W pracy zostały scharakteryzowane programy komputerowe opracowane przez nau-czycieli-słuchaczy Studium Podyplomowego Podstaw Informatyki prowadzonego naWydziale Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki Politechniki Gdańskiej. Charakterystyka obejmuje dydaktyczne programy komputerowej symulacji zja- wisk, komputerowe programy sprawdzania wiadomości, zbiory zadań do utrwala-nia z użyciem komputera wiadomości oraz programy wspomagające zarządzanie szkołą. Charakterystyka każdej grupy programów jest poszerzona opisem typo-wych programów tej grupy.
2
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Zwięźle omówiono właściwości języka CLIPS umożliwiające tworzenie różnych systemów informatycznych. Uwagę głównie skoncentrowano na możliwości tworze-nia w języku CLIPS uczących się regułowych systemów ekspertowych. Rozważaniasą zilustrowane tekstami dwóch programów w języku CLIPS.
3
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Na podstawie dotychczasowych badań można stwierdzić, że rudy darniowe składają się z autigenicznych minerałów żelazistych i materiału okruchowego. Głównymi fazami są goethyt i ferrihydryt, rzadziej lepidokrokit, wiwianit, syderyt i oligonit. W materiale okruchowym dominuje kwarc. W miałkich odmianach rud darniowych istotnym komponentem jest substancja organiczna. Kopaliny te były stosowane w metalurgii, budownictwie oraz w charakterze sorbentów przy odsiarczaniu gazów przemysłowych. Pod koniec XX wieku zainteresowanie nimi zanikło niemal całkowicie. Charakteryzują się one jednak bardzo korzystnymi właściwościami sorpcyjnymi, co predysponuje je do zastosowań w ochronie środowiska. W pracy podano przykłady możliwości takiego ich wykorzystania
EN
On the basis of hitherto existing data it can be stated that meadow iron ores are composed of authigenic iron minerals and detrital material. Main phases include goethite and ferrihydrite, less frequent are lepidocrocite, vivianite, siderite and oligonite; in the detrital material quartz prevails. In fine-grained varieties of meadow ores organic matter is a significant component. Meadow iron ores were used in metallurgy, building and as sorbents in desulphurization of industrial gases. At the end of the 20th century interest in meadow iron ores fall almost to nil. However, considering their advantageous sorption properties, these rocks should be applied in environment protection, and the paper shows some examples of such possibilities
4
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Stworzenie warunków wykorzystania kopalin towarzyszących w górnictwie odkrywkowym pozwala na zagospodarowanie znacznych ilości bardzo różnych kopalin użytecznych, które w innym przypadku byłyby bezpowrotnie stracone na zwałowisku. Jest to jednak zależne od uwarunkowań rynkowych. Dostawy surowców pozyskiwanych z nadkładu węgla brunatnego charakteryzuje nierytmiczność, poziom uzależniony jest od planu wydobycia kopaliny głównej oraz często bardzo ograniczony czas dostaw. Z tego powodu zagospodarowanie kopalin towarzyszących napotyka przede wszystkim na bariery ekonomiczne. Zgromadzenie zasobów kopalin użytecznych w antropogenicznych złożach wtórnych pozwala na ominięcie większości z przedstawionych barier rynkowych, ograniczających możliwości zagospodarowania możliwych do pozyskania surowców. Daje to szanse na znalezienie odbiorców i istotne podniesienie wartości rynkowej tych kopalin.
EN
The creation of conditions of utilisation for the concurrent minerals in opencast mining industry allows to reuse of considerable amounts of many different useful minerals, which otherwise would be irrevocably lost on a dump. However it depends on the market's conditions. The deliveries of raw materials gained from the outlays of lignite are characterised by irregularity, the level depends on the plan of an output of the main mineral and very often limited time of deliveries. Because of this, the reuse of concurrent minerals meets at first the economical barriers. The collection of mineral resources useful in antropogenic secondary deposits allows to omit most of the presented market's barriers, which limit the possibilities of reuse of potentially gained raw materials. It gives a chance to find the receivers and significant increase in the market value of this minerals.
