Podobno w czasie spotkania z cesarzem Karolem V Hernán Cortés, zapytany przez władcę, jak wygląda Meksyk, niewiele się zastanawiając, zmiął kartkę papieru i rzucił na stół. Oto jak wygląda! W rzeczy samej, losy zarówno dzisiejszego, jak i historycznego Meksyku są tak powikłane, że ten plastyczny obraz z przytoczonej anegdoty posiada znaczenie wręcz symboliczne. Wydaje się, jakby topografia fizyczna znalazła w tym przypadku odbicie w topografii politycznej, intelektualnej i kulturalnej tego tajemniczego regionu, który głęboko naznaczyła katolicka cywilizacja hiszpańskich konkwistadorów, misjonarzy i wicekrólów. Dzisiaj Meksyk staje się jednak synonimem bandytyzmu, bezwładu, wszędobylskiej korupcji, walki z narkotycznymi gangami, a w świadomości potocznej dodatkowe piętno odcisnęły na tym ponurym wizerunku niedawne odkrycia grobów z Ciudad Juárez. Wprawdzie pielgrzymki papieskie odmieniły nieco ten obraz, do czego także w pewnej mierze przyczyniło się przełamanie wieloletniego monopolu władzy Partii Rewolucyjno-Instytucjonalnej przez wyrosłą z kręgów katolickich Partię Akcji Narodowej, mimo to obraz ten wydaje się tak mocno zakorzeniony, że skłania do łatwego zapominania o bogatych dziejach brutalizacji życia społecznego, w których swój znaczący udział miały próby zniszczenia katolickiego i hiszpańskiego dziedzictwa Meksyku.
The article tries to understand the idea of republicanism in the contemporary political context. The author maintains that the classic republican idea, which materialized in the Roman Republic, is nowadays very far from the forms of political life which could be accepted by our republics. For this reason, the very qualification of the republic has been often abused without any reference to its real history. In order to confirm this thesis, some examples of republican options are mentioned as being involved in the historical process. In conclusion, the democratic republics of our days are regarded as being destructive to the various forms of liberty because they are obliged to suffer the pressure of the bureaucracy and that of parliamentary democracy.
PL
Artykuł stanowi próbę zrozumienia idei republikanizmu we współczesnym kontekście politycznym. Autor stawia tezę, że klasyczna idea republikanizmu, ucieleśniona w Republice Rzymskiej, daleko odbiega od form, jakie przyjmują dzisiejsze republiki. Dlatego często nadużywa się samego określenia republiki bez odpowiedniego odniesienia do rzeczywistości historycznej. Na potwierdzenie tej tezy przytoczono przykłady republikańskich opcji, wskazując na ich historyczne uwikłania. Konkluzję wywodu stanowi teza, że dzisiejszerepubliki demokratyczne nie mają wiele wspólnego z instytucjami dawnej Republiki Rzymskiej, ponieważ ich przemożny demokratyzm niszczy znane niegdyś, zróżnicowane formy wolności, poddając je jednolitej presji biurokracji i parlamentaryzmu.