Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Protestanci w Rzeczypospolitej 1777-1786 – między unią sielecką a konfliktami (zarys problematyki)

100%

Filipczak W.

|

2021

|

tom 62

|

nr 1 (245)

77-100

PL

Protestants in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the Years 1777-1786: Between the Union of Sielec and Conflicts (Introduction to the Topic) This article examines the eighteenth century attempts to stimulate cooperation amog Protestants in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Such endeavors were undertaken in the years 1775-1776 in Great Poland, while in 1777 the Union of Sielec between Protestants of Little Poland and Mazowsze was concluded. The union was intended to bring together Protestant congregations as religious entities without interfering in particular doctrinal and religious differences among them. In 1780, Protestants representing all parts of the Commonwealth met at a general council in Węgrów. Unfortunately, the existing differences among the groups prevailed and led to conflict. In effect, the followers of the Sielec Union failed to find a conciliatory platform with the Great Poland Protestants, who were backed by the Russian Ambassador Otto von Stackelberg. In 1782, the General Council of Węgrów was dissolved, which led to the collapse of the Sielec Union. The latter section of the article examines the political prosecution of Protestants, who were attacked by the Permanent Council and the Parliament of 1784. Stackelberg’s interference, as well as the attitude of the Polish king Stanislaus Augustus towards Protestants, have been also presented.

2

Sejmiki powiatu wiłkomierskiego w latach 1781–1784

100%

Filipczak W.

|

2020

|

tom 85

|

nr 2

67-93

EN

The article deals with the manner in which the sejmik of Ukmergė District, located in Vilnius Voivodeship functioned over the period of 1781–1784. The article discusses the preparations for, the course of the proceedings and the outcomes of each assembly in which the nobility of Ukmergė participated. As regards the analysed period, we have access to the information on the proceedings of nine sejmiks in Ukmergė: four deputational, two envoy, two administrative and one electoral assembly. The research was based on manuscript sources, namely correspondence, lists of candidates for deputies and resolutions of the sejmiks. The sejmiks in Ukmergė were not among the most numerous. The resolutions in the period under examination were signed by 21 to 45 participants. The driving force behind political life in the district were the Morykoni and Kościałkowski families, which had connections with the royal court. They played major roles as early as in the time when the Court Treasurer Antoni Tyzenhaus was a dominant figure. The local elites, headed by Benedict Morykoni, enjoyed considerable independence in personal matters, such as selection of people promoted for parliamentary and deputy functions. Despite their many ties with Vilnius Voivode Karol S. Radziwiłł, the sejmik leaders sometimes acted against his expectations. A relatively high degree of independence of politicians from Ukmergė was probably due to their personal ties with the leaders of Lithuanian advocates of strong royal rule (regalists), namely with Deputy Chancellor Joachim Chreptowicz, and earlier with Tyzenhaus.

3

Instructions for the deputies of the Grand Duchy of Lithuania for the Great Diet. Remarks on the new Lithuanian source edition (Rev.: Lietuvos Dzidžiosios Kunigaikštystės seimelių instrukcijos [1788–1790], parengė Robertas Jurgaitis, Adam Stankevič, Asta Verbickienė, UAB „Vitae Litera”, Vilnius 2015, pp. 436).

100%

Filipczak W.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2017

|

tom 16

|

nr 3

300-312

4

Działalność polityczna Antoniego Pułaskiego w czasach Rady Nieustającej (1776–1786)

