Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Curiositas i kobiety

100%

Partyka J.

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka

|

2017

|

nr 31

71-87

EN

Since ancient times, curiosity (curiositas) was perceived as a misdeed, negative passion resulting from an irrepressible drive in the pursuit of knowledge and associated with conceit. However, its positive aspect did not go unnoticed. This was associated with moderate inquisitiveness, which did not exceed the limits of cognition, and was determined by the existing worldview (curiositas versus studiositas). There existed a conviction that women, being closer to nature and unable to control their emotions, were more likely to succumb to undesirable curiosity; the mythical Pandora and biblical Eve being cited as examples to further underscore the point. Hence, they were taught the ability to refrain from wanting to satisfy their curiosity. In spite of this, 17th century Europe witnessed the emergence of women, many of whom were authors of scholarly essays and dissertations, works of encyclopedic nature, of textbooks and manuals on natural philosophy, “books of secrets”, of women’s writing, and of poems describing the universe. In the Republic of Poland, though, this type of creative activity was, for quite some time, met with utter incomprehension or no acceptance, if not outright criticism.

2

Hanna Dziechcińska (21 stycznia 1924 – 26 sierpnia 2015). Wspomnienie

100%

Partyka J.

Pamiętnik Literacki

|

2015

|

tom 106

|

nr 4

255-257

PL

Wspomnienie poświęcone jest niedawno zmarłej wybitnej badaczce literatury i kultury w dawnej Polsce oraz zagadnień z zakresu komparatystyki literackiej.

EN

A remembrance about a lately deceased eminent literature and culture in old Poland scholar as well as a researcher in comparative literary studies.

3

Nihil novi sub sole? Two works on women's education (1524 and 1952)

100%

Partyka J.

|

nr 1

PL

The article discusses two works devoted to the women's education and upbringing, written in two different eras. Both books – the treaty by a Spanish secular humanist Juan Luis Vives (1492–1540) De institutione feminae christianae (Bruges 1524) dedicated to the Queen of England, Catherine of Aragon, wife of Henry VIII, and her daughter Mary Tudor, and reference guide for women by a Spanish Jesuit Jorge Loring (1921–2013) Para salvarte. Compendio de las verdades fundamentales de la religión católica y normas para vivirlas (1st ed. 1952) – are advisory in nature. Both authors in a similar way define the role of women in a society. Formulating the recommendations for good Christian women, the authors resort to almost identical argumentation derived from the Bible and the writings of the Church Fathers. They use similar rhetorical devices which are tailored to the current circumstances. Both authors refer to the same authority and show the same examples. The analysis of both works aims to show the immutability of rhetorical practices in the field of advice literature devoted to women.

4

„Spowiednik jest to lekarz duszy twojej”: idea medicinae salutis w penitencjałach i poradnikach pastoralnych

100%

Partyka J.

|

tom 10

|

nr 4

95-105

EN

Penitentials, “penance books,” confessional summonses, manuals of confessional practice – these are the guides instructing catholic priests on how to deal with the faithful, mainly in the situation of confession. These texts are realizations of the rhetorical advisory mode (to encourage and discourage). Teaching the clergy to work with the faithful and preparing them for the healing of souls (including bodies), the authors of the manuals made use of numerous persuasive means. At the same time, they provided ready-made rhetorical tools, which they could use during conversations with penitents. The strongly persuasive rhetorical devices used here are first of all apostrophes, comminatio – containing the announcement of punishment for the “foolish physician” – as well as congeries, enumeratio, and, above all, numerous amplifications through comparisons (the very concept of the confessor as physician is based on comparatio). In addition to arguments from analogy and from similitude, the argument from authority is commonly used: the authors of the guides refer to the Bible and to the authority of the Church Fathers. There are many cases of sentences and personifications. All these endeavors are aimed at making the believer aware of the important role of the spiritual doctor in his life – the priest with whom he has daily contact. However, the spiritual medicine man also faces punishment if, using his office, he leads the sick person astray. The sources used in this article are from different centuries (from the Middle Ages to the 20th century) and from different areas of Europe.

