Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Evolution of domestic market of dimension and road stone since 1990

100%

Galos K.

|

tom T. 18, z. 4

71-83

EN

The paper presents sources and production of dimension and road stone in Pland in recent years, as well as characterise developments of their domestic market in the 1990s. Development of foreign trade of dimension and road stone is also widely characterised. As a summary, future outlook of domestic market of dimension and road stone is anticipated.

PL

Artykuł prezentuje źródła i produkcję kamieni budowlanych i drogowych w Polsce w ostatnich latach, jak również charakteryzuje rozwój ich krajowego rynku w latach dziewięćdziesiątych. Szeroko scharakteryzowane jest znaczenie obrotów międzynarodowych tą grupą surowców. W podsumowaniu przedstawiono przewidywany rozwój krajowego rynku kamieni budowlanych i drogowych w najbliższych latach.

2

Mineral waste raw materials and their importance in the domestic management of mineral raw materials

100%

Galos K.

|

tom T. 19, z. 4

15-27

EN

The paper presents increasing importance of secondary (waste) raw materials in the domestic management of mineral raw materials. The definition of mineral waste raw material is proposed. Paper reviews various types of mineral waste raw materials and their use in the economy. Sources of information on manufacture and use of mineral waste raw materials are analysed. In the conclusion, current and future significance of such materials in the domestic management of mineral raw materials is evaluated.

PL

Artykuł prezentuje rosnącą rolę wtórnych (odpadowych) surowców mineralnych w krajowej gospodarce surowcami mineralnymi. Przedstawiono w nim propozycję definicji mineralnych surowców odpadowych. Zaprezentowano ważniejsze grupy mineralnych surowców odpadowych oraz ich zastosowania gospodarcze. Analizie poddano także źródła informacji o wytwarzaniu i użytkowaniu mineralnych surowców odpadowych. W podsumowaniu przedstawiono ocenę obecnego i przyszłego znaczenia tego typu surowców w krajowej gospodarce poszczególnymi grupami surowców mineralnych.

3

Pozycja rynkowa kruszyw łamanych w świetle konkurencji z kruszywami odpadowymi i importowanymi.

100%

Galos K.

|

tom Vol. 104, nr 37

37-51

PL

W pracy scharakteryzowano trendy w rozwoju krajowej podaży kruszyw łamanych. Przedstawiono także tematykę produkcji kruszyw z odpadów pohutniczych i pogórniczych, które w coraz większym stopniu są konkurencyjne dla tradycyjnych kruszyw łamanych wytwarzanych z surowców skalnych. Omówiono znaczenie i kierunki dostaw importowanych kruszyw łamanych oraz ich pozycję na rynku krajowym; poddano analizie strukturę wartościową, ilościową oraz geograficzną rynku kruszyw wraz z omówieniem źródeł zaopatrzenia w poszczególnych regionach oraz kształtowania się cen. Przedstawiono perspektywy dalszego rozwoju krajowego rynku kruszyw łamanych.

EN

The paper presents current trends of development of domestic crushed aggregates supply. Production of aggregates from secondary materials, being increasingly competitive versus traditional crushed aggregates, are also discussed. Importance and directories of crushed aggregates imports, as well as their market position, are analysed. Volume, value and geographical structure of domestic crushed aggregates market, as well as prices fluctuation, are presented. Finally, perspectives of further development of this market are discussed.

4

Trendy zmian w podaży kruszyw mineralnych w Polsce

100%

Galos K.

|

2009

|

tom Nr 4

36--40

PL

Kruszywa mineralne różnych typów stosowane są komplementarnie w budownictwie, w tym drogowym i kolejowym. Powoduje to, iż gospodarkę nimi należy rozpatrywać łącznie z wydzieleniem ich zasadniczych rodzajów. Poszczególne rodzaje kruszyw różniące się jakością i uziarnieniem często konkurują między sobą bądź są stosowane jako substytuty.

EN

Mineral aggregates are used in different types of complementary constructions, including road and rail constructions. As a result, the economy must be considered along with its subdivision into its essential types. Different types of aggregates vary in quality and granulation, often competing with one another, or are used as substitutes.

5

Zapotrzebowanie na kruszywa żwirowo-piaskowe w Polsce w ujęciu regionalnym

100%

Galos K.

|

tom R. 52, nr 6

66-71

PL

W artykule zaprezentowano podstawowe trendy w użytkowaniu kruszyw żwirowo-piaskowych w Polsce, z określeniem obecnych wielkości zapotrzebowania na te kruszywa w ujęciu krajowym. Na podstawie analizy trendów w zakresie budownictwa kubaturowego, a także rozwoju produkcji betonu towarowego w poszczególnych województwach, przedstawiono ocenę wielkości zapotrzebowania na te kruszywa w poszczególnych województwach w ostatnich latach. W nawiązaniu do powyższych analiz przedstawiono także ocenę źródeł produkcji tych kruszyw w poszczególnych województwach, co pozwoliło na określenie regionalnych relacji popytu do podaży na kruszywa żwirowo-piaskowe w ostatnich latach. Podano także spodziewane zmiany w zakresie tych relacji w najbliższym czasie.

