One gets the impression that the written form of the language implementation is preferably used as reference of linguistic analysis. In contrast, the article – not least on the basis of Jacques Derrida’s De la grammatologie – supports the thesis that all realizations of both, the spoken and the written language, are complementary. Consequently, they should be treated equally in the analysis. Also the legitimacy of the hitherto dominant print-based definitions of grammatical units has been criticized.
W artykule podjęto próbę prześledzenia interpretacji opozycji między rodzajnikiem określonym i nieokreślonym, opozycja ta rozpatrywana jest nader często w kategoriach: znany/nieznany. Autor starał się pokazać, że mamy tu do czynienia z bardziej złożonymi współzależnościami.
Referat pomyślany był jedynie jako wstęp do dyskusji, atąd problemy związane z konstrukcjami zwrotnymi zostały jedynie ledwie zarysowane. Wychodząc od podziału wspomnianych konstrukcji na /i/ reflexiva tantum, /ii/ konatrukcje nartimrefleksywne /tj. alternatywnie zwrotne/ i /iii/ konstrukcje typu "zamykać się" /np. "drzwi się zamykają"/, autor zwrócił szczególną uwagę na pkt. /iii/, gdyż w języku niemieckim nie zawsze pojawia się tutaj zaimek zwrotny, co ma w tym języku jednak charakter systemowy. W drugiej kolejności zwrócono uwagę na konstrukcje typu /ii/, natomiast reflexiva tantum proponuje się traktować jako jednostki leksykalne.
Regułą w wymienionych w tytule konstrukcjach jest brak rodzajnika. Może się on jednak pojawić wtedy, gdy dodatkowo występuje atrybucja bądź zdanie podrzędne. W pierwszym wypadku może być użyty rodzajnik nieokreślony - gdy mianowicie przydawka nie jest pochodną transformacji odpowiadającego jej przysłówka, w drugie natomiast pojawia się z reguły rodzajnik określony, jeśli zdanie podrzędne pełni role przydawki w stosunku do rzeczownika odsłownego.
Der Aufsatz stellt einige strittige Probleme der Valenzanalyse zur Diskussion. Es geht vor allem um die valenztheoretische Einstufung der Adverbialbestimmungen. Da Adverbialbestimmungen bei Proverben obligatorisch sind, wird postuliert, nur bei solchen Verben adverbiale Aktanten gelten zu lassen, die (die Verben) in ihrer semantischen Struktur Proverben implizieren.
W artykule wyodrębniono podstawowe fukcje rodzajnika - generalizującą, indywidualizującą, anaforyczną, kataforyczną - i podjęto próbę przyporządkowania im polskich wariantów realizacyjnych. Ponieważ język polski nie zna morfologicznej kategorii rodzajnika, jego funkcje są realizowane izomorficznie na różnych poziomach struktur językowych. W większości są to środki leksykalne, jak zaimki wskazujące, zaimki dzierżawcze, zaimki nieokreślone. Ważną rolę odgrywa tu również przymiotnik „pewien” , który koreluje z rodzajnikiem nieokreślonym jedynie w nacechowanym semantycznie użyciu danego rzeczownika: eine Frau, ein Brief, ein Kotelett vs (pewna) kobieta, (pewien) list, (*pewien) kotlet. Szczególna rola przypada jednak w tym zakresie środkom składniowym, zwłaszcza tzw. topikalizacji realizowanej poprzez szyk wyrazów, często w połączeniu z pronominalizacją bądź z pozycją wyzerowaną, czyli elipsą.
Der Aufsatz ist ein leicht modifizierter Nachdruck aus: K. Donhauser, L. M. Eichinger (Hrsg.), Deutsche Grammatik - Thema mit Variationen, Verlag C. Winter, Heidelberg 1998, S. 215-221.
PL
Tworzenie nowych złożeń nominalnych w języku niemieckim należy zarówno do gramatyki, jak i do leksykografii. W artykule poruszono problem tzw. morfemu łącznikowego (Fugenelement). Autor rozważa możliwość ich notacji leksykograficznej analogicznie do formantów deklinacyjnych
Tytuły dzieł literackich są ważnym elementem makrotekstu, nie mówiąc już o ich znaczeniu marketingowym. W artykule poddano krytycznej analizie nie tylko izomorficzne tłumaczenia tytułów, ale także – a nawet w większości – te, gdzie widoczne są mniejsze czy większe rozbieżności. I tak np. za pozornie dosłownym tłumaczeniem tytułu powieści Jerzego Andrzejewskiego Apelacja jako Appelation kryje się trafny wybór między Appelation a Berufung. Również tłumaczenie powieści Stefana Żeromskiego Wierna rzeka jako Der getreue Strom nie jest łatwe w ocenie. Z jednej strony tytułowa rzeka to w rzeczywistości raczej rzeczka, natomiast der Strom oznacza dużą rzekę z ujściem do morza. Czy jednak punktem odniesienia ma być rzeczywistość faktograficzna, czy raczej rzeczywistość literacka? Osobnym problemem jest tłumaczenie imion własnych – antroponimicznych i topograficznych. Dużo miejsca poświęcono też relacjom interkulturowym. Przykładem może być tłumaczenie Imienin pana dyrektora jako Der Geburtstag des Direktors (czyli Urodziny pana dyrektora) – jest ono zasadne, gdyż w niemieckiej rzeczywistości kulturowej imieniny nie są tak zakorzenione jak urodziny.