Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Średniowieczna architektura kościoła pw. św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze i jej przemiany od XIV do XX w.

100%

Legendziewicz A.

Architectus

|

2019

|

nr 4(60)

3-22

PL

W artykule przedstawiono historię powstania oraz przekształceń kościoła pw. św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze od 2. połowy XIV do początku XX w. We wstępie zawarto informacje źródłowe i kronikarskie oraz pochodzące ze skromnej literatury przedmiotu. Bazując na przeprowadzonych badaniach architektonicznych i analizie detalu, wydzielono najważniejsze fazy przekształceń kościoła. Początki istniejącej budowli osadzono w latach 70. XIV w., gdy powstało dwuprzęsłowe prezbiterium. Przypuszczalnie na początku XV w. zbudowano halowy, trójnawowy, czteroprzęsłowy korpus nawowy. Świątynia została zapewne uszkodzona w pożarze w 1419 r. Po odbudowie, prawdopodobnie w 2. połowie XV w. po stronie południowej wzniesiono kaplicę Ogrójcową z emporą, kruchtę, a na przełomie XV i XVI w. – kaplicę Chrzcielną. Po pożarze w 1546 r. powstała kruchta zachodnia, a po kolejnym w 1582 r. – sklepienie korpusu ukończone w 1590 r. Druga połowa XVII w. przyniosła nowe okna oraz wysoki hełm barokowy. Runął on w 1776 r. Wieżę w barokowej formie z klasycystycznym hełmem odbudowano etapami do 1832 r. W końcu XIX i na początku XX w. przeprowadzono prace remontowe, a w początkach XXI w. – renowacyjne, których ostatnim etapem była konserwacja wnętrza kaplicy Ogrójcowej.

EN

The article presents the history of the creation and transformation of the parish church (now a co-cathedral) in Zielona Góra from the 2nd half of the 14th century to the beginning of the 20th century. The introduction presents the source and chronicle information as well as the current modest literature. Based on the architectural studies and the analysis of the details, the most important phases of the church’s transformation were separated. The beginnings of the existing building were erected in the 1370s, when a two-span presbytery was built. Presumably, at the beginning of the 15th century, a three-bay, four-nave, aisle body was built. The temple was probably damaged by a fire in 1419. After reconstruction, probably in the 2nd half of the 15th century, on the south side, was erected a Gethsemane Chapel with a gallery, a porch and at the turn of the 15th and 16th century – the Baptist Chapel. After the fire in 1546, the western porch was established, and after another in 1582 – the corps’ vault completed in 1590. The 2nd half of the 17th century brought new windows, and a high Baroque helmet. It fell down in 1776. A Baroque tower with a classicist helmet was rebuilt in stages up to 1832. At the end of the 19th and at the beginning of the 20th century, renovation works were carried out, and at the beginning of the 21st century, renovation works were also carried out, the last stage of which was to preserve the interior of the Gethsemane Chapel.

2

Średniowieczna architektura kościoła pw. św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze i jej przemiany od XIV do XX w.

100%

Legendziewicz A.

Architectus

|

2019

|

tom Nr 4 (60)

3--22

PL

W artykule przedstawiono historię powstania oraz przekształceń kościoła pw. św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze od 2. połowy XIV do początku XX w. We wstępie zawarto informacje źródłowe i kronikarskie oraz pochodzące ze skromnej literatury przedmiotu. Bazując na przeprowadzonych badaniach architektonicznych i analizie detalu, wydzielono najważniejsze fazy przekształceń kościoła. Początki istniejącej budowli osadzono w latach 70. XIV w., gdy powstało dwuprzęsłowe prezbiterium. Przypuszczalnie na początku XV w. zbudowano halowy, trójnawowy, czteroprzęsłowy korpus nawowy. Świątynia została zapewne uszkodzona w pożarze w 1419 r. Po odbudowie, prawdopodobnie w 2. połowie XV w. po stronie południowej wzniesiono kaplicę Ogrójcową z emporą, kruchtę, a na przełomie XV i XVI w. – kaplicę Chrzcielną. Po pożarze w 1546 r. powstała kruchta zachodnia, a po kolejnym w 1582 r. – sklepienie korpusu ukończone w 1590 r. Druga połowa XVII w. przyniosła nowe okna oraz wysoki hełm barokowy. Runął on w 1776 r. Wieżę w barokowej formie z klasycystycznym hełmem odbudowano etapami do 1832 r. W końcu XIX i na początku XX w. przeprowadzono prace remontowe, a w początkach XXI w. – renowacyjne, których ostatnim etapem była konserwacja wnętrza kaplicy Ogrójcowej.

