Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Radon in the air in the Millenium of the Polish State Underground Tourist Route in Kłodzko (Lower Silesia)

100%

Przylibski T. A.

|

tom Vol. 24, no. 2

33-41

EN

The paper presents results of measurements of average monthly radon concentrations in drifts of the Millenium of the Polish State Underground Tourist Route in Kłodzko. The studies revealed no significant seasonal fluctuations if radon concentration. Constant infux of radon from the geological basement, and most of all from loess-like loams and rhyolite inliers, is compensated by a natural ventilation system Only in the summer, periods of elevated radon concentration in the air of the drifts and chambers of the Route can occur. In individual sections it is possible to measure occasional higher radon concentrations caused by local air flow fluctuations in the drifts. The highest concentration were measured in places with the poorest ventilation - blind drifts ventilated only by backward currents. The average radon concentration measured do not exceed concentrations allowed in apartment buildings. Therefore , in the Route there is no risk of exposure to excessive amounts of radon for personnel and tourists. The results obtained in the Route's drifts may be compared with minimum results expected in basements of houses in the Old Town in Kłodzko. The paper stresses also a role of natural ventilation in protection of underground constructions and apartment building against high radon concentrations in areas of its elevated emanations from the geological basement.

PL

W pracy przedstawiono wyniki pomiarów średnich miesięcznych stężeń radonu w wyrobiskach podziemnej Trasy Turystycznej im. 1000-lecia Państwa Polskiego w Kłodzku. Wykazały one, że nie występują wyraźne sezonowe wahania jego stężeń. Stały dopływ radonu z podłoża a zwłaszcza z glin lessopodobnych oraz wkładek ryolitów , jest rekompensowany przez system naturalnej wentylacji. Jednie w lecie mogą występować okresowe podwyższone koncentracje tego gazu w powietrzu chodników i sal Trasy. Na poszczególnych odcinkach mogą także sporadycznie występować podwyższone stężenia radonu wywołane lokalnymi fluktuacjami przepływu powietrza w wyrobiskach. Najwyższe stężenia notowane są w miejscach najsłabiej wentylowanych - w ślepych wyrobiskach przewietrzanych jedynie prądami wstecznymi. Zarejestrowane średnie poziomy stężeń radonu nie przekraczają stężeń dopuszczalnych w budynkach mieszkalnych . W związku z tym na Trasie nie występują zagrożenia radiologiczne ani dla personelu obsługującego turystów, ani tym bardziej dla samych zwiedzających . Wyniki pomiarów uzyskane w wyrobiskach Trasy można porównać do minimalnych wyników, jakich należy spodziewać się w piwnicach budynków mieszkalnych Starówki Kłodzka. W pracy podkreślono także szczególną rolę naturalnej wentylacji w zabezpieczaniu obiektów podziemnych, a także budynków mieszkalnych przed wysokimi stężeniami radonu w rejonach jego podwyższonych emanacji z podłoża.

2

Wody "radoczynne" czy "radonowe"

100%

Przylibski T. A.

|

tom Vol. 47, nr 1

53-55

PL

Zagadnienia prawne związane z wodami radoczynnymi, a także funkcjonowanie tego terminu w literaturze polskiej i zagranicznej jest dyskusyjne. Na podstawie znajomości najważniejszych aspektów hydrogeochemii radu i radonu koniecznym wydaje się wprowadzenie zmian w przepisach wykonawczych do obowiązującej obecnie ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Termin "wody radoczynne" powinien zostać zastąpiony terminem "wody radonowe" i "wody radowo-radonowe", a także powinno zostać wprowadzone do terminologii hydrogeologicznej pojęcia "wody radowe", które to terminy precyzyjnie definiują wody podziemne ze względu na rozpuszczone w nich składniki radioaktywne.

3

Geneza radonu w wodach źródła szczelinowego nr 26 w Kowarach (Sudety)

100%

Przylibski T. A.

|

tom Vol. 47, nr 8

740-742

PL

W pracy scharakteryzowano pokrótce wody podziemne wypływające w źródle szczelinowym nr 26 w Kowarach. W latach 1969-1994 były one uznane za lecznicze. Wykonano pomiary zawartości radonu-222 i radu-226 w wodach tego źródła oraz pomiary zawartości radu-226 w ich skałach zbiornikowych. Wykorzystano także archiwalne dane odnośnie zawartości radonu-222, trytu oraz izotopów stabilnych wodoru i tlenu w tych wodach wraz z wynikającymi z nich interpretacjami w postaci modelu przepływu podziemnego tych wód. Na tej podstawie przedstawiono genezę radonu-222 w wodach źródła nr 26. Radon rozpuszcza się w nich w wąskiej strefie kontaktu aplitu z granitem, w których to skałach powstaje na skutek rozpadu radu-226. Do wypływu wód w źródle mogą docierać jedynie te atomy radonu, które rozpuściły się nie dalej niż kilkadziesiąt do stu kilkudziesięciu metrów od źródła.