100%

Filipczak W.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2022

|

nr 110

113-142

EN

Antoni Pułaski, the brother of the American Revolutionary War hero Kazimierz, is known to historians mostly because of his activity in the Bar and Targowica Confederations. The article examines his political activity during the Permanent Council. After returning to Poland in the autumn of 1775, Pułaski, initially cooperated with the royalist party. At the same time, he was on friendly terms with the Grand Crown Hetman Franciszek Ksawery Branicki, the important figure among magnates who opposed the king. Pułaski was elected three times (1778, 1784, 1786) as a deputy to the Sejm, but left a record in the parliamentary debates only in the first of these sessions. In the 1780–1781 term, he was a judge at the Crown Tribunal, although his activities at that time were negatively viewed by king Stanisław August and his adherents. Pułaski’s political activity was primarily focused on sejmiks. In 1776, he headed the pre-Sejm sejmik held in Czersk (Mazovia). In subsequent years, he was active in Volhynia, during the sejmiks in Volodymyr-Volynskyi and Lutsk. In the 1780s, he gradually distanced himself from the court party and was increasingly cooperating with the magnate opponents. He played a particularly conspicuous role during the stormy Volhynia voivodeship sejmiks that preceded the 1786 Sejm.

PL

Antoni Pułaski, brat Kazimierza – bojownika o niepodległość Stanów Zjednoczonych, jest znany historykom przede wszystkim ze względu na działalność w konfederacjach barskiej i targowickiej. Artykuł ten dotyczy jego aktywności politycznej w czasach rządów Rady Nieustającej. A. Pułaski po powrocie do Polski, który nastąpił jesienią 1775 r., związał się początkowo ze stronnictwem regalistycznym. Jednocześnie Pułaski utrzymywał przyjazne stosunki z hetmanem wielkim koronnym Franciszkiem Ksawerym Branickim, czołową postacią opozycji magnackiej. A. Pułaski trzy razy (1778, 1784, 1786) pełnił funkcję posła na sejm, lecz jedynie w 1778 r. wykazał się aktywnością w czasie obrad. W kadencji 1780–1781 był deputatem, czyli sędzią zasiadającym w Trybunale Koronnym, ale jego ówczesna działalność była negatywnie oceniana przez króla Stanisława Augusta i jego współpracowników. Aktywność polityczna Pułaskiego dotyczyła przede wszystkim sejmików. W 1776 r. kierował on obradami sejmiku przedsejmowego w Czersku na Mazowszu. W następnych latach działał na Wołyniu – na sejmikach we Włodzimierzu Wołyńskim i Łucku. W latach osiemdziesiątych XVIII w. Pułaski stopniowo oddalał się od stronnictwa dworskiego i coraz wyraźniej współpracował z opozycją magnacką. Szczególnie istotną rolę odegrał w czasie burzliwych sejmików województwa wołyńskiego przed sejmem z 1786 r.

5

Leszek Andrzej Wierzbicki, „O zgodę w Rzeczypospolitej. Zjazd warszawski i sejm pacyfikacyjny 1673 roku”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005, ss. 328

100%

Filipczak W.

|

tom 5

|

nr 2

270-281

6

Współpracownicy i stronnicy biskupa poznańskiego oraz kanclerza koronnego Andrzeja Młodziejowskiego (od roku 1777)

100%

Filipczak W.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2023

|

nr 112

179-207

EN

The article focuses on the circle of associates and supporters of Andrzej Młodziejowski, the Bishop of Poznań and the Great Chancellor of the Crown, in the final period of his activity. The article deals with last years of Młodziejowski’s activity, i.e. the period between 1777–1779. Although the Crown Chancellor died in March 1780, he was not active in public affairs in the last months of his life due to his very bad health. In the circle of clergy associated with the Bishop of Poznań (in relation to political issues), the most important figure was the Bishop of Chełm and coadjutor of Poznań, Antoni Onufry Okęcki. Antoni Felicjan Aleksandrowicz, coadjutor of the abbot of Hebdów, deserves particular attention as in 1778 he was promoted to the office of Great Scribe of the Crown thanks to Młodziejowski. The circle of secular supporters of the Grand Chancellor was much wider. The analysis is made by taking into account the geographical range of Młodziejowski’s influence. Among the secular supporters of the Crown Chancellor, the following key actors deserve attention: Franciszek Ksawery Kęszycki, Józef Brzeziński, Józef Mikorski, Franciszek Leszczyński and Fryderyk Jakub Psarski.

