Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ewolucja strukturalna utworów dolnopaleozoicznych w strefie granicznej bloków górnośląskiego i małopolskiego

100%

Żaba J.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1999

|

tom T. 166

1--162

PL

Na podstawie szczegółowej analizy mezostrukturalnej i mikroskopowej próbek wiertniczych, pochodzących z utworów paleozoicznych strefy krawędziowej bloków górnośląskiego i małopolskiego, wyróżniono kilkanaście etapów ewolucji strukturalnej tego obszaru. Wiążą się one ściśle z wielofazową aktywnością strefy uskokowej Kraków-Lubliniec, będącej prawdopodobnie segmentem transkontynentalnej linii tektonicznej Hamburg-Kraków. Strefa ta, o założeniach proterozoicznych, stanowi bezpośrednią granicę między blokami (terranami) górnośląskim i małopolskim. Budowa strukturalna, litologia oraz wiek serii dolnopaleozoicznych tworzących brzeżne części tych bloków znacznie różnią się od siebie. Wspólne dla obu bloków kompleksy litostratygraficzno-strukturalne pojawiają się dopiero od dewonu dolnego. W utworach paleozoicznych brzeżnej części bloku górnośląskiego zaznaczyły się trzy fazy deformacji tektonicznych, prowadzące do tworzenia się makrostruktur fałdowych, natomiast w krawędziowej strefie bloku małopolskiego stwierdzono przejawy czterech takich deformacji (z uwzględnieniem kompleksu ?wendyjsko-dolnokambryjskiego). W strefie kontaktowej bloków górnośląskiego i małopolskiego dominującą rolę odegrały ruchy o charakterze przesuwczym, których szczególnie duża aktywność zaznaczała się w dwu okresach: pod koniec syluru (lewoskrętna transpresja) oraz w karbonie górnym (prawoskrętna transpresja i transtensja). Z tym drugim okresem łączy się powstanie intruzji granitoidów. Występują one tylko w brzeżnej części bloku małopolskiego. Na obszarze tym koncentruje się też większość zjawisk metamorficznych; przeobrażenia o charakterze regionalnym objęły tylko utwory kompleksu wendyjsko-dolnokambryjskiego, natomiast zmiany kontaktowe ściśle wiążą się z górnokarbońskim magmatyzmem, zaznaczając się - poza metasedymentami powyższego kompleksu - również w osadach ordowiku, syluru oraz dewonu.

2

Wulkan Kilimandżaro - geoturystyczna atrakcja Afryki

100%

Żaba J.

|

tom T. 2, nr 1

3-11

PL

Wulkaniczny masyw Kilimandżaro stanowi największą wyniosłość Afryki (5895 m n.p.m.), a zarazem jest najwyższą, samotnie stojącą górą Ziemi. Kilimandżaro leży na wschodnim obrzeżu ryftu Gregory'ego, stanowiącego wschodni segment wschodnioafrykańskiego systemu ryftowego (East African Rift System). Ewolucja tego systemu przebiega od miocenu do dziś. Wulkan Kilimandżaro ukształtował się (w warunkach tektoniki ekstensyjnej) w plejstocenie. Stanowi on produkt wulkanizmu alkalicznego; jest zbudowany głównie z trachitów, fonolitów, bazaltów i lokalnie nefelinitów, a także odpowiadających im skał piroklastycznych. Ze względu na unikalne walory przyrodnicze i turystyczne na terenie tym powstał w 1973 roku Park Narodowy Kilimandżaro obejmujący obszar 756 km kwadratowych, położony powyżej 2700 m n.p.m. Rejon ten został też wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

EN

The Kilimanjaro volcanic massif is the tallest mountain in Africa (5,895 meters a.s.l.) and, simultaneously, is the tallest single mountain on the Earth. Kilimanjaro is located at the eastern margin of Gregory rift, which is the eastern segment of the East African Rift System. Evolution of this system has commenced in Miocene and continues until Recent. The Kilimanjaro volcano formed in Pleistocene, under the conditions of extensional regime and is a product of alkaline volcanism. The mountain is formed by trachytes, phonolites, basalts and local nephelinites with corresponding pyroclastics. Due to unique, natural and touristic values of the area the Kilimanjaro National Park has been established in 1973. The park covers the area of 756 square kilometers of terrain over the altitude of 2,700 meters a.s.l. The area was included into the UNESCO World Cultural and Natural Heritage List.