4

Radon w środowisku wód podziemnych i górnej części litosfery

100%

Przylibski T. A.

|

tom [Z] 56, 11-12

1003-1033

EN

The article outlines the geochemistry of the only radioactive noble gas, with a special focus on the environments with its highest concentrations - upper lithosphere and groundwaters. The text is based on a review of several hundred works written in the last few decades and on the author’s own research. Special emphasis has been put on the genesis of radon and its migration in these environments, with the dominant role of physical processes, in contrast to almost complete chemical passivity of this element. Another discussed issue is the special significance of the physico-chemical properties of the medium and the centre for radon migration process. What has been also stressed is the significance of the amount and the mode in which radium parent isotopes occur in the environment for the genesis of radon, as well as the importance of half-life, especially that of 222Rn nuclide, for the possibility of its long-distance migration. The description of radon geochemistry provided a basis for the presentation of the most important and the commonest applications of this element as a natural tracer of processes occurring in the lithosphere, hydrosphere and on the borders of these geospheres. Currently conducted research, aimed at getting more profound knowledge of radon geochemistry, will enable its far better and commoner application as a natural radioactive tracer of many processes occurring in the environment. It will also provide a basis for much more effective radiological protection, related to the most important property of this ubiquitous gas - its radioactivity, as well as enable more effective employment of its medicinal (though still disputed) effect on the human organism.

5

Radon w powietrzu jaskiń i innych podziemnych obiektów turystycznych

100%

Przylibski T. A.

|

tom Vol. 102, nr 29

167-179

PL

Radon gromadzi się we wszelkich podziemnych próżniach, a często jego koncentracje w powietrzu różnych obiektów podziemnych sięgają kilkuset kBq/m3. Największą rolę w dostarczaniu radonu do takich obiektów odgrywają otwarte szczeliny, uskoki i spękania skal najbliższego otoczenia obiektu. Istotna jest także zawartość macierzystego dla 222Rn, nuklidu 226Ra w tych skalach. O zmianach stężeń radonu w takim obiekcie, tak w czasie, jak i w przestrzeni decyduje przede wszystkim proces wentylacji. Jeśli jest on intensywny wahania stężeń radonu są nieregularne, a ich wartości z reguły niskie. W przypadku słabej wymiany powietrza z atmosferą występują okresowo wysokie koncentracje radonu oraz ich sezonowe zmiany. W okresie cieplejszym roku występują stężenia najwyższe, natomiast stężenia minimalne notowane są zimą. Wobec niewielkiej liczby podziemnych obiektów turystycznych w Polsce objętych badaniami występowania w ich powietrzu radonu wydaje się koniecznym prowadzenie dalszych badań w tym kierunku. Wynikiem tych prac powinny być także propozycje regulacji prawnych dotyczących narażenia radiacyjnego pracowników takich obiektów, podobnie jak to ma miejsce w innych państwach, zgodnie z wytycznymi organizacji międzynarodowych.

EN

Radon accumulates in all kinds of underground vacuums and its concentrations in the air of various underground formations can reach several hundred kBq/m3. The most important role in supplying radon to such formations is played by open fissures, faults and cracks in the rocks in the closest neighbourhood of such structures. What is also vital is the content of 222Rn parent nuclide, 226Ra, in these rocks. Temporal and spatial changes in radon concentrations in such structures are determined most of all by the ventilation process. If it is intensive, the oscillations in radon concentrations are irregular, and their values are usually low. In the case of weak air exchange with the atmosphere, one can observe periodically high radon concentrations and their seasonal changes. The highest concentrations occur in the warmer season of the year, and the minimum concentrations are recorded in winter. As only a few underground tourist structures in Poland are currently examined for the occurrence of radon in their air, it seems necessary to conduct further research in this direction. These investigations should also result in proposing legal regulations concerning the radiation exposure of people employed in such formations, likewise it is done in other countries, according to the directives of the international organisations.

