Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Administracja i życie codzienne w dobrach Radziwiłłów XVI–XVIII wieku, red. U. Augustyniak, Warszawa 2009

100%

Liedke M.

|

tom 71

2

Zróżnicowanie wyznaniowe a postawy prokreacyjne magnaterii w XVI i w pierwszej połowie XVII wieku

100%

Liedke M.

|

tom 39

49-63

PL

Artykuł miał na celu ustalenie – wobec funkcjonowania obiegowych opinii o mniejszej liczbie dzieci w rodzinach protestanckich – czy wyznanie w istotny sposób wpływało na ten parametr demograficzny w magnackich rodzinach różnych wyznań chrześcijańskich oraz, ewentualnie, wskazanie, jakie inne czynniki mogły oddziaływać na jego na wartość. Analizę przeprowadzono na podstawie bazy zawierającej dane o liczbie dzieci dożywających wieku dorosłego 41 magnackich rodzin prawosławnych, 40 kalwińskich i 89 katolickich funkcjonujących na obszarze Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI i w pierwszej połowie XVII wieku (w okresie późniejszym magnateria składała się już przeważnie z rodzin wyznania katolickiego, a i wcześniej, wobec licznych konwersji prawosławnych na katolicyzm i zwykle jedno- lub najwyżej dwupokoleniowego związku z kalwinizmem wcześniejszych wyznawców katolicyzmu i prawosławia, trudno było zestawić wymaganą liczbę rekordów). Średnie z tych danych uzyskane dla poszczególnych grup wyznaniowych sprawdzono pod względem istotności statystycznej i nie wykazały one istotnych różnic między badanymi grupami wyznaniowymi, podobnie jak przeprowadzone wcześniej przez Agnieszkę Zielińską i Grażynę Liczbińską badania dla katolickiego i ewangelickiego mieszczaństwa Torunia i Poznania w XIX wieku (i, podobnie do ustaleń obu autorek, niewielką przewagą w liczbie dzieci wykazały się magnackie rodziny kalwińskie). Można zatem wnioskować, iż wskazania teologiczne poszczególnych wyznań (uwidaczniające się m.in. w sformułowaniu celów małżeństwa), podobnie jak mentalność, nie warunkowały w zasadniczy sposób postaw prokreacyjnych magnaterii poszczególnych wyznań chrześcijańskich z obszaru Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wolno przypuszczać, iż na wartość tego parametru demograficznego decydujący wpływ miały inne czynniki demograficzne (wiek wstępowania w związki małżeńskie, czas trwania małżeństwa), strategie rodzinne, sytuacja ekonomiczna danej rodziny czy stan zdrowotny rodziców.

EN

In order to verify the stereotypical opinion that in Protestant families the number of children was below the average the article is an attempt to answer the question whether religion significantly influenced that demographic parameter in aristocratic families of various religious affiliations, and whether there were other factors that had any impact on that number. The analysis has been carried out on the database on the number of children that reached adulthood in aristocratic families – 41 Orthodox, 40 Calvinistic and 89 Catholic – living in the Polish–Lithuanian Commonwealth (formally the Crown of the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania) in the 16th century and the first half of the 17th century (later the aristocracy was mainly Catholic, and even earlier as there were numerous conversions from the Orthodox faith to Catholicism and Calvinism usually was one or at most two generations old, it was hardly possible to juxtapose the required number of records). The averages of those data obtained for a particular religious affiliation have been verified from the point of view of their statistical significance and they have not revealed any differences between the tested groups of different religious affiliations; the research conducted earlier by Agnieszka Zielińska and Grażyna Liczbińska on Catholic and Evangelical bourgeoisie of Toruń and Poznań in the 19th century gave similar results (a little higher number of children was detected in aristocratic Calvinistic families as well). Thus, it is possible to conclude that theological recommendations of various religious affiliations (which is visible, among other things, in the aims of marriage), as well as mentality, did not influence the reproductive attitudes of the aristocracy of various Christian denominations in the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania. It may be supposed that the value of that demographic parameter was influenced by other demographic factors (the age of contracting marriage, the duration of marriage), family’s strategies, the economic situation of the family or the state of health of the parents.