PL

Artykuł dotyczy kręgu współpracowników i stronników Andrzeja Młodziejowskiego, biskupa poznańskiego i kanclerza wielkiego koronnego, w końcowym okresie jego działalności. Uwzględnione zostały ostatnie lata działalności Młodziejowskiego, to znaczy okres 1777–1779. Kanclerz koronny zmarł wprawdzie w marcu 1780 r., ale w ostatnich miesiącach życia nie był aktywny w sprawach publicznych ze względu na bardzo zły stan zdrowia. W kręgu duchownych współpracowników biskupa poznańskiego (w odniesieniu do zagadnień politycznych) najważniejszą postacią był biskup chełmski i koadiutor poznański Antoni Onufry Okęcki. Na uwagę zasługuje też koadiutor opata hebdowskiego Antoni Felicjan Aleksandrowicz, który dzięki Młodziejowskiemu uzyskał w 1778 r. awans na urząd pisarza wielkiego koronnego. Znacznie szerszy był krąg świeckich stronników kanclerza wielkiego koronnego. Jest on analizowany z uwzględnieniem geograficznego zasięgu wpływów Młodziejowskiego. Wśród świeckich stronników kanclerza koronnego na uwagę zasługują: Franciszek Ksawery Kęszycki, Józef Brzeziński, Józef Mikorski, Franciszek Leszczyński i Fryderyk Jakub Psarski.

7

Ziemskie urzędy sądowe w życiu politycznym województwa sandomierskiego w latach 1777–1783

100%

Filipczak W.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2016

|

tom 15

|

nr 2

191-214

EN

At the beginning of the article the author draws attention to the legal aspects connected with the election of candidates who would hold judicial offices, and the changes taking place in this process from the 16th till the 18th c. In the years 1777–1783 there were three district judicial offices, six offices that bore the name starostwo grodowe, and only one office of succamerarius in Sandomierz Voivodeship. In the period under discussion seven sejmiks that gathered in Opatow and one that gathered in Radom chose candidates for the judicial offices of Sandomierz and Radom. In 1783 the sejmiks in Stężyca (for Stężyca district) were probably held three times, but their resolutions are not known. The article discusses preparations for particular sejmiks, their course and decisions that were made. In the years 1777–1778 decisions of two sejmiks that took place in Opatów were questionable from the legal point of view. It was connected with the fact that the judicial office held by a districts’ judge of Sandomierz was regarded as vacated. After the first partition of Poland its holder’s estates found themselves outside the boundary of the voivodeship which was now smaller. Besides, he acted as a judge in the territory occupied by Austria. In 1782 a project approved by the king came into being; it stated that three offices of succamerarius should be established instead of one. The turbulent sejm of 1782 made it impossible to pass the bill on that matter. The following year the king gave up his proposal, which may have been caused by the attitude of the majority of the envoys from Sandomierz Voivodeship during the recent sejm. In compliance with the king’s recommendation candidates for the position of succamerarius of the whole voivodeship were elected in Opatów in 1783.

PL

W początkowej części artykułu przypomniane zostały obowiązujące w Rzeczypospolitej zasady elekcyjności kandydatów na urzędy sądowe, z uwzględnieniem zmian, jakie w tym zakresie zachodziły. W badanym okresie w województwie sandomierskim istniały trzy sądy ziemskie, sześć starostw grodowych, ale tylko jeden urząd podkomorzego. W latach 1777–1783 zebrało się siedem sejmików w Opatowie i jeden w Radomiu, które wybrały kandydatów na sandomierskie i radomski urzędy sądowe. W 1783 r. prawdopodobnie trzy razy obradowały sejmiki w Stężycy (dla powiatu stężyckiego), jednak ich uchwały nie są znane. W artykule omówione zostały przygotowania do poszczególnych sejmików, ich przebieg oraz podjęte decyzje. W latach 1777–1778 w Opatowie dokonano elekcji, dyskusyjnych z prawnego punktu widzenia, które wynikały z uznania za wakujący urzędu sędziego ziemskiego sandomierskiego. Po I rozbiorze jego dotychczasowy posiadacz nie miał już dóbr w pomniejszonych granicach województwa, a ponadto pełnił obowiązki sędziowskie na terenach zajętych przez Austrię. W 1782 r. powstał projekt, zaakceptowany przez króla Stanisława Augusta, powołania trzech urzędów podkomorzego na miejsce jednego, dotychczas istniejącego. Na burzliwym sejmie w 1782 r. nie było możliwości przyjęcia ustawy w tej sprawie. W następnym roku król wycofał się z propozycji, zapewne ze względu na postawę polityczną większości posłów sandomierskich na ostatnim sejmie. Zgodnie z zaleceniem królewskim dokonano więc w Opatowie (w 1783 r.) elekcji kandydatów na urząd podkomorzego całego województwa.

