Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Metodologické východiská vo výskume spirituality a metaempirickej dimenzie literárnej skutočnosti

100%

Hajdučeková I.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2013

|

nr 4(4)

59-82

SK

Autorka v štúdii predstavuje metodologické východiská výskumu duchovnosti v umeleckom texte. Základným východiskom sú možnosti interdisciplinarity (filozofia, experimentálna psychológia, teológia, religionistika, lingvistika, literárna veda aj semiotika), ktorá smeruje k transdisciplinárnemu prieniku do stvárnenia metaempirickej dimenzie skutočnosti v semiotickej štruktúre. Bázové podnety autorka čerpá z výskumu Z. Plašienkovej, J. Komorovského, M. Stríženca, ale aj P. Libu, M. Milčáka a J. Sabola. Metodologicky zostavený súbor pojmov: duchovnosť – t/Transcendencia – religiozita a spiritualita – spiritualéma – „homo religiosus“ – sakrálno a profánno dopĺňa príkladmi analýzy a interpretácie konkrétnych básnických či prozaických textov predstaviteľov slovenskej literatúry 19. a 20. storočia (napr. Hviezdoslava [P. Országha], M. Kukučína, J. G. Tajovského, S. Cambela – Š. Kosorkina, E. B. Lukáča, I. Kraska, F. Švantnera aj M. Rúfusa). Obohatením, ktoré štúdia prináša, je návrh ďalšieho rozšírenia modality fenoménu duchovnej zrelosti v skúmaní lyrického či epického subjektu v umeleckej poézii a próze o pojmy „homo spiritualis“ a „homo spiritus / homo Spiritus“. Tie umožňujú, popri pojme J. Komorovského „homo religiosus“, diferencovane vystihnúť mieru umeleckého stvárnenia duchovnej zrelosti, podmienenej sebapresahovaním, t.j. autotranscendenciou. Roztvárajú sa tak možnosti sledovať umelecké stvárnenie procesu spiritualizácie, a to v teocentrickom, kristocentrickom či až mystickom ukotvení života v jednote s Duchom svätým. Jej výsledkom je nielen vyšší stupeň integrity postavy ako duchovnej bytosti, ale aj estetické rozvinutie metaempirickej dimenzie literárnej skutočnosti ako umelecky stvárnenej numinozity v obraze života. V rámci semiotickej štruktúry umeleckého textu tak duchovný rozmer preniká v osobitej podobe tzv. diafánie aj do kategórie času (chronos – kairos) a priestoru (tzv. genius loci). Prínosom štúdie je pojmový aparát, ktorý do metodológie výskumu umeleckého textu prináša možnosť diferencovane skúmať mieru spiritualizácie v tvarovaní epického či lyrického subjektu a literárnej skutočnosti. Autorka predstavuje metodologické východiská výskumu duchovnosti v umeleckom texte. Základným východiskom sú možnosti interdisciplinarity, ktorá smeruje k transdisciplinárnemu prieniku do stvárnenia metaempirickej dimenzie v semiotickej štruktúre. Obohatením je návrh ďalšieho rozšírenia modality fenoménu duchovnej zrelosti pri skúmaní lyrického či epického subjektu v umeleckej poézii a próze.

EN

The author presents methodological starting points of the research on spirituality in the literary text. The basic one is the potential of an interdisciplinary approach (philosophy, experimental psychology, theology, religious studies, linguistics, literary scholarship, and semiotics) heading towards the transdisciplinary penetration into the depiction of meta-empirical dimension in the semiotic structure. Basic impulses are drawn from the research of Z. Plašienková, J. Komorovský, M. Stríženec, and also P. Liba, M. Milčák and J. Sabol. The author methodologically forms a set of concepts: transcendence / Transcendence – religiosity and spirituality – spiritualeme – „homo religiousus“ – sacral and profane nature, adding examples of an analysis and interpretation of particular poetic or prosaic texts of the Slovak literature of 19th and 20th century (Hviezdoslav [P. Országh], M. Kukučín, J. G. Tajovský, S. Cambel – Š. Kosorkin, E. B. Lukáč, I. Krasko, F. Švantner and M. Rúfus). The study proposes to further extend the modality of the phenomenon of the spiritual maturity in the research of the lyrical or epic subject in poetry and prose by means of introducing the concepts „homo spiritualis“ and „homo „spiritus / homo Spiritus“. Along with J. Komorovský’s concept “homo religiosus“, they make it possible to estimate the degree of the artistic depiction of spiritual maturity determined by autotranscendence. This gives us new possibilities to observe the artistic depiction of the process of spiritualisation, that is in theocentric, Christocentric or even mystical anchoring of the life in 78 unity with the Holy Spirit. Its outcome is not only the higher degree of the integrity of the character as a spiritual being, but also the aesthetic development of the meta-empirical dimension of literary reality as an artistically rendered numinosity in the picture of life. Thus, within the semiotic structure of an artistic text, the spiritual dimension penetrates the category of time (chronos vs. kairos) and space (genius loci) in a special form of diaphany. The main contribution of the study is the introduction of such conceptual apparatus into the methodology of the study of an artistic text that makes it possible to explore differently the degree of spiritualisation in modelling the epic or lyrical subject and literary reality. The author presents methodological starting points of the research of spirituality in literary texts. The basic one is the potential of interdisciplinary approach heading towards transdisciplinary penetration into the rendering of meta-empirical dimension in the semiotic structure. She proposes to further extend the modality of phenomenon of the spiritual maturity in the research into the lyrical or epic subject in poetry and prose.