3

Death of the Magnate: Life Expectancy of the Magnatery in the Polish–Lithuanian Commonwealth Versus the Demography of the Western European Elites in the Early Modern Age

100%

Liedke M.

|

tom 41

57-79

PL

Celem artykułu było ustalenie oczekiwanej długości życia magnaterii w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i porównanie uzyskanych wyników z tymi, które obliczono dla elit zachodnioeuropejskich w okresie wczesnonowożytnym. Obliczenia wartości tego parametru dokonano na podstawie faktów genealogicznych, takich jak daty urodzin i śmierci przedstawicieli 17 rodów (356 dorosłych mężczyzn i 173 dorosłe kobiety). Tablice wymieralności skonstruowano, zaczynając od wieku 20 lat. Ze względu na relatywnie niedużą liczbę przypadków, podstawą konstrukcji tablic była cała analizowana grupa mężczyzn i kobiet (skrajne daty urodzin dla kohorty w przypadku mężczyzn to 1457–1800, a w odniesieniu do kobiet – 1499–1796). Ponieważ zaobserwowano niewielkie różnice w oczekiwanej długości życia magnatów z Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, zdecydowano obliczyć 95% przedziały ufności. Następnie dokonano porównania oczekiwanej długości życia magnaterii z wartością tego parametru obliczonego dla elit zachodnioeuropejskich. Baza danych została skonstruowana na podstawie informacji zaczerpniętych z prac genealogicznych i opublikowanych materiałów odnoszących się do poszczególnych rodzin, z biografii poszczególnych osób i monografii rodzin, biogramów z Polskiego Słownika Biograficznego, artykułów poświęconych danym rodzinom i ich przedstawicielom oraz źródeł historycznych już opublikowanych, takich jak testamenty, listy i pamiętniki. Dane te uzupełniono lub skorygowano w wyniku kwerendy archiwalnej. Oczekiwana długość życia magnatów w wieku 20 lat wyniosła prawie 33 lata, a w wieku 50 lat – 14,5 lat. Dwudziestoletnie kobiety zaś żyły jeszcze średnio 31 lat, a te w wieku 50 lat – jeszcze 19 lat. Różnice między oczekiwaną długością życia przedstawicieli obu części Rzeczypospolitej Obojga Narodów były niewielkie. Jednak możemy obserwować większe różnice w oczekiwanej długości życia miedzy magnaterią a elitami zachodnioeuropejskimi, na korzyść tych ostatnich, szczególnie w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku. Niższa oczekiwana długość życia magnaterii mogła wynikać z gorszej niż na Zachodzie opieki medycznej, a w szerszym ujęciu – z niższego poziomu kapitału ludzkiego. Niewielkie różnice w wartości tego parametru między przedstawicielami Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego mogły wynikać z jednej strony z niewielkiej próby badawczej, a z drugiej – z podobnego stylu życia oraz warunków ekonomicznych i środowiskowych. Ponadto przedstawiciele obu głównych części Rzeczypospolitej byli ze sobą spokrewnieni na skutek koligacji małżeńskich.

EN

The main purpose of the text was to obtain the life expectancy of the magnatery in the Polish-Lithuanian Commonwealth and compare it with the results from the Western European elites in the early modern age. Calculation of the life expectancy parameter values was made on the basis of genealogical facts, such as dates of birth and death of the members of 17 families (365 adult men and 173 adult women). Life tables were constructed starting from the age of 20. On account of the relatively small number of cases, the entire group was adopted as the cohort constituting the basis for constructing the life tables (extreme dates of birth for the cohort are in the case of men: 1457–1800 and women: 1499–1796). Because there were slight differences that may be observed between the life expectancy of magnates from the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania, I decided to calculate 95% confidence intervals from my sample. Then I compared the value for the life expectancy of the magnatery with the value for the same parameter of the Western European aristocracy. My database was constructed using information from genealogical works and published materials referring to particular families, biographies of particular people, and also biographies published in the Polish Biographic Dictionary, monographs of families, articles dedicated to these families and their members, as well as already-published sources, such as wills, letters and memoirs. Certain data were complemented or corrected as a result of an archive query. Male life expectancy at the age of 20 was almost 33 years, and at the age of 50, 14.5. On average, women who reached their 20s carried on living for a further 31 years, and after reaching the age of 50, still had 19 years to go. Differences in life expectancy between men and women from different parts of the country turned out to be minor. The results of calculating 95% confidence intervals from my sample are not statistically significant. However, we can see bigger differences in relation to the Western European elites. Studies conducted by Western European historical demographers showed longer life expectancy for both men and women, especially in the second half of the 17th and 18th centuries. The lower life expectancy of the magnatery might have been the result of worse medical care, and in a broader sense, a lower level of human capital. The very small differences in life expectancy between men and women from different parts of the Polish-Lithuanian Commonwealth may have resulted from the small amount of data collected and, on the other hand, of a similar lifestyle and economic and environmental conditions. In addition, they were related to each other as a result of marriage between representatives of both states of the Polish-Lithuanian Commonwealth.