6

Size estimation and protection of the areas supplying radon to groundwater intakes

100%

Przylibski T. A.

|

2000

|

tom 26

|

nr 1

7

Changes in the concentration of radon-222 and its daughter products in the air of the underground tourist route in Walim [Lower Silesia]

100%

Przylibski T. A.

|

2000

|

tom 26

|

nr 3

8

Wyniki badań mineralogicznych i petrologicznych nowych okazów meteorytu Pułtusk w 150 rocznicę spadku

63%

Przylibski T. A. , Łuszczek K.

|

tom Vol. 66, nr 6

368--378

EN

One of the largest observed stone meteorite shower in the history of mankind on Earth took place on Thursday evening on January 30, 1868, about seven o’clock near Pułtusk in Poland. Despite the 150th anniversary of the fall of chondrite officially classified as Pułtusk H5 with a shock stage S3 there is still little published data on the chemical composition of minerals of this chondrite as well as its petrological characteristics in the literature. The authors carried out mineralogical and petrological research that will help a little to fill this gap in knowledge about the Pułtusk chondrite. Meteorite specimens found by Piotr Kuś in 2015 and investigated by the authors are undoubtedly part of the Pułtusk fall of January 30, 1868. They can be classified as ordinary chondrite H5, S2,W2. The authors stated that the studied rock is characterized by a varied shock level -from S1 to S2/3, as well as it contains chondrules of the chromite-plagioclase unequilibrated rock. In the composition of the examined fragment of Pułtusk chondrite, the authors identified silicates: olivine, diopside, bronzite and clinohyperstene, and oligoclase, oxides: chromite (and spinel), sulfides: troilite, FeNi alloy mineral phases: kamacite and taenite, as well as phosphates: merrilite and apatite. The chemical composition of olivine crystals as well as low- and high-Ca pyroxenes crystals and plagioclase crystals (about the composition of oligoclase) confirms that the examined specimen comes from the Pułtusk fall and it is a rock that should be classified as a petrographic type H5.

9

Bulk chemical composition of Sołtmany chondrite

63%

Przylibski T. A. , Łuszczek K.

|

tom Vol. 2, No. 1-2

31--37

EN

The authors examined the bulk chemical composition of the Sołtmany chondrite which fell on April 30th, 2011 in Northern Poland. Based on the analysis of 47 elements, it was concluded that Sołtmany is representative of L-type of ordinary chondrites. However, compared to the average values observed in other L-type ordinary chondrites, Sołtmany displays higher content of Ni, P, Cd, Pb, and As. The Ni and P content closely resembles typical values for H-type ordinary chondrites. Furthermore, Sołtmany displays other distinct properties including very low Zn content and lower contents of Mo and Zr than the average values found in other L-type ordinary chondrites. Consistent with other L-type ordinary chondrites, the absolute content of REE in Sołtmany is higher than that of CI-type carbonaceous chondrites while the REE trend lines for both Sołtmany and CI-chondrites are similar. Due to similar times of year of when both falls took place and the proximity of their strewn fields, the chemical composition of Sołtmany was compared with that of Jesenice, an L6 ordinary chondrite which fell on April 9th, 2009 in Europe. The analysis led to a conclusion that Sołtmany and Jesenice are not launch-paired. Nevertheless, even though they do not represent fragments of the same meteoroid, their origin on a common parent body (an asteroid – planetesimal) cannot be conclusively ruled out on the sole basis of their bulk chemical composition.

10

Zmiany stężeń radonu w podziemnych wodach leczniczych Swieradowa Zdroju (Sudety)

63%

Przylibski T. A.

|

tom Vol. 46, nr 4

365-370

11

Selected processes in acidulous waters from Swieradów Zdrój in the light of the results of chemical analyses over the last thirty years

51%

Przylibski T. A. , Kozlowski J. , Kabat T.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

1998

|

tom Vol. 68, No. 1

95-103

EN

In this paper the variability of chemical composition of Swieradów Zdrój acidulous waters for over thirty years is presented. Attempts were made at the interpretation of some noticeable effects occuring in these waters. Irregular fluctuations of free carbon dioxide content in acidulous waters (waters contained more than 1000 mg/dm3 of free CO2) and the lack of a general trend in its changes, as well as slow and constant decrease of total dissolved solids (TDS) in shallow intakes should be underlined. TDS changes in time are the result of various stages of deep circulation waters mixing with slightly mineralized shallow waters. To a certain extent, these changes may depend on the chemical composition changes of deep circulation acidulous waters. Correlation of the TDS changes in time with the variability of some ions concentration (mainly HCO3-, Ca2+, rarely Mg2+, K+) testifies to the origins of these ions from dissolution of rocks by acidulous waters of deep circulation. The origin of other ions should be connected with shallow circulation waters and with deep circulation acidulous waters as well. The lack of correlation between free carbon dioxide contents and concentration of hydrogen carbonate ion as well as lack of correlation between pH and CO2and HCO3- concentration has not been explained yet and requires further research.

