Nowa wersja platformy, zawierająca wyłącznie zasoby pełnotekstowe, jest już dostępna.
Przejdź na https://bibliotekanauki.pl
Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników

Znaleziono wyników: 19

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
LT
Straipsnyje aptariamas Stanislovo Leščinskio, su Švedijos pagalba 1704 m. išrinktas Lenkijos ir Lietuvos valstybės – Respublikos valdovu, apsilankymas Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje 1708 metais. Išsamiai nušviečiamas karaliaus vizitas Lietuvos sostinėje Vilniuje. Analizuojamos Stanislovo Leščinskio pastangos sustiprinti savo įtaką Lietuvoje, nesėkmingi bandymai sukurti atsvarą didelį Švedijos karaliaus Karolio XII pasitikėjimą turėjusiems Sapiegoms, remiantis kunigaikščiais Višnioveckiais. Konstatuojama, kad karaliui Stanislovui per jo susitikimus su Karoliu XII nepavyko įtikinti Švedijos karaliaus paremti Leščinskio puoselėtų „Respublikos nuraminimo“ koncepcijų. Remiantis Lietuvos ir Lenkijos valdovo sekretorių korespondencija, parodomas jo aplinkos požiūris į švedus.
PL
The History of Frederician Prussia in the Eighteenth Century, or on the Supremacy of Absolutism over Gentry LibertyThe copious and detailed book: Prusy w okresie monarchii absolutnej (1701–1806), ed. Bogdan Wachowiak, Poznań 2010 (series: Historia Prus. Narodziny – mocarstwowość – obumieranie, vol. 2) is the work of five authors. Almost half of the text was written by Zygmunt Szultka (i.e. chapters on economic, social and systemic relations), and the author of one-quarter of the publication is Andrzej Kamieński, who discussed Prussian foreign policy in 1701–1786 and the development of architecture. Dariusz Łukasiewicz focused on widely comprehended culture and the conditions of daily life, while Grzegorz Kucharczyk considered foreign policy, symptoms of the domestic crisis during the reign of Frederick William II and Frederick William III, and the eighteenth-century publication movement.The book’s characteristic feature is the extremely thorough use of the existing literature on the subject, predominantly German but also English-language, French and Polish. Upon numerous occasions, the authors (in particular Z. Szultka) conducted additional archival surveys; hence the book is not so much a synthesis as a compendium of knowledge about the Prussian state. The overall impression is excellent, the publication is written lucidly (this holds true even for chapters about the economy) and provides a plethora of interesting information, with the authors remaining distinctly objective but without shying from personal opinions.The presented study inclines towards a comparison of the fate and the social, economic and administrative systems of eighteenth-century Prussia and the Commonwealth. The readers draw the obvious conclusion about the supremacy of the absolutist system (especially so-called enlightened absolutism) over the ideology of the golden liberty of the gentry prevalent in the Commonwealth and the suitable functioning of the state. Furthermore, they may arrive at the correct conviction about better living conditions in the orderly Prussian state (albeit under the constant control of the bureaucracy) than in the ostensibly free Commonwealth. In Polish historiography already the so-called Cracow school (second half of the nineteenth century) argued that the absence of strong royal authority resulted in the fall of the Polish-Lithuanian state.
4
Content available Aleksander Klemp (21 II 1948 – 10 XI 2019)
100%
EN
On 17 July 1724, the local Jesuit college was broken into and vandalised by a mob of Toruń Protestants. These events, the so-called tumult of Thorn, prompted a strong reaction from the Polish authorities. Under the court’s ruling, Mayor Johann Gottfried Rösner and nine other people who were found guilty were beheaded. This case resonated strongly in Europe. The prevailing opinion in the historiography is that the conduct of the municipal authorities following the tumult was slow and indecisive. In the light of the recently discovered sources (fragments of the drafts of city council minutes, originally destroyed during the siege of the city in 1813), it can be concluded that in the first days following the tumult the council did undertake an investigation, in which the blame for provoking the riots was quite explicitly placed on Jesuit students, and information about the incidents was sent to the council’s resident at the royal court in Warsaw. However, the decision to take any further steps was indeed procrastinated. The Jesuits were much quicker to disseminate the information about the harm done to their order in Toruń across the whole country.