EN

The paper presents basic tendencies in consumption of sand&gravel aggregates in Poland, with estimation of current quantities of this demand. Taking into account trends in cubic volume of buildings constructed, as well as quantities of ready-mix concrete production in particular voivodeships, level of demand for sand&gravel aggregates was estimated for each voivodeship. Appraisal of regional sources of such aggregates in each voivodeship was also made. It made possible to establish regional demand/supply relations for sand&gravel aggregates in recent years. Expected changes in these relations in the nearest future were also discussed.

6

Forecast of mineral raw materials utilisation in domestic refractory industry in the nearest future

100%

Galos K.

|

tom T. 16, z. 4

5-21

EN

The paper describes significant changes in raw materials usage in Polish refractory industry in recent years, which are strictly related to the technological development and production structure of domestic refractories' consumers and producers. Evolution of domestic refractory sector caused substantial change of quantity and type of raw materials used in this industry in the last decade. The most important features were: diminishing use of domestic raw materials, significant changes in quantity, geographic structure and quality of raw materials traditionally imported, as well as introduction of new imported raw materials. All these changes are analysed in the paper. As a result of this analysis, forecast of mineral raw materials utilisation in Polish refractory industry in the nearest future presented.

PL

W artykule zaprezentowano znaczące zmiany w użytkowaniu surowców mineralnych w polskim przemyśle materiałów ogniotrwałych w ostatnich latach, które były ściśle powiązane z rozwojem technologicznym i strukturą produkcji krajowych uzytkowników i producentów materiałów ogniotrwałych. Ewolucja krajowego sektora materiałów ogniotrwałych spowodowała fundamentalne zmiany w rodzaju i ilości surowców mineralnych użytkowanych przez ten przemysł w ostatnim dziesięcioleciu. Najważniejsze zjawiska w tym zakresie to: malejące znaczenie krajowych surowców mineralnych, znaczne zmiany w ilości, jakości i strukturze geograficznej importu surowców tradycyjnie sprowadzanych do Polski, a także wprowadzenie do użytkowania nowych rodzajów surowców importowanych. Wszystkie te zjawiska poddano analizie w niniejszym artykule. Jego rezultatem końcowym jest prognoza użytkowania surowców mineralnych w polskim przemyśle materiałów ogniotrwałych w najbliższej przyszłości.

7

Rozwój rynku kruszyw naturalnych łamanych w Polsce

100%

Galos K.

|

tom nr 2

44-47

PL

Krajowy rynek kruszyw naturalnych łamanych przeszedł w ostatnich kilkunastu latach poważne przeobrażenia. Po trzykrotnym ograniczeniu zapotrzebowania na owe kruszywa na początku lat 90., w drugiej połowie tej dekady nastąpiło jego odbudowanie do poprzednich wielkości, tj. około 30 mln t/r. Lata 2001-2002 przyniosły ponowne ograniczenie zużycia kruszyw łamanych o ponad 10%, do niespełna 26 mln t/r., co związane było głównie ze spowolnieniem inwestycji przemysłowych. W latach 2003-2006 krajowy popyt na kruszywa łamane uległ gwałtownemu wzrostowi, o niemal 50%, do rekordowego poziomu 37-38 mln t/r.

8

Regionalna podaż i popyt na kruszywa w Małopolsce

100%

Galos K.

|

tom nr 1

33-37

9

The influence of mineral commodities coming from wastes on industrial minerals' markets in Poland

100%

Galos K.

|

tom T. 20, z. 4

21-36

EN

The paper presents sources of industrial wastes, which can be used as substitutes of primary minerals. Legal and economic factors influencing such use, are considered. Significante of mineral waste raw materials in the minerals management in Poland is analysed. important applications of industrial wastes as sources of substitutes for industrial and construction minerals, as well as their influence on markets of these minerals, are reviewed in detail.

PL

Artykuł omawia źródła odpadów przemysłowych, które mogą być użyte jako sustytuty surowców pierwotnych. Analizie poddane zostały czynniki prawne i ekonomiczne, które wpływają na rozwój tej substytucji. Przedstawiono znaczenie mineralnych surowców odpadowych w gospodarce surowcami mineralnymi w Polsce. Szczegółowej analizie poddano ważne zastosowania odpadów przemysłowych jako substytutów surowców budowlanych i ceramicznych, oraz ich wpływ na rynki tych surowców.