PL

W pracy przedstawiono zmienność składu chemicznego szczaw Świeradowa Zdroju na przestrzeni ostatnich trzydziestu kilku lat. Podjęto także próbę interpretacji niektórych z zaobserwowanych zjawisk zachodzących w tych wodach. Na szczególne podkreślenie zasługuje stwierdzenie nieregularnych wahań zawartości wolnego dwutlenku węgla w szczawach oraz brak generalnego trendu jej zmian, a także powolny, stały spadek mineralizacji ogólnej w płytkich ujęciach. Korelacja zmian mineralizacji ogólnej (TDS) w czasie ze zmiennością stężeń niektórych jonów świadczy o pochodzeniu tych jonów z rozpuszczania skał przez szczawy głębokiego krążenia. Brak korelacji pomiędzy zawartością wolnego dwutlenku węgla a stężeniem jonu wodorowęglanowego nie został wyjaśniony i wymaga dalszych badań.

12

Potencjalnie lecznicze wody radonowe Masywu Ślęży

51%

Przylibski T. A. , Fijałkowska L. , Bielecka A.

|

tom Vol. 56, nr 8/2

763-771

EN

The authors have conducted research on radon occurrence in the groundwater system of Ślęża Massif in the Fore-Sudetic block. The research included documenting occurrence of radon waters in the granitoids of Strzegom-Sobótka Massif, buildingNWandWslopes of Ślęża. Among several springs flowing out from the granitoids and their waste, the Klasztorne Spring is characterized by constant radon (222Rn) concentration (306 ±39 Bq/dm3), but also constant though small discharge during the year, which enables estimating the admissible volume of this spring at 0.3 m3/h. The results obtained during the research show that this water can be treated as potentially medicinal. It generates the opportunity for the nearby town of Sobótka to develop as a health resort. Confirming the presence of radon groundwater in the granitoid part of Ślęża Massif implies a great probability that such w occur in the whole area of the Strzegom-Sobótka intrusion. It opens possibilities of recognizing new resources of potential therapeutic water and entails the necessity to take suitable actions for radiological protection of people living in this area.

13

Skład gazów rozpuszczonych w wodzie termalnej eksploatowanej odwiertem KT-1 w Karpnikach na obszarze granitu karkonoskiego w Sudetach

51%

Przylibski T. A. , Żak S. , Kowalska A. , Domin E.

|

2018

|

tom Vol. 66, nr 8

483--494

EN

The detailed research of a gas mixture released from the thermal water, which is extracted from borehole KT-1 at Karpniki, showed the predominance of nitrogen (98.08% by volume) with subordinate Ar (1.52%) and He (0.32%) and trace amounts of CO2 (0.07%) and CH4 (0.01%). The 222Rn radionuclide is also dissolved in this water, showing an activity concentration of 245 Bq/dm3 at the outflow and 256 Bq/dm3 in the aquifer. A small value of the gas exponent (0.014), and also a value of the δ coefficient close to 1 (0.93) were calculated based on the dissolved Ar and N2 content in the water examined, as well as on concentrations of argon and nitrogen in water, assuming that atmospheric air is present above the water surface with a contemporary composition and under normal pressure. The data obtained indicate that these gases and additionally CO2 and CH4 are of atmospheric origin. These gases were either dissolved in rainwater, which infiltrated deep into the Karkonosze granite massif, orformed within the organic layer covering this exposed intrusion. This is evidenced by concentrations of these gases that can be comparable to their atmospheric equivalents. Helium is a radiogenic gas formed as a result of nuclear transformation of isotopes assigned to natural radioactive series. The radiogenic and also radioactive gas is represented by the 222Rn radioisotope which is released from reservoir rocks, in an amount of 5% of the atom poolforming in the reservoir rock, into thermal water that subsequently reaches borehole KT-1 from a distance of 34 m at most. The thermal paleoinfiltration water has been heated up as a result of the conduction, and the source of heat is the temperature of the rocks resulting from an average geothermal gradient of 2.96°C per 100 m. The results of the authors’research indicate that there are no traces of inflow of hotfluids (especially water) from the deeper layers of the crust or from the mantle. If the examined thermal water is considered as paleoinfiltration water, its static resources may be limited, non-renewable.