5
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Kopaliny towarzyszące stanowią istotny element w górnictwie, a w szczególności w górnictwie odkrywkowym. Dążenie do maksymalnego wykorzystania wszystkich kopalin użytecznych z danego złoża i minimalizacja strat zasobów jest jednym z podstawowych kanonów górnictwa. Wykorzystanie tych kopalin napotyka jednak na bariery. Jedną z podstawowych barier jest ograniczenie ekonomiczne. Wykorzystanie kopalin towarzyszących z reguły jest technicznie możliwe, jednak wykorzystanie tej możliwości jest uwarunkowane zapewnieniem osiągnięcia zysku. Tylko w takim przypadku firmy zdecydują się na zainwestowanie środków niezbędnych do uruchomienia procesów związanych z zagospodarowaniem kopalin towarzyszących. To rynkowe uwarunkowanie ma specyficzny wydźwięk w warunkach polskich - przy braku kapitałów i względnie niskiej konkurencyjności krajowych wyrobów - wykorzystanie kopalin towarzyszących w realich górnictwa węgla brunatnego może być czynnikiem rozwoju gospodarczego otoczenia kopalni.
EN
Accompanying minerals are an important issue in mining, especially in open cast mining. The trend leading to maximal utilisation of all usefull minerals from a given deposit and minimal loss of resources is one of the primary guidelines in the industry. The utilisation of the minerals is hindered by certain aspects, one of the main hindrances being economic issues. The utilisation of accompanying minerals as a rule is technically possible but taking advantage of the opportunities is conditioned by the expected income. Only when this condition is fulfilled the companies will decided to invest resources necessary to initiate processes leading to the utilisation of accompanying minerals. The amrket conditioning is especially important in Polish conditions - with the lack of capital and relatively low competitiveness of domestic products - the utilisation of accompanying minerals in lignite mining can be a factor which determines the economic development of the mine vicinity.
Złoże Legnica należy do jednego z najbardziej perspektywicznych w kontekście przyszłej eksploatacji węgla brunatnego. Jego wydobycie będzie nierozerwalnie związane ze zdejmowaniem skał nadkładu. Kubatura nadkładu w przypadku tego złoża jest wyjątkowo duża, a część tworzących go skał, z uwagi na wykazywane właściwości surowcowe, może być zaliczana do kopalin towarzyszących. Stan rozpoznania surowcowego skał nadkładu w złożu węgla brunatnego Legnica jest niewystarczający. Jak dotąd nie były one obiektem szczegółowych i kompleksowych badań mogących wykazać ich przydatność. W artykule dokonano podsumowania stanu wiedzy na ten temat. Informacje dotyczące właściwości surowcowych tych utworów będą stanowić jedno z zasadniczych kryteriów decydujących o traktowaniu ich jako kopaliny towarzyszące. Do kopalin towarzyszących powinny zostać zaliczone: piaski i żwiry czwartorzędowe oraz gliny zwałowe, a także piaski i iły trzeciorzędowe. Za szczególnie przydatne surowcowo należy uznać iły trzeciorzędowe (poznańskie). Występują one w dwu odmianach kolorystycznych – zielonkawo-niebieskiej i płomienistej. Pierwsze z nich (zielonkawo-niebieskie), ze względu na skład fazowy substancji ilastej, należy zaliczyć do odmian illitowo-kolinitowo-smektytowych, drugie (płomieniste) – do odmian kaolinitowo-illitowo-smektytowych. Stanowią one wartościowy surowiec do produkcji materiałów budowlanych. Z uwagi na charakter asocjacji minerałów ilastych (w szczególności obecność montmorillonitu) stanowią potencjalne sorbenty mineralne. Wykazują również przydatność do budowy przesłon hydroizolacyjnych. Piaski i żwiry czwartorzędowe zalegające w nadkładzie złoże Legnica są zróżnicowane surowcowo. Większość z nich stanowi surowiec przydatny dla przemysłu budowlanego. Gliny zwałowe mogą znaleźć zastosowanie jako składnik mieszanek ceramicznych. Piaski trzeciorzędowe można wykorzystać jako materiał podsadzkowy. Stan rozpoznania surowcowego skał nadkładu w złożu węgla brunatnego Legnica jest niewystarczający. Jak dotąd nie były one obiektem szczegółowych i kompleksowych badań mogących wykazać ich przydatność. Kopaliny towarzyszące zalegające w złożu Legnica, powinny być selektywnie eksploatowane i składowane. Utworzenie złóż antropogenicznych gromadzących te kopaliny, zapewni możliwość ich wykorzystania przez kolejne dziesięciolecia po zakończeniu eksploatacji.
