Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Litotypy i litostratygrafia glin lodowcowych plejstocenu dorzecza Wisły

100%

Lisicki S.

|

tom T. 177

1--105

PL

Na podstawie analizy wyników badań petrograficznych glin lodowcowych dorzecza Wisły i jego najbliższego otoczenia przedstawiono charakterystyki petrograficzne regionalnych litotypów glin lodowcowych i ich litostratygrafię. Zastosowano procedury weryfikacji statystycznej zbiorów uzyskanych wartości współczynników petrograficznych glin należących do trzech przewodnich litotypów z pięciu profilów stratotypowych. Wykazano odmienność petreograficzną tych litotypów. Wyniki badań pali- nologicznych pozwoliły na określenie pozycji stratygraficznej wszystkich litotypów regionalnych. Umożliwiło to przedstawienie uśrednionej charakterystyki petrograficznej 16 litotypów stratygraficznych glin lodowcowych z dorzecza Wisły i obszarów do niego przyległych. Litotypy te dobrze określają średni skład petrograficzny różnych stratygraficznie glin na całym badanym obszarze. Wykazano, że nie są obserwowane większe różnice składu petro- graficznego żwirów skał północnych (skandynawskich) w odmiennych genetycznie glinach lodowcowych. Petrograficzna analiza składu glin lodowcowych umożliwiła uchwycenie jedynie większej różnicy w zawartości żwirów skał północnych w glinach zdeponowanych przez oddzielne loby tego samego lądolodu. Różnica ta dotyczy dolomitów północnych, dzięki którym można śledzić drogę tzw. "szlaków dolomitowych" w Polsce północno-wschodniej. Stwierdzono, że gliny lodowcowe zawierające powyżej 10% żwiru skał lokalnych są przeważnie starsze od interglacjału mazowieckiego lub leżą na południe od pasa Wyżyn Środkowopolskich. Szerokie uwzględnienie palinostratygrafii umożliwiło zaliczenie zbadanych glin dorzecza Wisły do ośmiu zlodowaceń: narwi, nidy, sanu 1, sanu 2 (wilgi), liwca, krzny, warty i wisły. Na podstawie badań glin lodowcowych wyciągnięto wnioski dotyczące grubości lądolodu skandynawskiego w czasie poszczególnych nasunięć i przyczyn zmian klimatu po interglacjale mazowieckim. Wyznaczono przybliżony zasięg kolejnych nasunięć lądolodu skandynawskiego i wiek największego zlodzenia dorzecza Wisły przypadający na starszy stadiał zlodowacenia sanu 1. Znajomość składu petrograficznego frakcji drobnożwirowej skał północnych i ogólnej petrografii skał podłoża na obszarze Fennoskandii umożliwiła ustalenie trzech głównych kierunków nasuwania się lądolodu, a także trzech możliwych centrów zlodowaceń i prześledzenie zmian ich położenia w Skandynawii. Litotypy glin lodowcowych dorzecza Wisły i obszarów do niego przyległych charakteryzują trzy prowincje petrograficzne: szwedzką, botnicką i fińską.

EN

There were presented petrographical characteristics of the regional lithotypes of tills and their lithostratigraphy on the basis of the petrographical studies of tills of the Vistula drainage basin area and its vicinity. There were used procedures of the statistic verification of the seriess of received values of the petrographic coefficients of tills belonging to the three leading lithotypes from sections of five stratotypical boreholes. Petrographic dissimilarity of these lithotypes was shown. Results of palinological analysis from this area let to define stratigraphic position of all regional lithotypes. It made possible to present an average petrographical characteristics of 16 stratigraphic till lithotypes of the Vistula drainage basin area and its vicinity. These lithotypes define well a medium petrographical composition of stratigraphicaly different tills on the whole explored area. It was shown that bigger differences of petrographical composition of gravels of northern (Scandinavian) rocks in different genetic kinds of tills are not noticed. Petrographical analysis of composition of tills made possible to get the only bigger difference in content of gravels of northern rocks in tills deposited by separate lobes (glacial streams) of the same ice sheets. This difference applies to the northern dolomites, thanks to which it is possible to watch the way of so-called "dolomite-rich patches" in northeastern Poland. It was stated, that tills containing over 10% of gravel of local rocks are usually older than the Mazovian Interglacial or are situated to the south from zone of the Mid-Polish Uplands. Broad regard of palinostratigraphy made possible to count explored tills of the Vistula drainage basin area to the 8 glaciations: Narevian, Nidanian, Sanian 1, Sanian 2 (Wilga), Liwecian, Krznanian, Wartanian and Vistulian. On the basis of the studies of tills there were drew to conclusion: thickness of Scandinavian ice sheet during particular invasions and reasons of climate's changes after the Mazovian Interglacial. Approximate range of particular advances of Scandinavian ice sheets and age of the biggest glaciation of the Vistula drainage basin area was marked, which falls to the older stadial of the Sanian 1 Glaciation. Knowledge of the petrographical compositions of fine-gravelly fraction on northern rocks and general petrography of basement rocks on the Fennoscandia area made possible to present three main directions of ice sheet advances and also three possible centres of glaciation and investigation of their position changes in Scandinavia. Tills lithotypes of the Vistula drainage basin area and its vicinity were counted to three petrographical provinces: Swedish, Bothnian and Finnish.

