Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Katolickie słownictwo religijne we współczesnym języku białoruskim

100%

Golachowska E.

Studia Białorutenistyczne

|

2018

|

tom 12

DE

The aim of this article is to analyze selected confessional vocabulary from the Belarusian language, with particular focus on the mechanisms of formation of lexis for the Catholic Church. It is worth noting that, as up to now, the Belarusian language offers no theological terminology, religious terms or biblical vocabulary that would be generally accepted by all Christian denominations. This is due to the coexistence in this area of various cultural orientations and Christian traditions, conditioned by the influence of the religions prevailing in neighboring countries. The research was carried out using two approaches: the sociolinguistic method, which, based on unstructured interviews and participant observation, allowed to determine which languages dominate in the religious context among the representatives of different generations; and the lexicographic treatment, which was used to extract the religious lexis of Catholics from printed and online sources, to then be compared with the vocabulary of Orthodox users of the same language. The analysis of the texts used by the Catholic Church in Belarus shows that, in terms of religious lexis, the Belarusian language used there has been strongly influenced by Polish. It seems clear that this vocabulary is rooted in the Polish language, and reflects the linguistic habits of the Catholics. The interviews conducted with young clergymen of the Catholic Church in Belarus and the representatives of the Belarusian Catholic intelligentsia prove that they are actually able to identify the vocabulary which is foreign to the Belarusian language within the religious texts. It can be assumed that, in the nearest future, the Catholic religious lexis will evolve towards unification with the vocabulary of other denominations; especially with that of the Orthodox Church, which, albeit slowly and not without difficulties, begins to implement the Belarusian language into its religious services.

PL

Celem artykułu jest analiza wybranego słownictwa konfesyjnego w języku białoruskim, ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmów tworzenia leksyki na potrzeby Kościoła katolickiego na tle zróżnicowania religijnego i kulturowego Białorusi. Co istotne, we współczesnym języku białoruskim nie funkcjonuje ogólnie przyjęta przez wszystkie wyznania chrześcijańskie terminologia teologiczna, obejmująca pojęcia religijne oraz słownictwo biblijne, a wynika to ze współistnienia na badanym terenie różnych orientacji kulturowych i tradycji chrześcijańskich, które uwarunkowane były wpływami religii dominujących w sąsiednich krajach. Badania zostały przeprowadzone dwiema metodami: socjolingwistyczną, która na podstawie otwartych wywiadów i obserwacji uczestniczącej pozwoliła na określenie prestiżu używanych w sferze sacrum języków wśród przedstawicieli różnych pokoleń, oraz metodą opisu leksykograficznego, prezentującą katolicką leksykę religijną wyekscerpowaną z dostępnych źródeł drukowanych oraz internetowych i zestawioną z odpowiadającą jej leksyką prawosławną. Przez teren Białorusi przebiega linia podziału między zwolennikami języka białoruskiego i polskiego w liturgii. Wśród przedstawicieli najstarszego pokolenia przeważa opinia, że to język polski jest predestynowany do używania w sferze sacrum. Młodzi katolicy o białoruskiej identyfikacji narodowej uważają natomiast, że w słownictwie liturgicznym zbyt wiele jest polonizmów, które bez trudu mogą być zastąpione leksemami białoruskimi. Mieszkańcy Grodzieńszczyzny opowiadają się za polszczyzną, podczas gdy na pozostałym terenie język białoruski w kościele jest akceptowany, a nawet pożądany. Analiza leksyki religijnej tekstów używanych przez Kościół katolicki na Białorusi pokazuje, że w zakresie leksyki na badanym terenie mamy do czynienia z białoruszczyzną silnie interferowaną przez język polski. Wyraźnie widać, że słownictwo to bazuje na polszczyźnie oraz stanowi odzwierciedlenie przyzwyczajeń językowych wiernych Kościoła katolickiego. Rozmowy prowadzone z młodymi duchownymi Kościoła katolickiego na Białorusi oraz przedstawicielami białoruskiej inteligencji katolickiej pokazują, że z łatwością identyfikują oni obce białoruszczyźnie słownictwo w tekstach religijnych. Należy przypuszczać, że w najbliższym czasie katolicka leksyka religijna będzie się zmieniać w kierunku unifikacji ze słownictwem innych wyznań, zwłaszcza prawosławia, które z przeszkodami, ale stopniowo zaczyna wprowadzać język białoruski do nabożeństw.