EN
The Legnica deposit is one of the most prospective in the context of future lignite mining. Its extraction will be inseparable from the removal of the rocks of the overburden, the volume of which is very large. Due to the raw material properties, some of the rocks can be classified as accompanying minerals. The raw material identification of overburden sediments in the Legnica lignite deposit is insufficient. So far, they haven’t been the subject of detailed and comprehensive research to prove their usefulness. The article was a summary of the knowledge on this subject. The following should be included in the accompanying minerals: Quaternary sands and gravels, tertiary sands and clays (Poznan clays). They are present in two colour variants in the Legnica deposit - and fiery. The mineral composition of greenish-blue clays allows them to be included in illite-kaolinite- smectite varieties, in turn fiery clays as kaolinite-illite-smectite varieties. The tertiary clays are a very useful raw material for the production of building materials. In addition, they are potential mineral sorbents due to the nature of the association of clay minerals (occurrence of montmorillonite). They also show suitability for building waterproofing barriers. Quaternary gravels and sands, developed in the overburden Legnica deposit are differentiated raw materials. Some of them are raw materials for the construction industry. The glacial tills can be used as a component of ceramic mixtures. Tertiary sands can be used as a proppant material. The information on the raw material properties of these sediments will be one of the essential criteria for their treatment as accompanying minerals. Minerals accompanying those developed in the Legnica deposit should be exploited and deposited selectively. The creation of anthropogenic deposits accumulating these minerals will provide the possibility of their use for decades after the termination of operation.
7
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
BOT KWB Bełchatów S.A. od kilkudziesięciu lat w swej działalności nie pomija i uwzględnia problem kopalin towarzyszących. Zanotowała w tej mierze znaczące sukcesy. Niektóre z nich mogą sobie rościć prawo do pionierskich w tej dalej, nie do końca rozwiązanej problematyce. Kompleksowe, systematyczne podejście do tych zagadnień pozwoliło na: - zabezpieczenie ich przed bezpowrotną stratą poprzez selektywną eksploatację i gromadzenie na złożach antropogenicznych, - utylizację na użytek własny (recykling) jak i przez różnego rodzaju podmioty gospodarcze, - wykazanie innych niż surowcowe możliwości zagospodarowania, - rewitalizację bełchatowskiego zespołu paliwowo-energetycznego.
EN
The Bełchatów lignite mine for several years of its activity has not ignored the problem of associated mineral raw materials. Giving it a thorough consideration, the mine has achieved significant successes, some of them involving a pioneering approach to this not fully solved issue. A complex and systematic work when dealing with the associated mineral raw materials has resulted in: - securing them from a irretrievable loss due to selective mining and storing them in anthropogenic deposits, - recycling them by the mine itself or utilizing them by other enterprises, - finding other than traditional possibilities of their utilization, - revitalization of the Bełchatów mining and power-generating complex
Eksploatacja i wykorzystanie węgła brunatnego posiada dwie cechy: wymaga zainwestowania znacznych środków na tworzenie infrastruktury oraz możliwa jest przez ograniczony czas. Ostatni okres eksploatacji łączy się z niebezpieczeństwem niewykorzystania istniejącej infrastruktury gospodarczej i społecznej. Wówczas problemem o narastającym znaczeniu zacznie być szukanie odpowiedzi na pytanie co dalej po węglu brunatnym?
EN
The extracion of lignite mining and using brown coalin power plants or heating plants have two pacific features: a capital expenditure is required and limited availability and intensity of lignite extraction limit the mine life. Four periods of business activates in the mining areas located near the signite deposit might be distinguished.
Wielosurowcową kopalinę w Niecce Tomaszowskiej stanowią osady piasków kredowych. W profilu kredy i czwartorzędu występują jednak i inne kopaliny - piaski i żwiry, gezy, fosforyty, iły. Z uwagi na swe właściwości surowcowe częściowo spełniają one kryteria kopalin towarzyszących. Ich ewentualne wykorzystanie obejmować będzie elementy dotyczące ochrony środowiska.
EN
its of Cretaceous sands represent the major mineral raw in the Tomaszów depression. However, in the profile of Cretaceous and Quaternery there also occur other valuable rocks: sands and graels, gaizes, phosphorites, clays. From the point of view of their technological properties, these rocks partly meet criteria of associated mineral raw materials. Their possible utilization will lessen environmental nuisance resulting from exploitation and processing activities in this mining region.