2

Paleośrodowisko sedymentacji osadów międzymorenowych z profili Sucha Wieś (Pojezierze Ełckie) i Czarnucha (Równina Augustowska), północno-wschodnia Polska

100%

Lisicki S.

|

tom nr 435

47--56

PL

Praca została wykonana na podstawie badań chemicznych i badań litologicznych osadów z profili Sucha Wieś i Czarnucha. Oba profile są bardzo zbliżone do siebie pod względem litologii i zmian środowiska depozycji osadów. Cykl zmian sedymentacji jest zapisany od osadów klimatu borealnego do osadów jeziornych klimatu ciepłego oraz ponownie do osadów rzecznych i jeziornych klimatu borealnego.

EN

The work deals with chemical analyses and lithological studies of deposits from the Sucha Wieś and Czarnucha sections. Both these sections show much similarity in terms of lithologies and changes in sedimentary environments. The sedimentary record reveals a cycle of changes from a boreal climate to a temperate climate represented by lacustrine sediments and again towards a boreal climate with fluvial and lacustrine deposition.

3

Paleogeograficzny aspekt litostratygrafii glin zwałowych na przykładzie południowo-zachodnich Mazur

100%

Lisicki S.

|

tom Vol. 46, nr 7

599-602

PL

Ze zwałowych glin powierzchniowych, z otworów płytkich wierceń mechanicznych, odkrywek terenowych i otworów kartograficzno-badawczych, z rejonu na północ od Działdowa, pobrano łącznie 57 próbek. Poddano je analizie petrograficznej, a jej wyniki pozwoliły na zaliczenie tych glin do trzech litotypów: B2 i B1 - młodszego i starszego stadiału zlodowacenia wisły oraz W2 - młodszego stadiału zlodowacenia warty. Wyniki tej analizy dają możliwość odtworzenia stadialnych zasięgów, najmłodszego na omawianym obszarze, lądolodu wisły. Jednocześnie wyniki te sugerują możliwość określenia w innych rejonach zasięgu najmłodszego, na danym obszarze, lądolodu skandynawskiego.

4

Zasięgi lądolodu skandynawskiego w dorzeczu Wisły wyznaczone na podstawie petrograficznych badań glin lodowcowych, w nawiązaniu do izotopowych stadiów tlenowych

100%

Lisicki S.

|

tom Vol. 51, nr 3

217-223

PL

Petrograficzne badania frakcji żwirowej 5-10 mm glin lodowcowych pozwoliły scharakteryzować regionalne litotypy dorzecza Wisły. Na podstawie wyników tych badań i badań palinologicznych wyróżniono 16 stratygraficzych litotypów glin lodowcowych należących do 8 zlodowaceń: Narwi, Nidy, Sanu 1,Sanu 2– Wilgi,Liwca, Krzny, Warty iWisły. Pozwoliło to określić przybliżone granice maksymalnego zasięgu glin lodowcowych o różnych litotypach i lądolodów je akumulujących. Przedstawiono dwie wersje korelacji tych zasięgów z krzywą wskaźnika izotopów tlenu i w nawiązaniu do proponowanej stratygrafii glacjalnego plejstocenu dorzecza Wisły.

EN

Petrographical study of gravels of 5-10 mm in diameter permitted to define regional lithotypes of tills occuring within the Vistula drainage basin area. On the base of lithological and palynological studies 16 stratigraphic lithotypes of tills representing 8 (Narevian, Nidanian, Sanian 1, Sanian 2, Liviecian, Krznanian, Wartanian and Vistulian) were distinguished. Results of studies permitted define the maximum extent of particular ice sheets as well as till horizons different age. These ice sheets and tills ranges were correlated with regional stratigraphic scheme of the Pleistocene deposits and isotopic oxygen stages.