EN

The article presents the history of the creation and transformation of the parish church (now a co-cathedral) in Zielona Góra from the 2nd half of the 14th century to the beginning of the 20th century. The introduction presents the source and chronicle information as well as the current modest literature. Based on the architectural studies and the analysis of the details, the most important phases of the church's transformation were separated. The beginnings of the existing building were erected in the 1370s, when a two-span presbytery was built. Presumably, at the beginning of the 15th century, a three-bay, four-nave, aisle body was built. The temple was probably damaged by a fire in 1419. After reconstruction, probably in the 2nd half of the 15th century, on the south side, was erected a Gethsemane Chapel with a gallery, a porch and at the turn of the 15th and 16th century – the Baptist Chapel. After the fire in 1546, the western porch was established, and after another in 1582 – the corps' vault completed in 1590. The 2nd half of the 17th century brought new windows, and a high Baroque helmet. It fell down in 1776. A Baroque tower with a classicist helmet was rebuilt in stages up to 1832. At the end of the 19th and at the beginning of the 20th century, renovation works were carried out, and at the beginning of the 21st century, renovation works were also carried out, the last stage of which was to preserve the interior of the Gethsemane Chapel.

3

Gotycki klasztor Magdalenek w Szprotawie i jego przekształcenia od XIV do początku XIX wieku

100%

Legendziewicz A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

tom Nr 69

72--88

PL

Artykuł prezentuje historię powstania i przekształceń klasztoru sióstr Magdalenek w Szprotawie od pierwszej połowy XIV do początków XIX wieku. We wstępie przedstawiono opis klasztoru oraz informacje źródłowe i kronikarskie, a także dotychczasową literaturę. Na podstawie przeprowadzonych badań architektonicznych i analizy detalu wydzielono najważniejsze fazy przekształceń budowli. Początki istniejącego skrzydła klasztoru osadzono około roku 1314, gdy konwent magdalenek został przeniesiony z Bytomia Odrzańskiego. Prawdopodobnie u schyłku XIV wieku lub na początku kolejnego stulecia rozbudowano go w kierunku południowym i wschodnim. Klasztor przebudowano pod koniec XVI lub na początku XVII wieku, a następnie po pożarach w latach 1672 i 1702. Zabudowania zostały opuszczone przez konwent po sekularyzacji dóbr klasztornych w roku 1810. Na omówionych w tekście badaniach architektonicznych można się było oprzeć przy podejmowaniu decyzji m.in. o zakresie prac konserwatorskich i rekonstrukcyjnych.

EN

This paper presents the history of the construction and transformation of the Magdalene sisters’ convent in Szprotawa from the first half of the fourteenth century to the early nineteenth century. The introduction presents a description of the abbey, source and chronicle information, as well as the literature written to date. Based on architectural research and detail analysis, key phases of the building’s transformation were isolated and identified. The beginnings of the existing wing of the abbey were determined to be around 1314, when the convent was relocated from Bytom Odrzański. At the end of the fourteenth century or the beginning of the next, it was probably extended to the south and east. The abbey was rebuilt at the end of the sixteenth, or in the early seventeenth century, and again after fires in 1672 and 1702. The buildings were abandoned by the convent after its property’s secularization in 1810. The architectural research discussed provided a basis for decision-making on the scope of conservation andreconstruction work.

4

The architectural transformation of the von Wentzky family’s Baroque palace at Rychnów near Namysłów

100%

Legendziewicz A.

Technical Transactions

|

2019

|

tom Vol. 116, iss. 10

59--71

EN

The paper presents the results of research work that has been performed on the von Wentzky family’s palace at Rychnów. Firstly, the architecture of the palace is discussed and written sources concerning the village and the von Wentzky family are reviewed. Based on the architectural studies and the analysis of the details, the most important phases of the place’s transformation were defined. The recognition of the wall construction chronology contributed to the identification of two construction and transformation stages. The original Baroque palace, with its modest architecture was erected on a classic three crosswise-section plan by Ernst Fryderyk von Wenzky in 1781. The building had survived without major changes up until the beginning of the twentieth century, when it was transformed in the years 1906–1907. An extension was added to the west elevation as were a loggia and a porch on the avant-corpses. The research work enabled the author to identify the reach of the palace’s Baroque foundations, and it formed the grounds for generating recommendations to conservators concerning repairs and restoration work.

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących pałacu rodziny von Wentzky w Rychnowie. Na początku omówiono architekturę pałacu i dokonano przeglądu źródeł pisanych dotyczących wsi i rodziny von Wentzky. Na podstawie badań architektonicznych i analizy detali określono najważniejsze etapy transformacji miejsca. Dojście do chronologii konstrukcji ścian przyczyniło się do identyfikacji dwóch etapów budowy i transformacji. Oryginalny barokowy pałac o skromnej architekturze został wzniesiony przez Ernsta Fryderyka von Wenzky’ego w 1781 roku. Budynek powstał na klasycznym planie o trzech przekrojach. Przetrwał bez większych zmian aż do początku XX wieku, kiedy to został przekształcony w latach 1906–1907. Do elewacji budowli od strony zachodniej dodano przedłużenie oraz loggie i werandę na rozalicie. Prace badawcze umożliwiły autorowi określenie zasięgu barokowych murów pałacu i stały się podstawą sformułowania wytycznych konserwatorskich do prac remontowych i restauracyjnych.