3

Historia deformacji strefy Koszalin–Chojnice (pomorski segment szwu transeuropejskiego) na podstawie analizy strukturalnej utworów paleozoicznych i mezozoicznych w otworach polskie łąki PIG 1 i Toruń 1

63%

Żaba J. , Poprawa P.

|

tom T. 186

225--252

PL

Dla utworów paleozoicznych i mezozoicznych z otworów Polskie Łąki PIG 1 oraz Toruń 1 (strefa Koszalin–Chojnice, pomorski segment szwu transeuropejskiego) przeprowadzono analizę strukturalną. Badania te miały na celu określenie charakteru struktur tektonicznych, wydzielenie ich generacji, ustalenie sekwencji zdarzeń tektonicznych oraz odtworzenie warunków i charakteru deformacji. Budowa strukturalna utworów paleozoicznych w analizowanych profilach ze strefy Koszalin–Chojnice została ukształtowana wskutek wielofazowych deformacji, zachodzących głównie w reżimie kontrakcyjnym i transpresyjnym. Mniejszy wpływ wywołały deformacje zachodzące w warunkach przesuwczych, ekstensyjnych oraz transtensyjnych. Najstarsze rozpoznane epizody deformacji tektonicznych były związane z reżimem kontrakcyjnym (nasuwczym) oraz przesuwczym. Powstały wówczas makro- i mezofałdy ze zginania F1 oraz złupkowanie o charakterze kliważu S1, złupkowanie S2 i poziome mezofałdy F2 oraz złupkowanie S3 oraz pionowe lub stromo nachylone mezofałdy F3. Utwory zaangażowane przez te deformacje cechuje budowa fałdowa oraz fałdowo-nasunięciowa, duże upady tektoniczne i w efekcie istotna niezgodność kątowa na kontakcie z utworami wyżej leżącymi, które ponadto są wyraźnie słabiej zdiagenezowane niż kompleks objęty deformacjami D1–D3. Deformacje tego etapu można wiązać z kaledońską kolizją Awalonii i Baltiki oraz tektonicznym oddziaływaniem tworzącego się orogenu na swoje przedpole. Lewoskrętna składowa przesuwcza ówczesnych deformacji stanowi najprawdopodobniej odzwierciedlenie skośnego charakteru tej kolizji. Deformacje te zachodziły przypuszczalnie we wczesnym sylurze (landowerze). Deformacje tektoniczne z pogranicza syluru i dewonu miały prawdopodobnie mniejszą rangę niż deformacje śródsylurskie. Kolejne, młodsze epizody aktywności tektonicznej doprowadziły do powstania deformacji o bardzo zmiennym charakterze, od ekstensyjnych, przez transtensyjne, transpresyjne, do nasuwczych. Deformacje te przypuszczalnie wiążą się z waryscyjskim i powaryscyjskim (przedpóźnopermskim) etapem ewolucji obszaru badań, zwłaszcza z późnokarbońsko-wczesnopermskim wynoszeniem tektonicznym i tektoniką blokową. Powstały wówczas najstarsze żyłki węglanowe, struktury fałdowe F4, tj. fałdy szerokopromienne oraz wergentne fałdy ciągnione i pasożytnicze o poziomo leżących lub nieco nachylonych osiach, strefy mylonityzacji oraz brekcji tektonicznych, uskoki progowo-prawoprzesuwczo-zrzutowe, a także szerokopromienne, leżące struktury fałdowe F5. Ponadto na tym etapie deformacji lokalnie powstawały kakiryty i kataklazyty oraz, rzadziej, mylonity. Następny z głównych etapów deformacji w strefie Koszalin–Chojnice obejmował kilka epizodów związanych z reżimem ekstensyjnym (transtensyjnym?) oraz transpresyjnym. Deformacje tego etapu zachodziły zapewne w okresie od późnego triasu do pogranicza kredy i paleogenu. Interpretować je można jako odzwierciedlenie rozwoju transtensyjnych rowów tektonicznych w późnym triasie–wczesnej jurze, w mniejszym stopniu również w środkowej jurze i wczesnej kredzie, a następnie ich inwersji tektonicznej w późnej kredzie oraz na pograniczu kredy i paleogenu. Na tym etapie deformacji dochodziło do przemieszczeń normalno-zrzutowych i normalno-prawoprzesuwczych, rozwoju żył wypełnionych węglanami, a także przemieszczeń przesuwczych i przesuwczo-nasuwczych.

