Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Tramp species Hypoponera schauinslandi (EMERY) (Hymenoptera: Formicidae) in Poland

100%

Babik H.

Polish Journal of Entomology

|

2010

|

tom 79

|

nr 4

2

How does a strip of clearing affect the forest community of ants (Hymenoptera: Formicidae)?

51%

Babik H. , Czechowski W. , Wlodarczyk T. , Sterzynska M.

Fragmenta Faunistica

|

2009

|

tom 52

|

nr 2

EN

The species composition, nest density, structure and ecological profile of an ant community were studied within a transect encompassing the forest interior, forest edge and a belt-shaped clearing in a moist mixed pine forest habitat (Querco roboris-Pinetum) in the Kampinos Forest (Central Poland) in the context of direct and indirect human impact and the bioindicator importance of ants. Altogether, 19 ant species were found; the most abundant ones (in respect of number of nests) in the entire habitat under study were Temnothorax crassispinus (Karav.) and Myrmica rubra (L.). All analysed parameters of individual subcommunities, except for nest density (highest on the forest edge, lowest in the cleared belt), showed a gradient pattern of variability, with species richness and the index of general diversity increasing and the dominance index decreasing within the transect from the forest interior to the cleared belt. Differences between the two subcommunities from the forested area (forest interior and forest edge), both highly dominated by T. crassispinus, were, in every way, much smaller than those between either of them and the subcommunity from the cleared area, where M. rubra prevailed.

PL

Badano skład gatunkowy, zagęszczenie gniazd, strukturę i profil ekologiczny zgrupowań mrówek w siedlisku boru mieszanego świeżego (Querco roboris-Pinetwn) w Puszczy Kampinoskiej w transekcie: I - pas drzewostanu w głębi boru, II - pas drzewostanu na skraju boru, III - śródborowy pas trwale odłesiony (przecinka pod linią wysokiego napięcia). Celem było określenie zmian w myrmekofaunie boru, następujących pod wpływem odlesienia oraz wpływu przecinającego bór pasa odlesionego na zespół mrówek badanego środowiska. Łącznie (w skali całego obszaru) wykazano obecność 19 gatunków z najbardziej liczebnymi (pod względem liczby gniazd) Temnothorax crassispinus (Karav.) i Myrmica rubra (L.). W obu pasach borowych (I i II) bezwzględnym dominantem był T. crassispinus z udziałem, odpowiednio, 91,3% i 84,6%. W pasie odlesionym (III) dominowała M. rubra (30,9%), a subdominatami były Lasius flavus (F.) (18,5%) i Formica cinerea Mayr (16%). Zagęszczenie gniazd mrówek w poszczególnych pasach (I, II, III) wynosiło, odpowiednio, 146, 187 i 8,1 na 100 nr. Pozostałe analizowane parametry zgrupowań zmieniały się gradientowo od głębi, poprzez skraj boru, do pasa odlesionego: zwiększała się liczba gatunków (8 —> 10 —» 15) i wartość wskaźnika ogólnej różnorodności Shannona (0,19 —» 0,25 —> 0,88), zmniejszała się zaś wartość wskaźnika dominacji (0,84 —> 0,73 —> 0,17). Profil ekologiczny myrmekofauny poszczególnych pasów środowiskowych determinowały gatunki najbardziej liczebne: T. crassispinus, oligotop lasów iglastych, w obu pasach borowych, oraz M. rubra i L. flavus, gatunki eurytopowe (ubikwistyczne) w pasie odlesionym. Pod każdym analizowanym względem (także składów gatunkowych) zgrupowania z obu pasów borowych były do siebie bardzo podobne i można je traktować jako warianty jednego zespołu mrówek. Najbardziej znamienną różnicą między nimi było znacznie zwiększone na skraju w stosunku do głębi boru zagęszczenie (i udział) eurytopowej M. rubra, kosztem politopowej leśnej M. ruginodis Nyl. Wyniki zostały przedstawione na tle danych literaturowych o zgrupowaniach mrówek z innych borów Polski i przedyskutowane w kontekście bezpośrednich i pośrednich wpływów antropogenicznych na myrmekofaunę i walorów mrówek jako grupy bio wskaźnikowej.

3

Temnothorax affinis (Mayr) (Hymenoptera: Formicidae) – not extinct in Poland

51%

Babik H. , Czechowska W. , Czechowski W.