5

Od gotyku do neogotyku – przemiany architektury kościoła parafialnego pw. św. Michała Archanioła w Świebodzinie między XV stuleciem a połową XIX wieku

100%

Legendziewicz A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2023

|

tom Nr 74

20--35

PL

Tematem artykułu jest przedstawienie historii powstania oraz przekształceń średniowiecznej architektury kościoła parafialnego w Świebodzinie od XV do schyłku XIX wieku. Na wstępie omówiono źródła, literaturę oraz ikonografię archiwalną. Bazując na pionierskich badaniach, wydzielono najstarszą fazę świątyni z początku XV wieku i zasięg jej przekształceń w ciągu XV stulecia. Omówiono prace zrealizowane w latach 1541–1555 obejmujące wprowadzenie sklepień, a także z lat 1855–1857 pod kierunkiem A. Langera, kiedy wprowadzono neostylowy wystrój szczytów elewacji zachodniej. W podsumowaniu zwrócono uwagę na charakterystyczny plan, dekorację sieciową sklepień oraz bardzo udaną restaurację neogotycką.

EN

The article presents the history of the creation and transformation of the medieval architecture of the parish church in Świebodzin from the fifteenth to the end of the nineteenth century. At the beginning, the sources, literature and archival iconography are discussed. Based on pioneering research, the oldest phase of the church, from the beginning of the fifteenth century, and the range of its transformations during the fifteenth century, are distinguished. The works carried out in the years 1541–1555, including the introduction of vaults, and the works carried out in the years 1855–1857 under the direction of A. Langer, when the neo-style decoration of the gables of the western facade were introduced, are discussed. In the summary, attention is paid to the characteristic plan, the net decoration of the vaults and the very successful Gothic Revival restoration.

6

Gotycka architektura kościoła kolegiackiego w Głogówku i jej przekształcenia do schyłku XVIII wieku

100%

Legendziewicz A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

tom Nr 66

47--64

PL

Artykuł prezentuje historię powstania i przekształceń kościoła św. Bartłomieja w Głogówku między drugą połową XIII a schyłkiem XVIII wieku. Na wstępie omówiono źródła i literaturę. Na podstawie badań wydzielono główne fazy jego przekształceń. Najstarsze partie, obejmujące dwuprzęsłowe prezbiterium, osadzono w drugiej połowie XIII wieku. W związku z nadaniem świątyni rangi kolegiaty w 1379, powiększono chór i wzniesiono korpus bazylikowy z westwerkiem. Przypuszczalnie w pierwszym dwudziestoleciu XV wieku w prezbiterium założono sklepienie sieciowe, a po jego północnej stronie wzniesiono kaplicę NMP. Po 1582 elewacje pokryto dekoracją sgraffitową, a kaplicę zaadaptowano na miejsce pochówku rodziny Oppersdorffów. Przekształcenia w okresie baroku zrealizowane w etapach objęły: w 1688 kaplicę św. Józefa, w drugiej połowie XVIII wieku kaplicę św. Kandydy, a w latach 1775–1781 wystrój wnętrza. W 1779 wieże westwerku nakryto parą hełmów.

EN

This paper presents the history of the foundation and transformations of St. Bartholomew's Church in Głogówek between the second half of the thirteenth century and the close of the eighteenth century. First, the sources and literature are discussed. The author’s research helped identify the main alteration phases. The oldest part, the two-span chancel, dates back to the second half of the thirteenth century. After it had become a collegiate in 1379, the church was extended—the choir was enlarged and a basilica body and westwork were built. Probably in the first twenty-year period of the fifteenth century the chancel was covered with a net vault and the Chapel of St. Mary the Virgin was built. After 1582, the elevations were decorated with sgraffito, and the Chapel was converted into the Oppersdorffs family tomb. Baroque-style alterations were carried out in stages and affected: in 1688 the Chapel of Saint Joseph, in the second half of the eighteenth century St. Candida’s Chapel, and in the years 1775-81 the interior decoration. The towers in the westwork were covered with a pair of cupolas in 1779.