10

Kopalnia „Piława Górna”. Jeden z największych zakładów produkcji kruszyw naturalnych łamanych w Polsce

100%

Galos K.

|

tom Nr 6

74--77

PL

Wciąż rosnący popyt na kruszywa naturalne łamane rodzi pytania o źródła zaspokajania tego popytu. Obecnie 95% dostaw na nasz rynek pochodzi od dostawców krajowych. Branża producentów takich kruszyw charakteryzuje się jednak, zwłaszcza w ostatnich latach, kilkoma specyﬁcznymi cechami, takimi jak :nierównomierność geograﬁczna produkcji, znaczące niekiedy odległości między miejscem wytworzenia kruszywa a miejscem jego użycia, konsolidacja producentów przy rosnącym udziale producentów dużych, niemal maksymalne wykorzystanie istniejących zdolności produkcyjnych zakładów oraz – często – istotne zwiększanie tych zdolności w zakładach czynnych.

EN

The publication is a description of the Polish natural crushed aggregates’ market. This sector has been developing quite dynamically in recent years, with increase of around 100% in the years 2003-2007. It is all due to the growing demand for these materials, as our country experiences a massive investment boom in the road and rail construction sector. Lower Silesia is a very speciﬁc part of the country, rich in aggregates (production increase of around 125% between 2003 and 2007). This is why there are so many mines located in this area. The article presents the amphibolites and migmatites mine in Piława Górna. The author describes the history, phases of development, technological processes, environmental inﬂuences and other important facts connected with the Piława Górna mine. He also mentions the possibility that this mine could, in future, become the biggest production factory of natural crushed aggregates in Poland.

11

Management of hard coal mining and processing wastes in Poland

63%

Galos K. , Szlugaj J.

|

tom T. 30, z. 4

51--63

EN

Mining and processing wastes comprise the largest group of industrial wastes generated and deposited in Poland. Among these, wastes from hard coal mining and processing traditionally constitute the most important group, currently generated at a level of 29–33 million Mg per year, with approx. 85% being utilised. Hard coal wastes are divided into two main groups – mining wastes (up to 20%) coming from preparatory and productive mining works; and processing wastes categorized as coarse-grained wastes from dense, medium gravity separation, fine-grained wastes from jiggers, and very fine-grained flotation wastes. Coarse-grained wastes (from both mining and processing) are the most economically useful. The main directions of their application are production of aggregates for engineering and road construction, production of cement or building ceramics, recovery of coal, or use as backfilling material. For aggregates production, two types of such wastes are used – raw coal wastes and self-burnt coal shale. The most important producer of aggregates from raw coal wastes is Haldex Co. with four processing plants (also delivering coal shale for cement or ceramics and recovered coal) and two crushing sieving units. Its total aggregates production exceeds 3 million Mg per year. Production of shale gravellite aggregates from self-burnt coal shale is carried out by a dozen or so small companies, with total production over 0.5 million Mg per year. Raw coal shale finds use in building ceramics and cement clinker manufacturing (up to 0.3 million Mg per year). Coal recovery, mostly in Haldex Co. plants, currently exceeds 0.15 million Mg per year, while granulated coal mud production in three plants of Haldex and two plants of Tauron Wydobycie can be a few times higher, ca. 0.6–0.7 million Mg per year. In the coming years, the production of shale gravellite aggregates and consumption of raw coal shale in cement and ceramics are not expected to rise. Further development is possible in the case of coal recovery accompanied by production of aggregates from raw coal wastes, though not all obtained aggregates will find use – not even for road embankments or river embankments in the immediate vicinity.

PL

Odpady z górnictwa i przeróbki stanowią największą grupę odpadów przemysłowych wytwarzanych i deponowanych w Polsce. Odpady z górnictwa i przeróbki węgla kamiennego tradycyjnie stanowią najważniejszą ich grupę. Obecnie są one wytwarzane w ilościach rzędu 29–33 mln Mg/r, przy wykorzystaniu gospodarczym rzędu 85%. Odpady powęglowe dzieli się na dwie główne grupy: odpady górnicze (do 20%) z górniczych prac przygotowawczych i udostępniających, oraz odpady przeróbcze: gruboziarniste ze wzbogacania w zawiesinowych cieczach ciężkich, drobnoziarniste ze wzbogacania w osadzarkach, bardzo drobnoziarniste odpady flotacyjne. Wykorzystywane gospodarczo są głównie odpady gruboziarniste (zarówno górnicze, jak i przeróbcze). Główne kierunki ich zastosowań to: produkcja kruszyw do prac inżynierskich i budowy dróg, produkcja cementu i ceramiki budowlanej, odzysk węgla, stosowanie jako materiału podsadzkowego. W przypadku produkcji kruszyw, stosowane są dwa rodzaje odpadów: odpady powęglowe surowe oraz samoczynnie wypalony łupek powęglowy. Najważniejszym producentem kruszyw z odpadów powęglowych surowych jest Haldex S.A. z czterema zakładami przeróbczymi (dostarczającymi także łupek powęglowy do produkcji cementu lub ceramiki budowlanej, a także odzyskiwany węgiel) oraz dwoma węzłami krusząco-sortującymi. Łączna produkcja kruszyw w zakładach Haldex S.A. przekracza 3 miliony Mg/r. Produkcja kruszyw łupkoporytowych z łupka wypalonego jest prowadzona przez kilkanaście małych firm na łącznym poziomie ponad 0,5 mln Mg/r. Surowy łupek powęglowy znajduje zastosowanie do produkcji cementu i ceramiki budowlanej w ilości do 0,3 mln Mg/r. Odzysk węgla, prowadzony głównie w zakładach Haldex S.A., obecnie przekracza 0,15 mln Mg/r, podczas gdy produkcja granulowanych mułów węglowych w trzech instalacjach Haldex S.A. i dwóch instalacjach Tauron Wydobycie jest prawdopodobnie nawet kilka razy większa rzędu 0,6–0,7 mln Mg/r. W najbliższych latach nie należy się spodziewać wzrostu produkcji kruszyw łupkoporytowych, a także zużycia łupka surowego do produkcji cementu i ceramiki budowlanej. Dalszy wzrost jest natomiast możliwy w przypadku odzysku węgla z prowadzoną równolegle produkcją kruszyw z surowych odpadów powęglowych. Tym niemniej nie należy się spodziewać, że wszystkie wytworzone na tej drodze kruszywa znajdą zastosowanie gospodarcze, nawet na nasypy drogowe i obwałowania rzek w bliskim sąsiedztwie zakładów.

