Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Idea republikanizmu Joachima Lelewela w kontekście „odmienności” archetypu polskiej kultury politycznej

100%

Puszkow-Bańka A.

Horyzonty Polityki

|

2013

|

tom 4

|

nr 7

109-131

EN

When examining Polish political thought, one cannot help but notice that what engages Polish thinkers in reflection on the state and society is the problem of freedom. This is a characteristic feature of Polish political thought and is responsible for the special nature of the heritage of Polish political culture. In the secondary literature,the idea even appears that – historically – the fate of Poland and Polish people in the cultural, intellectual, and political spheres can be understood as, on the one hand, a reflection on the “republican paradigm” characteristic of Polish culture, and on the other, as this paradigm’s impact (positive or negative) on the history of Polandand Poles. The goal of this article is to attempt to explain the idea of republicanism in the socio-political thought of Joachim Lelewel. In the article, we propose the thesis that if – according to assumptions accepted by scholars – the archetype of every nation is, by definition, unchanging and untranslatable into any other archetype, and Lelewel defines it as republican, then in his view: firstly, Polish republicanism is distinct from European republicanism; and secondly, political life in Poland can only be organized within the bounds of the “republican paradigm.” The success of Poland depends upon whether the value of this paradigm will be recognized. However paradoxical it may sound, the requirement for “strong rule” in Poland consists in taking into account the “republican soul” of Poles. We also point to the issue – raised by Lelewel – of the fundamental “distinctness” of the archetype of Polish political culture (which is subsumed within the “republican paradigm”) from the archetype of European culture.

PL

Badając polską myśl polityczną, nie sposób nie zauważyć, że tym, co łączy refleksję polskich myślicieli nad państwem i społeczeństwem, jest problem wolności. Jest on wyróżnikiem polskiej myśli politycznej i stanowi o szczególnym charakterze dorobku polskiej kultury politycznej. Pojawia się nawet sformułowanie, iż koleje losów Polski i Polaków zarówno w sferze kulturowo-intelektualnej, jak i będącej z nią w koniecznym związku historii politycznej, można ująć jako z jednej strony refleksję nad charakterystycznym dla polskiej kultury „paradygmatem republikańskim”, a z drugiej jako jego oddziaływanie (pozytywne lub negatywne) na dzieje Polski i Polaków. Celem tego artykułu jest próba zrozumienia idei republikanizmu w myśli społeczno-politycznej Joachima Lelewela, który jest wyrazicielem i apologetą „paradygmatu republikańskiego”. W artykule zostaje postawiona teza, iż jeżeli – w myśl przyjętych przez badaczy założeń – archetyp kultury każdego narodu na mocy pojęcia jest niezmienny i nieprzekładalny na inny archetyp, a Lelewel ujmuje go jako republikański – to w jego ujęciu – po pierwsze; republikanizmpolski jest odmienny od republikanizmu europejskiego, po drugie życie polityczne w Polsce można organizować wyłącznie w ramach „paradygmatu republikańskiego”. Od uznania wartości tego paradygmatu zależy powodzenie Polski. Jakkolwiek brzmi to paradoksalnie: warunkiem „silnej władzy”, stabilnej i skutecznej, jest uwzględnienie przez nią „republikańskiej duszy Polaków”. Autorka wskazuje również na podnoszony przez Lelewela problem fundamentalnej „odmienności” archetypu polskiej kultury politycznej, którą tworzy „paradygmat republikański”, od archetypu kultury Europy.

2

Ontologiczne fundamenty koncepcji płci w paradygmacie starożytnej filozofii greckiej

100%

Puszkow-Bańka A.

