnych o zaburzonej glacitektonicznie strukturze. Wpłynęły także na zasięg i zróżnicowanie przebiegu starszych lądolodów. Lądolód zlodowacenia wisły deformował osady bezpośredniego podłoża przez naciski statyczny (pionowy) i dynamiczny (poziomy), w wyniku których powstało tzw. festonowe ukształtowanie powierzchni, a także przez naciski boczne na zbocza i krawędzie o różnej genezie, dzięki czemu powstały elementy tzw. glacitektoniki dolinnej.

2

Vertical stress of the pleistocene continental glaciers and its hypothetical evidence in present relief of northern Europe

100%

Ber A.

|

tom Vol. 25

7-12

EN

The present morphology of northern Europe was undoubtedly shaped by neotectonics connected with a structural plan of the old basement and activated by particular Pleistocene ice sheets along parallel and meridional relaxed and fractured zones. These zones were mainly formed at the lithologic boundaries between structural units of different density. Parallel and meridional faults, activated during Pleistocene as a result of glacioisostasy (loading and unloading by advancing and retreating ice sheets) marked present surface as blocks or polygons in a whole glaciated territory, however, within the limit of the Last (Vistulian) Glaciation there are predominating elevations of the interlobate moraines named glaciotectonic insular heights (GIH).

PL

Na ukształtowanie powierzchni północnej Europy miały wpływ neotektonika i plan strukturalny (systemy uskoków) głębokiego podłoża, aktywizowany przez pionowe naciski kolejnych transgredujących lądolodów. Nowe uskoki powstawały na granicach skał o różnej litologii. Naciski pionowe lądolodów doprowadziły do powstania dobrze widocznych we współczesnej rzeźbie obszarów zlodowaconych bloków morenowych lub poligonów. W obrębie zasięgu ostatniego zlodowacenia w topografii bloków morenowych uwarunkowanych tektonicznie dominują wysoko wyniesione moreny międzylobowe.

3

Detailed geological mapping in Poland as a base for selection of representative geosites

100%

Ber A.

|

tom Vol. 13

29-34

EN

The Polish Geological Institute (PGI) is the principal producer and editor of the geological maps in Poland. In the past decades, the PGI activity has been generally concerned with the elaboration of the multi-sheet serial maps covering the whole territory of Poland, fully compiled with the use of digital GIS technology. Especially, the Detailed Geological Map of Poland and Geological-Economical Map of Poland both in scale 1:50,000 are a basis for selection of representative geosites. In the last decade, 15 Quaternary geosites in Northern and Central Poland of the European significance were selected, mainly on the basis of geological mapping conducted for Detailed Geological Map of Poland, 1:50,000 (Ber, 1999). Three geosites in category of "geological documentary sites"were selected entirely on the basis of 50 suggestions presented on specially prepared information cards for the geological exposure (Information card of the geological exposure). Most of these 15 objects are already protected. Within framework of the Detailed Geological Map of Poland, 1:50,000 and Geological-Economical Map of Poland, 1:50,000, numerous geosites were proposed in Central and Eastern Poland in the Cracow Upland, Polish Sudetes, Polish Carpathians, in Holy Cross Mts. and in the Nida Basin. Established and proposed geological documentary sites, nature monuments and the valuable objects of inanimate nature are marked on Geological-Economical Map of Poland, 1:50,000. Among other, on the base of the detailed geological mapping, the booklets promoting the conservation issues in Carpathians, Holy Cross Mts. and Sudetes were published.

PL

Państwowy Instytut Geologiczny jest największym w Polsce wykonawcą i wydawcą kartograficznych opracowań geologicznych. W ostatnich dziesięcioleciach działalność kartograficzna Instytutu koncentrowała się na opracowywaniu numerycznych (w technologii GIS), wieloarkuszowych, seryjnych, szczegółowych map pokrywających obszar całego kraju. Do wyróżniania i przedstawiania najważniejszych geostanowisk w Polsce najbardziej przydatne są: Szczegółowa mapa geologiczna Polski, 1:50 000 i Mapa geologiczno-gospodarcza Polski, 1:50 000. Na podstawie wyników szczegółowego kartowania geologicznego, w północnej i środkowej Polsce wyróżniono 15 geostanowisk o znaczeniu europejskim (Ber, 1999). Większość tych obiektów została wzięta pod ochronę. Na podstawie 50 propozycji przedstawionych na specjalnie opracowanych kartach informacyjnych odsłonięcia geologicznego, wytypowano i wzięto pod ochronę 3 stanowiska dokumentacyjne. Częściowo, w czasie terenowych prac kartograficznych nad Szczegółową mapą geologiczną Polski, 1:50 000 i zestawczych nad Mapą geologiczno-gospodarczą Polski, 1:50 000 wyróżniono i opisano szereg nowych geostanowisk różnego wieku w środkowej i wschodniej Polsce, na Wyżynie Krakowskiej, w polskich Sudetach, w Karpatach i w Górach Świętokrzyskich z basenem Nidy. Chronione i proponowane geostanowiska różnej rangi i wieku są przede wszystkim zaznaczone na Mapie geologiczno-gospodarczej Polski, 1:50 000. Również w dużym stopniu na materiałach szczegółowych prac kartograficznych zostały oparte wydane w 2000 roku opracowania książkowe dotyczące pomników przyrody nieożywionej w Karpatach, Górach Świętokrzyskich i Sudetach.