12

Kierunki zarządzania zasobami kopalin mineralnych z punktu widzenia Skarbu Państwa jako właściciela złóż kopalin objętych własnością górniczą

63%

Stefanowicz J. , Galos K.

|

tom nr 88

251--264

PL

Gospodarka zasobami kopalin mineralnych nie stanowi w Polsce jednego kompleksowego zadania publicznego, przypisanego jednemu organowi władzy publicznej lub instytucji centralnej. Aktualnie sprawy zarządu tymi zasobami są rozrzucone pomiędzy kompetencje pięciu ministrów. Spójne uregulowanie zarządzania zasobami kopalin, w szczególności w odniesieniu do złóż objętych własnością górniczą Skarbu Państwa, powinno być jednym z niezbędnych elementów polityki surowcowej kraju. W przypadku złóż kopalin będących przedmiotem własności Skarbu Państwa jako własność górnicza Skarb Państwa może rozporządzać tym przedmiotem przez ustanowienie użytkowania górniczego, uzyskując związane z tym wynagrodzenie. Czerpanie przez Skarb Państwa pożytków ze złoża objętego własnością górniczą jest jednak aktualnie realizowane przede wszystkim w sposób pośredni, poprzez wprowadzony w 2012 r. podatek od wydobycia niektórych kopalin (rudy Cu-Ag, węglowodory), a od 2016 r. także specjalny podatek węglowodorowy. Coraz częściej powstaje konkurencja pomiędzy wykorzystaniem górotworu wraz z zasobami złóż stanowiących własność górniczą Skarbu Państwa a wykorzystaniem nadległych nieruchomości gruntowych, jak również konkurencja w obrębie górotworu - czy to w przypadku tej samej kopaliny, czy pomiędzy różnymi rodzajami kopalin. Wyraźnie zaznacza się przy tym brak wypracowanych tzw. norm kolizyjnych w regulacjach prawa geologicznego i górniczego, zagospodarowania przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, w tym także w zakresie ochrony zasobów złóż kopalin. Najważniejsze postulaty działań krótko- i średnioterminowych dla poprawy zarządzania zasobami kopalin mineralnych w Polsce to: opracowanie spójnej strategii gospodarowania zasobami kopalin, wprowadzenie instytucjonalnej ochrony zasobów złóż kopalin, wydzielenie listy złóż strategicznych i zabezpieczenie ich obszarów przed konkurencyjnym zagospodarowaniem, podjęcie działań dla zapewnienia jednego organu państwa odpowiedzialnego w całości za zarząd zasobami złóż kopalin objętych własnością górniczą.

EN

Mineral resources management in Poland is not yet complex public task, governed by one central authority, as some competences are separated between five ministries. Coherent regulation of this management, especially regarding deposits covered by so-called mining property, should be one of the basic components of the domestic mineral policy. In case of such State-owned deposits, State Treasury can dispose its ownership rights through establishment of mining usufruct, with proper compensation related to it. Collecting of benefits from State-owned deposits is actually realized also indirectly, through tax on mining exploitation of some minerals (Cu-Ag ores, hydrocarbons) introduced in 2012, and special hydrocarbon tax (in force since 2016). Competition between mining use of orogen with State-owned mineral deposits and other uses of laying above land properties, as well as competition within orogen - regarding licences for the same mineral or for different minerals, are still increasing in Poland. There is a lack of so-called collision standards in Polish law regulations, also these related to the protection of mineral deposits. The most important postulated short and medium term activities for improvement of mineral resources management in Poland should be: preparation of coherent strategy of mineral resources management, introduction of legal protection of mineral deposits, preparation of the list of strategic mineral deposits with their protection against competitive direction of use, introduction of one central authority responsible for all tasks related to mineral resources management.