7

Przemiany architektury pałacu w Siestrzechowicach od XVI do końca XX wieku

100%

Legendziewicz A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

tom Nr 57

17--29

PL

Artykuł omawia wyniki badań architektonicznych pałacu w Siestrzechowicach koło Nysy. Na wstępie przedstawiono opis obiektu oraz omówiono dotychczasową literaturę. W świetle przeprowadzonych badań budowę pałacu osadzono w latach 1592–94, a jako jego fundatora wskazano Andrzeja von Jerin, sędziego biskupiego. Pierwotne założenie, w typie Palazzo in Fortezza, wzniesiono na prostokątnym plateau o wymiarach około 60 × 90 metrów, wzmocnionym czterema bastionami i otoczonym fosą. Rezydencję zbudowano na rzucie zbliżonym do prostokąta o wymiarach około 32,7 na 37 metrów. Trójskrzydłowe założenie rozplanowano wokół dziedzińca z krużgankiem, ze ścianą parawanową od południa. Elewacje otrzymały regularną kompozycję z fastiowymi opaskami oraz ramową dekoracją sgraffitową, a fasadę podkreślono kostkowym półkolistym portalem z herbami biskupa wrocławskiego i właścicieli. Wnętrza skrzydła północnego założono w układzie dwutraktowym trzypasmowym, a w bocznych jako jednotraktowe. Na osi umieszczono sień, po jej wschodniej stronie izbę z polichromowanym stropem, a po zachodniej dwie duże sklepione sale. W 1609 roku jedną z nich przekształcono w kaplicę, której wnętrze ozdobiono polichromowaną dekoracją obejmującą m.in. herby biskupów Andrzeja von Jerin i Karola Austriackiego oraz kartusze herbowe rodzin szlacheckich związanych z dworem biskupim w Nysie. Pierwsza poważna przebudowa miała miejsce w 1730 roku w związku z przekazaniem pałacu przez księcia biskupa elektora Franciszka Ludwika von Pfalz-Neuburg pod zarząd naczelnego szpitala biskupiego w Nysie. Bryłę wzbogacono o wieżę na osi fasady oraz powiększono o skrzydło południowe pałacu. Zmieniono wystrój elewacji, wprowadzając gładki detal na fakturowanym tle. Kolejny etap przekształceń miał miejsce prawdopodobnie w II połowie XIX wieku, gdy wnętrza skrzydła zachodniego zaadaptowano na gorzelnię, natomiast na dziedzińcu w miejsce krużganków renesansowych wprowadzono nowe, neogotyckie. Po wojnie pałac użytkowany był przez PGR, w 1963 roku zawaliła się wieża. Prace zabezpieczające rozpoczęto w latach 70., rezygnując z odbudowy wieży. Niestety brak właściciela spowodował zawalenie się stropów skrzydła wschodniego. Rozpoczęte w 2010 roku prace, których jednym z etapów były badania architektoniczne, mają na celu uratowanie obiektu i jego rewaloryzację z wydobyciem zatartych historycznych form.

EN

The article presents the results of architectural research on the palace at Siestrzechowice near Nysa. At the beginning a description of the object is presented and the current literature is discussed. In the light of the research carried out, the palace was constructed in the years 1592–94 and it was funded by Andreas von Jerin, a bishop’s judge. The original Palazzo in Fortezza was erected on an about 60/90-metres rectangular plateau, reinforced with four bastions and surrounded by a moat. The residence was built on an about 32.7/ 37-metre rectangle-like plan. The three-winged structure was planned around a galleried courtyard, with a partition wall from the south. The façade received a regular composition with fascia and framed sgraffi to decorations, and the façade was emphasized with a rusticated, semi-circular portal with the coats of arms of the Bishop of Wrocław and the palace owners. The interiors of the north wing were laid out in a two-section three crosswise-section system and it contained side wings as one-section system. Along the axis there is a hallway, on the east side there is a room with a polychrome ceiling, and on the west side there are two large vaulted rooms. In 1609, one of the rooms was transformed into a chapel and its interior was decorated with polychrome decorations including the coats of arms of bishop Andreas von Jenin and Charles of Austria and the coat of arms of noble families associated with the bishop’s court in Nysa. The first major reconstruction took place in 1730, in connection with the transfer of the palace by Bishop Elector Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg to the management of the bishop’s main hospital in Nysa. The building was enriched with a tower that was built along the façade axis and the south wing of the palace was added. The design of the façade was changed by introducing a smooth detail on a textured background. The next stage of transformation probably took place in the second half of the 19th century, when the west-wing interior was adapted to a distillery, while in the courtyard new neo-Gothic galleries were introduced in place of the Renaissance ones. After the Second World War the palace was used by a state farm. In 1963 the tower collapsed. Security works began in the 1970s but the tower was not subjected to reconstruction. Unfortunately, the lack of the owner caused the collapse of the ceilings in the east wing. Further works started in 2010 and included an architectural research as one of the stages. They aimed at protecting the object and restoring its valuable historical forms.