Fragmenta Faunistica

|

2009

|

tom 52

|

nr 1

EN

A new locality of Temnothorax affinis (Mayr), a Euro-Caucasian xerothermophilous dendrobiotic ant species rare in Central Europe, is reported from Poland; until recently it was regarded as probably extinct in Poland. Single workers were collected from an oak trunk of an old oak in the Cedynia Landscape Park (Pomeranian Lake District, north-western Poland). This locality is one of northernmost known sites of T. affinis.

PL

Praca informuje o wykryciu nowego stanowiska Temnothorax affinis (Mayr) -kserotermofilnego arborealnego gatunku euro-kaukaskiego, do niedawna uważanego za prawdopodobnie zanikły w Polsce (Polska Czerwona Księga Zwierząt, 2004). Robotnice T. affinis znaleziono na pniu dębu w Cedyńskim Parku Krajobrazowym (Dolina Dolnej Odry; Pojezierze Pomorskie). Stanowisko to leży blisko północnej granicy zasięgu gatunku w Europie Środkowej. Nieco wcześniej (pierwszy raz po kilkudziesięcioletniej przerwie od poprzedniego stwierdzenia w Polsce) T. affinis został znaleziony na Śląsku Dolnym (Borowiec 2009).

4

Myrmica karavajevi (Arn.) (Hymenoptera, Formicidae) in Poland: a species not as rare as it is thought to be?

51%

Witek M. , Babik H. , Czechowski W. , Czechowska W.

Fragmenta Faunistica

|

2013

|

tom 56

|

nr 1

EN

The ant Myrmica karavajevi is an extremely rarely found and poorly known workerless social parasite of ants of the Myrmica scabrinodis species group. Hereafter detailed information of its previously published findings from four geographical regions in Poland (Bieszczady Mts, Pieniny Mts, Pomeranian Lakeland and Mazovian Lowland) as well as data on three new records from the Roztocze upland, Lubelska upland and Krakowsko-Częstochowska Upland is given. The latter suggests higher than hitherto suspected degree of host species infestation by M. karavajevi. use of M. rugulosa as a host by M. karavajevi is also discussed.

PL

Mrówki Myrmica karavajevi są niezwykle rzadko stwierdzanym i słabo poznanym pasożytem społecznym blisko z nimi spokrewnionych gatunków z grupy Myrmica scabrinodis. W pracy zostały podsumowane szczegółowe informacje na temat wcześniej opublikowanych znalezisk tego gatunku w Polsce (z Bieszczadów, Pienin, Pojezierza Pomorskiego i Niziny Mazowieckiej), a także przedstawione dane o nowych znaleziskach z Roztocza, Wyżyny Lubelskiej i Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Te sugerują możliwość powszechniejszego, niż dotychczas zakładano, występowania M. karavajevi, zarówno w skali kraju, jak i lokalnie. Dodatkowo przedyskutowano kwestię wykorzystywania kolonii M. rugulosa jako gospodarza M. karavajevi.

5

Ants (Hymenoptera: Formicidae) of Chelmowa Gora in the Swietokrzyski National Park

51%

Rzeszowski K. , Babik H. , Czechowski W. , Marko B.

Fragmenta Faunistica

|

2013

|

tom 56

|

nr 1

EN

Species composition, nest densities and ecological profiles of ant communities in three main typical forest habitats of Chełmowa Góra (Chełmowa Mount) in the Świętokrzyski National Park were studied: fertile Carpathian beech forest Dentario glandulosae-Fagetum, subcontinental linden-oak-hornbeam forest Tilio-Carpinetum (marginal zone and interior), continental mixed pine forest Querco roboris-Pinetum (marginal zone and interior). Additionally, a moist rye-grass meadow Arrhenatheretum elatioris adjacent to the mixed pine forest was also surveyed. Nest samples were collected by searching quadrats of different sizes (1 m2, 10 m2, 100 m2). In total, 16 species were found. Ant communities of the studied habitats differed from each other in their composition, abundance and structure. In respect of nest density, Myrmica ruginodis Nyl. dominated in Tilio-Carpinetum (in both forest zones) and in the interior of Querco roboris-Pinetum, Formica polyctena Först. in the marginal zone of Querco roboris-Pinetum and in Dentario glandulosae-Fagetum, and Lasius niger (L.) in the meadow. The results are discussed in the contexts of the former data from this region, and the possible community-forming impact of the local 'supercolony' of F. polyctena