PL
Artykuł powstał na podstawie analizy ksiąg rachunkowych biskupa Adama Stanisława Grabowskiego, kolejno: ordynariusza chełmińskiego, kujawskiego i warmińskiego. Na początku swojej kariery biskup przebywał w Gdańsku przez 9 miesięcy, od października 1737 do sierpnia 1738 roku. Wydał wówczas prawie 70 000 złotych polskich, przy czym wydatki na życie codzienne mieściły się w kwocie 31 000 złotych. (utrzymanie dworzan – 5%, służby – 9%, koszty wyżywienia, w tym czekolady – blisko 18%, wina i piwa – 6%, zakupy powozów, karet i koni – 22%, mebli i sprzętów kuchennych – 7,5%, zastawy stołowej – 4,5%, przedmiotów kultu, w tym krzyża i kielicha mszalnego – 11%, w końcu na prezenty i napiwki – 3%). Spośród kupców gdańskich najwięcej na tej dłuższej wizycie Grabowskiego zyskali Christoph Warholl i Wilhelm Wilcke. Szczególnie wiele uwagi poświęcał wówczas biskup Grabowski zakupom mebli i zastawy stołowej. Po awansie na biskupstwo warmińskie w 1741 roku Grabowski rezydował głównie w Lidzbarku. W dalszym ciągu utrzymywał jednak bliskie kontakty z gdańskimi kupcami, zwłaszcza mającymi na składzie wina i korzenie. Przeciętnie co pół roku przybywał do Lidzbarka wóz z „winami cudzoziemskimi”, przyprawami korzennymi, ostrygami, kawą i czekoladą, kupionymi u gdańskich kupców, m.in. Dawida Quadego, Franza Rottenburga, Louisa lub jego bratanka Jeana F. Mathy’ego czy Paula Schnaasego. W Gdańsku zamawiano także przedmioty będące wybitnymi działami sztuki złotniczej (zarówno świeckiej, jak i sakralnej), zwłaszcza u znakomitego tamtejszego złotnika Johanna Gottfrieda Schlaubitza (łącznie otrzymał on od biskupa za swe prace 59.000 złotych polskich). Adam Stanisław Grabowski ponownie przebywał przez dłuższy czas w Gdańsku w latach 1749–1750. Pełnił wówczas funkcję jednego z dwóch komisarzy mianowanych przez Augusta III, którzy mieli zapoznać się na miejscu z wewnętrznymi konfliktami społecznymi w mieście. W księdze wydatków biskupich z tego okresu odnotowano zakupy wina, piwa, a także cytryn i pomarańczy. Zakupiono wówczas również większe ilości sukna i innych materiałów. Wyciągając bardziej ogólne wnioski z analizowanych w niniejszym artykule przykładów, można powiedzieć, że o kosztach dłuższego pobytu polskiego magnata w Gdańsku decydowały głównie trzy typy wydatków. Po pierwsze – na żywność i napoje (wino, piwo, kawa, czekolada); po drugie – na utrzymanie i wyposażenie domu oraz stajni; po trzecie – na dworzan i służbę. Odrębne miejsce zajmowały oczywiście zakupy przedmiotów luksusowych i dzieł sztuki.
EN
The article was written on the basis of the correspondence of the offi cials of Duchess Anna Radziwiłł-Sanguszko, whose lands belonged to the most extensive in the old Polish- Lithuania state. It discusses problems the duchess had to face connected with sending ships loaded with grain and potash to the harbours in Gdańsk and Königsberg in 1733 and selling the agricultural and forest products there. In Gdańsk a young Jew responsible for transport – Aronowicz – sold the grain too cheap (according to priests), which caused the duchess’s indignation. In Königsberg the merchants of the Saturguses and Fahrenheits occupied (arrested) the Radziwiłłs’ ships on account of the debt taken out by the Sapiehas – the former owners of part of the lands from which the goods originated. Nevertheless, a special envoy of the duchess Captain Karol Petersen led to a compromise. The article also discusses the organizational issues or river transport and difficult navigation conditions resulting from e.g. the low level of water.
PL
Artykuł ukazuje trudności w przekazywaniu informacji w czasie kampanii rosyjskiej Karola XII w latach 1708-1709 oraz pojawiające się z tego powodu fałszywe informacje o rzekomych sukcesach szwedzkich, w które bezkrytycznie wierzono w otoczeniu króla Stanisława Leszczyńskiego.