8

Wieża bramna Zamku Górnego w Opolu

100%

Legendziewicz A.

|

tom Nr 60

26--39

PL

Artykuł prezetuje wyniki badań architektonicznych wieży bramnej zamku Górnego w Opolu. We wstępie omówiono najstarsze wzmianki, dotychczasową literaturę oraz przedstawiono opis obiektu. Bazując na wynikach badań realizację wieży bramnej można wiązać z działalnością księcia Władysława Opolczyka i osadzić w latach 1382–87. Średniowieczną wieżę bramną wzniesiono na planie prostokąta. Dość regularną kompozycję gotyckiej elewacji tworzyły wnęki oraz otwory zakomponowane na dwóch poziomach. Najniższy złożony był z otworu bramnego flankowanego przez dwie ostrołuczne blendy i parę lizen, oraz okulusa na południowym skraju. Drugi poziom, oddzielony płyciną fryzową, posiadał dwoje okien prostokątnych – na osi nad przejazdem oraz nad południową lizeną. Powyżej nich założono ganek hurdycji. We wnętrzach dwóch dolnych kondygnacji zlokalizowano pomieszczenia obsługi mostu zwodzonego, lochu, a także pieca ogrzewającego salę na piętrze. Poziom przejazdu wypełniała sień i izba straży oraz studnia – zejście na poziom obsługi mostu. Najwyższa kondygnacja miała funkcję obronną. Wieżę przebudowano w XVII wieku, a także w latach 1858–59, kiedy to zwieńczenie ukształtowano w formie stylizowanego niskiego krenelaża. Klatkę schodową wprowadzono w 1898 roku, a elewację północną zasłonięto w 1938 roku.

EN

The article presents the results of architectural research of the gate tower of the Górny Castle in Opole. In the introduction, the oldest mentions, current literature and description of the object are discussed. Based on the results of research, the implementation of the gate tower can be associated with the activities of Prince Vladislaus II of Opole and embedded in 1382–87. The medieval gate tower was erected with a rectangular plan with the front facing east. Quite a regular composition of the Gothic façade was formed by recesses, widows and door composed on two levels. The lowest one was composed of: a gate opening flanked by two pointed blends and a pair of pilaster strips, and an oculus on the southern edge. The second level, separated by a frieze panel, had two rectangular windows – on the axis above the passage and above the southern panel. Above them, the wooden hoards was established. The interiors of the lower two floors have service rooms for drawbridges, a dungeon and a furnace heating the room on the first floor. The level of the passage was filled with an entrance hall and a fire chamber and a well – descent to the level of bridge service. The top floor had a defensive function. The tower was rebuilt in the 17ᵗʰ century, and also in the years 1858–59, when the crown was shaped in the form of a stylized low battlement. The façade arrangement was also changed by introducing semi-circular and pointed windows openings. A cage frame was introduced in 1898 and the north facade was covered in 1938.

9

Selected city gates in Silesia – research issues

100%

Legendziewicz A.

Technical Transactions

|

2019

|

tom Vol. 116, iss. 3

71--103

EN

The conservation work performed on the city gates of some Silesian cities in recent years has offered the opportunity to undertake architectural research. The researchers’ interest was particularly aroused by towers which form the framing of entrances to old-town areas and which are also a reflection of the ambitious aspirations and changing tastes of townspeople and a result of the evolution of architectural forms. Some of the gate buildings were demolished in the 19th century as a result of city development. This article presents the results of research into selected city gates: Grobnicka Gate in Głubczyce, Górna Gate in Głuchołazy, Lewińska Gate in Grodków, Krakowska and Wrocławska Gates in Namysłów, and Dolna Gate in Prudnik. The obtained research material supported an attempt to verify the propositions published in literature concerning the evolution of military buildings in Silesia between the 14th century and the beginning of the 17th century. Relicts of objects that have not survived were identified in two cases.

PL

Prace konserwatorskie prowadzone na bramach w niektórych miastach Śląska w ostatnich latach były okazją do przeprowadzenia badań architektonicznych. Zainteresowanie badaczy budziły zwłaszcza wieże, które tworzyły wejścia na obszary staromiejskie, a także były obrazem ambitnych aspiracji i zmieniających się gustów mieszczan oraz rezultatem ewolucji form architektonicznych. Niektóre budynki bramne zostały rozebrane w XIX wieku. W artykule przedstawiono wyniki badań wybranych bram miejskich: Brama Grobnicka, Głubczyce, Brama Górna, Głuchołazy, Brama Lewińska, Grodków, Brama Krakowska i Wrocławska, Namysłów i Brama Dolna, Prudnik. Uzyskane materiały naukowe stanowiły materiał wyjściowy dla próby zweryfikowania propozycji opublikowanych w literaturze, o ewolucji architektury militarnej na Śląsku między XIV a początkiem XVII wieku. Ponadto przebadano relikty dotychczas nieznanych dwóch bram miejskich.

