Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Miłosz, Mickiewicz, Rosja

100%

Zemła M.

Pamiętnik Literacki

|

2014

|

tom 105

|

nr 1

45-83

PL

Przedmiotem artykułu jest analiza eseju Czesława Miłosza „Rosja” przy uwzględnieniu jego najważniejszego pre-tekstu – „Ustępu” części trzeciej „Dziadów” Adama Mickiewicza. Punktem wyjścia utworu Miłosza jest kontrastywne porównanie kultury i mentalności polskiej (czy europejskiej) oraz rosyjskiej. Stworzona w ten sposób przez poetę sytuacja komunikacyjna jest odbiciem politycznych relacji między Polską a Rosją w okresie powstania eseju i daje się opisać jako układ „podwójnego wiązania”. Podmiot utworu wypełnia w tym układzie rolę ofiary, utożsamiąc się przy tym ze swoją wspólnotą narodową, Rosja jest natomiast opresorem. W opisach psychiatrycznych stosunku podwójnego wiązania utrzymanie negatywnego obrazu prześladowcy jest dla ofiary konieczne dla zachowania jej wewnętrznej integralności. Podmiot eseju stara się więc sprostać swej roli, powołując się na negatywny stereotyp Rosji i poszukując w nim wytłumaczenia własnej „obsesji” na temat tego kraju. Z drugiej strony, Miłosz przeprowadza w Rosji coś w rodzaju literackiej psychoanalizy, która otwiera możliwości wyjścia poza nieprzejednaną polaryzację stanowisk Polaków i Rosjan. Wskazując na gnostyckie korzenie kultury rosyjskiej, poeta tworzy podstawy metadyskursu na temat Rosji, gdyż kulturowa heterodoksja nie jest w żadnym wypadku fenomenem tylko rosyjskim. Przeciwnie: wpływy gnozy widoczne są w kulturze europejskiej gołym okiem, szczególne w wieku XX. W wyniku owego psychoanalitycznego procesu Rosja objawia się w eseju Miłosza jako ucieleśnienie Freudowskiego „niesamowitego” („das Unheimliche”). Według Sigmunda Freuda „niesamowite” przeraża nas nie dlatego, że jest nam obce, lecz przeciwnie, dlatego że stanowi część „naszego”, którą wyparliśmy, i z tego powodu wzbudza ona nasz lęk. Jednakże prawda ta nie zostaje wypowiedziana przez podmiot eseju i pozostaje w utworze Miłosza nieco ukryta w cieniu stereotypowych wyobrażeń na temat Rosji.

EN

The objective of the article is an analysis of Czesław Miłosz’s essay “Russia (Rosja)” taking into consideration its most important pre-text, Adam Mickiewicz’s “Item (Ustęp)” to “Forefathers’ Eve Part III (Dziady, część III).” The starting point of Miłosz’s text is a contrastive comparison of Polish (or European) and Russian culture and mentality. The communicative situation outlined in this manner is a reflection of Polish-Russian political state of affairs at the time of the essay’s composition which can be described as a “double-bind” arrangement. The subject of the piece by Miłosz adopts in this arrangement the role of a victim, at the same time identifying itself with its national community, while Russia performs the role of an oppressor. In psychiatric descriptions of double bind the preservation of the persecutor’s negative image is necessary for the victim to retain its internal integrity. The essay’s subject is therefore trying to fulfil its role referring to negative stereotype about Russia, and in this stereotype is looking for an explanation for its own “obsession” about the country. On the other hand, Miłosz in Russia carries out a kind of literary psychoanalysis which offers possibilities of going beyond the uncompromising polarisation of the Poles and the Russians. Indicating the Gnostic roots of Russian culture, the poet forms bases of metadiscourse about Russia since cultural heterodoxy is by no means only Russian phenomenon. It is rather the reverse: Gnostic influences are seen in European culture with a naked eye, especially in the 20th century. As a result of this psychoanalytical process, Russia is manifest in Miłosz’s essay as an embodiment of Freud’s “the uncanny” (“das Unheimliche”). According to Sigmund Freud, “the uncanny” terrifies us not because it is alien but contrary to that, because it is a part of “our” which we have denied and for that reason it causes fear. This truth, however, is unpronounced by the essay’s subject and in Miłosz’s piece it remains somewhat hidden in the shadow of stereotypical images about Russia.

2

Środkowoeuropejczyk pilnie poszukiwany [Magdalena Brodacka-Dwojak, Środkowoeuropejczyk – gatunek na wymarciu? Narracje tożsamościowe na wybranych przykładach prozy czeskiej i polskiej XX i XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2023, ss. 290]

100%

Zemła M.

Konteksty Kultury

|

2024

|

tom 21

|

nr 2

245-252

3

Jedność Europy. Kilka uwag o relacjach Wschód–Zachód w Rodzinnej Europie Czesława Miłosza

100%

Zemła M.

Konteksty Kultury

|

2019

|

tom 16

|

nr 2

207-220

EN

This paper traces the evolution of the notion of Europe in Czesław Miłosz’s Native Realm. The author points to the antinomy in the image of East and West noticeable at the start of the work and argues that this dichotomy is gradually surpassed by the speaking subject. In the final pages of Native RealmMiłosz gives a definition of the Old Continent as a cultural whole. According to the author, the Polish Nobel Laurate is inspired by the work and ideas of Stanisław Vincenz (expressed, for example, in the essay Krajobraz jako tło dziejów [Lanscape as historical background]).

PL

Tematem artykułu jest ewolucja pojęcia Europy w Rodzinnej Europie Czesława Miłosza. Autorka stwierdza antynomiczność obrazu Wschodu i Zachodu na początku wymienionego dzieła, broni jednak tezy o stopniowym pokonywaniu przez jego podmiot tej dychotomii. W zakończeniu Rodzinnej Europy Miłosz formułuje definicję Starego Kontynentu jako kulturowej całości. Polski noblista inspiruje się przy tym – zdaniem autorki – twórczością i poglądami Stanisława Vincenza (znanymi między innymi z eseju Krajobraz jako tło dziejów).

4

Na ugorach czasu. Pamięć kultury i idylla w eseju Jerzego Stempowskiego W dolinie Dniestru

100%

Zemła M.

Konteksty Kultury

|

2023

|

tom 20

|

nr 3

276-301

EN

According to the author of the article, the key to the interpretation of Jerzy Stempowski’s essay In Dniester Valley are the programmatic remarks of Hostowiec, who wanted to impart the generic form of Vergilian essay onto the ancient form of bucolic idyll. The author uses the convention of idyll to present the ideal coexistence model for nations living in multicultural areas, where their sense of communal identity should be based on the fundament of cultural memory presented as the counterweight to oftentimes tragic historic past of the region.

PL

Kluczem do interpretacji eseju Jerzego Stempowskiego W dolinie Dniestru są zdaniem autorki artykułu uwagi programowe Hostowca, który pragnął nadać antycznej formie idylli bukolicznej gatunkową formę eseju wergiliańskiego. Autor posługuje się konwencją idylli, aby przedstawić idealny model współżycia narodów na obszarach wielokulturowych; ich poczucie wspólnoty opierać się zaś może na fundamencie pamięci kultury, stanowiącej przeciwwagę dla tragicznej często przeszłości historycznej regionu.

5

Różyckiego portret wielokrotny (Obroty liter. Szkice o twórczości Tomasza Różyckiego, red. Anna Czabanowska-Wróbel, Magdalena Rabizo-Birek, Universitas, Kraków 2019, ss. 500)

100%

Zemła M.

Konteksty Kultury

|

2019

|

tom 16

|

nr 3

439-447