Horyzonty Wychowania

|

2014

|

tom 13

|

nr 27

31-50

EN

The discussion on the status of women in the public sphere has been taking place since the beginning of the socio-political thought. Contemporary dispute over women’s identity appears to have two possible ontological foundations. The first was developed on the basis of Platonic thought, the second – by Aristotle. The aim of this article is to study the two ontological foundations of the discourse on women's identity presented by both philosophers and to show how the choice of one possible concept generates different social directives. The first concept assumes that “woman” is a more or less arbitrary socio-political construct, thus the concept of women does not have any fixed content. Women’s character is secondary to their socialization. Woman is equal to man in terms of intellectuality and mentality. It is the method of education that makes woman handicapped relative to man. The division into masculinity and femininity is therefore an example of abuse. The second concept affirms the differences in the way of viewing the world of man and woman, based on their different mental structures/constructions. It is said that if humanity is divided into two biological sexes, this difference has to be reflected naturally in the culture and behaviours. Behaviours, interests, goals and needs of men and women are and should be different, because they are grounded on the distinct experiences of both sexes.

PL

Dyskusja nad statusem kobiety w przestrzeni publicznej trwa od zarania myśli społeczno-politycznej i nie jest bynajmniej domeną naszych czasów. Współczesny spór o tożsamość kobiety, wyrażający się w dyskusji o gender, jeżeli zdefiniujemy jego cel jako poznawczy, a nie polityczny, okazuje się mieć zasadniczo dwie możliwe podstawy ontologiczne. Pierwsza została wypracowana na gruncie myśli platońskiej, autorem drugiej jest Arystoteles. Celem tego artykułu jest prześledzenie dwóch ontologicznych fundamentów dyskursu o tożsamości kobiet u obu filozofów i pokazanie, jak wybór jednej z możliwych dróg generuje odmienne dyrektywy społeczne. Pierwsza koncepcja zakłada – upraszczając – że „kobieta” jest mniej lub bardziej arbitralnym konstruktem społeczno-politycznym, pojęcie kobiety nie ma zatem w sobie żadnej stałej treści. Jej charakter jest wtórny wobec sytuacji, którą zastaje, w której się ją socjalizuje. Kobieta jest więc równa mężczyźnie pod względem intelektualnym i mentalnym, a tylko sposób wychowania sprawia, że jest względem niego upośledzona. Podział na męskość i kobiecość jest zatem nadużyciem. Druga koncepcja afirmuje różnice w sposobie patrzenia na świat mężczyzny i kobiety, ich konstrukcji psychicznych, uważając, że skoro ludzkość dzieli się na dwie płcie biologiczne, to ta różnica musi się przekładać w sposób naturalny na kulturę i sposoby zachowania. Zachowania, zainteresowania, cele i potrzeby są i powinny być odmienne, gdyż gruntują je odrębne doświadczenia obu płci.

3

Sofistyczna refleksja nad polis a nowożytny paradygmat polityczności człowieka

100%

Puszkow-Bańka A.

|

nr 4

165-197

PL

Artykuł jest tekstem polemicznym z tezami książki C. Mielczarskiego Sofiści i polityka. Antyczne źródła liberalizmu europejskiego. Autorka przedstawia refleksję sofistyczną jako część greckiej kultury politycznej, która w dialektycznej jedności z platonizmem stanowi podstawę europejskiej formacji intelektualnej. Wtórnym wobec tego faktu wydaje się być prekursorstwo sofistów odnośnie względem nowożytnego przełomu w rozumieniu sfery polityczności. Autorka stoi na stanowisku, że eliminowanie filozoficznych podstaw ich społecznej refleksji, gubi sens przekazu zarówno myśli sofistycznej, jak i platońskiej. Polemizuje z tezą Mielczarskiego, że waga ruchu sofistycznego polega na ukazaniu, że na filozofię (klasyczną) przyjmującą istnienie absolutnej prawdy nie ma miejsca w demokratycznym państwie prawa i modelu współczesnej edukacji.

4

Krytyka polskiej kultury politycznej w „Egoizmie narodowym wobec etyki” Zygmunta Balickiego.

100%

Puszkow-Bańka A.