10

Architektura kościoła parafialnego pw św. Jadwigi Śląskiej w Krośnie Odrzańskim od XIII do schyłku XIX wieku

100%

Legendziewicz A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2023

|

tom Nr 76

64--79

PL

Tematem artykułu jest przedstawienie historii powstania oraz przekształceń kościoła parafialnego w Krośnie Odrzańskim od XIII do schyłku XIX wieku. Na wstępie omówiono źródła, literaturę oraz ikonografię archiwalną. Bazując na pionierskich badaniach, wydzielono najstarszą fazę świątyni pochodzącą jeszcze z XIII stulecia oraz fragmenty bryły średniowiecznego kościoła zachowane w strukturze obecnego – barokowego. Omówiono odbudowę kościoła po pożarze z 1705 roku, a ukończoną w 1729 roku, podczas której nadano bryle obecnie znaną formę. Ostatnim etapem kształtowania kościoła była odbudowa barokowego hełmu w latach 1886–1889 roku – zniszczonego przez uderzenie pioruna. W podsumowaniu przedstawiono tło stylistyczne dla barokowej przebudowy świątyni wpisujące się w nurty płynące z Europy Zachodniej.

EN

This paper presents the history of the creation and transformation of a parish church in Krosno Odrzańskie from the thirteenth century to the end of the nineteenth century. At the beginning, sources, literature and archival iconography are discussed. Based on pioneering research, the oldest part of the church, which dates back to thethirteenth century, and fragments of the medieval churchthat is embedded in the structure of the current Baroque church, are identified. The reconstruction of the church after the fire in 1705 is described. During these works, which were completed in 1729, the building was given its present form. The last stage of shaping the church was there construction of the Baroque dome in the years 1886–1889, which had been destroyed by lightning. The summary presents the stylistic background for the Baroque reconstruction of the church, which is consistent with the trends from Western Europe.

11

Badania architektury kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP w Szprotawie

63%

Legendziewicz A. , Błaszczyk K.

Architectus

|

2018

|

nr 1(53)

39-60

PL

W artykule zaprezentowano historię powstania kościoła parafialnego w Szprotawie oraz jego przekształcenia od XIII do XX w. We wstępie przedstawiono wzmianki źródłowe oraz dostępną literaturę przedmiotu – w niewielkim zakresie omawiającą ewolucję architektury świątyni. Na podstawie przeprowadzonych badań architektonicznych i analizy detalu wydzielono najważniejsze fazy przekształceń kościoła. Początki budowli osadzono w 2. połowie XIII w., gdy powstała świątynia złożona z prostokątnego chóru oraz trójprzęsłowej nawy. Zapewne w 1. połowie XIV w. przy północnej ścianie wzniesiono wieżę z kaplicą w przyziemiu, a w połowie stulecia korpus rozbudowano od południa o trzy kaplice oraz kruchtę przed wejściem północnym. Druga połowa XIV w. to powstanie ganka łączącego kościół z klasztorem magdalenek. Najwyższą kondygnację wieży z blankowaniem zrealizowano w połowie XV w. Budowę obecnego trójnawowego siedmioprzęsłowego korpusu halowego bez wydzielonego chóru z wielobocznym obejściem i sklepieniami sieciowymi oraz dwupoziomową zakrystią przeprowadzono zapewne w latach 1474–1488. Po tym roku przy elewacji południowej powstały dwie kaplice: Matki Boskiej Bolesnej i Męki Pańskiej, a przy północnej – jedna pw. Świętego Krzyża, a w 1516 r. Ogrójec z Ciemnicą i Karcerem oraz lożą dla sióstr magdalenek. Przekształcenia renesansowe objęły zwężenie wejścia do kaplicy w przyziemiu wieży, a barokowe – nowy wystrój wnętrza kaplicy Świętokrzyskiej, przebicie obecnego wejścia na osi nawy głównej, budowę chóru organowego oraz nowy hełm wieży. W połowie XIX w. zmieniono wystrój szczytu i wprowadzono kruchtę zachodnią.

EN

The article presents the history of the creation and transformation of the parish church in Szprotawa from 13th until the 20th century. The introduction discusses the source references and the accesible literature – in a small extent discussing the evolution of the temple architecture. Based on architectural studies and details analyses, the most important phases of the church’s transformation have been identified. The origins of the building were erected in the 2nd half of the 13th century, when a temple composed of a rectangular choir and a threespan nave was erected. Probably in the 1st half of the 14th century, a tower with a chapel on the ground floor was built by the northern wall and in the middle of the century, the body was extended from the south by three chapels and a porch in front of the northern entrance. The 2nd half of the 14th century brought the creation of a porch connecting the church with the Madeleine convent. The highest storey of the tower with blanking was built in the middle of the 15th century. The construction of the present threenave sevenbay hall structure without a separate choir with a polygonal bypass and vaults and a twotiered sacristy was probably carried out in the years 1474–1488. After this year, two chapels: of Our Lady of Sorrows and the Passion of the Lord were built by the south elevation, and at the northern one – the Holy Cross chapel. And in 1516 the following were built: Gethsemane, Dungeon and Detenction, and a lodge for the Madeleine sisters. The Renaissance transformations included narrowing of the entrance to the chapel on the ground floor of the tower, and the Baroque changes – a new interior decoration of the Holy Cross chapel, breaking through for the present entrance on the axis of the main nave, building the organ’s choir and the new tower’s helmet. In the middle of the 19th century, the decoration of the gable was changed and the western porch was introduced.