13

Aktualne problemy wyceny złóż kopalin skalnych

63%

Uberman R. , Galos K.

|

tom Vol. 136, nr 43

233--244

PL

Wycena aktywów geologiczno-górniczych, a w szczególności złóż kopalin skalnych, może być wykonywana dla różnych celów. Najczęściej związana jest z transakcjami kupna-sprzedaży złóż lub wykupu nieruchomości gruntowych związanych ze złożem dla zabezpieczenia eksploatacji. Niekiedy jest sporządzana w celu umożliwienia zaciągania zobowiązań pod zastaw złoża czy ujawniania wartości złoża w aktywach przedsiębiorstwa. Zgodnie z nowym Prawem geologicznym i górniczym złoża kopalin skalnych objęte są prawem własności nieruchomości gruntowej, dlatego są traktowane jako części składowe tych nieruchomości i wyceniane łącznie z nimi. Wyceny te powinny być wykonywane wspólnie przez rzeczoznawcę majątkowego i taksatora złóż kopalin w formie operatu szacunkowego. Standardy Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych oraz kodeks POLVAL Polskiego Stowarzyszenia Wyceny Złóż Kopalin rekomendują w przypadku takich wyceny złóż zastosowanie podejścia dochodowego (głównie dla złóż zagospodarowanych lub zagospodarowywanych) lub porównawczego (głównie dla złóż na wczesnym etapie rozpoznania). Stan zagospodarowania złoża oraz jego status formalno-prawny w kontekście możliwości prowadzenia eksploatacji mają istotny wpływ na wartość złoża, a uzyskanie kompletu decyzji umożliwiających eksploatację złoża może nawet kilkukrotnie zwiększyć wartość jego wyceny.

EN

Valuation of rock minerals deposits can be prepared for various purposes. Purchase-sale transaction of deposits and purchase of land properties associated with deposit for security of future extraction, are the most common cases. Sometimes, such valuation is prepared for purposes of incurring liabilities secured by deposit or for disclosure of deposit value in assets of company. According to new geological and mining law, rock minerals deposits are covered by the law of land ownership, being treated as parts of land property and valued together with them. Such valuation should be performed together by property appraiser and mineral deposit appraiser. For deposits being exploited or just under development, income approach should be used, while for undeveloped deposits - comparative approach. State of deposit development and its formal status (regarding possibilities of its extraction) strongly influence value of mineral deposit. Possession of all formal decisions necessary for deposit extraction can increase value of such deposit even several times.

14

Niektóre aspekty ponownego zagospodarowania wybranych złóż zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym

63%

Jureczka J. , Galos K.

|

tom T. 10, spec. 2

645-662

PL

Artykuł prezentuje proces transformacji górnictwa węgla kamiennego w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym od roku 1989, który związany był m.in. z likwidacją ponad 30 kopalń w tym regionie. Omówione są zmiany bazy zasobowej związane ze wspomnianą likwidacją kopalń. Zaprezentowano podstawowe dane na temat stanu technicznego zlikwidowanych kopalń w kontekście wykorzystania pozostałej infrastruktury dla celów ponownego zagospodarowania złóż. W końcowej części przedstawiono ocenę perspektyw ponownego zagospodarowania złóż zlikwidowanych kopalń, biorąc pod uwagę możliwości techniczne i przestrzenne oraz wielkość pozostawionych w złożach zasobów. Spośród ośmiu wyselekcjonowanych złóż, za najbardziej perspektywiczne uznano złoże Dębieńsko, perspektywiczne - złoże Morcinek, a mało perspektywiczne - złoża Żory i Jan Kanty. W przypadku pozostałych złóż perspektyw ich ponownego zagospodarowania praktycznie brak.

EN

The paper presents the process of transformation of hard coal mining in the Upper Silesian Basin since 1989, connected with liquidation of over 30 hard coal mines in this area. It gives some details on changes of hard coal reserves connected with such liquidation. Paper presents basic data on the technical state of abandoned mines in the context of potential use of existing infrastructure for deposits' redevelopment. Finally, some appraisal of perspectives of redevelopment of hard coal mines in abandoned mines is given, which takes into account technical and spatial possibilities, as well as amount of reserves left in abandoned deposits. Form among eight deposits being selected, Dębieńsko deposit is recognized as the most perspective for redevelopment, Morcinek deposit as perspective one, while Żory and Jan Kanty as low perspective ones. In case of other abandoned deposits, there is a lack of possibilities of their redevelopment.