Proces flotacji solnej, odkryty w latach 30. poprzedniego wieku, zainspirował wielu badaczy do opisu mechanizmu tego zjawiska. W pracy przedstawiono ewolucję hipotez mechanizmu flotacji solnej od najprostszej z roku 1934, aż do najnowszej, własnej interpretacji tego zjawiska.
EN
Salt flotation, applied since thirties of the previous century, was a challenging inspiration for scientists trying to delineate the process. In this work, evolution of hypotheses regarding the mechanism of salt flotation, starting from the simplest proposed in 1934 until recent our own, has been presented.
11
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Przedstawiona bibliografia jest próbą zebrania literatury publikowanej w latach 1949 - 1998 z zakresu kopalin towarzyszących złożom węgla brunatnego.
EN
The presented list is an attempt at summarising the literature published during 1949 - 1998 concerning the issues of minerals accompanying lignite deposits.
12
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Autorzy przedstawili wyniki badań mineralogicznych, chemicznych i fizykochemicznych kopalin lokalnych i mineralnych surowców odpadowych z terenu powiatu chrzanowskiego pod kątem ich proekologicznego wykorzystania. Stwierdzono ograniczone możliwości wykorzystania badanych kopalin i surowców odpadowych w ochronie środowiska. Jedynie skały węglanowe i ich odpady pogórnicze mogą być wykorzystane do produkcji mączki wapiennej sorbującej gazy, do neutralizacji odcieków i sorpcji metali ciężkich. Najlepszymi właściwościami sorpcyjnymi ponadto charakteryzują się iły mioceńskie, jednakże zaniechanie eksploatacji ich złóż uniemożliwia wykorzystanie tych iłów jako sorbentów metali ciężkich i do budowy przesłon hydroizolujących. Pozostałe kopaliny ilaste i mineralne surowce odpadowe nie spełniają wymagań do tych zastosowań.
EN
The authors studied applicability of primary and secondary raw materials from Chrzanów county in environmental protection. Mineralogical and chemical analyses as well as determinations of some physic-chemical properties made the basis of this appraisal. The results obtained indicate a limited of potential applications of those mineral commodities. The carbonate rocks may be utilized as sorbents of heavy metals and also in manufacturing of limestone flour for cleaning flue gases and neutralizers of acid sewage. The Miocene clays have the best properties as absorbents and materials to construction of hydro- isolation layers, but the abandoned exploitation their deposits, prevent utilization those clays. The remaining clay rocks and secondary raw materials are useless in those targets.
13
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
W pracy została opisana procedura znajdowania rozwiązań zagadnienia progra-mowania liniowego rzeczywistoliczbowego i całkowitoliczbowego. Procedurazostała zaprogramowana w języku VBA i może być zainstalowana w arkuszu kal-kulacyjnym Excel. Procedura jest przeznaczona na zajęcia dydaktyczne, naktórych omawiane jest zagadnienie programowania liniowego.