12

The architecture of the town wall gates and towers in Bystrzyca Kłodzka between the fourteenth and twentieth centuries

63%

Legendziewicz A. , Marcinów A.

Technical Transactions

|

2019

|

tom Vol. 116, iss. 11

51--68

EN

The results of research into two city gates, Kłodzka and Wodna (Water), and into the Rycerska (Knight’s) Tower in Bystrzyca Kłodzka are discussed in this paper. The research into the architecture of the three structures helped review the chronology of transformations they were subjected to between the beginning of the fourteenth century and the second half of the twentieth century. The city walls, together with the two gates and the tower, were probably erected by Alderman Jakub Rücker in the first half of the fourteenth century. All the towers were probably raised and converted in the fifteenth century and in around 1568, they were topped with masonry pyramid cupolas. The work performed in the nineteenth century was aimed at restoring the damaged elements and at introducing bells to the Rycerska (Knight’s) Tower. The conservation work conducted in the years 2013–2017 resulted in the restoration of the damaged details and in the enhancement of all of the structures’ features of historical value.

PL

Artykuł omawia wyniki badań dwóch bram miejskich: Kłodzkiej i Wodnej oraz wieży Rycerskiej w Bystrzycy Kłodzkiej. Bazując na badaniach architektonicznych trzech obiektów możliwe było przeanalizowanie chronologii ich przemian w okresie od początku XIV do II połowy XX wieku. Przypuszczalnie w pierwszej połowie XIV wieku wójt Jakub Rücker wzniósł mury miejskie z dwoma bramami i wieżą. W XV wieku prawdopodobnie wszystkie wieże podwyższono i przebudowano a w około 1568 roku zwieńczono murowanymi ostrosłupowymi hełmami. Prace zrealizowane w XIX wieku miały na celu odtworzenie zniszczonych elementów oraz wprowadzenie w wieży Rycerskiej - dzwonów. Podczas prac konserwatorskich zrealizowanych w latach 2013–2017 przywrócono zniszczony detal oraz wyeksponowano zatarte formy historyczne wszystkich obiektów.

13

Elewacja północna ratusza w Kożuchowie – problematyka badawczo-konserwatorska

63%

Legendziewicz A. , Marcinów A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

tom Nr 62

122--135

PL

Artykuł omawia problematykę badawczo-konserwatorską gotyckiej elewacji północnej ratusza w Kożuchowie. Na wstępie przedstawiono opis ściany sprzed ostatnich prac remontowych oraz omówiono historię siedziby władz municypalnych na podstawie wzmianek źródłowych, dotychczasowych badań i literatury. Opisano metodologię prac badawczych wykonanych przez autorów oraz ich wyniki, które umożliwiły weryfikację prezentowanych w literaturze tez. Rozpoznana technologia budowy wykazała, że ratusz powstał prawdopodobnie w drugiej połowie XIV w. lub na początku kolejnego stulecia, a nie – jak twierdzili dotychczasowi badacze – u schyłku XV w. Ostatnie badania architektoniczne dały możliwość weryfikacji także zakresu działań rekonstrukcyjnych dokonanych na elewacji północnej ratusza w latach 1959–1966. Uszkodzony podczas II wojny światowej obiekt częściowo odbudowano, a gotycką ścianę – zasłoniętą do roku 1945 przez barokowe kamienice – wyeksponowano. Jednym z głównych celów prac konserwatorskich z lat 2016–2017 było zachowanie gotyckich reliktów, a także rekonstrukcja i wiarygodna ekspozycja częściowo zniekształconego w latach sześćdziesiątych XX w. średniowiecznego wystroju.

EN

Research and conservation issues concerning the Gothic north elevation of Kużuchów’s town hall are discussed in this paper. First, it presents the condition of the wall from before the latest repair work and the history of the building where the municipal authorities seat based on source materials, the research work that has been performed so far and the literature. The methodology of the research work performed by the authors is further described. Then, the paper highlights the results of that work, which created a chance to verify the town hall origin theses presented in the literature. The construction technology indicated that the town hall had probably been built in the second half of the fourteenth century or at the beginning of the fifteenth century, and not at the very end of the fifteenth century as other researchers had thought. The recent architectural research also raised the possibility for verifying the extent of the north elevation reconstruction work between 1959 and 1966. The structure, which was damaged during the Second World War, was partly reconstructed and the Gothic wall, which had been obscured until 1945 by Baroque tenement houses, was enhanced. Finally, the paper presents the recent conservation work performed in 2016 and 2017 and aimed at maintaining the Gothic relicts and at reconstructing and reliably exhibiting the medieval decoration, which was partly distorted in the 1960s.