8

Sejmiks in the Land of Liw 1780–1786

100%

Filipczak W.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2018

|

tom 17

|

nr 3

123-155

PL

Artykuł dotyczy sejmików ziemi liwskiej wchodzącej w skład województwa mazowieckiego. W latach 1780–1786 szlachta na obradach w Liwie wybierała posłów na sejm, a także rozstrzygała problemy o charakterze samorządowym. W tekście przedstawione zostały przygotowania do sejmików, ich przebieg oraz podjęte uchwały. Ziemia liwska była zdominowana przez stronnictwo regalistyczne, w którym czołowe role odgrywały rodziny Cieszkowskich i Cieciszowskich. Najaktywniejszym parlamentarzystą był sędzia ziemski liwski Ignacy Cieciszowski, który w latach 1780–1786 trzykrotnie był wybierany posłem na sejm. Na jego pozycję wpłynęło wsparcie brata Adama, w okresie 1780–1783 kierującego Gabinetem Stanisława Augusta. Związki liderów miejscowej szlachty ze stronnictwem regalistycznym nie miały dużego wpływu na treść instrukcji poselskich, natomiast znajdowały wyraz w działalności reprezentantów ziemi liwskiej w parlamencie.

EN

The article concerns sejmiks in the land of Liw, which was located in the voivodship of Mazovia. In the years 1780–1786 the noblemen who took part in the debates in Liw elected their envoys and resolved issues connected with self-government. The article discusses preparations for the sejmiks, their course and resolutions adopted there. The land of Liw was dominated by the royalist party, whose main representatives belonged to the Cieszkowski and Cieciszowski families. The iudex terrestris of Liw, Ignacy Cieciszowski, who had been elected an envoy to the Sejm for three times in the years 1780–1786, was the most active parliamentary member. His status was influenced by the support of his brother, Adam, who was in charge of Stanisław August’s private chancellery in the years 1780–1783. The connections between leaders of the local nobility and the royalist party did not have a major impact on the content of instructions for envoys, but they could be seen in the activity of the representatives of Liw in the parliament.

9

Sejmiki ziemi liwskiej 1780–1786

100%

Filipczak W.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2018

|

tom 17

|

nr 2

123-153

EN

The article concerns sejmiks in the land of Liw, which was located in the voivodship of Mazovia. In the years 1780–1786 the noblemen who took part in the debates in Liw elected their envoys and resolved issues connected with self-government. The article discusses preparations for the sejmiks, their course and resolutions adopted there. The land of Liw was dominated by the royalist party, whose main representatives belonged to the Cieszkowski and Cieciszowski families. The iudex terrestris of Liw, Ignacy Cieciszowski, who had been elected an envoy to the Sejm for three times in the years 1780–1786, was the most active parliamentary member. His status was influenced by the support of his brother, Adam, who was in charge of Stanisław August’s private chancellery in the years 1780–1783. The connections between leaders of the local nobility and the royalist party did not have a major impact on the content of instructions for envoys, but they could be seen in the activity of the representatives of Liw in the parliament.