14
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Występujące na terenie byłego województwa bielskiego skały ilaste można podzielić na dwie grupy: plastyczne - iły i gliny oraz lite - łupki. Do pierwszej należą czwartorzędowe gliny aluwialne, zwietrzelinowe i lessowe, a także iły mioceńskie. Druga reprezentowana jest przez odmiany łupków zalegające w różnych ogniwach litostratygraficznych Karpat. Okolice Bielska-Białej nie należą do rejonów szczególnie zasobnych w te odmiany skał. Można je uznać za mało zróżnicowane genetycznie i nie najlepsze surowcowo. Złoża ceramiki budowlanej tego rejonu reprezentują typ wielosurowcowy. Eksploatuje się w nich dwie, trzy, a nawet cztery odmiany surowców. Z uwaqi na ich własności wyróżnia się odmiany mogące mieć zastosowanie w następujących technologiach: - ceramika budowlana; ten kierunek wykorzystania dotyczy czwartorzędowych glin zwietrzelinowych i lessowych oraz częściowo aluwialnych, a także iłów mioceńskich i łupków cieszyńskich; - produkcja keramzytu; takie możliwości istnieją w przypadku m. in. łupków warstw hieroglifowych czy istebniańskich. Zasoby surowców ilastych tego rejonu - zarówno udokumentowanych, jak i zarejestrowanych - są nieduże. W złożach zalega około 14 mln m3 kopalin udokumentowanych w różnych kategoriach. Eksploatacja prowadzona jest w 10 złożach. Dysponują one około 9,5 mln m3 surowców. W pięciu zakładach produkcja odbywa się okresowo. Wydobycie surowca w 1998 r. wynosiło około 25 tys. m3. Wykorzystywany on był głównie do produkcji zróżnicowanych wyrobów ceramiki budowlanej. Forma zdecydowanej większości złóż jest pokładowa. Obecny w nich surowiec zazwyczaj reprezentuje klasę III B (Wyrwicka, Wyrwicki 1994). Powierzchnie ich są nieduże, nie przekraczają 1 ha. Charakter i jakość kopaliny powodują, że system produkcji i eksploatacji pozostaje bezodpadowy. Szansę na powiększenie zasobów i produkcji należy upatrywać w: - udokumentowaniu nowych zasobów w istniejących złożach; - uruchomieniu wydobycia i produkcji w złożach obecnie nieczynnych. W większości przypadków złoża surowców ceramiki budowlanej w byłym województwie bielskim można zaliczyć do grupy 3A kwalifikacji sozologicznej. Nieczynne i wyeksploatowane wyrobiska po surowcach ceramiki budowlanej mogą stać się dogodnym miejscem deponowania odpadów. Z uwagi na walory krajobrazowe rejonu należy zwrócić uwagę na dbałość przeprowadzanych w nich prac rekultywacyjnych.
EN
Clay rocks occurring in the area of the former Bielsko-Biała Voidvodship can be divided into two groups: plastic varieties - clays and loams, and indurated varieties - shales. The first are reperesented by Quaternary alluvial, residual and loess loams as well as Miocene clays, the other by clay-shales belonging to various lithostratigraphical units of the Carpathians. The vicinity of Bielsko-Biała is not particularly rich in these rock types, which can be considered as: - poorly diversified from the point of view of their lithology and genesis; - of inferior quality. The deposits of raw materials of building ceramics in this area should be classified as multifunctional, providing two, three and even four useable rock types. The clay rocks of the former Bielsko-Biała Voivodship can be further divided considering their industrial properties into groups applicable in the following technologies: - building ceramics. Into this category we can include Quaternary residual and loess loams, part of alluvial loams, Miocene clays and Cieszyn shales; - production of keramsite (artificial ilght aggregate). the appropriate properties are displayed, among others, by shales of the Hieroglyphic and Istebna Beds. Resources of raw materials of building ceramics in the area, both proved and recorded, are not big. The deposits there contain about 14 mln m3 of proved raw materials, documented in various categories. Open pit mining proceeds in ten deposits with total reserves of 9,5 mln m3. In five brickyards mining of clays and firing of bricks is a periodic activity. In 1998 some 25,000 m3 of rock was mined; the material was used in production of various types of building ceramic materials. Most of the deposits have the layered form. They belong to the IInd (Wyrwicka, Wyrwicki 1994) category of deposits considering their geological and mining conditions of occurence. Their areas are rather small, not exceeding 1 ha. The character and properties of raw materials mined decide about the waste-free system of exploitation and production. The chances for enlargement of resources and intensification of production can be seen in: - proving new reserves in existing deposits; - opening of mining and production in deposits documented but currently not mined. A substantial number of deposits of raw materials of building ceramics in the former Bielsko-Biała Voivodship can be included into the group no. 3A (Wyrwicka, Wyrwicki 1994) in the environmental classification. Not used and abandoned opencast workings after mining of building clay raw materials may cecome suitable places for disposing of various waste materials. Considering the landscape amenities of the region, special care should be taken during recultivation of such pits.
Węgiel brunatny ze złoża "Bełchatów należy do węgli średnio zasiarczonych. Za obecność związków siarki odpowiedzialne są głównie siarczki żelaza reprezentowane przez piryt, sporadycznie markasyt, a także siarczany wapnia - gips i żelaza -melanteryt. Siarczany w analizowanym węglu występują w ilościach śladowych. Za obecność pierwiastków toksycznych w węglu brunatnym ze złoża "Bełchatów" w znacznej mierze są odpowiedzialne siarczki żelaza.
