Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Niebo gwiaździste nad Królewcem a prawo moralne. Dyskusja Gadamera z estetyką Kanta wokół kwestii doświadczenia piękna i jego odniesienia do etyki

100%

Dybel P.

|

nr 55

112-131

PL

W artykule podejmuję dyskusję z odczytaniem przez Hansa-Georga Gadamera teorii estetycznej Immanuela Kanta. Zarzucił jej subiektywizację doświadczenia estetycznego, sprowadzając je do wolnej gry władz poznawczych podmiotu. W rezultacie zatracony został etyczny wymiar doświadczenia piękna, a wraz z tym pojęcia smaku, tak istotny w poprzedzającej dzieło Kanta tradycji europejskiego humanizmu. Ten zarzut Gadamera jest jednak nie do końca słuszny. Związek doświadczenia piękna z tym, co etyczne, zostaje u autora Krytyk zachowany, tyle że przybiera całkiem inną postać. Wolne „bezinteresowne” piękno przyrody (i ornamentów) współgra tu z „bezinteresownością” doświadczenia apodyktycznego prawa moralnego, które samo jest dla siebie racją. Podobnie też „zależne piękno” dzieła sztuki zasadzając się na wyobrażeniowym „rozszerzeniu” pojęć stanowi swego rodzaju apel do wymiaru etycznego w człowieku. W rezultacie związek estetyki z etyką nie tylko nie zostaje przez Kanta zerwany (lub zrelatywizowany), lecz jest na swój sposób zradykalizowany. Wydobycie struktury tego związku to główny temat analiz i rozważań w artykule.

EN

In the article, I engage with H.G.Gadamer’s reading of Kant’s aesthetic theory. Gadamer accused Kant of subjectivizing the aesthetic experience so that it would be reduced to the free play of the cognitive faculties of the subject. Consequently, the ethical dimension of aesthetic experience that played such an important role in the preceding tradition of European humanism has been lost. Yet, this charge of Gadamer is not quite right. The connection between the experience of beauty and ethics has been maintained by Kant, but it has assumed a different form. The free, disinterested beauty of the objects of nature, on his account, harmonizes with the disinterested experience of the moral law. Similarly, the dependent beauty of the work of art appeals to the ethical dimension of the human being. As a result of this, the connection between aesthetics and ethics not only has not been severed by Kant, but it has also assumed an entirely new, radical form.

2

Witkacy and His Doppelgängers

100%

Dybel P.

|

nr 4(10)

55-66

EN

The literary work of Stanisław I. Witkiewicz (Witkacy), whose world career began in the fifties of the last century, is considered today in many aspects as precursory to postmodernism. In his dramas and novels, this is manifested in the creation of characters who are internally broken up, who act like deregulated human machines and who are unable to control their own drives. These motifs are also reflected in the writer’s broken identity, which is torn apart by contradictions (“knots”) and which constantly doubles itself. In my article, I demonstrate to what extent this obsession with his own double is rooted in the instrumental treatment of Witkacy by his father, who wanted to see in his son a perfect artistic embodiment of himself. The whole of Witkacy’s work, considered from this perspective, is a rebellion against his father, expressed in the (futile) desperate attempts to break away from being his better copy, his double.

3

Man, Animal, and Mirror. Origins of The Human “I” According to Helmuth Plessner and Jacques Lacan

100%

Dybel P.

|

nr 4

125-140

EN

In the article I compare the concept of the human “I” of Helmuth Plessner that underlies his philosophical anthropology with the theory of “mirror stage” by Jacques Lacan. Both they have been inspired by the experiment of Wolfgang Köhler in which a child and chimpanzee reacted differently to their image in a mirror. Plessner and Lacan drew different conclusions from this experiment. Plessner maintained that the child who recognizes its image in the mirror as its own takes into account the possibility of its replacement by other “I” on the level of its social roles and functions. Yet, at the same time it knows very well that nobody will be able to replace its own individual “I.” While Lacan says that the ideal image of “I” has the status of the defence-symptom representing an alternative to the feeling of dismembered body that the child experiences in the early phase of its life. This image of “I” is not given forever but is always endangered by the possibility of destruction and regress on its early stage of the dismembered body. The telling testimony of this is the passage au acte by psychotics in which the ouburst of aggression is accompanied by the destruction of “I.” Or the cases in which the I assumes the pathologically exaggerated shape. This possibility of destruction of I that is inherently rooted in its structure has been misrecognized by Plessner.

4

Sobowtórzenie Witkacego

100%

Dybel P.

|

nr 1

57-74

PL

W artykule autor wychodzi od analizy relacji, w jakiej Witkacy pozostaje ze swoimi czterema odbiciami lustrzanymi na znanej jego fotografii „Autoportret wielokrotny w lustrach”. Wydobywając strukturę tych relacji pokazuje, że stanowi ona swoistą metaforę dysocjacyjnej struktury tożsamościowej Witkacego, gdyż każdy z jego zwierciadlanych sobowtórów to jedno z wcieleń jego samego. Zarazem jego dokonujące się na fotografii roz-po-czwórzenie jest punktem wyjścia do dokonującego się później w życiu pisarza sobowtórzenia, czyli nieustannego przybierania przez niego kolejnych póz i masek. Pokazuje też, że odniesieniu pisarza do każdego z jego sobowtórów odpowiadają rozliczne motywy oraz karykaturalnie skonstruowane widmowate postaci w jego dramatach i powieściach. W tym sensie struktura relacji pisarza do jego czterech sobowtórów na „Autoportrecie” może służyć za wyjściowy klucz interpretacyjny w odniesieniu do całego jego pisarskiego dorobku.

EN

The author’s basic principle in the article is an analysis of the relation borne between Witkacy and his four mirror images in the famous photography “Autoportret wielokrotny w lustrach” (“Multiple Self-Portrait in Mirrors”). Extracting the structure of the relations, the paper shows that it is conceived of as a peculiar metaphor of Witkacy’s dissociative identity structure as each of the mirror lookalikes is one of his own incarnations. Witkacy’s dividing-into-four seen in the photography is a starting point to the lookalike-converting taking place in the writer’s private life, i.e. to constant striking poses and putting on masks. The study also shows that the writer’s reference to each of the lookalikes corresponds with the many motifs and caricaturally constructed phantom-like figures in his dramas and novels. In this sense the structure of the Witkacy’s relation to the four of his lookalikes in “Autoportret wielokrotny w lustrach” (“Multiple Self-Portrait in Mirrors”) may be seen as an initial interpretive key in reference to the whole of his literary output.