14

Primitive enstatite achondrites

51%

Pilski A. S. , Przylibski T. A. , Łuszczek K.

|

tom Vol. 0, No. 0

9-21

EN

Conclusions drawn from the breadth of analytical data on primitive achondrites and enstatite chondrites paired with results of research performed by the authors have led the authors to propose the establishing of a new group of meteorites: primitive enstatite achondrites. The group is defined as the residual remaining after the partial melting of their protolith, which, in the case of primitive enstatite achondrites, is the parent body of enstatite chondrites. In this article are characterized textural features and characteristics of their mineral, chemical, and isotopic composition. The most important of these defining features are the presence of relic chondrules and/or triple junctions of crystal faces, as well as characteristic atomic and molar ratios of main elements: Si, Al, Fe, Mg, Mn and Ca, and particularly the molar ratios Fe/Mn and Fe/Mg. Another important characteristic is the isotopic composition of entrained noble gases, especially ratios of the heaviest of the isotopes and oxygen isotopes, whose values should be close to that typical for enstatite chondrites. It seems likely that the first meteorite to be classified as primitive enstatite achondrite will be the Zakłodzie enstatite achondrite.

15

Zróżnicowanie modułu odpływu podziemnego w zlewni Kryniczanki w okresie niżówkowym

45%

Ciężkowski W. , Kozłowski J. , Liber-Madziarz E. , Przylibski T. A. , Żak S.

|

tom Vol. 47, nr 6

564-566

PL

W listopadzie 1997 r. wykonano pomiary przepływu w rzece Kryniczance oraz jej głównych dopływach. Pozwoliło to na oszacowanie wielkości odpływu podziemnego ze zlewni Kryniczanki. Dla całej zlewni moduł odpływu podziemnego wyniósł 6,9 dm3/skm2, a dla zlewni cząstkowych wyniósł od 0,5 do 11,6 dm3/skm2. Najwyższymi modułami odpływu podziemnego charakteryzują się zlewnie Słotwińskiego Potoku i Palenicy. Znaczny wpływ na wielkość odpływu podziemnego ma budowa geologiczna. Stwierdzono większą wodonośność skał strefy sądeckiej w porównaniu do strefy krynickiej.

16

Wstępne wyniki badań koncentracji radu i radonu w wodach podziemnych i powierzchniowych górnej części zlewni Kamienicy (Masyw Śnieżnika, Sudety)

38%

Przylibski T. A. , Staśko S. , Szczepanowski S. , Modelska M. , Dorda D. , Kozłowska B.

|

tom Vol. 50, nr 5

436-440

PL

W pracy przedstawiono wstępne wyniki oznaczeń stężeń radioaktywnych izotopów: 222Rn oraz 226Ra i 228Ra w wodach podziemnych i powierzchniowych górnej części zlewni Kamienicy. Uzyskane wyniki wskazują na wyraźne zróżnicowanie czasowe i przestrzenne wartości stężeń tych izotopów. Jest więc prawdopodobne, że po uzyskaniu większej ilości danych możliwe stanie się przetestowanie zastosowania wymienionych izotopów radonu i radu, jako znaczników stref mieszania się wód podziemnych i powierzchniowych na badanym obszarze. Możliwe będzie wówczas także zastosowanie tych izotopów jako wskaźników drenażu płytkiego (lokalnego) lub głębszego zbiornika wód podziemnych w skałach krystalicznych Masywu Śnieżnika. Zanotowane wysokie wartości stężeń radonu, dochodzące do 1662 Bq/dm3, w wodach podziemnych tego rejonu pozwalają uznać te wody za posiadające właściwości lecznicze. Obszar górnej części zlewni Kamienicy może być brany pod uwagę jako perspektywiczne złoże radonowych wód leczniczych.

EN

The paper presents preliminary results of concentration determinations of radioactive isotopes 222 Rn, 226Ra and 228Ra ir. surface and underground waters of the upper part of the Kamienica drainage basin. The obtained results reveal evident temporal and spatial diversity in concentrations of these isotopes. It is then probable that obtaining more data will enable testing the application of these radon and radium isotopes as tracers of mixing zones of surface and underground waters in the study area. It will be also possible to use these isotopes as indicators of drainage of shallow (local) or deeper groundwater reservoir in crystalline rocks of the Śnieżnik Massif. The recorded high values of radon concentrations, reaching 1662 Bq/dm3 in underground waters of this area allow to regard these waters as possessing medicinal properties. The area of the upper part of the Kamienica drainage basin may be thus considered a prospective deposit of radon medicinal waters.