15

Eksploatacja podziemna kamieni blocznych - podstawowe aspekty geologiczne i górnicze

63%

Galos K. , Guzik K.

|

2013

|

tom nr 84

25--36

PL

Podziemna eksploatacja kamieni blocznych jest rozpowszechniona w wielu krajach europejskich, a także w Ameryce Północnej. Jej popularność będzie jednak niewątpliwie rosnąć, przede wszystkim w związku z uwarunkowaniami środowiskowymi i kwestią dostępności terenu. Metoda ta zapewnia często długoletnią działalność górniczą, umożliwiając eksploatację tylko wybranych partii masywu skalnego, bez konieczności usuwania nadmiernego nadkładu, przy zredukowanym do minimum wpływie na powierzchnię terenu oraz niższych kosztach rekultywacji w porównaniu do eksploatacji odkrywkowej. Eksploatacja podziemna w chwili obecnej dotyczy niemal wyłącznie skał osadowych (głównie wapienie) oraz niektórych metamorficznych (np. marmury). Najbardziej znane przykłady podziemnej eksploatacji kamieni budowlanych występują we Włoszech, a także w Wielkiej Brytanii, Portugalii i kilku innych krajach Europy południowej. Najczęstszą przyczyną uruchamiania eksploatacji podziemnej skał blocznych jest występowanie zapotrzebowania na materiały kamienne, których wydobycie metodą odkrywkową jest utrudnione bądź niemożliwe. Istotnym aspektem eksploatacji podziemnej musi być gwarantowana długoterminowa stabilność geomechaniczna pustek poeksploatacyjnych. Warunki geostrukturalne (tektonika, litologia) determinują zarówno plan wyrobisk podziemnych, jak też metody pozyskiwania bloków w przodkach eksploatacyjnych. Najczęstszym stosowanym systemem eksploatacji podziemnej jest system komorowo-filarowy. Istotna jest także możliwość prowadzenia eksploatacji wybranych części złóż, charakteryzujących się najkorzystniejszymi parametrami jakościowymi. Za podjęciem podziemnej eksploatacji przemawia również stwierdzany wielokrotnie wzrost możliwości pozyskania bloków w głębiej położonych partiach złóż. Powoduje to, że uzysk bloków w kopalniach podziemnych jest rzadko mniejszy niż 60%. W Polsce podziemna eksploatacja krajowych skał blocznych nie była dotychczas prowadzona. Najbardziej interesujące perspektywy rozwoju eksploatacji metodą podziemną mogą dotyczyć m.in. marmurów, serpentynitów i sjenitów na Dolnym Śląsku oraz wapieni (marmurów technicznych) w rejonie Krakowa i Kielc.

EN

Underground extraction of dimension stone is widespread in many European countries and in North America. Its popularity will undoubtedly grow, mainly due to environmental considerations and the accessibility of deposits for extraction. This method commonly results in long-term mining operations, allowing for the extraction of only selected parts of the rock mass without the necessity of overburden removal, reduced impact on the surface environment, and lower costs of reclamation as compared to open pit mining. Currently, underground mining is almost entirely associated with sedimentary rocks (mainly limestone) and some metamorphic rocks (e.g. marble). The best-known examples of underground exploitation of building stones are found in Italy, the UK, Portugal, and several other countries in southern Europe. The most common reason for initiating underground dimension stone mining is demand for certain stone materials which cannot be obtained from opencast mining. An important aspect of such operations is guaranteed long-term geomechanical stability of post-mining voids. Geostructural conditions (tectonics, lithology) determine both the plan of underground workings, as well as the method of blocks at the mining faces. The room-and-pillar system is the most common operating system of extraction. It is important to have the opportunity for selective mining of the parts of a deposit showing the best quality parameters, which allows for higher yield of the blocks (rarely less than 60%). In Poland, the underground extraction of dimension stone has not yet been conducted. The most interesting prospects for the development of an underground operation method may include — among other materials — marble, serpentinite, and syenite in Lower Silesia and limestone (technical marble) in the area of Cracow and Kielce.

16

Ocena znaczenia surowców mineralnych nieenergetycznych dla gospodarki krajowej

63%

Galos K. , Lewicka E.

|

tom nr 92

7--36

PL

Ocenę znaczenia nieenergetycznych surowców mineralnych dla gospodarki krajowej w ostatnich dziesięciu latach przeprowadzono na podstawie analizy wielkości i wartości ich zużycia oraz sald obrotów w latach 2005, 2010 i 2014. Analiza ta wykazała, że zapotrzebowanie na wiele z tych surowców przypuszczalnie w coraz większym stopniu będzie musiało być zaspokajane importem. Wynika to zarówno z braku ich własnych źródeł (m.in. rudy i koncentraty żelaza, aluminium, żelazostopy, fosforyty i sole potasowe), jak i niewystarczającej podaży surowców produkowanych w kraju w stosunku do zapotrzebowania (np. koncentraty miedzi i cynku, miedź hutnicza). Innym powodem rosnącego uzależnienia Polski od zagranicznych dostaw nieenergetycznych surowców mineralnych jest brak możliwości pozyskiwania surowców najwyższej jakości, czego przykładem są: dolomity, iły ceramiczne biało wypalające się, kamionkowe i ogniotrwałe, kaolin, magnezyty, kreda, czy surowce skaleniowe. Jedynie w przypadku większości surowców dla budownictwa i szeroko rozumianego przemysłu ceramicznego możliwe będzie zaspokojenie potrzeb krajowej gospodarki z rodzimych źródeł. Szansę na poprawę wskaźnika pokrycia zapotrzebowania z własnych źródeł należy wiązać z rozwojem wykorzystania surowców wtórnych w produkcji surowców mineralnych, zwłaszcza metalicznych. Spośród analizowanych surowców jedynie dwadzieścia odgrywa istotną rolę w wymianie międzynarodowej, a wśród nich najwyższe salda obrotów charakteryzują: miedź elektrolityczną, srebro, cynk, siarkę, surowce ołowiu, selen i ren. Możliwości rozwoju eksportu pozostałych nieenergetycznych surowców mineralnych są znikome. Bardziej prawdopodobny jest wzrost zapotrzebowania na wiele surowców tradycyjnie sprowadzanych do Polski, co potwierdzają skonstruowane dla nich modele trendów rozwoju popytu do 2020 r. Będzie to związane z koniecznością ich zwiększonych dostaw z zagranicy.