5

Sukcesja pyłkowa z Domurat (Wzgórza Sokólskie) i jej znaczenie dla plejstocenu Polski północno-wschodniej

63%

Winter H. , Lisicki S.

|

2005

|

tom nr 416

115-131

PL

W profilu Domuraty (Wzgórza Sokólskie - NE Polska) metodą analizy pyłkowej została zbadana seria osadów jeziorno-rzeczno-bagiennych z głębokości 129,1-97,2 m. Opisano nową, nieznaną z terenu Polski sukcesję pyłkową mającą charakter długiej sekwencji pyłkowej. Charakterystycznymi cechami tej sukcesji jest występowanie czterech ciepłych okresów ze zbiorowiskami leśnymi oraz pojawienie się Carpinus i Azolla filiculoides w najcieplejszym okresie. Gliny lodowcowe występujące poniżej osadów zbadanych palinologicznie należą do dwóch litotypów korelowanych z młodszym stadiałem zlodowacenia Narwi (glina in situ) i ze starszym stadiałem tego zlodowacenia (glina na wtórnym złożu - w formie porwaka?) Gliny leżące powyżej powiązano ze: zlodowaceniem Liwca, starszym stadiałem zlodowacenia odry, młodszym stadiałem zlodowacenia warty i starszym stadiałem zlodowacenia Wisły. Pozycja stratygraficzna i ranga klimatyczna sukcesji nazwanej domuratowską sukcesją pyłkową jest niepewna, niemniej ogólny charakter flory pyłkowej może sugerować jej przynależność do interglacjału małopolskiego.

EN

Pollen analysis was conducted for lacustrine-fluvial-boggy sediments from the depth of to 129,10-97,20 m from the profile at Domuraty (Sokólskie Hills - NE Poland). A new pollen sequence of the Middle Pleistocene recorded in this profile has been described. The pollen succesion is characterized by four, distinctive climatic, warm stages dominated by various forest communities. The characteristic feature is the presence of Carpinus and Azolla faliculoides in the warmest stage. Tills present in the drilled profile have been studied by petrographic analysis. Sediments contained pollen flora were underlain by tills correlated with the younger stadial of the Narewian Glaciation (till in situ) and with the older stadial of the Narevian Glaciation (till deposited in form of a glacial raft?). The tills overlain were referred to the Livecian Interglacial, the older stadial of the Odranian Glaciation, the younger stadial of the Warthanian Glaciation and the older stadial of the Vistulian Glaciation. Stratigraphical position and climatic rank of the long pollen sequence called the Domuratovian pollen succession is uncertain, nevertheless it may be connected with the Malopolanian Interglacial.

6

Mrongovian and Brokian, new stratigraphical units of the Middle Pleistocene in northeastern Poland

63%

Lisicki S. , Winter H.

|

tom Vol. 43, Nr 1

9-18

EN

Results of palynologie and lithologic analyses of 6 key sections from northeastem Poland have been reinterpreted. Two new stratigraphic units within the Middle Pleistocene were defined, the warm Mrongovian and the cold Brokian. A completely new interstadial pollen succession, named the Mrongovian one, was distinguished. Lace and lace-fluvial deposits of the Mazovian Interglacial (upper series) and Mrongovian Interstadial (lower series) are separated with a till. Stratigraphic rank of the separating till results from determination of a new stratigraphic units of the Middle Pleistocene in northeastern Polandnew palynostratigraphic unit. Petrographic character of its lithologic type and stratigraphic location suggest correlation of this till either to a younger stadial of the Wilgian Glaciation or to a new glaciation.

