Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Obecna sytuacja sektora węgla kamiennego i możliwości rozwoju

100%

Gawęda A.

|

tom nr 87

5--24

PL

Artykuł jest próbą nakreślenia możliwości rozwoju polskiego górnictwa węgla kamiennego. Przyjęto tezę, że w perspektywie do roku 2050 surowce energetyczne, w tym głównie węgiel kamienny, będą najważniejszymi nośnikami energii na świecie, a w Polsce węgiel będzie gwarantem niezależności i bezpieczeństwa energetycznego. Dokonano analizy wpływu czynników zewnętrznych, wynikających głównie z obowiązującego prawa unijnego oraz otwartej i konkurencyjnej, międzynarodowej gospodarki, a także wewnętrznych, związanych z funkcjonowaniem górnictwa węgla kamiennego w Polsce. Na początku przybliżono procesy wielopokoleniowych przekształceń, opisano podłoże dynamicznego rozwoju, nie pomijając przy tym aspektów historycznych, geologicznych oraz uwarunkowań im towarzyszących. Szeroka ocena obecnej sytuacji górnictwa węgla kamiennego, posiadanych zasobów, potencjału produkcyjnego, osiąganej sprzedaży oraz wpływu poszczególnych czynników (bodźców), przeobrażeń polskiej gospodarki, a wraz z nią przemysłu i energetyki, daje podstawy do pełniejszego pokazania perspektyw rozwoju dla polskiego węgla kamiennego, przy jednoczesnej konieczności utrzymania konkurencyjności polskich kopalń oraz podjęcia kosztownych inwestycji modernizacyjnych i rozwojowych. W dalszej części podjęto próbę zdiagnozowania istniejących barier i przeszkód w zapewnianiu polskiemu górnictwu wysokiego poziomu międzynarodowej konkurencyjności i ekonomicznej efektywności. Na końcu zarysowano perspektywy polskiego górnictwa węgla kamiennego i przedstawiono wypływające z analizy wnioski.

EN

This paper is an attempt to characterize the possibilities for development of the Polish hard coal mining sector. The thesis has been adopted that in 2050, hard coal will be the most important energy carrier in the world, and in Poland coal will guarantee independence and energy security. An analysis has been conducted of the impact of external factors, resulting mainly from existing EU law and an open and competitive international economy, as well as internal conditions under which coal mining takes place in Poland. The article describes transformation processes occurring over the course of many generations, as well as the dynamics of historical and geological conditions. The analysis provides a broad overview of available resources, production capacities, and achieved sales levels. The post-communist transformation of the Polish economy - and with it the industrial and energy sectors - provides the basis for further development prospects for Polish coal, taking into account the necessity to maintain the competitiveness of Polish mines and to undertake costly modernization and development investments. The article goes on to diagnose the existing obstacles to ensuring Polish mining provides the high level of international competitiveness and economic efficiency necessary, and concludes with an assessment of the industry's overall prospects.

2

Preliminary palaeomagnetic study of the High Tatra granites, Central Western Carpathians, Poland

63%

Grabowski J. , Gawęda A.

|

tom Vol. 43, Nr 3

263-276

EN

Variscan granitoids of the High Tatra Mts. in Poland were the subject of palaeomagnetic, petrographical and rock magnetic investigations. The sampled rocks were granodiorites, rarely tonalites showing weak hydrothermal alterations (chloritisation, epidotisation). 31 hand samples from 7 localities were palaeomagnetically investigated. Stable palaeomagnetic directions of Late Palaeozoic age were isolated in four localities (mean direction: D = 193°, I = 17°, a95 = 12, k = 59, palaeopole: 4°E, 31°S). The stable magnetisation resides in hematite. This mineral occurs in hematite-ilmenite intergrowths that exsolved in high temperatures (670-720°C) and as secondary hematite of hydrothermal origin. Because of heterogeneity of magnetic carriers it is possible that the characteristic magnetisation is shifted in time between localities. Question of tectonic tilt of the High Tatra granite is discussed. The age of characteristic magnetisation based on palaeoinclination estimations apparently fits the isotopic cooling age of the intrusion (330-300 Ma) if tectonic correction is not applied. The palaeopole is situated between the European and African Apparent Polar Wander Paths (APWP) and could be matched with both reference curves. After tectonic correction the palaeopole could be matched only with the African APWP at the point ca. 360 Ma. In this case the magnetisation related to the high temperature hematite would preceed the cooling ages recorded by Ar-Ar method.