PL

Penitencjały, podręczniki praktyki spowiedniczej – to poradniki instruujące duszpasterzy, jak postępować z wiernymi głównie w sytuacji spowiedzi. Teksty te realizują cele retorycznego trybu doradczego (zachęcanie i odradzanie). Ucząc duszpasterzy pracy z wiernymi, autorzy poradników posiłkowali się rozlicznymi środkami perswazyjnymi. Jednocześnie podawali gotowe narzędzia retoryczne do wykorzystania w trakcie rozmów z penitentami, takie jak: apostrofy, comminatio – zawierająca zapowiedź kary dla „niemądrego lekarza” – oraz congeries, enumeratio, a przede wszystkim liczne amplifikacje poprzez porównania (już sama koncepcja spowiednika jako lekarza opiera się na comparatio). Obok argumentów z analogii i z podobieństwa, powszechnie pojawia się tu argument z autorytetu: autorzy poradników odwołują się do Biblii i do autorytetu ojców Kościoła. Wiele jest zdań o charakterze sentencjonalnym, wykorzystujących personifikację. Wszystkie te zabiegi zmierzają do uzmysłowienia wiernemu, jak ważną rolę w jego życiu spełnia duchowy lekarz – kapłan. Duchowemu medykowi też jednak grozi kara, jeśli wykorzystując swój urząd, sprowadzi chorego na manowce. Przywołane w artykule źródła pochodzą z różnych wieków (od średniowiecza do wieku XVIII) i z różnych obszarów Europy.

5

Zegar, bohater legendy miejskiej

100%

Partyka J.

Autobiografia. Literatura. Kultura. Media

|

2021

|

tom 16

81-91

EN

Jakub Kazimierz Haur in his encyclopedia Skład abo Skarbiec znakomitych sekretów oekonomiej ziemiańskiej (Kraków 1689) in the chapter devoted to chronometers quoted an anecdote about the 15th-century astronomical clock in St Mary’s Church in Gdańsk. The anecdote bears the traits of a recurring motif, which appears in various places and times. It is a kind of urban legend, being a verbal folklore genre, which has so far been considered only in relation to modern times. The clock became its hero due to the important role it played in the city space.

PL

Jakub Kazimierz Haur w Składzie abo skarbcu (Kraków 1689) w rozdziale poświęconym chronometrom zapisał anegdotę o XV-wiecznym zegarze astronomicznym w kościele Mariackim w Gdańsku. Anegdota ta ma cechy motywu wędrownego, występującego w różnych miejscach i w różnym czasie, co charakterystyczne jest dla legendy miejskiej jako gatunku twórczości folklorystycznej, który dotychczas rozważany był jedynie w odniesieniu do czasów współczesnych. W artykule podjęto próbę interpretacji znanej w Europie opowieści jako legendy miejskiej. Zegar stał się jej bohaterem z uwagi na ważną rolę, jaką odgrywał w przestrzeni miejskiej.

6

Kredyt żywy, Kredyt umarły i kto nad nim płacze. Personifikacje Kredyta w ikonografii (XVI-XVIII w.)

100%

Partyka J.

Res Rhetorica

|

2019

|

tom 6

|

nr 3

EN

In the article I focus on the emblematic representations of Debt and Credit - two concepts that are mutually conditioning. I indicate rhetorical tools (including non-verbal elements of the rhetorical situation, such as gestures, facial expressions, outfits) used in Cesare Ripa’s word-picture composition (Iconology, first edition 1593). I compare it with the popular motive of the death of Credit found in European graphics of the 17th and 18th centuries, including a Polish ephemeral print “Lament of different states of people over the dead Credit” (around 1655), consisting of an engraving and an extensive verse description.

PL

W artykule skupiam się na emblematycznych przedstawieniach Długu i Kredytu – dwóch pojęć wzajemnie się warunkujących. Wskazuję środki retoryczne (m.in. elementy niewerbalne sytuacji retorycznej, takie jak gest, mimika, strój) zastosowane w słownoobrazowej kompozycji Cesarego Ripy (Ikonologia, pierwsze wyd. 1593) oraz, dla porównania, z popularnym w grafice europejskiej XVII i XVIII w. motywem śmierci Kredyta, m.in. w polskim druku ulotnym Lament różnego stanu ludzi nad umarłym Kredytem (ok. 1655), składającym się z ryciny oraz wierszowanego, rozbudowanego opisu.

7

Przekład i oryginał. Polska i francuska wersja osiemnastowiecznego dzieła apologetycznego

100%

Partyka J.

Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae

|

2018

|

tom 28

|

nr 2

153-165

EN

The author juxtaposes the little-known dialogue treatise of Jakub Zajączkowski’s Rozmowy filozoficzne (Philosophical Conversations, 1780) with its French prototype, Observations philosophiques (1771) by François Xavier de Feller. The works refer to the Pre-Enlightenment and Enlightenment philosophical and theological discussions in which issues in the field of natural science, geology, astronomy, and physics arise. The comparison yields some interesting conclusions.