PL

Badano skład gatunkowy i zagęszczenie gniazd mrówek w typowych środowiskach leśnych obszaru ochrony ścisłej „Chełmowa Góra" (enklawy Świętokrzyskiego Parku Narodowego): żyznej buczyny karpackiej (Dentario glandulosae-Fagetum), subkontynentalnego grądu (Tilio-Carpinetum) i kontynentalnego boru mieszanego (Querco roboris-Pinetum) oraz dodatkowo świeżej łąki rajgrasowej (Arrhenatheretum elatioris). W grądzie i borze wzięto pod uwagę po dwie strefy leśne: brzeżną strefę lasu i wnętrze lasu. Materiał w postaci prób gniazdowych zbierano biocenometryczną metodą przeszukiwania kwadratów o powierzchni 1 m2, 10 m2, 100 m2. Łącznie znaleziono 16 gatunków mrówek. Zgrupowania z poszczególnych środowisk liczyły od dwóch (w buczynie) do dziewięciu (na łące) gatunków. Zagęszczenie gniazd było wysoce zróżnicowane: od 0,33/100 m2 w buczynie do 19,34/100 m2 na łące. Najliczniejszymi (pod względem zagęszczenia gniazd) gatunkami w poszczególnych środowiskach były: Formica polyctena Forst, (leśny oligotop) w buczynie i brzeżnej partii bora, Myrmica ruginodis (leśny politop) w grądzie (obu strefach) i wnętrzu bora oraz Lasius niger (L.) (politop terenów otwartych) na łące. Formica polyctena tworzy na Chełmowej Górze (w borze mieszanym, buczynie i grądzie) tzw. superkolonię liczącą setki gniazd. Występujące w dużym zagęszczeniu gniazda i, co za tym idzie, ogromna liczebność mrówek, należą do osobliwości tego obszaru. Jak wszystkie rude mrówki leśne, F. polyctena jest gatunkiem terytorialnym, zajmującym szczytowe miejsce w międzygatunkowej hierarchii konkurencyjnej. W tym kontekście wyniki uzyskane na Chełmowej Górze przedyskutowano pod kątem ograniczającego wpływu tamtejszej superkolonii na występowanie pozostałych gatunków mrówek, a tym samym różnorodność ich miejscowych zgrupowań.

6

New records of two alien mud daubers Sceliphron destillatorium (Ill.) and Sceliphron curvatum (Sm.) (Hymenoptera, Sphecidae) from Poland with comments on expansion of their ranges

45%

Wiśniowski B. , Hauflejt T. , Babik H. , Czechowski W. , Pawlikowski T.

Fragmenta Faunistica

|

2013

|

tom 56

|

nr 1

EN

The paper presents information on two species of digger wasps, Sceliphron destillatorium (Illiger, 1807) and S. curvatum (Smith, 1870), alien for the fauna of Poland (within its present borders). Both species are presently spreading in the country. Sceliphron destillatorium, a South-Palaearctic species, has been observed in Poland since 1960. Sceliphron curvatum was introduced to Europe from Asia in the 1970s, and at present it is known from many South- and Central-European countries. The species was found for the first time in Poland in 2003. New localities of the two species in Poland are given and issues connected with their present distribution are discussed.