4

The Detailed Geological Map of Poland 1:50,000 : the history, present and future

100%

Ber A.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

tom Vol. 53, nr 10/2

903-906

EN

The Detailed Geological Map of Poland in scale 1:50,000 (DGMP 1:50,000) is elaborated in Polish on the base of geological mapping, especially drilled boreholes to subQuaternary basement as well as geological and geophysical surveys and laboratory studies. The whole edition comprises 1069 sheets. The Detailed Geological Map of Poland in the scale 1:50,000 published from 1954 together with explanations, forms a compendium of geological knowledge of the area. It is a basic map which is being used for construction of all the other consecutive thematic maps of the country, either in detailed or in regional scales. The Map is supplemented with one or two geological sections, typical for the area: one of them (Quaternary deposits) is prepared in highly exaggerated vertical scale. Each sheet is provided with brochure text explanations, containing description of the geological structure of the area, logs of the more significant boreholes, geomorphological and subQuaternary basement sketches and the results of field and laboratory analyses.

5

Geneza Jeziora Wigry w nawiązaniu do struktur głębokiego podłoża

100%

Ber A.

|

tom 41

EN

Lake Wigry and its surroundings were undoubtedly shaped by the neotectonics connected with the structural plan of the old basement and activated by particular Pleistocene ice sheets along parallel and meridional relaxed and fractured zones. Parallel and meridional faults activated during Pleistocene as a result of glacioisostasy (loading of advancing continental glaciers) marked present surface as blocks. The present surface of Lake Wigry's surroundings was mainly created by the accumulation and deforming (glaciotectonic) action of the Vistulian (Weichselian) ice sheet during its advance and then deglaciation. Based on the interpretation of photolineaments and morpholineaments in this area, several nearly meridional (NNW-SSE, NNE-SSW), and six (1-6) parallel (E-W) or close to parallel (ENE-WSW) fault zones can be distinguislied. In addition, NW-SE and NE-SW directions can be observed. The Northern Basin (Northern Ploso) and the Central Basin (Middle Ploso) located between 2-3 and 3-4 parallel morpholineament zones have kettle holes origin with tectonic structures and glacial-erosional influences. However, the origin of the southern part of Lake Wigry (Southern Ploso) is connected with the tectonic influences, erosional and deformal activity of the Vistulian ice sheet. The present Lake Wigry was formed in the Late Pleistocene due to the melting of the dead ice blocks filled particular basins (plosa).

6

Plejstocen Polski północno-wschodniej w nawiązaniu do głębszego podłoża i obszarów sąsiednich

100%

Ber A.