EN

An assessment of the significance of non-energy mineral raw materials for the domestic economy over the last ten years was performed on the basis of an analysis of values and volumes of their consumption and trade balances in 2005, 2010 and 2014. The analysis demonstrated that the demand for many of these raw materials will be increasingly met from imports. This is due to the deficiency of indigenous sources (e.g. iron ore and concentrates, aluminum, ferroalloys, phosphates, potassium salts), as well as supply shortages of raw materials domestically obtained (e.g. copper and zinc concentrates, copper-smelter). Another reason for increasing Poland’s dependence on foreign deliveries of non-energy mineral raw materials is the lack of possibility for manufacturing the highest quality mineral products, e.g. dolomites, clays (white-firing, stoneware and refractory), kaolin, magnesite, chalk, feldspar. The only exception is the group of widely understood construction and ceramic raw materials, for which the demand can be entirely satisfied from domestic sources. An opportunity to enhance the ratio of demand coverage from native sources is the increasing utilization of secondary materials in mineral production, especially of metals. From among the raw materials analyzed, there are only twenty that are important in international turnover, of which the highest trade balances were attributable to: electrolytic copper, silver, zinc, sulphur, lead commodities, selenium, and rhenium. However, prospects for the development of foreign sales of the remaining non-energy mineral raw materials are very weak. The rise in demand for many raw materials that have been traditionally imported to Poland, which has been confirmed by projections of demand to 2020 is the more probable. This will involve the need to their increased deliveries from abroad.

17

Źródła i użytkowanie gipsów syntetycznych z odsiarczania spalin w Polsce

63%

Szlugaj J. , Galos K.

|

tom T. 22, z. 1s

5-21

PL

W ostatnich latach w polskich elektrowniach zawodowych zbudowano szereg instalacji odsiarczania spalin (IOS), co pozwoliło ograniczyć całkowitą emisję SO2 o ponad połowę - do 1,02 mln Mg w 2003 r., a udział SO2 zatrzymanego w tych instalacjach wzrósł do 57,9% w 2003 r. Gips syntetyczny otrzymywany metodą mokrą wapienną generalnie posiada parametry jakościowe zbliżone do gipsów naturalnych i może je zastępować we wszystkich technologiach związanych z ich przetwórstwem i wykorzystaniem. Produkcję gipsu syntetycznego rozpoczęto w 1994 r., a w 2004 osiągnęła ona wielkość ponad 1,2 mln Mg. W artykule zaprezentowano źródła i poddano analizie strukturę produkcji gipsu syntetycznego w Polsce w ostatnich latach, jak również scharakteryzowano tendencje rozwoju czołowych branż przemysłu będących głównymi konsumentami tych surowców. Przedstawione zostały także relacje między krajowymi producentami i użytkownikami tych surowców.

EN

A large number of new desulphurisation installations was constructed in Polish power industry in recent years, so SO2 emission was reduced by more than a half to 1.02 million tonnes in 2003, while SO2 capture increased to 57.9%, respectively. FGD gypsum, obtained in the most important wet-limestone desulphurisation method, is recognised as a full substitute of natural gypsum. Its production in Poland started in 1994, and amounted to almost 1.2 million tonnes in 2004. The whole amount of produced synthetic gypsum in Poland is currently used in gypsum binders, plasters and plasterboards manufacture, as well as an additive in production of Portland cement. The paper presents sources and production of FGD gypsum in Poland in recent years, as well as characterise developments in leading industries, which consume these raw materials. Relationships between domestic producers and consumers of synthetic gypsum are also presented.

18

Źródła i użytkowanie popiołów lotnych ze spalania węgli w Polsce

63%

Galos K. , Uliasz-Bocheńczyk A.

|

tom T. 21, z. 1

23-42

PL

W pracy zostały przedstawione źródła popiołów lotnych ze spalania węgli w Polsce, jak również główne kierunki ich wykorzystania. Zaprezentowano charakterystykę jakościową popiołów lotnych, szczegółowej analizie poddając wielkość i strukturę ich wytwarzania w kraju. Omówiono podstawowe trendy w gospodarowaniu popiołami lotnymi na świecie oraz - w tym kontekście - przedstawiono kierunki ich użytkowania w Polsce. Najważniejsze kierunki wykorzystania tych popiołów poddano szczegółowej analizie zarówno pod względem ilości użytkowanych popiołów, jak i wymagań jakościowych względem nich stawianych przez te branże. W końcowej części przedstawiono perspektywy dalszego rozwoju użytkowania tych materiałów w warunkach polskich.