EN

The recent tectonic structure of the Palaeozoic and Mesozoic successions observed in the Polskie Łaki PIG 1 and Toruń 1 boreholes (the Koszalin-Chojnice zone) was formed as a result of multiphase deformations, related mainly to contractional and transpressional regime, while impact of tectonic processes related to extensional and transtensional regime was less pronounced. The oldest, recognized episodes of deformation were associated with contractional and strike-slip tectonic activity. This led to development of bending-related macro-and mesofolds F1 and cleavage S1, schistosity S2 and recumbent mesofolds F2, as well as schistosity S3 and vertical or steeply dipping mesofolds F3. Sediments involved in this deformation are generally characterized by fold and thrust tectonic style, steep tectonic dipping causing significant angular unconformity with the overlying successions. The latter are also much less affected by diagenesis as compared with successions involved in deformation D1-D3. These deformations could be related to the Caledonian collision of Avalonia and Baltica and to an impact of developing orogen onto tectonic regime of its foreland. Left-lateral component of the deformation D1-D3 probably reflects oblique character of the collision. The deformation D1-D3 developed presumably during the Early Silurian time (Llandovery). Tectonic activity at the end of Silurian-beginning of Devonian was probably of the lesser importance than intra-Silurian one. The following, younger episodes of tectonic activity led to development of deformation revealing very changeable tectonic regime, from extensional and transtensional to transpressional and compressional. This generation of deformations was probably related to Variscan and post-Variscan (pre-late Permian) stage of evolution of the study area, in particular with the late Carboniferous-early Permian significant uplift and fault block tectonics. This stage of deformation led to development of calcite veins, fold structures F4, i.e. broad folds as well as dragged and parasitic folds with lateral or sub-lateral fold axes, zones of mylonitzation and tectonic breccias, sub-vertical normal faults with right-lateral strike-slip component, and broad recumbent folds F5. Moreover, kakirites, cataclasites and, less common, mylonites locally developed at this stage. The next of the main stages of deformation in the Koszalin-Chojnice zone encompassed several episodes related to extensional (transtesional?) and transpressional tectonic regime. This deformation developed probably during the Late Triassic to the late-most Cretaceous-earlymost Cainozoic. The deformation are interpreted as an expression of development of transtensional tectonic grabens in the Late Triassic-Early Jurassic and, to a lesser degree, in the Middle Jurassic and Early Cretaceous, as well as of their subsequent tectonic inversion in the Late Cretaceous and the latemost Cretaceous-earlymost Cainozoic time. This stage of deformation is characterized by development of normal faults, often with right-lateral strike component, calcite veins as well as strike-slip faults and thrust with strike-slip component.