EN
Often enough in historical literature the following phenomena have been stressed: misinformation of public opinion, disseminating hearsay, and last but not least, stubborn dismissal of reports inconvenient to their recipients and deluding oneself that another news should bring a completely different state‑of‑affairs. Those characteristic phenomena are clearly visible when one looks into the process of receiving information regarding an unprecedented defeat suffered by the Swedish army of King Charles XII near Poltava in 1709. The supporters of Stanisław Leszczyński, who was allied with the Swedes, along with Swedish officers belonging to his entourage for the lengthy period denied the veracity of the reports and accepted any hearsay regarding Tsar Peter I’s alleged defeat at its face value.
EN
The article discusses a practically unknown episode of King Stanisław Leszczyński’s visit to Lviv in 1709. The visit was related to the course of the Great Northern War and an attempt to help King Charles XII of Sweden, who at that time was waging war with Russia. However, the forces of King Stanisław and the supporting Swedish corps were too weak to fulfil the task. In any case, the Swedish commanders were aware of the fact and deliberately delayed the moving of their troops towards Ukraine.
PL
Artykuł omawia szerzej nieznany epizod pobytu króla Stanisława Leszczyńskiego we Lwowie w 1709 r. Wiązał się on z wydarzeniami wielkiej wojny północnej i próbą przyjścia z pomocą szwedzkiemu królowi Karolowi XII, prowadzącemu wówczas wojnę z Rosją. Siły króla Stanisława i wspomagającego go korpusu szwedzkiego okazały się za słabe, by wypełnić to zadanie. Zresztą dowódcy szwedzcy zdawali sobie z tego sprawę i wyraźnie opóźniali marsz swych oddziałów w kierunku Ukrainy.
EN
A review of Peter Collmer’s book on the functioning of the Saxon administration of the royal estates in the Polish-Lithuanian Commonwealth between 1700 and 1763. It discusses some of the author’s theses and provides a critique of the modernisation model as applied to the early modern European state, drawing on the example of the noble Commonwealth in the eighteenth century.
PL
Omówienie treści książki Petera Collmera poświęconej funkcjonowaniu saskiej administracji majątków królewskich w Rzeczypospolitej w latach 1700–1763. Dyskusja z niektórymi tezami Autora. Kwestia modelu modernizacji wczesnonowożytnego państwa europejskiego na przykładzie szlacheckiej Rzeczypospolitej w XVIII w.
EN
Prof. Stanisław Salmonowicz died on 24 May 2022, he was an outstanding historian of law and political systems, a researcher of the European Enlightenment, the history of modern Poland, and the history of the Polish Underground State in the years 1939-1945, also specialising in the history of Pomerania and the Prussian state, author of about 1350 scientific, popular-scientific and journalistic works. An alumnus of the Jagiellonian University in Cracow, where he began his scientific career, from 1966 until the end of his life he was associated with Toruń and a large part of his scientific output was devoted to the history, science and culture of this city. This would include nearly 190 items, including 11 books, 78 scientific articles, 47 biographies, 20 minor popular science articles in the local press, 8 notes from the scientific chronicle and 13 obituaries and memoirs of deceased colleagues and friends from Toruń. Of particular importance are his dissertations on Toruń's education and culture in the sixteenth to eighteenth centuries, and the role of Toruń's intellectual elites in the spread of early-Enlightenment thought in the eighteenth-century Polish-Lithuanian Commonwealth.
DE
Am 24. Mai 2022 ist Professor Dr habil. Stanisław Salmonowicz verstorben, herausragender Historiker des Rechts und der Staatsformen, Erforscher der europäischen Aufklärung, der Geschichte Polens in der Neuzeit sowie der Geschichte des polnischen Untergrundstaates in den Jahren 1939-1945. Sein besonderes Augenmerk galt schon immer der Geschichte Pommerns und des Preußischen Staates, Verfasser von ca. 1.350 wissenschaftlichen, populärwissenschaftlichen und publizistischen Arbeiten. Als Absolvent der Jagiellonen-Universität in Krakau, wo seine wissenschaftliche Laufbahn begann, war er von 1966 bis zu seinem Lebensende mit Toruń verbunden und widmete einen beträchtlichen Teil seines wissenschaftlichen Ertrages der Geschichte, Wissenschaft und Kultur dieser Stadt. In diesem Zusammenhang wären zu nennen ca. 190 Artikel, darunter 11 Bücher, 78 wissenschaftliche Artikel, 47 Biogramme, 20 kleinere populärwissenschaftliche Artikel in der lokalen Presse, 8 Notizen in der wissenschaftlichen Chronik und 13 Nachrufe und Erinnerungen an verstorbene Kollegen und Freunde aus Toruń. Von besonderer Bedeutung sind seine Abhandlungen über das Toruńer Bildungswesen und Kultur des 16.-18. Jh., sowie zur Rolle der intellektuellen Kreise Toruńs bei der Verbreitung des Gedankengutes der Frühaufklärung in der polnischen Adelsrepublik  im 18. Jh.