PL

Artykuł dotyczy sejmików ziemi liwskiej wchodzącej w skład województwa mazowieckiego. W latach 1780–1786 szlachta na obradach w Liwie wybierała posłów na sejm, a także rozstrzygała problemy o charakterze samorządowym. W tekście przedstawione zostały przygotowania do sejmików, ich przebieg oraz podjęte uchwały. Ziemia liwska była zdominowana przez stronnictwo regalistyczne, w którym czołowe role odgrywały rodziny Cieszkowskich i Cieciszowskich. Najaktywniejszym parlamentarzystą był sędzia ziemski liwski Ignacy Cieciszowski, który w latach 1780–1786 trzykrotnie był wybierany posłem na sejm. Na jego pozycję wpłynęło wsparcie brata Adama, w okresie 1780–1783 kierującego Gabinetem Stanisława Augusta. Związki liderów miejscowej szlachty ze stronnictwem regalistycznym nie miały dużego wpływu na treść instrukcji poselskich, natomiast znajdowały wyraz w działalności reprezentantów ziemi liwskiej w parlamencie.

10

Ekonomie litewskie w polityce sejmikowej Stanisława Augusta po upadku Antoniego Tyzenhauza (1780–1783)

100%

Filipczak W.

|

tom 5

|

nr 1

235-276

11

Uwagi o sejmikach litewskich w czasach Rady Nieustającej na tle praktyki parlamentarnej powiatu kowieńskiego

100%

Filipczak W.

|

tom 19

|

nr 2

71-103

EN

This article discusses selected aspects of the way Lithuanian sejmiks proceeded in the times of Permanent Council (especially in the years 1776–1786). The author refers to particular pieces of information on the county of Kaunas which were mentioned in Akta sejmiku kowieńskiego w latach 1733–1795 published by Monika Jusupović in 2019. The information found in the abovementioned book was tested against the relevant data concerning the sejmiks of Lida and Ukmergė collected in the process of research in the archives of Minsk and Vilnius. For comparative reasons the author of this article makes use of the results of research by Lithuanian historians (on the sejmik of Vilnius) as well as the contributions of Polish and Belarusian historians. The author focuses (among others) on the functioning of economic, relational and electoral sejmiks. The article also contains information on different types of sejmik documents which were typical for Lithuanian parliamentary practice. Besides, it discusses additional items of information related to the political life in the county of Kaunas which were not referred to by M. Jusupović. The final part of the article emphasizes distinctive aspects of research on the Lithuanian parliamentary practice. Owing to the custom of signing the sejmik lauda by the unlimited number of participants, it is now possible to state roughly how large the gathering was. In the second part of the 18th c. there were still considerable differences between the sejmiks in the Crown and Lithuania even though the models in respective countries tended to converge.

PL

W artykule omówiono wybrane aspekty funkcjonowania sejmików litewskich w czasach Rady Nieustającej (zwłaszcza w latach 1776–1786). Wykorzystane zostały wiadomości na temat powiatu kowieńskiego znane dzięki Aktom sejmiku kowieńskiego w latach 1733–1795 opublikowanym w 2019 r. przez Monikę Jusupović. Informacje te skonfrontowano z danymi dotyczącymi sejmików lidzkiego i wiłkomierskiego pochodzącymi z kwerendy źródłowej w archiwach w Mińsku i Wilnie. Do celów porównawczych wykorzystane zostały wyniki badań historyków litewskich (sejmik wileński), polskich i białoruskich. W tekście przedstawiono m.in. takie zagadnienia, jak funkcjonowanie sejmików gospodarskich, relacyjnych i elekcyjnych. Zaprezentowano także informacje dotyczące typów akt sejmikowych, które są charakterystyczne dla parlamentaryzmu litewskiego. Omówione zostały dodatkowe wiadomości związane z życiem politycznym powiatu kowieńskiego, których nie uwzględniła M. Jusupović. W końcowej części artykułu wyeksponowane są specyficzne aspekty badań nad litewskim parlamentaryzmem. Dzięki zwyczajowi podpisywania uchwał sejmiku przez ogół osób w nim uczestniczących możliwe jest przybliżone oszacowanie liczebności zgromadzenia. W drugiej połowie XVIII w. nadal istniały znaczące różnice między sejmikami litewskimi a koronnymi, choć widoczna jest tendencja do upodobniania się modeli funkcjonujących w obu krajach.