4

The Ngorongoro Crater as the biggest geotouristic attraction of the Gregory Rift (Northern Tanzania, Africa) - geotouristic valorization, touristic development and hazard

63%

Żaba J. , Gaidzik K.

|

2011

|

tom nr 1-2

47-64

EN

The Ngorongoro Crater, as the largest unflooded and not destroyed volcanic caldera on Earth, is one of the major geotouristic attractions of East Africa. Unique on the global scale richness of wildlife, exotic cultures of indigenous people and specific position of the Crater within the East African Rift System, each year attracts thousands of tourists eager for an unforgetable experience. Their number continues to growfrom year to year, reaching the value of nearly half a million visitors within the last few years. Constantly developing tourism industry, besides many advantages, also causes a number of risks, both for the world of living nature and inanimate nature objects, as well as for the local population. In 1959, recognizing the unique and special touristic and geoeducative values of this location, the Ngorongoro Conservation Area (NCA) was established. Almost twenty years later, in 1978, the area was included in the UNESCO World Cultural and Natural Heritage List. Furthermore, within the Ngorongoro Conservation Area as well as in its immediate neighborhood there are many objects that also deserve to be called geotouristic attractions, such as: Olduvai Gorge, Crater Olmoti, Crater Empakai and Oldoinyo Lengai volcano. In a relatively short distance from the Crater also the highest mountain in Africa - the Kilimanjaro volcano and the biggest active volcano of this continent, Meru, are located.

PL

Krater Ngorongoro, jako największa niezalana i niezniszczona kaldera wulkaniczna na Ziemi, stanowi jedną z najważniejszych atrakcji geoturystycznych Afryki Wschodniej. Wyjątkowe bogactwo przyrody ożywionej, egzotyka kultury ludności autochtonicznej oraz unikalna pozycja krateru w obrębie wschodnioafrykańskiego systemu ryftowego, przyciąga każdego roku ogromne rzesze turystów żądnych niezapomnianych przeżyć. Ich liczba każdego roku stale rośnie, osiągając w ostatnim okresie prawie pól miliona odwiedzających. Wzmożony i stale nasilający się ruch turystyczny ma wiele zalet, lecz powoduje również szereg zagrożeń, zarówno dla świata przyrody ożywionej, jak i nieożywionej, a także dla ludności lokalnej. W roku 1959, w uznaniu szczególnych walorów turystycznych i geoedukacyjnych krateru i jego okolicy ustanowiono tam Obszar Chroniony Ngorongoro (NCA). W roku 1978 obszar ten wpisano także na Listę Obiektów Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Zarówno na Obszarze Chronionym Ngorongoro, jak też w jego najbliższym sąsiedztwie znajduje się bardzo wiele obiektów, które ze wszech miar zasługują na miano atrakcji geoturystycznych; należą do nich m.in.: wąwóz Olduvai, krater Olmoti, krater Empakai bądź wulkan Oldoinyo Lengai. W stosunkowo niewielkiej odległości od krateru Ngorongoro znajduje się najwyższa góra Afryki - wulkan Kilimandżaro oraz największy czynny wulkan tego kontynentu - Meru.

5

The Ngorongoro Crater as the biggest geotouristic attraction of the Gregory Rift (Northern Tanzania, Africa) - geographical setting

63%

Żaba J. , Gaidzik K.

|

2011

|

tom nr 1-2

3-26

EN

The caldera of an extinct Ngorongoro volcano is the largest unflooded and not destroyed type of this form on Earth. The depression itself occupies an area of nearly 300 km2, while the Crater walls tower a few hundred metres (400-610 m) above the floor of the caldera. Almost all typical for East Africa plants and animals, as well as rare, endemic and often endangered species can be observed in the crater. The unique richness and diversity of natural world of the Ngorongoro Crater is caused exceptionally by favourable weather and hydrological conditions. These factors depend on local conditions, associated with significant relief of this area. Probably, the most important is the richness of the Ngorongoro Crater in water. There occur springs, perennial and seasonal rivers, marshes, swamps, as well as reservoirs of fresh and salty water. Essential is also the presence of the local autochthonous population of the Maasai people, which raises the attractiveness of that localization adding so important cultural values. Due to its unique natural and touristic values, the Ngorongoro Conservation Area (NCA) has been established in 1959. The area was also included into the UNESCO World Cultural and Natural Heritage List. This paper presents only the geographical setting of the Ngorongoro Crater, which should be understood as its morphology, hydrological and climatic conditions, wildlife and indigenous local people.

