Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Projekty Giovanniego Battisty Gisleniego dla warszawskiej jurydyki Leszczyńskich w zbiorach drezdeńskich

100%

Barczyk A.

Roczniki Humanistyczne

|

2021

|

tom 69

|

nr 4

135-157

EN

The collection of the Staatliche Kunstsammlungen Dresden includes designs by Giovanni Battista Gisleni for the Warsaw jurydyka of Bogusław Leszczyński, dated 1650–1655. Leszno (Nowe Leszno), established under the Kulm (Chełmno) Law in 1648, was the first secular jurydyka in Warsaw. This article presents the architectural forms of individual buildings, as proposed by Gisleni. The town hall was designed as a two-storey brick building on a rectangular plan with an avant-corps on the axis. Of particular interest are two versions of the wooden hospital of the Brothers Hospitallers of John of God, who were brought from Kraków by the founder of Leszno. It is worth noting that Gisleni also designed Bogusław Leszczyński’s residence, which was built facing Rymarska Street. The layout of the buildings in Nowe Leszno strongly influenced the urban development of this part of Warsaw. The designs discussed in the article both document the history of the jurydyka and testify to Bogusław Leszczyński’s ambitions.

PL

W kolekcji Staatliche Kunstsammlungen w Dreźnie znajdują się projekty autorstwa Giovanniego Battisty Gisleniego dla warszawskiej jurydyki Bogusława Leszczyńskiego, datowane na lata 1650-55. Leszno (Nowe Leszno), założone na prawie chełmińskim w 1648 r., było pierwszą świecką jurydyką w Warszawie. W artykule przybliżone zostały formy architektoniczne poszczególnych obiektów, zaproponowane przez Gisleniego. Ratusz zaprojektowano jako budynek murowany, dwukondygnacyjny, na planie prostokąta, z ryzalitem wieżowym na osi. Szczególnie interesująco prezentują się dwie wersje drewnianego szpitala bonifratrów, którzy zostali sprowadzeni z Krakowa przez założyciela Leszna. Warto podkreślić, że Gisleni zaprojektował również rezydencję Bogusława Leszczyńskiego, wzniesioną od strony ulicy Rymarskiej. Układ zabudowy Nowego Leszna silnie wpłynął na rozwój urbanistyczny tej części Warszawy. Omówione w artykule projekty są zarówno dokumentem związanym z historią jurydyki, jak i świadectwem ambicji jej właściciela.

2

Drudzy po królu. Marszałkowie koronni jako fundatorzy i właściciele rezydencji – inicjatywy warszawskie z XVII–XVIII wieku

100%

Barczyk A.

TECHNE. Seria Nowa

|

2022

|

nr 9

155-183

EN

Thanks to their political and social position and financial resources, Crown Marshals were able to undertake extensive architectural investments. They were also aware of the importance of visual and ceremonial setting. The profiles of individual magnates (who performed this honourable function), as well as specific individual buildings, have been discussed in detail. The patronage of Stanisław Herakliusz Lubomirski – which manifested itself in the creation of the famous Łazienka (bath house) at Ujazdów – or the activity of Franciszek Bieliński, who ordered the design of the boudoir from J.A. Meissonier, can be mentioned here. However, no attempt has been made to indicate the features common to the marshals’ foundation mechanisms, or to answer the questions as to whether – and, if so, how - the marshal’s office determined the intensification or change of its foundation policy. The main goal of this article is an attempt at a synthetic and cross-sectional view of the activity of Crown Marshals in the space of the Royal City of Warsaw. Three important ways of marking their presence in urban space can be distinguished: establishing and taking over juridical estates (e.g. Bielino), founding monuments (e.g. the statue of St. John of Nepomuk at Three Crosses Square), and erecting or transforming residences and gardens. Interesting conclusions are also provided by an analysis of the location of Marshal’s palaces, most of which were situated near royal residences (the Castle, Saxon Palace), and at the same time near main transport arteries (e.g. on the road from Wola or on Nowy Świat Street). The choice of location was certainly not accidental – especially with regard to palaces performing various ceremonial functions. Reflection on the specific nature of the founding activity of the Lubomirski, Bieliński and Mniszech families and the ways in which they annexed urban space allows for a closer look at both the ambitions of the marshal’s families and the spatial development of Warsaw.

