Demilitaryzacja i neutralizacja należą do katalogu szczególnych ograniczeń wykonywania zwierzchnictwa terytorialnego. Pomimo, iż są to rozwiązania stosowane w praktyce międzynarodowej stosunkowo często, to brakuje powszechnie uznanej definicji tych kategorii. Prowadzi to do wielu różnych podejść interpretacyjnych, co szczególnie wyraźnie widać w odniesieniu do demilitaryzacji. Klastycznym przykładem obszaru zmilitaryzowanego i zneutralizowanego są Wyspy Alandzkie. Ze względu na swoje strategiczne położenie kilkukrotnie stały się ważnym elementem politycznych rozgrywek pomiędzy mocarstwami w Europie, na przestrzeni ostatnich dwóch stuleci. Wyspy postrzegano bowiem jako swoisty klucz do realizacji bałtyckiej polityki i równoważenia sił europejskich potęg. Konflikty, które targały regionem w XIX w., doprowadziły do stopniowego wypracowania rozwiązań demilitaryzacji, a później neutralizacji archipelagu, co zostało ostatecznie uregulowane w 1921 r. w międzynarodowej konwencji i potwierdzone po zakończeniu II wojny światowej. Przyjęty wtedy status prawnomiędzynarodowy archipelagu zachował trwałość, a obecnie służy jako swoisty wzorzec efektywnej demilitaryzacji i neutralizacji.
EN
Demilitarization and neutralization are among the specific restrictions that apply to the exercise of territorial sovereignty. Although frequently employed in international practice, no generally accepted definitions are available for either of these concepts. The void has given rise to a host of interpretations, which vary particularly widely in the case of demilitarization. The Åland Islands are a classic example of an area that has been both militarized and neutralized. Owing to its strategic location, it has repeatedly become the focal point of political clashes between European powers over the last two centuries. The Islands were seen as a key to pursuing Baltic Sea policies and balancing the strengths of European powers. The conflicts that swept through the region in the 19th century led to the gradual improvement of methods to demilitarize and subsequently neutralize the archipelago. Its status was ultimately settled in 1921 by an international convention and recognized after the end of World War II. The international legal status granted to the archipelago at that time has persisted to this day and continues to serve as a model of effective demilitarization and neutralization.
Od zakończenia Zimnej Wojny Arktyka nader często przedstawiana była jako symbol modelowej współpracy. Poszczególne państwa gotowe były do szerokiej kooperacji mimo sporów w innych obszarach. Region ten zwyczajowo postrzegany był zatem jako obszar o niewielkim potencjale konfliktowym. Współpraca między państwami, które silnie konkurowały ze sobą w innych wymiarach, była tak unikalna, że niemal powszechnie uznawano „wyjątkowość Arktyki” (Arctic exceptionalism). Artykuł bada zaktualizowane strategie arktyczne państw bezpośrednio zaangażowanych w tym regionie. Analizuje zmiany na przestrzeni ostatnich kilku lat, które w większości były konsekwencją agresywnych działań Rosji (już od 2014 roku) i silnej militaryzacji regionu. Artykuł omawia zainicjowany proces przystąpienia Szwecji i Finlandii do NATO i konsekwencje tej historycznej zmiany dla regionu. Wreszcie, analizuje decyzje podjęte przez szereg organizacji arktycznych o wykluczeniu, zamrożeniu lub „wstrzymaniu” relacji z Rosją w konsekwencji ataku na Ukrainę z 24 lutego 2022 roku. W konsekwencji, rodzi to pytania o to, czy Arktyka może być zarządzana bez Rosji i czy przyjęte środki mogą być skuteczne.
EN
Since the end of the Cold War, the Arctic has often been portrayed as a symbol of model cooperation. Individual states were prepared to cooperate extensively despite disputes in other areas. The Arctic was therefore customarily regarded as an area with little potential for conflict. Cooperation between states that were in strong competition with each other in other regions or areas was so rare that the “Arctic exceptionalism’ was commonly recognized. This article examines updated Arctic strategies of states directly involved in the region. It analyzes the changes over the past few years, which have mostly been a consequence of Russia’s aggression (as early as 2014) and its strong militarization of the region. The article discusses the initiated process of Sweden and Finland’s accession to NATO and the consequences of this historic change for the High North. Finally, it analyses decisions taken by a number of Arctic organizations to exclude, freeze, or “pause’ their relations with Russia in consequence of the February 24, 2022 attack on Ukraine. This raises questions about whether the Arctic can be managed without Russia and whether measures adopted can be effective.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.