PL

Kaldera wygasłego wulkanu Ngorongoro stanowi największą niezalaną i niezniszczoną tego typu formę na Ziemi. Zagłębienie zajmuje obszar prawie 300 km2, zaś ściany krateru wznoszą się na wysokość nawet 600 m ponad jego dno. W jego obrębie można obserwować niemalże wszystkie, typowe dla Afryki Wschodniej rośliny i zwierzęta, a także gatunki rzadkie, endemiczne, częstokroć zagrożone wyginięciem. Bogactwo świata przyrody ożywionej cechujące krater Ngorongoro jest spowodowane wyjątkowo korzystnymi warunkami klimatycznymi i hydrologicznymi. Elementy te są w znacznym stopniu uzależnione od warunków lokalnych, związanych z występującymi na tym obszarze deniwelacjami terenu. W obrębie kaldery Ngorongoro występują wody słodkie i słone, zarówno płynące, jak i tworzące stałe zbiorniki o różnym charakterze. Oprócz walorów typowo przyrodniczych tego obszaru na szczególną uwagę zasługuje autochtoniczna ludność lokalna Masajów. Jej obecność podnosi w znacznym stopniu atrakcyjność analizowanego obiektu, wnosząc walory kulturowe. Ze względu na unikalne walory przyrodnicze i turystyczne w obrębie kaldery oraz na terenach przyległych powstał w 1959 roku Obszar Chroniony Ngorongoro (NCA) o charakterze parku narodowego. Rejon ten został następnie wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

6

The Ngorongoro Crater as the biggest geotouristic attraction of the Gregory Rift (Northern Tanzania, Africa) - geological heritage

63%

Żaba J. , Gaidzik K.

|

2011

|

tom nr 1-2

27-46

EN

The Ngorongoro Crater is the largest unflooded and not destroyed collapse volcanic caldera of the shield volcano on Earth. It attracts many visitors each year not only because of the undoubted wealth of the wildlife and breathtaking views, but also due to the geotouristic attractiveness of this definite location. The Crater is in fact a specific example of geological processes, relevant to the development of planet Earth. In a relatively small area one can observe rocks of different types and ages: Precambrian igneous and metamorphic rocks, volcanic rocks formed in the Pliocene, Pleistocene, and even nowadays, as well as sedimentary rocks, up to those currently forming within the caldera floor. The origin and development of the Ngorongoro volcano, and lately caldera, is closely related to the activity ofrifting processes occurring along the Gregory Rift, belonging to the East African Rift System. It represents one of the three arms of the Afar triple junction associated with the located here hotspot. Due to the geotouristic attractiveness, as well as a richness of living nature and archaeological sites with discoveries of our ancestors, which illustrate an important stage in the history of mankind, the area of the Ngorongoro Crater was designated a UNESCO World Cultural and Natural Heritage Site.

