Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

Nowa wersja platformy, zawierająca wyłącznie zasoby pełnotekstowe, jest już dostępna.
Przejdź na https://bibliotekanauki.pl

Ograniczanie wyników

Znaleziono wyników: 2

Liczba wyników na stronie

Wyniki wyszukiwania

Sortuj według:

Ogranicz wyniki do:

„Słownik wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia…” Jana Karłowicza – wyrazem wiedzy i zamiłowań lituanistycznych autora

100%

Rutkovska K. , Praškevič E.

tom 40

Dictionary of Foreign Words of the Less Known Origin by Jan Karłowicz – an Expression of Knowledge and Lithuanistic Tastes of AuthorThe object of the description in the article is Lithuanian lexicon occurring in the Dictionary of foreign words of the less known origin (EWS) composed by Jan Karłowicz, who was involved in the multifaceted research on the Lithuanian language and culture – he studied the Lithuanian dialect, local names, and initiated research on Lithuanian folklore. He also published materials from Lithuania (ethnographic descriptions, folklore and language descriptions of the Samogitian nobility) in the Wisla, previously editing them and adding comments in the text to the Lithuanian vocabulary. His onomastic collections as well as the study About the Lithuanian Language have been rediscovered by Lithuanian linguists who devoted a separate study to them.Solid knowledge of comparative linguistics and his own experience in research the Lithuanian language and culture, work with Lithuanian printed materials, handwritten or derived from field studies in Lithuania, allowed him to use the knowledge and materials in very different ways. Next to words analyzed in the EWS, he included the words of Lithuanian origin and next – Slavic borrowings of Lithuanian dialects, thereby contributing indirectly to the study of foreign lexis in the Lithuanian dialects. A similar historic-linguistic interpretation was acceptable in those days when the methodology of etymological research was just developing and every manifestation of language was worth documenting.Karłowicz’s EWS is very important for researchers of the Baltic-Slavic border. He detected a significant part of the Lithuanian lexicon and, more broadly – regional lexicon in intensive Slavic-Lithuanian relations. The greater part of Lithuanianisms was recorded in the mid-nineteenth century, when peasants in Lithuania started massive convertions to the Polish language. At the same time, he documented Lithuanian realities, giving them detailed descriptions. He provided much to linguists researchers who intensively practiced typological and comparative linguistics of Lithuanian words in the nineteenth century, citing unknown tokens of direct contacts with Lithuanianism, not listed in the then existing collections of Lithuanian lexis (Kurschat, Nesselmann). Słownik wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia… Jana Karłowicza – wyrazem wiedzy i zamiłowań lituanistycznych autoraPrzedmiotem opisu w artykule jest leksyka litewska, występująca w Słowniku wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia… (SWO) Jana Karłowicza, który był zaangażowany w badania nad językiem i kulturą litewską wieloaspektowo – badał narzecza litewskie, nazwy miejscowe, inicjował badania nad folklorem litewskim. Publikował też materiały z Litwy (opisy etnograficzne, folklor, opis języka szlachty żmudzkiej) w czasopiśmie „Wisła”, uprzednio je redagując i umieszczając w tekście komentarze do leksyki litewskiej. Jego zbiory onomastyczne, podobnie jak i studium O języku litewskim, zostało na nowo odkryte przez językoznawców litewskich, poświęcono im odrębne opracowania.Solidna wiedza z zakresu językoznawstwa porównawczego i własne doświadczenie badacza języka i kultury litewskiej, praca z litewskimi materiałami drukowanymi, rękopiśmiennymi czy też pochodzącymi z badań terenowych na Litwie pozwoliły mu na wykorzystanie tej wiedzy i materiałów w bardzo różnorodny sposób. Umieszcza on w dokumentacji do wyrazów analizowanych w SWO wyrazy pochodzenia litewskiego i obok – zapożyczenia słowiańskie do gwar litewskich, tym samym przyczyniając się pośrednio do badań nad leksyką obcą w gwarach litewskich. Taki sposób interpretacji historycznojęzykowych był do zaakceptowania w owych czasach, kiedy metodologia badań etymologicznych dopiero się kształtowała, a każdy przejaw języka był wart dokumentowania.Znaczenie SWO Karłowicza dla badaczy pogranicza bałtycko-słowiańskiego jest ogromne. Zarejestrował on znaczną część leksyki litewskiej i szerzej – regionalnej w okresie intensywnych kontaktów słowiańsko-litewskich. Większa część lituanizmów w polszczyźnie północnokresowej została odnotowana w połowie XIX w., kiedy miało miejsce masowe przechodzenie na język polski warstw włościańskich na Litwie. Udokumentował tym samym nazwy oddające ówczesne realia litewskie. Dostarczył badaczom, intensywnie uprawiającym w XIX w. językoznawstwo typologiczne i komparatystyczne, wyrazów litewskich do studiów porównawczych. Zarejestrowany przez Karłowicza litewski materiał leksykalny często pochodził z jego własnych badań terenowych nad gwarami litewskimi i nie był notowany w ówczesnych zbiorach leksyki litewskiej (słownikach Kurschata, Nesselmanna).

