Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

V Ogólnopolska Konferencja Geografii Historycznej, Współczesne badania geograficzno-historyczne krajobrazu kulturowego, Łódź, 22–23 czerwca 2017 r.

100%

Figlus T.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2017

|

tom 6

337-342

2

Wprowadzenie

100%

Figlus T.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2017

|

tom 6

15-17

3

Wprowadzenie

100%

Figlus T.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2018

|

tom 7

7-10

4

PROCESS OF INCORPORATION AND MORPHOLOGICAL TRANSFORMATIONS OF RURAL SETTLEMENT PATTERNS IN THE CONTEXT OF URBAN DEVELOPMENT. THE CASE STUDY OF ŁÓDŹ

100%

Figlus T.

Quaestiones Geographicae

|

2020

|

tom 39

|

nr 2

EN

The subject of the research covers the problem of morphological changes in former villages incorporated into the city on the example of Łódź. The first objective of the article is to analyse the urban development of the city, taking into account the territorial changes and incorporation of villages. The second objective includes the analysis of morphological changes in former villages that have taken place after their incorporation into the city since the mid-twentieth century. The study required analysis of source materials in the form of preserved historical maps and today’s plans, legal acts, planning documents and chosen statistical data. The analysis of changes in the spatial structure of villages incorporated into the city was possible mainly thanks to the retrogressive, as well as progressive method. The article also uses the method of morphological analysis of the city plan based on the Conzenian tradition of urban morphology. The study applies the typology of rural settlement patterns, taking into account the issue of morphological changes and relics of morphological features from the period before the incorporation into the city. It is characteristic that the transformation process of rural settlement patterns took place in different ways and with various intensity depending mostly on the scale of urbanisation processes. It was possible to distinguish the orthomorphic transformations, where all spatial modifications were mainly additions and did not destroy the morphogenetic core, so the former layouts have been preserved almost completely, semi-metamorphic transformations, where spatial reorganisation was considerable, but not total, and clear relics of the historical rural settlement pattern have been saved, and metamorphic transformations, in which almost all elements of the former morphological structure have been completely erased and the former layouts have been totally changed.

5

Zagadnienia morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa w zachodniej części gminy Szadek

100%

Figlus T.

Biuletyn Szadkowski

|

2016

|

tom 16

91-115

EN

The paper presents results of geographical and historical research on morphogenesis and changes in spatial structures of villages in the western part of Szadek municipality. 32 villages west of the river Pichna have been examined. The research was based on historical cartographic sources, including topographic maps and archival plans of these settlements. A comparative analysis of these materials, from a dynamic perspective, made possible the reconstruction of the initial spatial structures and their subsequent transformations. The origins and processes of evolution of rural structures are discussed in the context of development of settlement in this area, based on source documents from the Middle Ages up to the 20th century.

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań geograficzno-historycznych dotyczących zagadnień morfogenezy i zmian rozplanowania wsi w zachodniej części współczesnej gminy Szadek. Szczegółowej analizie poddano 32 punkty osadnicze położone na zachód od koryta rzecznego Pichny Szadkowickiej lub leżące w bezpośrednim jego sąsiedztwie. W badaniach wykorzystano historyczne źródła kartograficzne, w tym mapy topograficzne oraz archiwalne plany poszczególnych jednostek osadniczych. Ich analiza porównawcza w ujęciu dynamicznym dała podstawę do rekonstrukcji inicjalnych struktur przestrzennych oraz ich późniejszych zmian. Pochodzenie i proces kształtowania układów ruralistycznych omówiony został w kontekście rozwoju osadnictwa na badanym obszarze, dzięki wykorzystaniu źródeł dokumentowych oraz statystyczno-opisowych od okresu średniowiecza do XX w. Uwzględniono m.in. metrykę historyczną wsi, proces lokacji na prawie niemieckim, rozwój i zanik stosunków folwarcznych. Na tle zjawiska transformacji morfologicznej w XIX i XX w. udało się zidentyfikować przykłady układów przestrzennych pochodzenia feudalnego, w tym nieregularne wsie drogowe z blokowo-pasmowym układem działek, relikty ulicówek z układem niwowym rozłogów oraz dobrze zachowane w krajobrazie kulturowym dawne struktury dworsko-folwarczne.

6

Zagadnienia morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa we wschodniej części gminy Szadek

100%

Figlus T.