PL

Krater Ngorongoro to największa tak dobrze zachowana (niezalana wodą i niezniszczona) kaldera zapadliskowa wygasłego wulkanu tarczowego na Ziemi. Przyciąga ona każdego roku nieprzebrane rzesze turystów nie tylko ze względu na zapierające dech w piersiach widoki oraz niewątpliwe bogactwo flory, a w szczególności fauny, lecz również z uwagi na swą wyjątkową atrakcyjność geoturystyczną. Krater ten stanowi bowiem szczególny przykład wyjątkowo istotnych dla rozwoju Ziemi procesów geologicznych. Na stosunkowo niewielkiej powierzchni można obserwować bardzo różnorodne skały: magmowe i metamorficzne wieku prekambryjskiego, wulkaniczne powstałe w pliocenie, plejstocenie i w czasach współczesnych, a także różnowiekowe utwory osadowe. Powstanie i rozwój wulkanu, a następnie kaldery Ngorongoro jest ściśle związany z aktywnością procesów prowadzących do rozwoju ryftu Gregory'ego, stanowiącego segment wschodnioafrykańskiego systemu ryftowego. Należy on do jednego z trzech ramion trójzłącza Afaru, ściśle genetycznie związanego z ewolucją znajdującej się na tym obszarze plamy gorąca. Z uwagi na swą wyjątkową atrakcyjność geoturystyczną oraz bogactwo i różnorodność przyrody ożywionej, jak też unikatowe uwarunkowania antropogeniczne (archeologiczne odkrycia szczątków i śladów bytności naszych przodków dokumentujące ważny etap historii ludzkości) rejon ten został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

7

222Rn and 220Rn concentrations in soil gas of the Izera Massif (Sudetes, Poland) as a function of sampling depth

63%

Malczewski D. , Żaba J.

|

tom Vol. 61, No. 4

877--886

EN

This research presents soil gas 222Rn and 220Rn concentrations measured at 17 locations in the Izera Massif of southwest Poland. The average 222Rn concentrations at sampling depths of 10, 40 and 80 cm were 8, 78 and 224 kBq m–3, respectively. The average 220Rn concentrations for the same depths (10, 40 and 80 cm) were 6, 10 and 13 kBq m–3, respectively. Profiles of the concentrations versus depth can be fitted by exponential, linear and polynomial functions for soils developed on fault zones, above uranium mineral deposits, and above faulted uranium deposits, respectively. Soils developed on bedrock without fault zones or uranium mineralisation exhibit concentrations that follow a power function with an exponent of p<1.

8

Regionalizacja tektoniczna Polski-Polska południowa (blok górnośląski i blok małopolski)

51%

Buła Z. , Żaba J. , Habryn R.

|

tom Vol. 56, nr 10

912-920

EN

The attempt to divide the Upper Silesian Block and the Małopolska Block into tectonic units has been based on a general map at scale of 1:1000000, without Permian-Mesozoic and Cenozoic strata. Cartographic, general and monographic works regarding formation of Precambrian basement of both of the blocks have been discussed and presented, and data concerning development of sedimentation, tectonics, and structure of the Paleozoic cover of the blocks were the background for the suggested division. The Upper Silesian Block is a part of a larger unit determined as the Brunovistulicum, which together with the Brno Block are entirely located within the borders of the Czech Republic. The Brunovistulicum and the Małopolska Block vary in formation of Precambrian basement and covering Paleozoic formations, what proves different paleogeographical-facial and paleotectonic development. Current data do not allow determining their southern range, where both units are within the range of the orogeny of the Outer Carpathians and quite possibly in the range of the Inner Carpathians. The boundary of the Brunovistulicum and the Małopolska Block along the part between Lubliniec and Cracow and farther to the vicinity of Bochnia and Nowy Sącz is relatively well defined and documented. It is a narrow Cracow-Lubliniec fault zone, approximately 500 m wide, cutting and moving all rock series of the Precambrian and the Paleozoic. The fault zone of the Odra River probably forms its NW continuation. The following tectonic units have been distinguished in the Upper Silesian Block: 1) Moravian-Silesian Fold-and-Thrust Belt, 2) Upper Silesian Fold Zone, 3) Upper Silesian Trough, 4) Bielsko-Biała Dome, 5) Rzeszotary Horst, 6) Liplas Graben. There is only one tectonic unit distinguished in the Małopolska Block-Kielce Fold Belt, dipping towards NW-SE, along the NE boundary of the block. Paleozoic formations building the unit represent thrust fault structure. In this case, the Kielce Fold Belt significantly varies from the other parts of the Małopolska Block, where Paleozoic formations build numerous small block structures.