RU

Мэтай дадзенага артыкула з’яўляецца аналіз канфесійнай лексікі беларускай мовы, з асаблівым улікам механізмаў яе ўтварэння на патрэбы Каталіцкага Касцёла на фоне рэлігійнай і культурнай разнастайнасці Беларусі. На сённяшні дзень не існуе агульнапры- нятай усімі хрысціянскімі канфесіямі багаслоўскай тэрміналогіі, рэлігійных паняццяў і біблейскага слоўніка беларускай мовы. Гэта звязана з суіснаваннем розных культурных арыентацый і хрысціянскіх традыцый, абумоўленых уплывамі рэлігій, якія пануюць у су- седніх краінах. Падчас даследаванняў быў выкарыстаны метад адкрытага інтэрв’ю, а таксама метад назірання. Акрамя таго, даследаванні праводзіліся ў двух напрамках. Першым з напрам- каў была сацыялінгвістычная перспектыва, дзякуючы якой удалося выявіць прэстыж моперспектыва, якая прадстаўляе каталіцкую рэлігійную лексіку, зафіксаваную ў друкава- ных і інтэрнет-крыніцах, у супастаўленні з адпаведнай праваслаўнай тэрміналогіяй. Праз тэрыторыю Беларусі праходзіць лінія падзелу паміж прыхільнікамі беларускай і польскай мовы ў набажэнствах. Сярод прадстаўнікоў старэйшага пакалення пераважае меркаванне, што менавіта польская мова з'яўляецца найбольш адпаведнай для выкарыстан- ня ў сакральнай сферы. Аднак, маладыя католікі з беларускай нацыянальнай ідэнтычнас- цю мяркуюць, што літургічная лексіка прадстаўлена надта вялікай колькасю паланізмаў, якія можна з поспехам замяніць беларускімі лексемамі. Прыхільнікі польскай мовы сярод вернікаў і духавенства, у асноўным, жывуць на Гродзеншчыне. У іншых рэгіёнах з сімпа- тыяй і падтрымкай ставяцца да беларускай мовы ў касцеле. Лексічны аналіз рэлігійных тэкстаў, якія выкарыстоўваюцца Каталіцкім Касцёлам у Беларусі, паказаў, што беларуская рэлігійная лексіка знаходзіцца пад дастаткова моцным уплывам польскай мовы. Відавочна, што каталіцкая рэлігійная тэрміналогія ствараецца на базе польскай мовы і адлюстроўвае моўныя звычаі вернікаў Каталіцкага Касцёла. Размовы з маладымі святарамі Каталіцкага Касцёла ў Беларусі, а таксама з прадстаўнікамі беларускай каталіцкай інтэлігенцыі свед- чаць пра тое, што яны заўважаюць іншамоўныя словы ў рэлігійных тэкстах, якія, дарэчы, ўсё больш ім перашкаджаюць. Можна дапусціць, што каталіцкая рэлігійная лексіка будзе развівацца ў кірунку ўніфікацыі з лексікай іншых канфесій, у прыватнасці праваслаўя, якое павольна, хоць з перашкодамі, уводзіць беларускую мову ў набажэнствы.

2

Współczesne badania pogranicza polsko-białorusko-litewskiego na przykładzie monografii Anny Żebrowskiej

100%

Golachowska E.

|

tom 46

PL

Artykuł recenzyjny stanowi omówienie książki Anny Żebrowskiej Komarowszczyzna. Język pogranicza białorusko-polsko-litewskiego, w której autorka przedstawia aktualną sytuację socjolingwistyczną na tym pograniczu, a także szczegółowy opis lokalnej gwary białoruskiej w jej obecnym kształcie.

