W XX wieku doszło do znacznego pogorszenia się stanu środowiska cieków karpackich. W artykule przedstawiono działania umożliwiające poprawę tego stanu, dostosowane do charakteru zagospodarowania obszarów nadrzecznych. W odcinkach dolin o słabym zagospodarowaniu wskazane jest umożliwienie swobodnej migracji cieków i zwiększenie retencji wód wezbraniowych.
EN
The environmental status of streams and rivers in the Polish Carpathians worsened considerably in the 20th century. Various measures to improve environmental status of the watercourses are proposed, depending on their suitability for a given style of valley floor management. Free channel migration and increasing the retention of flood water on the valley floor are postulated for undeveloped valley sections.
Wskazania piezometrów w podłożu fliszowym zapór są niejednokrotnie bardzo trudne do interpretacji. Decyduje o tym przepływ wody przez złożony system spękań uwarstwienia i prostopadłych do nich spękań ciosowych, a także wypełnienie ma-teriałem naturalnym lub środkiem uszczelniającym. Artykuł omawia szczególne przypadki zmian wskazań piezometrów obserwowanych w trakcie postępujących prac re-montowych w warunkach normalnej pracy zbiornika Wapienica na tle wcześniejszych i późniejszych okresów eksploatacji. Prace remontowe obejmowały uszczelnienie korpusu zapory betonowej i jej podłoża metodą iniekcji prowadzonej otworami pionowymi z korony zapory.
EN
The readings of the piezometers in the flysh foundations of dams are often very difficult to interpret. They are influenced by the flow of water through a complex system of layers crackings and perpendicular jointings and by its filling with natural material or sealing substance. The article discusses individual cases of changes in the piezometers' readings observed during the reconstruction works, in conditions of normal functioning of the Wapienica reservoir, as compared with the previous and subsequent periods of exploitation. The reconstruction works included sealing of the concrete dam body and its foundation with the injection method, carried out through vertical openings in the dam crest.
Przedmiotem artykułu jest analiza i ocena zasadności realizacji inwestycji pod nazwą Kanał Krakowski, stanowiącej czterokilometrowy kanał lateralny Wisły w obrębie Krakowa, o funkcji przeciwpowodziowej, żeglugowej lub żeglugowo-powodziowej. Podstawą tej dyskusji są uwarunkowania historyczne, obecny stan zagospodarowania i zabudowy aglomeracji krakowskiej, zasad zarządzania ryzykiem powodziowym w obszarze Wisły krakowskiej oraz koncepcje żeglugowe. W konkluzji autorzy prezentują pogląd o odstąpieniu od dalszego procedowania Kanału Krakowskiego jako przyszłej inwestycji wodnej.
EN
The article presents an analysis and an assessment of validity of the Cracow Canal investment, being a four-kilometer lateral Vistula canal within the Cracow city limits, with a flood protection, navigation or navigation/flood protection function. The basis for discussion are historical conditions, current state of the Cracow agglomeration development, principles of flood risk management in this section of the Vistula River and navigation concepts. The authors conclude that further processing of the Cracow Canal as a future water investment should be abandoned.
W artykule omówiono stan systemu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły i plany jego modernizacji. Przedstawiono ocenę efektywności istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej na terenie województw śląskiego, małopolskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego oraz ocenę poziomu zagrożenia powodziowego w warunkach eksploatacji istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej wykonaną w ramach realizacji studiów ochrony przed powodzią w latach 2006-2009. Przedstawiono charakterystykę powodzi w 2010 roku w kontekście elementów systemu ochrony przed powodzią. Przeanalizowano wybrane przypadki zagrożenia i awarii elementów systemu ochrony przed powodzią, niezbędne wymagania przy jego modernizacji w warunkach wezbrań katastrofalnych. Podkreślono konieczność zwiększenia retencji obszarowej i lokalnej oraz zapewnienia spójności działań w różnej skali przestrzennej i czasowej, zwłaszcza w obszarach silnie zurbanizowanych, gęsto zaludnionych oraz wartościowego majątku.
EN
Status of flood control system in Upper Vistula Basin and plan of it modernisation were discussed in the paper. Assessment of effectiveness of existing flood control infrastructure on the terrain of voivodships: Silesia, Small Poland, Under Carpathian and Holy Cross were presented. An assessment of flood threat level in conditions of existing flood control infrastructure operation done in the frame of studies realisation on flood control in years 2006-2009 was also presented. Characteristic of 2010 flood in the context of flood control system elements was presented. Selected cases of flood control system elements threats and damages, necessary requirements its modernisation in conditions of catastrophic flow were analysed. The necessity of areal and local retention increasement and safeguarding of actions consistence in different spherical and time scale, especially on strongly urbanised, densely populated and valuable substance areas was underlined.