PL

Autorka w studium przedstawia metodologiczne podstawy badań nad duchowością w tekście artystycznym (literackim). Punktem wyjścia jest możliwość interdyscyplinarności [ujęcia interdyscyplinarnego] (filozofia, psychologia eksperymentalna, teologia, religioznawstwo, językoznawstwo, literaturoznawstwo oraz semiotyka), która ukierunkowuje do transdyscyplinarnego (ponaddziedzinowego) wniknięcia [penetrowania] w tworzenie (proces stwarzania) metaempirycznego (metafizycznego, ponad-doświadczalnego) wymiaru rzeczywistości w strukturze semiotycznej. Bazowe inspiracje [impulsy] autorka czerpie z badań Z. Plašienkovej, J. Komorovskiego, M. Stríženca, ale także P. Liby, M. Milčáka i J. Sabola. Metodologicznie skompilowany [ukształtowany] zestaw [wybór] pojęć (terminów, kategorii): ‘duchowność‘ – ‘transcendencja‘ / ‘Transcendencja‘ – ‘religijność‘ i ‘spirytualność‘ (‘duchowość‘, ‘mistyczność‘) – ‘spirytualne‘ (‘duchowe‘, ‘mistyczne‘) – „homo religiosus“ – sacrum i profanum dopełnia przykładami analizy oraz interpretacji konkretnych, poetyckich lub prozatorskich tekstów przedstawicieli literatury słowackiej 19. i 20. stulecia (na przykład: Hviezdoslava [P. Országha], M. Kukučína, J. G. Tajovskiego, S. Cambela – Š. Kosorkina, E. B. Lukáča, I. Kraska, F. Švantnera oraz M. Rúfusa). Dodatkową wartością, którą to studium wnosi, jest propozycja dalszego rozszerzenia modalności (modelu) zjawiska (fenomenu) duchowej dojrzałości w zrozumieniu (badaniu) podmiotu lirycznego lub epickiego w artystycznej [artystowskiej, wysokoliterackiej, wysokoartystycznej] poezji i prozie o ujęcie (koncepcję) „homo spiritualis“ i „homo spiritualis / homo Spiritus“. Pozwalają one [kategorie], poprzez ujęcie J. Komorovskiego „homo religiosus“, w sposób zróżniowany oceniać (przybliżać, prezentować) stopień [miarę] artystycznego wcielenia [tworzenia / stwarzania / urzeczywistniania / odmalowania / przedstawienia, artystycznej realizacji / ekspresji] duchowej dojrzałości, uwarunkowanej przez przekraczanie samego siebie, t.j. przez autotranscendencję. Otwierają się więc nowe możliwości śledzenia [obserwowania] artystycznego wcielania [tworzenia / stwarzania / urzeczywistniania / odmalowania / przedstawienia, realizowania / wyrażania] procesu spirytualizacji [procesu uduchowienia (artystów i ich dzieł)], zarówno w teocentrycznym, chrystocentrycznym, jak i 79 nawet w mistycznym zakotwiczeniu [zaczepieniu, zakorzenieniu] życia w jedności z Duchem Świętym. Jej efektem jest nie tylko wyższy stopieň integralności postawy [charakteru, osobowości] jako istoty duchowej [jestestwa duchowego], ale także estetyczne rozwinięcie metaempirycznego [metafizycznego, ponad-doświadczalnego] wymiaru rzeczywistości literackiej jako artystycznie stworzonego [wypowiedzianego, zinterpretowanego, przetłumaczonego, przełożonego, okazanego] numinosum w obrazie życia. Przeto, w ramach semiotycznej struktury tekstu artystycznego (literackiego) ów duchowy wymiar przenika [prześwituje] w osobistej podobiźnie [specjalnej formie] tzw. diafanii, także do kategorii czasu [liniowego, historycznego, profanicznego oraz kolistego, cyklicznego, sakralnego, świętego] (chronos – kairos) oraz przestrzeni (tzw. genius loci). Wkładem, jaki wnosi to studium, jest wprowadzenie aparatu kategorialnego [aparatu pojęciowego, koncepcyjnego], który do metodologii badań tekstu artystycznego [literackiego] wnosi możliwość zróżnicowanego zrozumienia [badania, eksplorowania] stopnia [miary] spirytualizacji [uduchowienia] w modelowaniu [formowaniu, kształtowaniu, tworzeniu, stwarzaniu] podmiotu [przedmiotu, tematu] lirycznego lub epickiego oraz rzeczywistości literackiej. [polski przekład: Marek Mariusz Tytko]

2

LÁSKA S EMBLÉMOM ČERVENÉHO MAKU (O DUCHOVNOSTI V ZBIERKE M. HAĽAMOVEJ SMRŤ TVOJU ŽIJEM)

63%

Hajdučeková I. , Bónová I.