EN
The lignite from Bełchatów deposit belongs to the average sulphur - bearing coal. Iron sulphides, mainly pyrite and rarely marcasite are responsible for occurrence of sulphur compounds. Sulphureous, represented by gypsum and melanterite, occur in trace amounts in the lignite. The iron sulphides are mainly responsible for occurrence of toxic elements in the lignite.
Ochra jest kopaliną należącą do grupy naturalnych pigmentów żelazistych. Jej zasadnicze praktyczne wykorzystanie jest związane z produkcją farb mineralnych. Wykazywane cechy takie jak skład mineralny i chemiczny, uziarnienie, porowatość stanowią podstawę do traktowania jej jako sorbentu mineralnego. Własności decydujące o takim kierunku wykorzystania starano się ustalić w przypadku odmiany tej kopaliny zalegającej w Czerwonkach Hermanowskich w Karpatach, Próby te zakończyły się pozytywnie. Z ich wartości wynika, że ochrę można traktować jako sorbent mineralny.
EN
Ochre is a mineral raw material belonging to the group of ferrugineous pigments, applicable mainly in production of mineral paints. However, a favorable combination of such its properties as mineral and chemical composition, grain size distribution and porosity causes that some ochres can also be used as mineral sorbents. These properties were studied in the case of the ochre occurring in Czerwonki Hermanowskie in the Polish Carpathians. Results of the tests are positive enough to treat this ochre as a sorbent.
Rudy darniowe należą do zapomnianych kopalin zalegających na terenie Warmii i Mazur. W czasach historycznych były eksploatowane i stanowiły podstawę lokalnego przemysłu hutniczego. Ze względów ekonomicznych przestano je wykorzystywać. Wykazane w późniejszym czasie ich właściwości, wynikające z ich składu mineralnego i chemicznego pozwoliły traktować je jako sorbenty mineralne. W tej sytuacji obecność tych kopalin na terenie Warmii i Mazur może zostać spożytkowana praktycznie. Jako kopaliny lokalne mogą zostać wykorzystane w charakterze naturalnych sorbentów.
EN
Bog iron ores represent a forgotten or, virtually unknown mineral raw material in the Warmia and Mazury region (NE Poland). Long ago they were an interesting, exploited commodity thatmade the basis of a local "metallurgical industry", but because of economic reasons their mining ceased. However, current advances in analytical methods have resulted in revealing new, previously unsuspected properties of the bog ores. Detailed information on their mineral and chemical composition as well as physical and chemical features points to a possibility of utilizing the bog ores in question as mineral sorbents. Therefore, bog ores can become a new, local commodity in the region of Warmia and Mazury.
18
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Terenowy System Meldunkowy z Rozpoznania Inżynieryjnego (TSM-RI) jest autonomicznym oprogramowaniem służącym do gromadzenia i przetwarzania danych o sytuacji inżynieryjnej wojsk własnych i przeciwnika. System służy przygotowaniu danych z rozpoznania inżynieryjnego w formie pozwalającej oddziałom decyzyjnym planowanie działań. Przygotowanie meldunków odbywa się na elektronicznych arkuszach danych, wypełnianych w trakcie przeprowadzanego rozpoznania w terenie. Jednym z kluczowych elementów tego systemu jest baza danych obiektów inżynieryjnych, niezbędna do oceny sytuacji inżynieryjnej, umożliwiająca wypracowanie decyzji do dalszego działania. System wykorzystuje odpowiednie protokoły wymiany informacji, co przekłada się na kompatybilność z istniejącymi w WP systemami łączności i dowodzenia.
EN
Engineer Reconnaissance Field Reporting System (Polish: Terenowy System Meldunkowy z Rozpoznania Inżynieryjnego TSM-RI) is a dedicated autonomous software providing data acquisition and processing capabilities in the area of engineer reconnaissance of both the friendly and adverse forces. The program prepares engineer recce data acquired in a form allowing the staff to plan further actions. Reports are prepared in the form of electronic data sheet filled out in the field during the recce operations. One of the key elements of this system is an engineered facility and structure database. The database is indispensable for estimation of situational awareness from the engineering point of view and then for deciding on further actions. The system utilizes proper information exchange protocols compatible with the battle management and tactical communication systems used by the Polish Army.