Horyzonty Polityki

|

2019

|

tom 10

|

nr 33

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of this article is to present the criticism of Poland and Poles in the thought of Zygmunt Balicki on the basis of his paper "National Egoism and Ethics". Balicki named the Ethics of ideals, a paradigm of thinking about the political community and the individual in Polish political culture. He subjects it to crushing criticism. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The criticism of Poland and Poles in Balicki's thought can be reduced to a question: about the positive or negative evaluation of the political patterns of Polish culture defined within the political culture of The First Republic. In the context based on the dilemmas of the strategy of endure concerning the Polish nation at the turn of the 19th and 20th century. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: Author searches for possible strategies of enduring of the Polish nation under statelessness and presents Balicki's thought as a project for the modernization of Polish society. In the third and fourth part, there is an appropriate analysis of the ethics of ideals from the perspective of humanities sciences, and an analysis from the perspective of social sciences. RESEARCH RESULTS: The main conclusion of the analysis is the thesis about the internal character of criticism of Poland and Poles in the thought of Zygmunt Balicki. He formulates a thesis about the "backwardness" of Poland, and thus the need for "modernization”. However, without finding adequate cultural patterns, either in Eastern or Western Europe on which it would be possible to achieve. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The concept of ethics of ideals is at the same time a description of the national character of Poles as well as of negative phenomena in the Polish public space. The article may prompt a reflection on contemporary modernization changes taking place in Polish society.

PL

CEL NAUKOWY: Celem tego artykułu jest prezentacja krytyki Polski i Polaków w myśli Zygmunta Balickiego na podstawie studium Egoizm narodowy wobec etyki. Balicki ukonstytuowany w dobie romantyzmu politycznego paradygmat myślenia o wspólnocie politycznej i jednostce w polskiej kulturze politycznej nazwał „etyką ideałów” i poddał go miażdżącej krytyce. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Krytykę Polski i Polaków w myśli Balickiego można sprowadzić do pytania o pozytywną bądź negatywną ewaluację wzorców politycznej kultury polskiej zdefiniowanych w ramach kultury i ustroju I Rzeczypospolitej, w kontekście upadku polskiej państwowości, dylematów strategii przetrwania narodu polskiego na przełomie XIX i XX w. Podstawową metodę stanowi analiza tekstów źródłowych oraz ich interpretacji przez późniejszych autorów. PROCES WYWODU: Artykuł składa się z kilku części. W części pierwszej i drugiej Autorka poszukuje możliwych strategii przetrwania narodu polskiego w warunkach braku państwowości oraz prezentuje myśl Balickiego jako projekt modernizacji społeczeństwa polskiego za pomocą syntezy dwóch pozornie sprzecznych kategorii: zachowawczości i postępu. W części trzeciej i czwartej dokonana zostaje – odpowiednio – analiza etyki ideałów z perspektywy nauk humanistycznych oraz analiza etyki ideałów z perspektywy nauk społecznych – jako studium polskiego charakteru narodowego. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zasadniczym wnioskiem płynącym z analizy jest teza o wewnętrznym charakterze krytyki Polski i Polaków w myśli Zygmunta Balickiego, który wprawdzie formułuje tezę o „zapóźnieniu” Polski, a tym samym potrzebie „modernizacji”, czyli uwspółcześnienia polskiego patriotyzmu i metod prowadzenia polityki narodowej, jednakże nie znajduje adekwatnych wzorców ani na Wschodzie, ani na Zachodzie Europy, na podstawie których tej modernizacji można by dokonać. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Koncepcja etyki ideałów jest jednocześnie deskrypcją charakteru narodowego Polaków i opisem negatywnych zjawisk w polskiej przestrzeni publicznej. Artykuł może się przysłużyć refleksji nad współczesnymi przemianami modernizacyjnymi zachodzącymi w społeczeństwie polskim; z jednej strony sugeruje potrzebę zmiany cywilizacyjnej, z drugiej pokazuje granice tej zmiany.