PL
Dnia 24 maja 2022 r. zmarł prof. dr hab. Stanisław Salmonowicz, wybitny historyk prawa i ustroju, badacz europejskiego Oświecenia, historii Polski nowożytnej, a także dziejów Polskiego Państwa Podziemnego lat 1939-1945, specjalizujący się również w historii Pomorza i państwa pruskiego, autor około 1350 prac naukowych, popularnonaukowych i publicystycznych. Wychowanek Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie zaczynał swoją karierę naukową, od 1966 r. aż do końca życia, związany był z Toruniem i spora część jego dorobku naukowego poświęcona była historii, nauce i kulturze tego miasta. Należałoby tu zaliczyć blisko 190 pozycji, w tym 11 książek, 78 artykułów naukowych, 47 biogramów, 20 drobniejszych artykułów popularnonaukowych w miejscowej prasie, 8 notatek z kroniki naukowej oraz 13 nekrologów i wspomnień o zmarłych toruńskich kolegach i  przyjaciołach. Szczególne znaczenie mają jego rozprawy poświęcone toruńskiej oświacie i kulturze XVI-XVIII w., a także roli środowisk intelektualnych Torunia w szerzeniu myśli wczesnooświeceniowej w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej.
14
100%
EN
In the 18th century Toruń was known not only for its gingerbread, but also for its sweetish small turnips with a nutty flavor. They were considered an exceptional delicacy and sent by the city authorities as a gift to the royal court and to high officials of the Polish-Lithuanian Commonwealth. It was grown in the villages around Toruń located in the Vistula valley, especially in Czarnów. In fact, it was a variety of turnip that was very popular in various German states from the 17th to 19th century, grown especially in Brandenburg near the village of Teltow by Berlin, whence its popular name - teltovka (Brassica rapa teltoviensis). In Poland, it was known as the German turnip or Toruń turnip. Many Polish and German cook books of the time include recipes for preparing it.
DE
Toruń war im 18. Jahrhundert nicht nur für Lebkuchen bekannt, sondern auch für seine süßen, feinen Speiserüben mit nussigem Geschmack. Sie galten als eine besondere Delikatesse und wurden von der Stadtverwaltung als Geschenk an den königlichen Hof und an hohe Beamten der polnischen Adelsrepublik geschickt. Sie wurden in den im Weichseltal gelegenen Dörfern Toruń, insbesondere in Czarnów, angebaut. In Wirklichkeit war sie eine im 17. und 19. Jh. in deutschen Ländern sehr beliebte Rübensorte, die besonders in Brandenburg in der Nähe des Dorfes Teltow bei Berlin - angebaut wurde, woher ihr in Polen populärer Volksname “Teltówka” (Brassica rapa teltoviensis) stammt. In Polen nannte man sie auch deutsche oder Toruner Rübchen. In vielen polnischen und deutschen Kochbüchern jener Zeit wurde ihre Zubereitungsweise angegeben.
PL
Toruń w XVIII w. znany był nie tylko z pierników, ale także ze słodkawej drobnej rzepy o smaku orzechowym. Uchodziła ona za wyjątkowy rarytas i była przez władze miasta przesyłana w prezencie na dwór królewski i dla wysokich urzędników Rzeczypospolitej. Była ona uprawiana w toruńskich wsiach położonych w dolinie Wisły, zwłaszcza w Czarnowie. W rzeczywistości była to odmiana rzepy bardzo popularna w krajach niemieckich w XVII–XIX w., uprawiana zwłaszcza w Brandenburgii koło wsi Teltow pod Berlinem, skąd też jej popularna nazwa – teltówka (Brassica rapa teltoviensis). W Polsce nazywano ją rzepą (rzepką) niemiecką lub toruńską. W wielu polskich i niemieckich książkach kucharskich z tego czasu podawano sposoby jej przyrządzania.