12

Instrukcje dla posłów z Wielkiego Księstwa Litewskiego na Sejm Wielki. Uwagi na temat nowego litewskiego wydawnictwa źródłowego (Rec.: Lietuvos Dzidžiosios Kunigaikštystės seimelių instrukcijos [1788–1790], parengė Robertas Jurgaitis, Adam Stankevič, Asta Verbickienė, UAB „Vitae Litera”, Vilnius 2015, ss. 436)

100%

Filipczak W.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2017

|

tom 16

|

nr 2

302-314

13

Instytucje Rzeczypospolitej szlacheckiej a Lublin w czasach stanisławowskich – uwagi w związku z monografią Kamila Jakimowicza „Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794” (Lublin 2020, ss. 534)

100%

Filipczak W.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia

|

2022

|

tom 77

401-413

EN

The article concerns Kamil Jakimowicz’s book Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794 (State and Local Government Institutions in the Life of the Inhabitants of Lublin in 1764–1794). Some doubts may be raised by the selection of the institutions that have been analyzed. The sejmiks in Lublin and the Lublin land court are not included. The author did not take into account the proposals made by the nobility of the Lublin Voivodeship regarding this city. The book gives a reliable picture of the activities of the discussed institutions. Information relating to their origins and competences is also included. The monograph by K. Jakimowicz was written on the basis of an extensive archival and library query. In the review article, some detailed information provided in the reviewed book was corrected, which mainly concerns the dating of laws passed by the Great Sejm. Regardless of the above-mentioned defects, the monograph by K. Jakimowicz should be considered an important scientific achievement that will be useful to historians dealing with the history of the Polish-Lithuanian Commonwealth during the reign of Stanisław August Poniatowski.

PL

Artykuł dotyczy książki Kamila Jakimowicza Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794. Pewne wątpliwości może budzić dobór instytucji, które zostały poddane analizie. Nie ma wśród nich sejmików w Lublinie i lubelskiego sądu ziemskiego. Autor nie uwzględnił dotyczących tego miasta propozycji zgłaszanych przez szlachtę województwa lubelskiego. Książka daje rzetelny obraz działalności omawianych instytucji. Uwzględnione są także informacje odnoszące się do ich genezy i kompetencji. Monografia K. Jakimowicza napisana została na podstawie szerokiej kwerendy w archiwach i bibliotekach. W artykule recenzyjnym skorygowane zostały pewne szczegółowe informacje podane w recenzowanej książce, które dotyczą przede wszystkim datacji ustaw uchwalanych przez Sejm Wielki. Niezależnie od wspomnianych usterek należy uznać monografię K. Jakimowicza za ważne osiągnięcie naukowe, które będzie przydatne dla historyków zajmujących się dziejami Rzeczypospolitej Obojga Narodów w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego.

14

Wybory Rady Nieustającej na sejmie 1778 roku

100%

Filipczak W.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

1999

|

nr 64

117-133

EN

Secret negotiations in the Sejm concerning the composition of the Council are discussed in the article. Special attention is paid to the changes in Russian policy towards Poland, connected with the war over succession to the throne in Bavaria. Policy of king Stanisław August as well as activity of A. Tyzenhauz, the leader of the royal camp in Lithuania, were criticized by Stackelberg, Russian ambassador in Poland. In order to allay Russian misgivings, the king gave up preparing the list of candidates he supported. Then, the elections to the Council are discussed as well as their compliance with the law. The elections were successful for the Opposition, supported by Stackelberg. As a result they reduced their critical views of the Council. The king tried to be more independent in his political moves. Apparently he gave up policy of a secret control over the Sejm. Criticized by Stackelberg, he replied he had lost his control over his supporters.