9

Magmatyzm i metamorfizm strefy tektonicznej Kraków-Lubliniec jako przesłanki występowania złóż polimetalicznych

45%

Truszel M. , Karwowski Ł. , Lasoń K. , Markiewicz J. , Żaba J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2006

|

tom nr 418

55-103

PL

Wzdłuż strefy tektonicznej Kraków-Lubliniec tworzącej kontakt pomiędzy blokami małopolskim i górnośląskim stwierdzono występowanie licznych przejawów magmatyzmu, w rejonie Myszkowa, Zawiercia, Pilicy, Doliny Będkowskiej i Koziegłów (Mysłowa) oraz Żarek. Powstanie intruzji granitoidów łączy się z wielofazową ewolucją strukturalną tej strefy, której szczególnie duża aktywność zaznaczyła się pod koniec syluru i w karbonie górnym. Mineralizacja kruszcowa występuje zarówno w skałach magmowych jak i w zmetamorfizowanych skałach osłony (wendyjskich i paleozoicznych). Skały magmowe to genetycznie różnorodna asocjacja skał intruzywnych: granitoidów (głównie granodiorytów, rzadziej granitów), porfirów (dacytów), dolerytów (diabazów) i gabr. Przeobrażenia o charakterze metamorfizmu regionalnego (facja zieleńcowa) zaznaczyły się tylko w utworach kompleksu wendyjskiego, natomiast metamorfizm termiczny i termiczno-metasomatyczny, będący efektem oddziaływania granitoidowych intruzji na skały otaczające, obejmuje utwory: wendu, ordowiku, syluru i dewonu. Okruszcowanie skał wykazuje ścisły związek z oddziaływaniem wysoko stężonych solanek zasobnych w metale, powiązanych genetycznie z kwaśnym magmatyzmem. Pierwiastkami wskaźnikowymi, które mogą mieć znaczenie prognostyczne przy poszukiwaniu zakrytych złóż porfirowych w innych obszarach tego rejonu, są: W, Mo, Cu, Ag, K, F, Sb, Hg, Au, Pb, Ba, As, Zn, Bi i Te.

EN

Numerous occurrences of magmatism are observed in the vicinity of Myszków, Zawiercie, Pilica, Będkowska Valley, Koziegłowy (Mysłów) and Żarki along the Kraków-Lubliniec tectonic zone which is a contact zone of the Małopolska and Upper Silesia blocks. The formation of granitoid intrusion is related to a multiphase structural evolution of the zone whose especially intensive activity took place at the end of the Silurian and Upper Carboniferous. Ore mineralization occurs both in igneous and metamorphic wall rocks (Vendian, Palaeozoic). Igneous rocks consist of a genetically different association of intrusive rocks: granitoids (mainly granodiorites, rare granites), dacites, dolerites (diabases) and gabbros. Alterations, which show regional metamorphic nature (greenschist facies), were recorded only in the Vendian complex formations, while thermal and thermal -metasomatic metamorphism, being the effect of influence of granitoid intrusion into wall rocks, affected Vendian, Ordovician, Silurian and Devonian formations. Ore contents of the rocks show direct relationship with highly concentrated metal-rich salinewaters, closely related to acid magmatism. W, Mo, Cu, Ag, K, F, Sb, Hg, Au, Pb, Ba, As, Zn, Bi and Te are elements-pathfinders which can be applied to searching for covered porphyry deposits in other parts of the region.