Slovenská literatúra (Slovak Literature)

|

2017

|

tom 64

|

nr 4

284 – 307

EN

The study, following two previous stages of research, is a probe into the (re)interpretation of poetry written by a Slovak poetess – classified by literary history as an interwar period writer – Maša Haľamová (1908 – 1995). The attention is paid here to her third collection of poems titled Smrť tvoju žijem / I Live Your Death (1966), published thirty years after the previous collection titled Červený mak / The Red Poppy (1932). The goal of the research, defined in two lines, tracks the presence and performance of the spiritual dimension, and reveals the relation between the meaning and the means of expression in the verse rhythm structure. The methodological basis is provided by interdisciplinary and hierarchical terminology, which makes it possible to research how and to what extent spirituality is developed in an epic or a lyric piece of writing. The core of the study consists of the following parts: Personal memories, Literary critics on M. Haľamová´s work (the contemporary press), which are the results of archive research, and Smrť tvoju žijem, which is focused on methodologically driven analysis and interpretation of selected poems from both parts of the collection: September, Bez teba / September, Without You. The results of the (re)interpretation of spirituality and verse analysis prove the artistically impressive spiritual message of the third collection.

3

Dr n. hum. Barbara Krystyna Niemiec Ph.D. (1943-2014)

32%

Sielepin A. , Martinek L. , Hajdučeková I. , Kološuk N. G. N. K. , Pańkow E. , Pańkowa O. , Gaj B. M. , Bela T.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2014

|

nr 1(5)

7-18

EN

Barbara Krystyna Niemiec, PhD (born on July 13th 1943 and died on January 8th 2014 in Kraków), a Polish philologist, linguist, pedagogue, academic teacher, assistant professor at the Jagiellonian University (1979-2003), a lecturer of the Jesuit Academy “Ignatianum” in Krakow, social and political activist, writer and scholar. A “Solidarity” trade-union activist, under Martial Law in Poland she was a member of the Underground Workers’ Committee of the NSZZ “Solidarity” of the Jagiellonian University (1981-1988), a vice president of the National Committee of “Solidarity” (1991-1992), a judge of the Tribunal of State of the Republic of Poland (1991-1992), an editor of Solidarity’s weekly - “Tygodnik Solidarność”- (1995- 2001). For the “Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education” she was a Polish language editor and dealt with such subjects as the didactics of the Polish language, social communication, language culture and pedagogy. A Polish patriot, Roman-Catholic, she died in reputation of holiness. God rest her soul! Requiem aeternam dona ei Domine, Requiescat in claritate Tua! Requiem aeternam Barbarae nostrae da Domine! Requiescat in pace! The Editorial Team [English translation by Sr Adelajda Sielepin CHR]

PL

Barbara Krystyna Niemiec (ur. 13.07.1943 r. w Krakowie, zm. 8.01.2014 r. tamże), dr nauk humanistycznych, polska filolożka, językoznawczyni, pedagożka, nauczyciel akademicki, adiunkt Uniwersytetu Jagiellońskiego (1979-2003), wykładowczyni Akademii „Ignatianum” w Krakowie, działaczka społeczna i polityczna, publicystka, autorka prac naukowych. Aktywistka NSZZ “Solidarność”, w stanie wojennym – członkini Tajnej Komisji Zakładowej “Solidarności” Uniwersytetu Jagiellońskiego (1981-1988), Wiceprzewodnicząca Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” (1991-1992), Sędzia Trybunału Stanu Rzeczypospolitej Polskiej (1991-1992), redaktorka „Tygodnika Solidarność” (1995-2001). W Redakcji „Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education” pełniła społecznie funkcję redaktorki językowej w zakresie języka polskiego (filologii polskiej) oraz redaktorki tematycznej w zakresie dydaktyki języka polskiego, komunikacji społecznej, kultury języka i pedagogiki. Polska patriotka, rzymska katoliczka. Zmarła w opinii świętości. Wieczne odpoczywanie racz jej dać, Panie! Requiem aeternam dona ei Domine, Requiescat in claritate Tua! Requiem aeternam Barbarae nostrae da Domine! Requiescat in pace! Redakcja [The Editorial Team]