Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Recenzenckie zachwyty i niedyskrecje Seweryn Bączalski w roli krytyka Światowej Rozkoszy Hieronima Morsztyna

100%

Grześkowiak R.

|

nr 1(6)

23-51

EN

In Old Polish literature, literary criticism was virtually unknown. In view of the scarcity of appraisals and reviews, a rhyming review written by a second-rate poet from the second half of the 17th century Seweryn Bączalski has extraordinary weight. In a poem Do tego, co już przeczetł, which crowns his 1608 collection of poems Przestrach śmiertelny, Bączalski evaluates the works of several poets from Cracow of that time, taking this opportunity to comment in great detail on Hieronim Morsztyn’s popular poem Światowa Rozkosz, published in 1606. The reviewer was riveted by an apparent clash: throughout the poem, Morsztyn enumerates multitudinous delights, only to unexpectedly deprecate in the ending their value when confronted with death and decay. This discrepancy hardly motivated in the poem and still attracting researchers’ attention, Bączalski motivates by a biographical key presenting Morsztyn as an inveterate womanizer who, finally, ends up ensnared by… syphilis. This experience allegedly changed the poet’s attitude towards carnal pleasures, and Światowa Rozkosz gave this existential discovery of his literary form.

FR

Le phénomène de la critique littéraire n’était pratiquement pas connu dans la littérature polonaise ancienne. Étant donné le manque d’opinions et d’élaborations à cette époque-là, la critique littéraire versifiée de Seweryn Bączalski, rimeur médiocre de la première moitié du XVIIe siècle, prend une importance extraordinaire. Dans le vers Do tego, co już przeczetł couronnant son recueil de 1608 intitulé Przestrach śmiertelny, Bączalski évalue la création artistique de quelques poètes créant à Cracovie, tout en analysant le fameux poème Światowa Rozkosz que Hieronim Morsztyn a publié en 1606. L’attention du critique littéraire vivant dans l’ancienne Pologne a été attirée par une contradiction nettement visible dans le poème mentionné ci-dessus : dans la majeure partie de l’ouvrage, l’auteur énumérait minutieusement de nombreux plaisirs pour finalement, et d’une façon inattendue, déprécier leur importance à l’égard de la mort et la putréfaction du corps. Bączalski explique cette divergence – motivée dans le texte d’une manière chétive et attirant jusqu’à présent l’attention des chercheurs intrigués – à l’aide d’une clé biographique, tout en présentant Morsztyn comme un dragueur incorrigible qui a été pris aux filets de la… vérole. Cette expérience a changé l’attitude du poète envers les plaisirs charnels, et Światowa Rozkosz a donné à cette leçon existentielle une expression littéraire.

2

Radosław Grześkowiak, „«Sowiźrzał» stary zejdzie się w dary” [‘Stary Sowizdrzał nada się na prezent’]. O rosyjskim „Sowiest-Drale” i jego staropolskim przodku

100%

Grześkowiak R. , Uniwersytet Gdański I. F. P.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Rossica

|

2015

|

tom Zeszyt specjalny 2015

PL

Artykuł poświęcony jest rosyjskiej powieści „Sowiest-Drał” sprzed 1763 r., która stanowi adaptację staropolskiego „Sowiźrzała”. Na podstawie analizy odmian tekstu wskazane zostało polskie wydanie tekstu będące podstawą adaptacji (była to niedatowana edycja z pierwszej połowy XVIII w., reprezentująca czwartą redakcję polskiej wersji). Porównano również charakter zmian w rosyjskim „Sowiest-Drale” i pochodzącej z 1786 r. przeróbce polskojęzycznej „Kulhawiec cały w żartach”.

EN

The paper concerns the Russian novel “Sovest-Dral” written before 1763, which is an adaptation of the Old Polish text “Sowiźrzał”. The author proves that the Russian text is based on an undated early-18th-century edition of the fourth redaction of the Polish version. Furthermore, the changes in the Russian Sovest-Dral are compared with those in the Polish 1786 rewriting titled “Kulhawiec cały w żartach” [‘The Lame One, All in Jokes’].

3

Kiedy powstały emblematy Zbigniewa Morsztyna? Nowe ustalenia dotyczące datacji zbioru

100%

Grześkowiak R.

|

tom 115

|

nr 1

245-261

PL

Powstanie cyklu emblematów Zbigniewa Morsztyna monografista poety, Janusz Pelc, w 1966 roku datował mało precyzyjnie, twierdząc, że cykl ten ukończył Morsztyn w latach 1675–1680 lub 1676–1680, zaczął być może w latach sześćdziesiątych XVII wieku, a poprawiał może również po 1680 roku; owa datacja obowiązuje w zasadzie do dziś. W artykule wykazano, że cykl ukończony został po 21 V 1674 (wspomniana w dedykacji data elekcji Jana Sobieskiego), a przed 15 VII 1675, kiedy otrzymanie gotowego do druku czystopisu pokwitował w liście jego niedoszły wydawca, zarządzający słucką oficyną Kazimierz Krzysztof Kłokocki. Autor polemizuje z hipotezami, które miały wpływ na dotychczasową datację: z tezą Pelca, jakoby dwa dostępne odpisy pełnego zbioru emblematów reprezentowały jego dwie odmienne redakcje autorskie, oraz z domniemaniem Pauliny Buchwald-Pelcowej i Janusza Pelca, jakoby Morsztyn miał być twórcą 50 trójwersowych subskrypcji zapisanych na przechowywanym w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali egzemplarzu „Amoris Divini et humani effectus varii” z 1626 roku.

EN

In 1966, Janusz Pelc, Zbigniew Morsztyn’s monographer, roughly dated the composition of a cycle of emblems. As he claims, Morsztyn completed it between 1675–1680 or 1676–1680, started presumably in the 1660s, and also added corrections probably after 1680. This dating is essentially valid until now. Grześkowiak in his paper proves that the cycle was concluded after May 21st, 1674 (date of Jan III Sobieski’s coronation is mentioned in dedication), and before July 15th, 1675, when Kazimierz Krzysztof Kłokocki, a would-be issuer, who administered the Słuck publishing house, confirmed in a letter that he received the manuscript final draft. Grześkowiak questions the two hypotheses that had impact on the erstwhile dating: Pelc’s thesis suggesting that two different copies of complete collections of emblems represent its two disparate auctorial editions, and Paulina Buchwald-Pelcowa and Janusz Pelc’s assumption that Morsztyn composed 50 three-verse subscriptions written on a 1626 copy of “Amoris Divini et humani effectus varii” treasured in Uppsala University Library.