EN

This review article is a discussion of the study by Anna Żebrowska Komarowszczyzna. Język pogranicza białorusko-polsko-litewskiego [The Village of Kamarova (Minsk Region): The Language of the Belarusian-Polish-Lithuanian Borderland]. The study presents the contemporary sociolinguistic situation of this borderland and describes in detail the local Belarusian dialect as it is today.

3

O polszczyźnie i wielojęzyczności społeczności polskiej w Łatgalii

100%

Golachowska E.

|

tom 45

PL

Tekst O polszczyźnie i wielojęzyczności społeczności polskiej w Łatgalii jest recenzją książki Kristīne Kuņickiej Polacy i język polski w Łatgalii / Poļi un poļu valoda Latgalē. Autorka omawia współczesną sytuację socjolingwistyczną mniejszości polskiej w Łatgalii na Łotwie. Szczególnym walorem książki jest uwzględnienie polszczyzny młodego pokolenia Polaków w Łatgalii.

EN

This article is a review of Kristīne Kuņicka’s Polacy i język polski w Łatgalii / Poļi un poļu valoda Latgalē [Poles and the Polish Language in Latgale]. The author discusses the contemporary sociolinguistic situation of the Polish minority in Latgale, Latvia. An important aspect of the book is that it takes into consideration the Polish language of the young generation of Poles in the region.

4

Polszczyzna północnokresowa – podsumowanie badań

51%

Golachowska E. , Ostrówka M. , Sawaniewska-Mochowa Z. , Zielińska A.

|

tom 47

PL

Niniejszy artykuł przedstawia w sposób syntetyczny dotychczasowe badania na temat północnokresowej odmiany języka polskiego. Powstała już na ten temat obszerna literatura, ale ciągle brakuje pełnej bibliografii przedmiotu porządkującej bogaty dorobek kilku pokoleń badaczy. Polszczyzna północnokresowa to odmiana języka polskiego ukształtowana na historycznym pograniczu słowiańsko-bałtyckim. O jej powstaniu zadecydowały przede wszystkim procesy polonizacyjne miejscowej ludności. Kontakty z różnymi wspólnotami etniczno-językowymi sprawiły, że polszczyzna północnokresowa już w wieku XVII i XVIII wykazywała duże zróżnicowanie pod względem społecznym i terytorialnym. Różnice te polegają głównie na frekwencji cech i skali wpływów języków i dialektów miejscowych na system gramatyczny i słownictwo polszczyzny. Mimo to można wykazać zestaw cech konstytutywnych dla polszczyzny północnokresowej funkcjonujących na całym jej obszarze geograficznym. Aktualnie polszczyzna północnokresowa jest definiowana jako język polskiej mniejszości na Białorusi, Litwie i Łotwie. We wszystkich tych krajach widoczna jest tendencja do zaniku języka polskiego.

EN

This article presents a concise overview of research on the Northern Kresy variety of the Polish language (polszczyzna północnokresowa). There is extensive literature on the subject, but there is still no comprehensive bibliography which would accurately document the rich legacy of several generations of researchers working in this field of study. Northern Kresy Polish is a variety of the Polish language which formed in the historical Slavic-Baltic borderland, mainly as a result of the processes of Polonisation of the local population. Contacts between various ethnolinguistic communities resulted in significant social and territorial diversity of Northern Kresy Polish in the seventeenth and eighteenth centuries. The differences between its variants consist mainly in the frequency of features and the scale of influence of local languages and dialects on the grammatical system and vocabulary of Polish. Nevertheless, it is possible to identify a set of constitutive features of Northern Kresy Polish which function throughout its entire geographical area. Currently, Northern Kresy Polish is defined as the language of the Polish minority in Belarus, Lithuania and Latvia. It is apparent that the Polish language in all of these countries is in decline.