19
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Ił beidellitowy jest kopaliną towarzyszącą w złożu węgla brunatnego ,,Bełchatów". W pracy przedstawiono wyniki badań zdolności sorpcyjnych iłu względem związków chromu. Maksymalna ilość zaadsorbowanego chromu(III) wyniosła 53500 mg/kg, przy czym proces jest najbardziej wydajny (98-100%) w zakresie stężeń początkowych 0,2-100 mg Cr(III)/dm3. Maksymalna ilość zaadsorbowanego Cr(VI) wyniosła 182 mg/kg, a największą wydajność (50-85%) uzyskano w zakresie stężeń początkowych 0,5-2,0 mg Cr(Vl)/dm3. Wraz ze wzrostem pH zwiększa się ilość unieruchomionego Cr(III), a spada Cr(VI). Procesy redukcji Cr(VI) do Cr(III), dominujące w roztworach o niskim pH, wpływają na zmniejszenie się ilości zaadsorbowanego Cr(VI).
EN
Beidellite clay is an associated mineral raw material in the lignite "Bełchatów" "deposit". The authors studied sorption of chromium compounds by this clay. The maximum amount of the chromium(III) sorbed was 53,500 mg/kg, and the process was the most productive (98-100%) in the range of initial concentrations 0.2-100 mg Cr(III)/dm3. The maximum amount of the Cr(VI) sorbed was 182 mg/kg, and its highest productivity (50-85%) was obtained in the range of initial concentrations 0.5-2.0 mg Cr(Vl)/dm3. With the increase of pH the amount of the Cr(III) immobilized increases, while that of the Cr(VI) decreases. Reduction processes of Cr(VI) to Cr(III), which dominate in solutions with low pH, decrease amounts of the Cr(VI) sorbed
W artykule, w syntetycznym ujęciu, scharakteryzowano występujące w polskich złożach węgla brunatnego utwory geologiczne posiadające właściwości surowcowe, czyli kopaliny towarzyszące, podając ich lokalizację, charakterystyki jakościowe, szacunkowe zasoby i możliwości zastosowań. Zwrócono też uwagę na przydatność gospodarczą np. w robotach infrastrukturalnych i dla rekultywacji wielu utworów geologicznych występujących w nadkładzie, kwalifikowanych jako tzw. masy ziemne lub skalne. Wykazano przyczyny niezadawalającego dotychczas stopnia wykorzystania kopalin towarzyszących. Opisano stosowane w kopalniach sposoby eksploatacji i przeróbki kopalin towarzyszących, a także obowiązujące w Polsce podstawy prawne dla wydobywania tych kopalin oraz uwarunkowania ekonomiczno-finansowe. Zaakcentowano potrzebę zabezpieczenia wydobywanych, a nie wykorzystanych kopalin towarzyszących przez budowę złóż antropogenicznych. Działalność ta wymaga przede wszystkim uregulowania statusu prawnego tych złóż oraz opracowania i stosowania systemu ekonomiczno-finansowego, stymulującego gospodarkę tymi kopalinami. W podsumowaniu wypunktowano niezbędne działania dla zwiększenia stopnia wykorzystania kopalin towarzyszących i ich udziału w bilansie surowców mineralnych kraju.
EN
The article characterizes geological formations occurring in the Polish lignite deposits having the characteristics of raw materials, i.e. accompanying minerals, giving their location, quality characteristics, estimated resources and potential applications. Attention has also been paid to the economic suitability, e.g. in infrastructure works and for the reclamation of many geological formations found in the overburden, classified as so-called earth or rock mass. There are also raw materials of sorption properties representing a huge potential source of minerals valuable for the economy and environmental protection. This refers to e.g.: beidellite clays from Bełchatów, Poznań clays from the region of Konin and Adamów, lacustrine chalk from Bełchatów, as well as Mesozoic limestone from the lignite bedding in Bełchatów. The reasons for the unsatisfactory use of accompanying minerals have been given. The authors described the methods used in the mining operation and processing of associated minerals, also applicable in Poland, as the legal basis for the extraction of these minerals and the economic and financial conditions. They stressed the need to protect mined not associated minerals used by the construction of anthropogenic deposits. This activity primarily requires regulating the legal status of these deposits and the development and application of an economic and financial system that stimulates the economy of these minerals. In summary, the necessary actions were taken to increase the use of the accompanying minerals and their contribution to the balance of mineral resources in the country.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.