PL

Rodzaj jaskólec Sceliphron Klug, 1801 jest reprezentowany na świecie przez 35 gatunków, z czego w Europie odnotowano dotychczas występowanie siedmiu. Trzy z nich to gatunki introdukowane z Azji i Ameryki Północnej. W Polsce stwierdzono dotychczas dwa gatunki: Sceliphron destillatorium (illiger, 1807) i S. curvatum (Smith, 1870). Samice jaskólca polują na pająki, które stanowią pożywienie dla rozwijających się larw. Gniazda są budowane z gliny; znaleźć je można w różnych miejscach, przyczepione do różnych podłoży -drewnianych ścian, murów, a nawet luźnych przedmiotów. Wiele gatunków cechuje się plastycznym behawiorem; gniazda zakładają często w obrębie osad ludzkich, czasem nawet wewnątrz budynków. Jaskólec naścienny Sceliphron destillatorium zamieszkiwał pierwotnie południową Palearktykę, sięgając na wschodzie po Mongolię i Chiny. W okresie międzywojennym był składnikiem rodzimej fauny, gdyż był notowany w polskiej części jarowego Podola. W granicach powojennej Polski został odnotowany po raz pierwszy w latach 60-tych XX wieku na Lubelszczyźnie i od tego czasu jest coraz częściej widywany w południowo-wschodniej Polsce. Ostatnio jego stanowiska stwierdzono na Wyżynie Małopolskiej i Podlasiu. Pojedyncza informacja o zaobserwowaniu tego gatunku na Nizinie Mazowieckiej nie jest pewna i wymaga potwierdzenia. Jaskólec wschodni Sceliphron curvatum, drugi z przedstawicieli rodzaju stwierdzony w Polsce, występował początkowo w południowej i środkowej Azji. W latach 70-tych ubiegłego wieku został zawleczony do Europy (Austrii), skąd zaczął się rozprzestrzeniać po całym kontynencie. W Polsce po raz pierwszy został znaleziony w 2003 r. we Wrocławiu. W latach następnych był notowany na rozproszonych stanowiskach w południowej części Polski, a ostatnio także w Polsce środkowej (w Warszawie). Pojawienie się dwu gatunków z rodzaju Sceliphron w Polsce to jeden z wielu przykładów ekspansji gatunków południowych (rozszerzanie zasięgów) bądź egzotycznych (świadome introdukcje lub przypadkowe zawleczenia) w ostatnich latach. Zjawisko to w odniesieniu do ciepłolubnych żądłówek (os, mrówek, pszczół) można powiązać z postępującym ocieplaniem się klimatu. Może też być wyrazem spontanicznych zmian w behawiorze (wzrost zakresu tolerancji środowiskowej gatunków). Podobne wzory zachowań znaleźć można u mrówek. Sceliphron destillatorium, podobnie jak pierwotnie śródziemnomorska mrówka Camponotus Iruncatus, pojawił się w granicach obecnej Polski w wyniku spontanicznego rozszerzania areału występowania i z historycznego punktu widzenia nie jest gatunkiem obcym w rodzimej faunie. Tempo ekspansji tego gatunku, odbywające się bez bezpośredniego udziału człowieka można ocenić na około 35 kilometrów na 10 lat w kierunku północno-zachodnim. Liczba znanych jego stanowisk w obrębie areału występowania jest duża. Jaskólec wschodni Sceliphron curvatum, podobnie jak mrówka anatolijska Lasius neglectus, jest gatunkiem obcym w faunie krajowej, gdyż pochodzi z odległych rejonów geograficznych, a do Europy trafił w wyniku zawleczenia. Gatunek ten wykazuje silne przywiązanie do siedlisk ludzkich, zwłaszcza do miast (Wrocław, a obecnie także Warszawa); S. curvatum znajduje tu sprzyjające warunki termiczne, które pozwalają mu przetrwać zimy. Z analizy ekspansji wnosić można, że niebagatelny udział w rozprzestrzenianiu się tego gatunku odgrywa działalność człowieka i transport przedmiotów, do których mogą być przyczepione komórki gniazdowe (pojawianie się wtórnych ośrodków ekspansji). Ekspansja tego gatunku odbywa się we wszystkich kierunkach od miejsca pierwszego stwierdzenia, a jej tempo jest nawet kilkunastokrotnie wyższe niż S. destillatorium; można je oszacować na ponad 400 km na dekadę. Nie jest wykluczone, że S. curvatum był zawlekany do Europy wielokrotnie w ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci. Obecnie trudno jest uważać oba gatunki jaskólców za inwazyjne, gdyż wydaje się, że nie konkurują one z gatunkami rodzimymi ani o miejsca do gniazdowania (budują gniazda w miejscach rzadko wykorzystywanych przez inne zwierzęta), ani o pokarm (pająki są bardzo obfitym źródło pożywienia). Żaden gatunek pająka nie jest zagrożony przez jaskółce, gdyż nie są one wyspecjalizowane pokarmowo. Ponadto stwierdzono już spasożytowanie larw S. curvatum przez bleskotkę Melittobia acasta (Walker) z rodziny Eulophidae. Dotychczas pojawienie się obu gatunków jaskólców w Polsce zwiększyło różnorodność biologiczną fauny krajowej. Dalsze obserwacje powinny dać odpowiedź na pytanie o ich potencjalną inwazyjność oraz interakcje z gatunkami rodzimymi.