5
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Bezpieczeństwo budowli hydrotechnicznych w dużej mierze zależy od stanu technicznego elementów uszczelniających podłoże, korpus oraz przyczółki. Ze względu na znaczne zróżnicowanie typów obiektów hydrotechnicznych oraz warunków geotechnicznych w jakich zostają posadowione, występuje wiele rodzajów elementów uszczelniających. Artykuł przedstawia podstawowe uwarunkowania dla projektowania i wykonawstwa elementów szczelnych w ziemnych budowlach hydrotechnicznych. Elementy te można podzielić na elementy szczelne na skarpie odwodnej (ekran) oraz na elementy szczelne wykonane w korpusie zapory najczęściej w centralnej części (rdzeń). Ze względu na konieczność zachowania ciągłości elementów szczelnych podłoża i budowli, wybór typu i technologii wykonania elementu szczelnego musi uwzględnić wiele czynników. Projektowanie elementów uszczelniających wymaga znajomości technologii uszczelnienia oraz umiejętności pozyskania informacji o zróżnicowaniu głębokości i wysokości uszczelnienia, możliwości etapowania prac przy wznoszeniu budowli, odpowiedniej do wysokości piętrzenia grubości elementów, wrażliwości na zróżnicowaną budowę geologiczną, pracy przy zmiennych poziomach piętrzenia wody, możliwości wykonania w warunkach gruntów nawodnionych i nienawodnionych, trwałości technicznej oraz odporności na działanie zwierząt i warunków atmosferycznych. Powyższe informacje na etapie projektu wykorzystane zostają do ustalenia odpowiedniej wysokości korony elementu w stosunku do poziomów piętrzenia wody i wysokości korony obiektu, możliwości połączenia elementów szczelnych o różnych technologiach wykonania, zdolności połączenia uszczelnienia z elementami betonowymi. Ze względu na złożoność warunków w jakich pracują oraz konsekwencje nieprawidłowej pracy elementów szczelnych konieczna jest także kontrola techniczna podczas ich wykonywania oraz eksploatacji.
EN
Safety of hydrotechnical structures depends mainly on technical condition of seepage barriers of the embankment, foundation and abutments. According to a variety of hydrotechnical structures and different foundations there are many types of seepage barriers. Main requirements for designing and construction of the seepage barriers in embankment dams and levees are presented in the paper. There are two main groups of seepage barriers: upstream face lining and inclined or central cores. Due to the necessity of joining foundation treatment and embankment, the type and technology have to be chosen concerning many different factors. In designing seepage barriers, the knowledge is important on technology of sealing and information on the diversification of thickness and depth of the barrier, conducting works on construction in stages and working at variable water levels, different widths of core, and different foundation types, making constructions in fully and partially saturated zones, a long life–span, and resistance to atmosphere conditions and biological actions. Those factors have to be taken into consideration to design the level of crest of the seepage barrier and crest of the embankment, technical solution of joints between two technologies and joints with concrete structures. Due to complex conditions and consequences of malfunctioning of seepage barriers, maintenance during construction and operation is needed.
Zarządzanie wielozadaniowym zbiornikiem zaporowym, jakim jest zbiornik Goczałkowice, wymaga reagowania na zmieniającą się sytuację w samym zbiorniku, a także w jego otoczeniu, zależną od czynników, których znaczna część ma charakter losowy. Po to, by reagowanie na określoną sytuację miało racjonalny charakter, rekomenduje się, by oprzeć je na procedurach określonych w zintegrowanych scenariuszach pracy zbiornika. W artykule bliżej uzasadniono takie stanowisko, zdefiniowano pojęcie scenariusza pracy zbiornika, przedstawiono jego elementy oraz wskazano drogę dojścia do scenariusza zintegrowanego. Przedstawiono także pokrótce grupy scenariuszy dla zbiornika Goczałkowice związane ze zmianami zasadniczych uwarunkowań jego pracy.
EN
The management of a multitask dammed reservoir, such as the Goczałkowice reservoir, requires reacting to changing situation of the reservoir itself, as well as to that of its environment, depending on factors the vast part of which is of random character. In order to react to a given situation in a rational manner, it is recommended to base the reaction on procedures set forth in the integrated scenarios of the reservoirs functioning. The article justifies such position, defines the notion of the reservoir functioning scenario, presents its elements and indicates the method to reach an integrated scenario. The authors also present groups of scenarios for the Goczałkowice reservoir, related to modifications of the fundamental conditions influencing its operation.
W artykule przedstawiono zakres pomiarów i badań oraz sposób opracowania charakterystyki czaszy zbiornika, na podstawie której można ocenić procesy sedymentacyjne dopływającego do niego rumowiska. Odpowiednio opracowane dane i charakterystyka zbiornika jest podstawą stosowania zaawansowanego modelowania numerycznego, wykorzystywanego w ocenie i prognozie stanów dynamicznych i jakościowych zbiornika.
EN
The article presents the scope of measurements and research, as well as the method of the reservoir bowl characteristics elaboration, enabling assessment of the inflowing debris sedimentation process. The appropriately processed data and the reservoir's characteristics are the basis for application of the advanced numerical modelling, used in assessment and prognostication of the dynamic and quality conditions of the reservoir.
Artykuł opracowano na podstawie "Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły" przekazanego do uzgodnień międzyresortowych w maju 2011 r. i wykonanego na zamówienie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz wojewody małopolskiego przez zespół pod kierunkiem Janusza Zaleskiego w składzie: Antoni Bojarski, Jerzy Grela, Zofia Gręplowska, Beata Kondel i Elżbieta Nachlik.
EN
The article was elaborated based on the "Flood protection programme for the upper Vistula basin" transferred for interdepartamental arrangements in May 2011 and realised on request of the Ministry of Internal Affairs and Administration and Małopolskie Voivode by a team under the supervision of Janusz Zaleski and composed of Antoni Bojarski, Jerzy Grela, Zofia Gręplowska, Beata Kondel and Elżbieta Nachlik.
Artykuł przedstawia interesującą propozycję Instytutu Inżynierii i Gospodarki Wodnej Politechniki Krakowskiej co do definicji, kryteriów i sposobu określania przepływu nieszkodliwego w rzekach poniżej obiektów piętrzących.
EN
The paper presents an interesting proposal by the Research Institute for Engineering and Water Management of the Technical University in Cracow concerning the definition, criteria and way of determination of the harmless flow in rivers below the dams.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.