15

Sejmiki województwa płockiego 1780-1786

100%

Filipczak W.

|

tom 8

|

nr 2

23-62

EN

The article discusses the sejmiks of Płock Voivodeship, which assembled in Raciąż between 1780 and 1786. It depicts preparations for the particular sejmiks as well as their course and results. The author shows the nuances of political and personal influences. Płock Voivodeship was dominated by the royalist party, supervised by the brother of King Stanislaw August, Michał Poniatowski, the bishop of Płock (the Archbishop of Gniezno since 1784). The voivodeship of Płock was the scene of rivalry between the Sierakowski family (the most important person being Maksymilian, podkomorzy, who later became the Castellan of Płock), the Bohkowski family, and their opponents, i.e. the Zielinski family. The latter were led by Ludwik, łowczy of Płock, who eventually became the Castellan of Rypin. The author analyses the important injunctions included in the instructions for the Sejm deputies from Płock. He also focuses on the organisation and procedures of the sejmiks in Raciąż. Finally, he discusses the parliamentary elites of Płock, i.e. the persons who started the proceedings, marshals, assessors, the sejm deputies, the judges of Crown Tribunal and candidates for local judges elected by the szlachta.

16

Kontrola Komisji Skarbu Litewskiego na sejmie z 1778 roku

100%

Filipczak W.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2000

|

nr 67

181-200

EN

The Seym from 1778 was the first one to control the executive powers whose function was redefined as a result of reforms from the years 1764-1776. Excercising control over the Lithuanian Treasury Board was also important for political reasons. The issue at stake was the conflict involving Podskarbi Antoni Tyzenhauz, who was at the same time President of the Board and leader of Lithuanian royalists. This article presents the members of the committee that supervised the Board. Furthermore, it comments on the way the Board was discussed during the sessions held jointly by the Envoys’ Chamber and the Senate (22.10.1778). It was then that the report from the Board’s activities was submitted. The text also focuses on the debate in the course of which the Board’s activities were accepted through the vote (3-5.11.1778); the discussion on the subject took place after the chambers had been separated from one another. The article shows the backstage political intrigues involving King Stanislaw August and Russian ambassador O. Stackelberg. Their result was imposing limitations on Tyzenhauz’s position in the future.

17

Rozdwojone wołyńskie sejmiki poselskie w 1786 roku

100%

Filipczak W.

Res Historica

|

2013

|

nr 36

EN

The d’Ugrumoff’s affair caused an exacerbation of dealings between Stanisław August and the aristocracy’s opposition in 1785-1786. In this situation a strong political battle was being fought at the deputies’ regional councils (sejmiki poselskie) before the parliament in 1786. Particularly turbulent were the proceedings in Volhynia, where an open conflict broke out. The majority of the aristocracy, led by the supporters of hetman Franciszek Ksawery Branicki gathered in Łuck, a traditional place for the regional councils. The leaders of the Volhynian regalists organised a competing assembly in the village of Czekno. The negotiations were under way, meaning of which should not be ignored. Even though they did not end successfully, they had a serious impact on the progression of events. The opposition, having at its disposal a large number of dependent aristocracy and militia, fully controlled the situation in Łuck. However, an attempt was made of not vexing the regalists unduly, which can be evidenced by a very general deputy instruction. The king’s opponents were trying to put a strong pressure on the leaders of the opposing camp. Nevertheless, the account of the regalists on the violence taking place in Łuck should be critically approached. It seems that the failure of the regional council at Czekno during the parliamentary session (rugi sejmowe) was decided not only by the standpoint of the Russian ambassador Otto M. von Stackelberg. The supporters of the court, who were conducting the proceedings in a place different from the one indicated by law, did not have strong enough arguments in order to question the legality of the regional council in Łuck.

PL

Artykuł nie posiada streszczenia w języku polskim.