EN

The paper presents the main sources of fly ashes from coal combustion in Poland, as well as the principal directions of their utilization. The quality characteristics of fly ashes is discussed. Quantity and structure of fly ashes generation in Poland is characterized in detail. The main tendencies in fly ashes utilization - both in the world and in Poland - are shown. The main uses of fly ashes are discussed in detail, in respect of quantity and quality of fly ashes used by these industries. Finally, perspectives of further development of fly ashes utilization in Poland, are presented.

19

Ocena regionalnego zapotrzebowania na wybrane surowce ceramiczne w Polsce

63%

Lewicka E. , Galos K.

|

tom R. 52, nr 6

79-84

PL

W artykule poddano ocenie wielkość zapotrzebowania regionalnego (tj. w poszczególnych województwach) na surowce ceramiczne użytkowane do produkcji wyrobów ceramiki szlachetnej i technicznej, tj. porcelany stołowej, porcelany elektrotechnicznej, płytek ceramicznych i ceramicznych wyrobów sanitarnych. Do podstawowych surowców ceramicznych zaliczyć należy iły biało wypalające się, kaoliny oraz surowce skaleniowe. Analizie poddano krajowe i zagraniczne źródła tych surowców, a także główne zakłady będące ich użytkownikami. Ustalono szacunkowe poziomy podaży i popytu na wymienione surowce w poszczególnych województwach, co pozwoliło na ocenę znaczenia przepływów tych surowców pomiędzy poszczególnymi regionami oraz z zagranicy.

EN

The article evaluates the regional demand (i.e. in individual voivodeships) for the ceramic raw materials utilized in the production of ceramic goods such as chinaware, electrical porcelain, ceramic tiles and sanitaryware. The principal ceramic raw materials are: white firing clays, kaolin, and feldspar. Their domestic and foreign sources, as well as main plants utilizing these raw materials have been analyzed. Estimated volumes of demand and supply in particular voivodeships have been determined, what allowed for relevance of these raw materials flow among particular regions and from abroad.

20

Propozycja współczesnej definicji terminu "surowiec mineralny"

63%

Galos K. , Lewicka E.

|

tom T. 20, z. 3

5-25

PL

Głównym celem artykułu jest próba ustalenia współczesnej definicji i zakresu pojęcia "surowiec mineralny", przy uwzględnieniu obecnych uwarunkowań gospodarki światowej. W tym celu dokonano przeglądu występującej w literaturze terminologii związanej z określeniem "surowiec mineralny", analizując ewolucję znaczenia tego terminu w ujęciu historycznym. Przedstawiono również dotychczasowe klasyfikacje surowców mineralnych, a także tradycyjne i nowe ich źródła, z uwzględnieniem źródeł wtórnych, odpadowych oraz syntezy chemicznej. Zasadnicze znaczenie dla sformułowania definicji pojęcia "surowiec mineralny" miało określenie zakresu jego funkcjonowania w układzie horyzontalnym (poziomym) i wertykalnym (pionowym). Rezultatem tych rozważań, obok propozycji współczesnej definicji terminu "surowiec mineralny", była koncepcja nowej współczesnej klasyfikacji surowców mineralnych, zawierająca w sobie elementy dawnej klasyfikacji technologicznej, która bazowała na generalnym podziale surowców na energetyczne, metaliczne i niemetaliczne. Każdą grupę surowcową tworzy kilka - kilkanaście pokrewnych surowców, uporządkowanych na podstawie kryteriów mineralogiczno-petrograficznych, chemicznych i technologicznych, a pozyskiwanych zarówno ze złóż, jak i ze źródeł wtórnych, odpadowych, czy też na drodze syntezy chemicznej.

EN

The principal goal of the article is an attempt to precise the contemporary definition of "mineral commodity", taking into account the current conditions on the world mineral market. The authors reviewed the literature referring to that concept and analyzed the evolution of its meaging through the ages. Some popular classifications of mineral commodities have been also presented together with the analyses of the traditional and new sources of mineral commodities, including the secondaries, wastes and chemical synthesis. The crucial role in the creation of the definition of mineral commodity played the determination of horizontal and vertical limits of that term applicability. These considerations resulted in a proposal of a new modern classification of mineral commodities, applicability. These considerations resulted in a proposal of a new modern classification of mineral commodities, which included some components of the general classification dividing mineral commodities into fuels, metallic commodities and industrial minerals. Each group of mineral commodities consists of some/several related minerals, which were ordered according to mineralogical, chemical and technological criteria, and which could be obtained both from deposits, secondary sources, wastes, and by synthetic preparation.