14

Renesansowy ratusz w Bytomiu Odrzańskim i jego nowożytne przekształcenia

63%

Legendziewicz A. , Grodzka E.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

tom Nr 71

48--64

PL

Artykuł prezentuje historię nowożytnych przekształceń renesansowego ratusza w Bytomiu Odrzańskim między XVI a XX wiekiem. Na wstępie omówiono źródła i literaturę. Na podstawie badań wydzielono główne fazy jego przekształceń. Ratusz powstał w latach 1602–1609, prawdopodobnie na reliktach dawnej karczmy, jako dwukondygnacyjna budowla z wieżą w narożu działki, na planie prostokąta o układzie trójtraktowym, trójpasmowym. Budynek w roku 1694 został zniszczony przez pożar, a następnie odbudowany w latach 1694–1697 według projektu C. Millera z Bolesławca. Zmieniono wówczas m.in. podziały wewnętrzne i wprowadzono nowe, drewniane stropy w parterze. Dalsze przebudowy barokowe wykonano w połowie XVIII wieku. Zmieniono wówczas układ wnętrza oraz dobudowano od zachodu dwukondygnacyjne skrzydło tylne. Około 1860 r. podwyższono bryłę ratusza oraz dodano neobarokowe detale na froncie. Duże zmiany układu wnętrz na pierwszym i drugim piętrze przyniosła przebudowa z początku XX wieku.

EN

This paper presents the history of the modern transformations of the Bytom Odrzański Renaissance town hall between the sixteenth and twentieth centuries. At the outset, the sources and literature are discussed. Based on research, the main transformation phases were distinguished. The town hall was built in the years 1602–1609, probably on the remains of a tavern, as a two-story structure with a tower in its plot's corner, on a rectangular plan with a three-bay, three-strip layout. In 1694, it burned down and was later rebuilt to a design by C. Miller from Bolesławiec. This introduced internal divisions and new wooden ceilings on the ground floor. Further Baroque reconstructions were made in the mid-eighteenth century. The interior layout was then changed, and a two-story rear wing was added from the west. Around 1860, the building’s main body was raised and Baroque Revival details were added to its front. An early-twentieth-century remodeling significantly changed the first- and second-floor interior layouts.

15

Medieval architecture of the Dominican church in Opole (the so-called "na Górce") and its transformations from the end of the 13th century to the beginning of the 18th century

63%

Lasota C. , Legendziewicz A.

Architectus

|

2022

|

tom Nr 4 (72)

37--46

EN

The article concerns the transformations of the architecture of the Dominican church of Our Lady of Sorrows and St. Wojciech (the so-called "na Górce") in Opole. The paper presents the results of original architectural research conducted from 2008 to 2017. Previous analyses regarding the construction and transformation of the church "na Górce" are based on the findings of pre-war researchers, which relied on a general inspection of the plastered building. The discussed architectural research enabled the scope of the original monastic church, and its expansion from around 1361, to be distinguished. This also applies to the enlargement of the chancel and its adaptation, as well as to the construction of a two-nave, four-bay nave. The chancel of this church was enlarged in around 1399 by adding a polygonal eastern closure, and the church itself was probably renovated and enlarged in around 1430 by the construction of an outbuilding adjacent to the nave. The presented research results significantly change the previously published description concerning the construction and transformation of the architecture of the Dominican church in Opole.

PL

Tematem artykułu są przekształcenia architektury kościoła dominikańskiego pw. Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha (tzw. na Górce) w Opolu. W pracy przedstawiono rezultaty autorskich badań architektonicznych prowadzonych między 2009 a 2017 r. Dotychczasowe analizy powstania i przekształceń kościoła na Górce opierają się na ustaleniach badaczy przedwojennych bazujących na ogólnym oglądzie otynkowanej budowli. Omówione badania architektoniczne umożliwiły wydzielenie zasięgu pierwotnego kościoła zakonnego oraz jego rozbudowy około 1361 r. obejmującej powiększenie prezbiterium i dostosowanie go do funkcji chóru zakonnego, a także wzniesienie dwunawowego, czteroprzęsłowego korpusu. Prezbiterium tej świątyni powiększono o wieloboczne wschodnie zamknięcie około 1399 r., a kościół odnowiono i powiększono o przybudówkę przy korpusie zapewne około 1430 r. Nowożytne przekształcenia bryły kościoła związane są ze wzniesieniem nawy południowej oraz przebudową korpusu i szczytu zachodniego po dwóch pożarach w 1682 i 1739 r. Zaprezentowane wyniki badań znacząco zmieniają dotychczas publikowany obraz powstania i przekształceń architektury kościoła dominikańskiego w Opolu.