10

More evidence on Neoproterozoic terranes in Southern Poland and southeastern Romania

45%

Żelaźniewicz A. , Buła Z. , Fanning M. , Seghedi A. , Żaba J.

|

tom Vol. 53, No 1

93-124

EN

New geological, geochemical and U-Pb SHRIMP zircon age data brought more information about basement units in subsurface of Southern Poland and SE Romania, which allows to revise and refine some earlier models in the framework of the break-up of the Rodinia/Pannotia supercontinent. In the Brno Block, Moravia, and in the Upper Silesia Block, three different terranes formed the composite Brunovistulia Terrane. The Thaya Terrane (low eNd(T)) of Gondwana (Amazonia) descent collided obliquely at 640–620 Ma with the Slavkov Terrane (moderate eNd(T)) composed of amphibolite facies metasediments and arc-related, mostly unfoliated granitoids which intruded at 580–560 Ma. At that time, back-arc rifting separated the couple Thaya–Slavkov (inherited zircons: 1.01–1.2, 1.4–1.5, 1.65–1.8 Ga) that drifted away from Gondwana until collision around 560–550 Ma with the Rzeszotary Terrane, the Palaeoproterozoic (2.7–2.0 Ga) crustal sliver derived from Amazonia or West Africa. At least these three units composed Brunovistulia, which occurred at low latitudes in proximity to Baltica as shown by palaeomagnetic and palaeobiogeographic data. Then Brunovistulia was accreted to the thinned passive margin of Baltica around its Małopolska promontory/proximal terrane. A complex foreland flysch basin developed in front of the Slavkov–Rzeszotary suture and across the Rzeszotary–Baltica/Małopolska border. The further from the suture the less amount of the 640–550 Ma detrital zircons extracted from the Thaya–Slavkov hinterland and the smaller eNd(T) values. In West Małopolska, the flysch contains mainly Neoproterozoic zircons (720–550 Ma), whereas in East Małopolska 1.8–2.1 Ga and 2.5 Ga zircons dominate, which resembles nearby Baltica. The basin infill was multiphase folded and sheared; in Up per Silesia prior to deposition of the pre-Holmia Cambrian over step. In Małopolska, the folded flysch series formed a large-scale antiformal stack with thermal anticline in its core marked by low-grade metamorphic overprint. In Central Dobrogea, Moesia, Ediacaran flysch also contains mainly 700–575 Ma detrital zircons which link the source area, likely in South Dobrogea with ca. 560 Ma granitoids, rather close with Gondwana. However, fauna in Lower Cambrian overstep strata shows Baltican affinity. Such features resemble Upper Silesia, thus Brunovistulia might have extended beneath the Carpathians down to Moesia. The other part of South Dobrogea with Palaeoproterozoic ironstones resembles Ukrainian banded iron formation. If true, the Baltican sliver would be incorporated in Moesia. Such a possibility concurs with the provenance data from Ediacaran flysch of Central Dobrogea, which points to uplifted continental block as a source of derital material. Our study supports an earlier proposition that at the end of the Neoproterozoic a group of small terranes that included Brunovistulia, Moesia and Małopolska formed the Teisseyre-Tornquist Terrane As semblage (TTA). In our model, a characterisistic feature of the TTA was a mixture of crustal elements that were derived from both Gondwana and Baltica, which gave rise to mutual collisions of the elements prior to and concurrent with the docking to Baltica in latest Ediacaran times. The presence of extensive younger covers and complex Phanerozoic evolution of individual members of the TTA impede the recognition of their Neoproterozoic history.

11

Identification of iron-bearing minerals in basalts and pillow lavas of the Kaczawa Mountains using 57Fe Mössbauer spectroscopy

38%

Malczewski D. , Jeleń M. , Żaba J. , Błachowski A. , Ruebenbauer K. , Dziurowicz M.

|

2017

|

tom Vol. 62, No. 2

145--148

EN

The Kaczawa Mountains along with the Kaczawa foothill comprise a complicated geological unit that is called the Kaczawa metamorphic (Sudetes, SW Poland). The aim of our work was to identify the iron-bearing minerals in samples of basalts and pillow lavas from the Kaczawa metamorphic using 57Fe Mössbauer spectroscopy. Based on the preliminary results, the Fe3+/Fe2+ ratio in the samples was determined.