Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

W poszukiwaniu tzw. centrum toponimii (wczesno)słowiańskiej – przypadek ziem polskich. Cz. I

100%

Babik Z.

LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa

|

2017

|

nr 23

167-181

EN

This two-part paper presents the theoretical assumptions, and gives an account of the current progress of a Slavistic appendix which is being prepared by the present author for an as yet unwritten Dictionary of Polish topolexemes, an attempt to inventory and describe the entire lexical deposit of potentially Proto-Slavic origin contained in Polish place and terrain names. The aim of this research is to determine, based on the varying degree of its preservation in the toponymy of different regions, the place where Proto-Slavic vocabulary was formed. The first part presents the history of research together with a criticism of previous attempts, and explains the main methodological rules, focusing on the reconstruction of words which are not attested in Polish as appellatives. It also discusses the state of the source base, and problems which arise during work with various types of Polish toponomastic sources.

2

Glosa czy nazwa terenowa? O dwóch dyskusyjnych miejscach XV-wiecznych ksiąg ziemskich

100%

Babik Z.

|

nr 4

49-58

PL

Artykuł, poza wprowadzeniem poświęconym zagadnieniom ogólnym ilustrowanym stosownymi przykładami, składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej wzięto pod rozwagę fragment z piętnastowiecznej części kaliskich ksiąg ziemskich, znany od 1922 r. dzięki S. Kozierowskiemu. Zawartą w nim formę graficzną interpretowano dotąd jako nazwę własną. Szczegółowa analiza tekstu nie pozostawia jednak większych wątpliwości, że mamy tu staropolską glosę wynikā oddającą bezpośrednio poprzedzające łacińskie ex(s)ilit ‘poczyna się (o rzece)’, zatem w znaczeniu poza tym nie zaświadczonym dla tego czasownika w polszczyźnie. Część druga poświęcona jest głównie analizie północnopolskiej nazwy miejscowej Wąbrzeźno. Wysunięto w niej sugestię, iż nazwa pochodzi od szczątkowo udokumentowanego dawnego słowiańskiego terminu topograficznego *ǫbergъ ‘dolina’, zachowanego w warstwie apelatywnej jedynie w przebudowanym formalnie ukraińskim gwarowym uberezʹ ‘ts.’. Krakowscy historycy sugerowali, że podobny apelatyw wąbrzeżek zapisano we fragmencie miejscowych ksiąg ziemskich pochodzącym z 1429 r. Jednak według leksykografów opracowujących „Słownik staropolski” odpowiedni passus brzmi , co w takiej sytuacji należałoby interpretować jako mikrotoponim. Problem wymaga zatem ostatecznego wyjaśnienia metodami ściśle filologicznymi.

EN

The article, apart from an introduction devoted to the general issues illustrated with pertinent examples, consists of two main parts. In the first one, attention is drawn to the passage (Acta terrestria from the Kalisz area, Greater Poland, 15th century) known since 1922. Its was formerly interpreted as a proper name. However, a thorough analysis of the text leaves little doubt that this is an Old Polish gloss “wynikā” translating the preceding Latin ex(s)ilit ‘begins (of a river)’, thus a meaning otherwise unattested for this verb in Polish. The second part is devoted mainly to the etymology of the place name “Wąbrzeźno” (Northern Poland). It is suggested that the name derives from an almost fully extinct Ancient Slavic term *ǫbergъ ‘valley’, retained at the appellative level only in the somewhat remodeled formally dialectal Ukrainian appellative uberezʹ ‘id.’. There were some suggestions made by Cracow historians that a similar topographic term “wąbrzeżek” shows up in a passage from the local “Acta terrestrial” dating from 1429. However, according to lexicographers compiling “The dictionary of Old Polish” the respective passage of the source text reads as , which instead should be interpreted as a microtoponym. Thus, the problem needs further philological elucidation.

3

W poszukiwaniu tzw. centrum toponimii (wczesno)słowiańskiej – przypadek ziem polskich. Cz. II

100%

Babik Z.

LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa

|

2017

|

nr 24

153-163

EN

This two-part paper presents the theoretical assumptions, and gives an account of the current progress of a Slavistic appendix which is being prepared by this author for an as yet unwritten “Dictionary of Polish toponyms”, an attempt to inventory and describe the entire lexical deposit of potentially Proto-Slavic origin contained in Polish place and terrain names. The aim of this research is to determine, based on the varying degree of its preservation in the toponymy of different regions, the place where Proto-Slavic vocabulary was formed. The second part briefly presents the current results (after the identification of ca. 400 potential words), and discusses the non-uniform distribution of rare specimens.

4

Z doświadczeń autentyfikacji (i interpretacji etymologicznej) wątpliwych kartograficznych postaci nazw terenowych i wodnych Wyżyny Częstochowskiej

51%

Babik Z. , Szeptyński R. , Tameczka P.

Język Polski

|

2024

|

tom 104

|

nr 2

73-86

PL

Artykuł przedstawia procedury pozwalające na autentyfikację używanych w obiegu oficjalnym, choć niedostatecznie udokumentowanych i niekiedy wątpliwych współczesnych polskich nazw terenowych. Opierają się one w zasadzie na pomnożeniu i ponownym porównaniu wariantów zaświadczonych niezależnie w różnych typach źródeł pisanych i (lub) żywym języku celem oceny, które z nich mogły zostać przekazane wierniej i dają się łatwiej objaśnić. Po przedstawieniu uwag poświęconych stanowi badań nad nazewnictwem Jury identyfikujemy kilka wykolejonych form kartograficznych z tego obszaru (Biakło < Brodło, Ciesnyć ~ Ciesęć < Ciesięć, Szczełkica < Szczerbnica), warianty uznane za autentyczne próbując następnie uzasadnić etymologicznie.

EN

The article presents some procedures enabling us to authenticate officially used, albeit underdocumented and not always reliable (near-)contemporary Polish microoikonyms and microtoponyms. These are in principle aimed at multiplying and, subsequently, re-examining variants of a given name attested independently by different types of written and/or oral sources. This is done in order to learn which of them could have been transmitted in an undisturbed way and can be accounted for in etymological terms more plausibly. After providing some general remarks related to the research of the Polish Jura toponymy, we identify certain graphically distorted cartographic forms from that area (Biakło < Brodło, Ciesnyć ~ Ciesęć < Ciesięć, Szczełkica < Szczerbnica) and try to justify etymologically the variants considered authentic.