PL

Marszałkowie koronni dzięki swojej pozycji polityczno-społecznej i możliwościom finansowym byli w stanie podejmować pełne rozmachu inwestycje architektoniczne. Nie bez znaczenia pozostawała świadomość, jak ważnym elementem kreującym wizerunek jest oprawa wizualna i ceremonialna. Dokładnego omówienia doczekały się sylwetki poszczególnych magnatów (pełniących tę zaszczytną funkcję), a także konkretne, pojedyncze obiekty. Wspomnieć można chociażby mecenat Stanisława Herakliusza Lubomirskiego – którego przejawem było powstanie słynnej Łazienki w Ujazdowie – czy działalność Franciszka Bielińskiego, zamawiającego projekt buduaru u J.A. Meissoniera. Nie podjęto się natomiast wskazania cech wspólnych dla mechanizmów fundacyjnych marszałków, a także udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy – i ewentualnie w jaki sposób – urząd marszałkowski determinował wzmożenie lub zmianę prowadzonej polityki fundacyjnej. Głównym celem niniejszego artykułu jest próba syntetycznego i przekrojowego spojrzenia na aktywność marszałków koronnych w przestrzeni królewskiego miasta Warszawy. Wyróżnić można trzy istotne sposoby zaznaczania swej obecności w przestrzeni urbanistycznej: zakładanie i przejmowanie jurydyk (np. Bielino), fundowanie pomników (np. figura św. Jana Nepomucena przy Placu Trzech Krzyży); wznoszenie lub przekształcanie pałaców i założeń ogrodowych. Interesujących wniosków dostarcza także analiza rozlokowania siedzib marszałkowskich, które w większości znajdowały się przy rezydencjach królewskich (Zamku, Pałacu Saskim), a zarazem przy głównych arteriach komunikacyjnych (np. przy drodze z Woli, na Nowym Świecie). Wybór lokalizacji z pewnością nie był przypadkowy – zwłaszcza w odniesieniu do pałaców pełniących różnorodne funkcje ceremonialne. Refleksja nad specyfiką aktywności fundatorskiej Lubomirskich, Bielińskich i Mniszchów oraz sposobami anektowania przestrzeni urbanistycznej pozwala na przybliżenie zarówno ambicji rodów marszałkowskich, jak i rozwoju przestrzennego Warszawy.

3

Johann Lucas von Hildebrandt. Konferencja naukowa, Österreiche Akademie der Wissenschaften, Wiedeń, 21–23 listopada 2018 roku

100%

Barczyk A.

TECHNE. Seria Nowa

|

2018

|

nr 2

166-171

4

Jesuits and Universities. Artistic and Ideological Aspects of Baroque Colleges of the Society of Jesus – Examples from Genoa and Wrocław, red. G. Montanari, A. Wojtyła, M. Wyrzykowska, Wrocław 2015, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ss. 380.

100%

Barczyk A.

TECHNE. Seria Nowa

|

2018

|

nr 1

273-275

5

Warszawa i Łowicz. Dwie kolegiackie kaplice Chrystusa Ukrzyżowanego w XVIII stuleciu

63%

Barczyk A. , Sito J.

TECHNE. Seria Nowa

|

2020

|

nr 5

61-94

EN

In the collegiate churches in Warsaw and Łowicz (two particularly important residential cities of the Republic of Poland in the modern era), in the 18th century, chapels were erected for the exhibition of late Gothic crucifixes, famous for their graces. The chapels were distinguished by remarkable architectural forms and innovative artistic programs. Both were built on the extensions of the northern aisles and were under the care of chapters, although their creation was financed from funds provided by powerful patrons. In the case of Łowicz, the construction was the fulfillment of the volition expressed in the will of Primate Adam Ignacy Komorowski, who assigned this part of the temple for his mausoleum. In Warsaw, the the right to patronage was passed on to successive families – the patronage was granted to the Szembek and Branicki families, among others. The features connecting both investments were also: the connections of both collegiate chapters and the special status of said churches, associated with the most important people in the Republic of Poland – the king (and, in a broader sense, the Seym and court circles) and the primate, i.e. the interrex. Although the chapels’ architecture was developed almost half a century apart, one can see the mutual dependence of the forms used. The interiors boast even more analogies because the Warsaw chapel, built in the second decade of the 18th century, was transformed at the initiative of Jan Klemens Branicki in the early 1860s – while the mausoleum in Łowicz was being built. Probably both buildings employed the workshop of the Warsaw architect Jakub Fontana. In both chapels, influences of palace architecture are visible, manifested in the lightness of forms, rococo style and colors based on combining white with gold. The connection to residential interiors was enhanced especially by crimson wall coverings introduced by Fontana in the present St. John cathedral. The presented analysis, based on archival queries and in situ observations, made it possible to clarify the findings so far, as well as to show the construction process and transformations of the discussed objects. A look at their architectural form and decor details made it possible to identify sources of inspiration, probable contractors and to confirm the relationship between two particularly important examples of 18th-century collegiate chapels.

PL

Dwie kaplice wzniesione przy kolegiatach w Warszawie i w Łowiczu, mieszczące słynące łaskami krucyfiksy, wykazują liczne analogie, do których należą: lokalizacja na przedłużeniu północnych naw, powiązania obu kapituł kolegiackich oraz szczególny status świątyń kojarzonych z najważniejszymi osobami w Rzeczypospolitej – królem (a także, w szerszym ujęciu, Sejmem i kręgiem dworskim) oraz prymasem, czyli interrexem. Mimo że powstanie architektury kaplic dzieliło blisko pół wieku, dostrzec można wzajemne zależności zastosowanych form. Wnętrza posiadają tym więcej analogii, że kaplicę warszawską przekształcono z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego w na początku lat 60. XVIII wieku – gdy powstawało mauzoleum w Łowiczu. Zaprezentowania analiza, oparta na kwerendach archiwalnych i obserwacjach in situ, pozwoliła na doprecyzowanie dotychczasowych ustaleń, ukazanie procesu budowy oraz przekształceń omawianych obiektów, a także poświadczenie zależności artystycznych pomiędzy kaplicami.