4

Problemy finansowe ewangelickiej Jednoty Litewskiej w pierwszej połowie XVII w. w świetle akt synodów prowincjonalnych

63%

Liedke M. , Guzowski P.

|

tom 78

PL

Celem artykułu jest przedstawienie systemu zarządzania finansami oraz wykazanie faktycznego położenia ekonomicznego Kościoła ewangelicko-reformowanego w Wielkim Księstwie Litewskim w pierwszej połowie XVII w. w związku z funkcjonującymi w dotychczasowej literaturze przedmiotu opiniami o zadowalającej sytuacji finansowej Jednoty w tym okresie. Autorzy zamierzają wskazać czynniki, które wpływały na sytuację ekonomiczną tego Kościoła w okresie zintensyfikowania akcji kontrreformacyjnej ze strony Kościoła katolickiego i omówić przejawy jego niewątpliwego kryzysu ekonomicznego. Wśród nich szczególną uwagę zwrócono na niesolidność urzędników finansowych Jednoty, kłopoty z zarządzaniem pożyczkami oraz problemy z odzyskiwaniem i realizacją darowizn na rzecz Kościoła. Podstawę źródłową artykułu stanowią protokoły synodów prowincjonalnych Jednoty Litewskiej z lat 1611–1655, w znacznej części poświęcone sprawom ekonomicznym. Financial problems of the Lithuanian Evangelic Unity in the first half of the seventeenth century in the light of records of provincial synodsThe purpose of the article is to present a financial management system of the Evangelical Reformed Church and the Church situation in the Grand Duchy of Lithuania in the first half of the seventeenth century, in order to verify the opinions about the satisfactory financial situation of the Unity (Polish: Jednota) in that period that could be found in the literature on the subject. The authors indicate all factors influencing the economic position of the Unity in the period of intensified counter-Reformation actions of the Roman Catholic Church, and discuss symptoms of its undoubted economic crisis. Among these special attention is paid to unreliability of the Unity’s financial officers, troubles with the management of loans and problems with getting back and receiving donations made to the Unity. The article is based on records of provincial synods of the Lithuanian Unity in the period of 1611–1655, in their large part devoted to financial matters.

5

Demograficzne konsekwencje zróżnicowania społecznego w osiemnastowiecznej Polsce

51%

Poniat R. , Guzowski P. , Kaźmierczyk E. , Liedke M.

|

nr 4

733-769

EN

The historical literature relatively often emphasises the social and economic differentiation of pre-modern populations but rarely attempts to analyse this phenomenon quantitatively, especially in the case of the society of the pre-partitioned Polish-Lithuanian Commonwealth. Housing conditions, hygiene, diet, the nature of professional activity or the level of security all influenced the biological standard of living, which can be studied, among other things, using demographic methodology. The article indicates social differentiation of such demographic parameters as adult life expectancy, household size, structure, and age of leaving the household.

PL

W literaturze historycznej stosunkowo często podkreśla się zróżnicowanie społeczne i ekonomiczne dawnych populacji, ale rzadko zjawisko to analizowane jest kwantytatywnie, zwłaszcza w przypadku społeczeństwa Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Warunki mieszkaniowe, higiena, dieta, charakter aktywności zawodowej czy poziom bezpieczeństwa wpływały na biologiczny standard życia, który można badać m.in. za pomocą metodologii demograficznej. Artykuł wskazuje społeczne zróżnicowanie takich parametrów demograficznych, jak dalsze trwanie życia osób dorosłych, wielkość i struktura gospodarstw domowych oraz wiek opuszczania gospodarstwa domowego.