Imiona, tytuły i deskrypcje określające Chrystusa w „Postylli Mniejszej” (1590) Jakuba Wujka i „Postylli” (1599) Mikołaja Daukszy

100%

Rutkovska K. , Jachimovič K.

tom 34

201-221

The article analyzes the names, titles and descriptions of Christ in Jakub Wujek’s Postylla Minor (1590). Attention is paid to the types of names and the role they play in the process creating the text itself and its style. Also important is the role of the onomasticon in shaping the religious discourse of the epoch, the transitional stage between the Renaissance and the Baroque, which leads one to consider the assumptions of cultural onomastics. While analyzing the names of Christ in the text of the Polish preacher, an attempt is also made to trace the way they are translated into Lithuanian in Mikalojus Daukša’s Postylla (1599). The data for analysis come from the database constructed for the purpose of the study, embracing seventy sermons (the entire Postylla Minor, the 1590 edition) and the concordance of “Daukša’s Postylla” on the website seniejirastai.lt. Overall, 260 Polish and Lithuanian names have been analyzed. The description also takes into account the contexts of their use (150 manuscript pages).Based on an analysis of theonyms, two basic profiles have been distinguished of the central figure of Christ: Christ as a human and Christ as God, closely related to each other, with the former profile being the dominant one. Extensive names and descriptions in Wujek’s work draw attention to the person of Christ, increase the intellectual value of the text, and fill it with solemnity. The names perform a slightly different function in Daukša’s Lithuanian translation. Their translation is almost literal, but some regular changes can be noticed, such as reducing the length of the name, writing the titles in lower case, and omitting the adjectives that ennoble Christ. Therefore, a conclusion can be drawn about a slightly different stylistic role of names in Daukša’s work, which results in the text being less solemn and more colloquial. Further research on biblical anthroponymy in the translated work of the Lithuanian preacher may corroborate this conclusion or reveal new features of Daukša’s style and his translation strategies.

Przedmiotem analizy są nazwy, tytuły i deskrypcje określające Chrystusa w Postylli Mniejszej (1590) Jakuba Wujka. Uwagą objęte zostały typy nazw oraz rola, jaką odgrywają one w procesie teksto- i stylotwórczym utworu. Ważny jest również udział onomastykonu w kształtowaniu dyskursu religijnego epoki z pogranicza renesansu i baroku, co kieruje prowadzone rozważania w stronę założeń onomastyki kulturowej. Analizując nazwania Chrystusa w tekście polskiego kaznodziei, podejmiemy też próbę prześledzenia sposobu tłumaczenia tych nazw w postylli Mikołaja Daukszy z 1599 roku. Podstawę materiałową do badań stanowi baza danych, sporządzona ręcznie przez autorki artykułu, wynikająca z analizy 70 kazań (cała Postylla Mniejsza, wydanie z 1590 roku) i konkordancja Postylli Daukszy w portalu seniejirastai.lt. Ogólnie analizie poddano 260 nazw w języku polskim i litewskim. Przy opisie uwzględniono też konteksty ich użycia (150 stron rękopisu).Na podstawie analizy teonimów wytypowano dwa podstawowe profile w obrazie tej centralnej w postylli postaci: Chrystusa jako człowieka i Chrystusa jako Boga, które są ściśle ze sobą powiązane; dominującym jest profil pierwszy. Występujące w postylli Wujka rozbudowane nazwy i deskrypcje zwracają uwagę na osobę Chrystusa, a jednocześnie podnoszą wartość intelektualną tekstu i napełniają go podniosłością. Nieco inną funkcję pełnią te nazwy w litewskim przekładzie Daukszy. Tłumaczenie ich jest prawie dosłowne, można jednak zauważyć niektóre regularne zmiany polegające na redukcji nazwy, zapisie tytułów małą literą, opuszczeniu przymiotników nobilitujących Chrystusa. Można więc sformułować wniosek o nieco innej stylistycznej roli imienia w postylli Daukszy, co przyczynia się do mniejszej podniosłości i większej potoczności tekstu. Dalsze badania nad antroponimią biblijną w przekładowym dziele litewskiego kaznodziei ten wniosek mogą pogłębić, jednocześnie ujawnić nowe cechy języka Daukszy, wynikające z przyjętej przez niego metody translacji.