PL

Przeprowadzono badania paleomagnetyczne waryscyjskich granitoidów polskiej części Tatr Wysokich. Pobrano 31 próbek ręcznych z nastepujących 7 stanowisk: próg między kotliną Morskiego Oka i kotliną Czarnego Stawu (stanowiska M0l i M02), ściana Świstówki Roztockiej w Dolinie Roztoki (RZ), Wodogrzmoty Mickiewicza (WM), Dolinka za Mnichem (M), rejon Kościelca(K) i próg powyżej Czarnego Stawu w Dolinie Gąsienicowej (HG). Badane skały maja skład granodiorytów i tonalitów, ze śladami przeobrażeń hydrotermalnych (epidotyzacja, chlorytyzacja). We wszystkich stanowiskach stwierdzono obecność lineacji magnetycznej o przebiegu W-E. Granitoidy tatrzańskie wykazują duże zróżnicowanie własności magnetycznych. Stabilne kierunki paleomagnetyczne wieku późnopaleozoicznego wyróżniono w stanowiskach M0I, M02, RZ i WM (kierunek średni: D = 193°, l= 17°, (alfa 95) = 12, k = 59, paleobiegun: 4°E, 31°S). Kierunki te są oparte na hematycie, który występuje jako przerosty w dwufazowych ziarnach hematytowo-ilmenitowych, odmierzanych w wysokich temperaturach (670720°C) oraz jako minerał hydrotermalny. Średnie kierunki z poszczególnych stanowisk różnią się nieco i nie można wykluczyć, że namagnesowanie nie jest jednoczasowe. Wydaje się, że istnieje pewna korelacja między wiekiem namagnesowania a składem mineralnym granitoidu (kierunki starsze występują w granitoidach o składzie tonalitu), problem ten wymaga jednak dalszych badań. Interpretacja wieku namagnesowania zależy od zastosowania korekcji tektonicznej. Wiek charakterystycznego kierunku namagnesowania, określony na podstawie parametru paleoinklinacji, wykazuje lepszą zgodność z wiekiem izotopowym stygnięcia intruzji tatrzańskiej (330-300 mln lat) bez stosowania korekcji tektonicznej. Paleobiegun leży między środkowo/późnokarbońskimi odcinkami krzywych referencyjnych dla płyty europejskiej i afrykańskiej i, po uwzględnieniu niewielkich rotacji wokół osi pionowej, może być dopasowany do obu krzywych na odcinku 340-320 mln lat. Po zastosowaniu korekcji tektonicznej (określonej na podstawie zapadania warstw dolnego triasu autochtonicznej pokrywy trzonu krystalicznego na jego północnej krawędzi) paleobiegun można dopasować jedynie do krzywej afrykańskiej w punkcie 360 mln lat. Interpretacji takiej nie można jednoznacznie odrzucić, gdyż namagnesowanie związane z przerostami hematytowo-ilmenitowymi mogło utrwalić się znacząco wcześniej niż zamknięcie systemu 4°Ar-39Ar, wykazujące wiek stygnięcia intruzji (300-350°C). Jednoznaczna interpretacja wyników badań paleomagnetycznych granitoidu tatrzańskiego nie jest możliwa bez określenia wieku radiometrycznego badanych próbek.

3

Granity typu A w kompleksie mazurskim - przyczynek do dyskusji o klasyfikacji granitów

51%

Gawęda A. , Krzemińska E. , Wiszniewska J.

|

tom Vol. 57, nr 6

478-485

EN

The modern geochemical classification of granitic rocks is based upon diverse criteria such as: mineralogy, geochemistry, tectonic environment and their origin. The alphabetic classification of S, I, M and A-type granites have been used to facilitate recognition of the origin, chemical composition and geotectonic setting. Of these, the A-type term has generated worldwide discussions in petrological communities. The authors discuss the geochemical, mineralogical and geotectonic features as well as the question of source rocks and co-genetic rock complexes of A-type granites at the example of the Mazury granitoid complex. The Mesoproterozoic Mazury Complex from the crystalline basement of East European Craton represents A-type group of granitoids, plotting in WPG (Within Plate Granites) and A2 type fields. The obtained results confirm usability and at the same time practical diagnostic value of the term of A-type for defining a special type of granites, distinguishable from the other ones.

4

Petrogenesis of kyanite-quartz segregations in mica schists of the Western Tatra Mountains (Slovakia)

45%

Pyka P. , Gawęda A. , Szopa K. , Muller A. , Sikorska M.

|

tom Vol. 45, iss. 3/4

99--120

EN

In the Tatra Mountains (Slovakia) metamorphic complex, kyanite-quartz segregations with biotite-rich selvage occur in mylonitized mica schists. In this paper, the problem of fluid flow and aluminium mobility during the uplift of the crystalline massif, and the position of the segregations in the history of Western Tatra metamorphic complex, is adressed. The reaction Alm + Rt  Ilm + Ky + Qtz is considered to be the result of a pressure drop from above to below 9 kbar. Ti-in-biotite geothermometry shows the temperature range to be 579- 639ºC that is related to heating and decompression associated with granite intrusion. Major-element mass-balance calculations show that Al remained stable in the selvage + segregation system whereas other elements (e.g. Cr, HFSE) were mobilized. The kyanite-quartz segregations formed from local fluids generated during dehydration of the metapelitic rocks during uplift. The main mechanism was likely diffusion-driven mass-transfer into extensionrelated cracks.