EN
The article is based on letters and accounts of the Toruń deputies to the Polish parlament (sejm), regarding their trip to and two-months stay in Warsaw, preserved in the State Archive in Toruń. The deputies – Christian Klosmann, the mayor of Toruń, Georg Adam Reymer, a councillor, and Gottlob Fendler, a secretary – stayed in Leszno (a suburb of Warsaw) in a little manor house rented for 1080 Polish florins. Their expenses connected with the journey and the stay in Warsaw amounted to 10 589.12 Polish zloties. 19.8% of that sum was spent of food. The deputies ate at the neighbouring manor house, paying 144 zloties per week. In addition, they bought a lot of wine (69 bottles for 519 zloties). Coffee and beer were bought less frequently, and milk was supplied once a week. There are five records of purchasing parmesan cheese and one record of purchasing lemons. 15.8% of the total were expenses for renting, heating and lighting the house. 13.3% was spent on wages for three servants and payment for various services (e.g. of the launder, house cleaner and whig-maker). 12.5% of the sum were travelling expenses. The total sum spent for sending the deputies to the 1767 sejm was only a tiny fraction (2.4%) of the income of the town of Toruń, which at that time amounted to 320 000 Polish zlotys.
EN
The issue of the quick escape of the newly elected king Stanisław Leszczyński from Warsaw to Gdańsk has never been a subject of thorough monographic research. This results from a lack of basic source information. More information referring to the king’s escape and his stay in Bydgoszcz may be found only in handwritten newspapers from the period – hitherto not explored by historians – and the Warsaw printed paper Kuryer Polski. When Stanisław Leszczyński had been elected King of Poland (12 September 1733), it turned out that Russian troops were approaching Warsaw with the intention of dethroning him. The monarch followed the advice of the French ambassador Antoine-Felix de Monti and decided to leave for Gdańsk to await help as promised by the French. Stanisław, along with a small entourage escorted by 60 reiters, left Warsaw in the late afternoon of 22 September 1733 and in the evening of 27 September he arrived in Bydgoszcz. He spent two nights in the house belonging to Zofia Anna Gałecka (the daughter of the governor of Poznań). In the morning of 28 September he participated in a mass in the Jesuit church where he was welcomed by the rector of the Jesuit college Tomasz Lichtański. In the morning of 29 September he left Bydgoszcz and on 2 October 1733 he arrived in Gdańsk. The king and his entourage were quite optimistic and relied on the help of France, Sweden and Turkey. In the meantime, on 5 October, under the cloak of the Russian army, another Polish king was elected – the Saxon elector August III.
EN
This article discusses the tax reforms of the so-called Silent Sejm of 1717; the imposition in Royal Prussia of the new poll tax; the methods of collecting this tax from rural settlements and towns; and the possibility of coercion by individual military units collecting the poll tax intended for their upkeep.
PL
Artykuł omawia reformy podatkowe tzw. sejmu niemego z 1717 r., objęcie Prus Królewskich nowym podatkiem – pogłównym, sposoby wybierania tego podatku z osad wiejskich i z miast oraz możliwości użycia przymusu przez poszczególne jednostki wojskowe pobierające pogłówne przeznaczone na ich utrzymanie.
PL
Artykuł recenzyjny monografii autorstwa Adama Liska pt. "Obóz stanisławowski w województwie ruskim w okresie bezkrólewia i wojny o tron polski w latach 1733-1736", wydanej w Krakowie w 2014 roku. 
EN
The article presents a statistical description and analysis of the academic output of Professor Stanisław Salmonowicz, a historian and lawyer who has long been associated with Toruń. His output consists of c. 1350 publications, including over 60 books, almost 500 scholarly articles and c. 480 book reviews. The chronological framework of Salmonowicz’s scholarly interests ranges from the sixteenth century to the present day and encompasses both the history of Europe (notably the history of France, Austria and Prussia) and history of Poland with particular emphasis on the history of Pomerania and the city of Toruń. An important place in this output is occupied by the history of law and political systems of European countries. Salmonowicz’s academic publications include monographs on, among other things, the Academic Gymnasium in Toruń in the seventeenth to nineteenth centuries, the codification of penal law in the age of the Enlightened Absolutism, the Polish Underground State of 1939–1945, and the Warsaw Uprising of 1944; as well as numerous scholarly articles on the culture of old Toruń, political and religious matters of the Polish-Lithuanian Commonwealth and the history of law. Moreover, Salmonowicz is the author of comprehensive books on King Frederick the Great of Prussia and the history of the Prussian state. He has also authored numerous chapters in books published in the series dedicated to the history of Toruń and Pomerania. His works also include many texts that can inspire further academic inquiries. For example, his research into early modern witch trials and the morally questionable attitudes of certain Poles under Nazi and Soviet occupation during the Second World War may be an excellent point of departure for further historical investigations.
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.