PL

W artykule przedstawiono reinterpretację wyników badań palinologicznych i litologiczno-stratygraficznych osadów z profili Gawrych Ruda, Goleń, Koszarki, Śniadowo, Węgorzewo III i IV. Szczególną uwagę zwrócono na osady jeziorne, bagienne i jeziorne-rzeczne. Osady te, przedzielone gliną zwałową, a miejscami piaskami i żwirami wodnolodowcowymi, zostały początkowo na podstawie badań palinologicznych zaliczone do interglacjału mazowieckiego (S. Lisicki, 1997). Jednak powtórna analiza wyników badań palinologicznych i litologiczne-petrograficznych w profilu Goleń (H. Winter, S. Lisicki, 1998) pozwoliła na wyróżnienie dwóch odrębnych sukcesji pyłkowych. W Goleniu seria górna obejmuje osady interglacjału mazowieckiego, czyli okresy pyłkowe II-IV, natomiast seria dolna prezentuje fragment nowej, interstadialnej sukcesji pyłkowej - sukcesji mrągowskiej. Do cech charakterystycznych tej sukcesji należą: duża rola świerka (Picea) w całej sukcesji ze znaczącym udziałem olchy (Alnus) na początku, wczesne pojawienie się jodły (Abies) wraz z grabem (Carpinus), niski udział procentowy ciepłolubnych drzew liściastych, głównie dębu (Quercuc), obecność pyłku Taxuc, kulminacja brzozy Betula) łącznie z roślinami zielnymi i jodłą (Abies), a następnie z sosną (Pinus) i świerkiem (Picea). Występowanie dwóch różnych sukcesji pyłkowych - mazowieckiej i mrągowskiej - stwierdzono również w profilach: Gawrych Ruda, Śniadowo, Węgorzewo III i Koszarki. Jedną z podstaw opracowania podziału stratygraficznego plejstocenu Polski północne-wschodniej było szczegółowe zbadanie 32 profilów otworów kartograficzne-badawczych z centralnej części Pojezierza Mazurskiego (S. Lisicki, 1996, 1997). Na podstawie badań litologiczne-petrograficznych, w tym głównie analizy składu petrograficznego żwirów (średnica 5-l0 mm) z próbek glin zwałowych i badań palinologicznych osadów interglacjalnych (Z. Borówko-Dłużakowa, W. Słowański,1991; M. Sobolewska,1975), wyodrębniono 14 litotypów glin morenowych. Ważnym poziomem stratygraficznym w Polsce północno-wschodniej są osady czerwonego kompleksu ilastego. Wykształcone są one w facji ilastych glin spływowych i iłów zbiornikowych z pojedynczymi małymi ziarnami żwiru. Są to utwory jeziorne-peryglacjalne i jeziorne chłodniejszego odcinka ciepłego okresu mrŕąowskiego (R). W omawianych profilach do cieplejszego odcinka tego okresu należy zaliczyć osady wykształcone w facji jeziornej, bagiennej i jeziorne-rzecznej. W profilu Goleń na Mazurach na szarej glinie spływowej spoczywają osady bagienne i jeziorne o miąższości 3,2 m. Zostały one zbadane palinologicznie, a otrzymane wyniki ponownie zinterpretowane przez H. Winter (H. Winter, S. Lisicki, 1998). W profilu Koszarki osady jeziorne i bagienne opracowane palinologicznie (Z. Borówko-Dłużakowa, W. Słowański,1991 ) są kontynuacją utworów czerwonego kompleksu ilastego. W profilu Węgorzewo IV serii tej odpowiadają prawdopodobnie piaski rzeczne z fragmentami szczątków roślinnych. Osady te nie były badane palinologicznie. Na Suwalszczyźnie w profilu Gawrych Ruda osady jeziorne w środkowej części zawierają liczny detrytus roślinny. W profilu Śniadowo, między Łomżą a Ostrołęką, do ciepłego okresu mrągowskiego (R) zaliczono osady jeziorno-rzeczne wykształcone w dwóch cyklach akumulacyjnych. Na osadach ciepłego okresu mrągowskiego zalega najczęściej glina zwałowa lub rezyduum żwirowo-głazowe, przykryte utworami interglacjału mazowieckiego. Występują one w profilach: Goleń, Węgorzewo IV i Śniadowo. Litotyp gliny charakteryzują średnie współczynniki petrograficzne wynoszące 1,46-0,73-1,29 w Goleniu (4 próbki), a 1,53-0,75-1,12 w Śniadowie (1 próbka-tylko 61 żwirów). W profilu Węgorzewo III rezyduum po tej glinie stanowi zapewne bruk żwirowo-głazowy, leżący na osadach czerwonego kompleksu ilastego. Utwory interglacjału mazowieckiego występują we wszystkich analizowanych profilach. Są to osady bagienne, jeziorne, jeziorno-rzeczne i rzeczne. W profilu Gawrych Ruda na głębokości 97,3-106,0 m występują zbadane palinologicznie jeziorne mułki interglacjału mazowieckiego. Jednak w tym profilu znajdują się one w pozycji porwaka (kry lodowcowej) w spągowej części glacjalnego kompleksu zlodowacenia warty. Powtórna analiza dokumentacji paleobotanicznej i litologiczno-petrograficznej dała podstawy do wyróżnienia nowego, ciepłego okresu mrągowskiego (R), interpretowanego dawniej w niektórych dyskutowanych profilach jako Szaferowski II okres pyłkowy interglacjału mazowieckiego. Do podstaw tych należy odrębność sukcesji mrągowskiej w stosunku do innych znanych sukcesji interglacjalnych i interstadialnych, konsekwentny związek osadów tego okresu z utworami reprezentującymi interglacjał mazowiecki, rozdzielność osadów obu okresów ciepłych w postaci gliny zwałowej lub bruku żwirowo-głazowego oraz częste występowanie w spągu osadów okresu mrągowskiego utworów czerwonego kompleksu ilastego. Nowo odkryty okres jest chłodnym interglacjałem albo ciepłym interstadiałem. W takiej sytuacji glinę zwałową o nowym litotypie, rozdzielającą osady okresu mrągowskiego od utworów interglacjału mazowieckiego należy określić jako należącą do nowego zlodowacenia albo do młodszego stadiału zlodowacenia wilgi. S. Lisicki przychyla się do pierwszej wersji interpretacji i nazywa nowy zimny okres zlodowaceniem broku (D) -od nazwy prawego dopływu Bugu na Międzyrzeczu Łomżyńskim, a nowy litotyp oznacza literą D