|

tom T. 170

5--89

PL

Stratygrafia plejstocenu północno-wschodniej Polski na Pojezierzu Suwalskim i Równinie Augustowskiej została oparta głównie na wynikach analiz palinologicznych jeziornych osadów organicznych oraz badań litologiczno-petrograficznych glin zwałowych i osadów międzymorenowych uzyskanych z najnowszych profili wiertniczych podczas prac kartograficznych nad Szczegółową mapą geologiczną Polski w skali 1:50 000. Na Pojezierzu Suwalskim wyróżniono od 8 do 11 poziomów glacjalnych, reprezentowanych w świetle wyników badań geologicznych i litologiczno-petrograficznych (współczynniki petrograficzne O/K, K/W i A/B) prawdopodobnie przez gliny zwałowe 8 zlodowaceń: Narwi, Nidy, Sanu, Wilgi, Liwca, Odry, Warty i Wisły. Palinologicznie zostały udokumentowane osady organiczne jedynie dwóch interglacjałów - mazowieckiego i eemskiego oraz prawdopodobnie interglacjału augustowskiego (profil wiercenia Zielone Królewskie). Określenie wieku osadów organicznych z otworu Raczki Wielkie koło Olecka jako interglacjał zbójna zostało oparte na niepełnym badaniu palinologicznym i profil ten wymaga przeprowadzenia pełnej analizy palinologicznej. Na Równinie Augustowskiej wyróżniono, również głównie na podstawie wyników badań geologicznych i litopetrograficznych glin zwałowych, 8 poziomów glacjalnych reprezentujących prawdopodobnie 8 zlodowaceń: Narwi, Nidy, Sanu, Wilgi, Liwca, Odry, Warty i Wisły. Występują tu natomiast w superpozycji udokumentowane palinologicznie osady interglacjałów: augustowskiego, którego pozycja stratygraficzna nadal nie jest ostatecznie ustalona, i mazowieckiego. Na obszarze północno-wschodniej Polski nie udokumentowano dotychczas palinologicznie osadów interglacjałów znanych z obszarów środkowej i południowej Polski, tj. małopolskiego, ferdynandowskiego, zbójna i lubawskiego (lubelskiego). Okresy interglacjałów ferdynandowskiego i lubawskiego są tu prawdopodobnie reprezentowane przez osady występujące głównie w facji jeziornej, a być może i rzecznej. Wyniki badań stratygrafii plejstocenu północno-wschodniej Polski nawiązano do schematów stratygraficznych plejstocenu obszarów sąsiednich, tj. Pojezierza Mrągowskiego, Niziny Podlaskiej, Rosji (Okręg Kaliningradzki), Litwy i Białorusi. Analiza materiałów geologicznych, a zwłaszcza map fundamentu krystalicznego i jego pokrywy osadowej, wykazała wyraźny wpływ tektoniki starszego podłoża na skały osadowe. Szczególnie aktywne były uskoki gradientowe na granicach struktur prekambryjskich. Przed okresem plejstoceńskim pionowe ruchy (izostazja) wyznaczały zasięgi facji, determinowały zachowanie ostańców, formowały paleomorfologię. W okresie plejstoceńskim naciski mas lodowych w okresach glacjalnych na struktury tektoniczne (uskoki) głębokiego podłoża, a następnie odciążenia tych struktur w okresach interglacjalnych wpłynęły na zasięgi i miąższość osadów plejstoceńskich, zasięgi i przebieg stref marginalnych lądolodu ostatniego zlodowacenia, jak też na występowanie stref zaburzeń glacitektonicznych.

7

Interglacjalna fauna mięczaków ze stanowiska Szczebra k. Augustowa

63%

Skompski S. , Ber A.

|

tom Vol. 47, nr 11

1006-1012

PL

W jeziornych osadach interglacjału augustowskiego, starszego od interglacjału mazowieckiego, znaleziono 11 gatunków małży (Bivalvia), 7 gatunków ślimaków (Gastropoda, tab. 1), szczątki innych zwierząt (Coleoptera, Pisces, Aves) i 14 gatunków małżoraczków (Ostracoda, tab. 2). Na podstawie kilku gatunków mięczaków (Bithynia leachi, Pisidium supinum) można mówić o warunkach klimatu umiarkowanego. Inne gatunki mięczaków (Valvata naticina, Pisidium supinum, Sphaerium solidum) wskazują, że w tym jeziornym zbiorniku istniał przepływ.

8

Palaeoenvironmental and climatic changes during the early pleistocene recorded in the lacustrine-boggy-fluvial sediments at Komorniki, NE Poland

45%

Khursevich G. , Nita M. , Ber A. , Sanko A. , Fedenya S.

|

tom Vol. 16

35--44

EN

The lacustrine-boggy-fluvial sequence at Komorniki, NE Poland was subject to complex (geological, palynological, diatomological and malacological) investigations. These sediments occur between the Narevian and Nidanian glaciations tills and belong to the Augustovian Interglacial of Poland correlated with the Cromerian 1 Interglacial of the Netherlands. Two cold stages of a glacial rank and one warm stage of interglacial rank (with dominant pollen of Quercus, Ulmus, Carpinus, Alnus, Tilia and Corylus in sediments corresponding to the climatic optimum) have been distinguished in the pollen succession. The latter is similar to that known from the Augustovian Interglacial profiles at Szczebra, Kalejty and Czarnucha. Diatom succession from the Komorniki section includes certain unidentified, apparently new small species of Stephanodiscus, Staurosirella and Pseudostaurosira side be side with the Pleistocene extinct taxon of Stephanodiscus niagarae var. insuetus and a relatively widespread species of S. rotula characterizing by some morphological peculiarities. In the composition of the malacofauna the fluvial extinct species of Fagotia wuesti and Sphaerium cf. rivicola are the most important molluscs for the biostratigraphy. Among them, Sphaerium cf. rivicola is known from the late Tiglian in the Netherlands. Fagotia wuesti is characteristic of the Bavel Interglacial in the Netherlands, as well as of the Borntal and Artern interglacials in Germany.