Biuletyn Szadkowski

|

2016

|

tom 16

117-140

EN

The article presents results of research in the field of historical geography of settlement, devoted to the morphogenesis and changes in the layout of villages in the eastern part of Szadek municipality. This part comprises 38 settlements located east of the river Pichna, with the exception of villages directly adjoining the river bed. The research included the study of historical cartographic sources, including topographic maps and archival plans of the villages. The use of retrospective and progressive methods made it possible to reconstruct the original layouts and their later transformations. The origins and changes in the spatial structures are presented against the background of the development of settlement in this area. In this context, analysis was carried out of selected sources as well as statistical and descriptive documents, spanning the period from the Middle Ages up to the 20th century. The comparative research covered the oldest records, changes in village sizes, the process of location under German law, and the rise and decline of the manorial system.

PL

Artykuł ukazuje wyniki badań z zakresu geografii historycznej osadnictwa poświęcone kwestii morfogenezy i zmian rozplanowania wsi usytuowanych we wschodniej części współczesnej gminy Szadek. Zaliczono do niej 38 jednostek osadniczych położonych na wschód od biegu Pichny Szadkowickiej, z wyjątkiem osad leżących w bezpośrednim sąsiedztwie jej koryta. Na potrzeby pracy dokonano kwerendy historycznych źródeł kartograficznych, w tym map topograficznych oraz archiwalnych planów badanych wsi. Dzięki zastosowaniu metod retrospektywnych oraz progresywnych możliwe stało się dokonanie rekonstrukcji pierwotnych form rozplanowania oraz ich późniejszej transformacji. Geneza i zmiany układów przestrzennych zaprezentowane zostały na tle rozwoju osadnictwa na badanym obszarze. W tym kontekście poddano analizie wybrane źródła dokumentowe oraz statystyczno-opisowe od okresu średniowiecza do XX w. W badaniach porównawczych wzięto pod uwagę najstarsze wzmianki źródłowe, zmiany wielkości wsi, proces lokacji na prawie niemieckim oraz rozwój i proces zaniku struktur folwarcznych. W pracy uwzględniono analizę regulacji morfologicznych w XIX i XX w., głównie w zakresie procesów komasacyjno-separacyjnych i parcelacyjnych. Mimo istotnych zmian rozplanowania udało się wykazać w krajobrazie kulturowym pozostałości średniowiecznych wsi nieregularnych z blokowo-pasmowym układem rozłogów, dobrze zachowane ulicówki z układem niwowym pól oraz dawne założenia dworsko-folwarczne.

7

ZRÓŻNICOWANIE MORFOGENETYCZNE WSI NA OBSZARZE GMINY UNIEJÓW

100%

Figlus T.

Biuletyn Uniejowski

|

2014

|

tom 3

85-110

EN

This article presents the results of research relating to the morphogenesis of the villages in the community of Uniejów. This work is an attempt to apply retrogressive methods to clarify the process of formation and development of layouts of villages and identify the historical relics of rural forms in contemporary cultural landscape of analyzed area. The study included irregular early medieval villages, regular villages that have passed the regulations associated with the location under the German law in the Middle Ages, the villages from the period of development of the manorial economy, villages from the modern period connected with Dutch settlement, and the villages formed as a result of the process of spatial reorganization in the nineteenth century. Development of rural forms in the community of Uniejów was the result of natural, legal, ownership and socio-agrarian influences. In the early Middle Ages one can identify the irregular layouts in the form of a road villages, an oval and multi-road villages. The process of location under the German law brought the development of settlement forms in the shape of large, regular street and oval villages. In the modern period one can identify the manorial forms as morphological elements closely connected with villages of older origin or the manorial forms as an autonomous settlement units. It is also characteristic that one can recognize many hamlets formed on the basis of division of property. In the late eighteenth and early nineteenth century in the studied area one can identify a couple of row villages inhabited by German population. Significant changes in the settlement network of community of Uniejów took place in the nineteenth century. The processes of regulation and parceling-out implicated the formation of new settlement units in the form of row villages with stripes fields and scattered villages with block layout of the fields.

8

GENEZA I ZMIANY STRUKTURY SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ OSADNICTWA WIEJSKIEGO W DOBRACH KRÓLEWSKICH NA OBSZARZE PRZEDROZBIOROWEGO POWIATU SZADKOWSKIEGO

100%

Figlus T.

Biuletyn Szadkowski

|

2015

|

nr 15

89-108

EN

This article presents the results of geographical and historical research exploring rural settlement on royal lands within Szadek district in the pre-Partition period. In the first part the origins of the villages are examined, mainly on the basis of preserved documents, including their location and ownership/administrative status. They belonged either to a separate Szadek tenure or Sieradz starosty estate, or constituted isolated, small leaseholds on the monarch’s land. Next, analysis of socio-economic changes in the villages is carried out, based on tax registers of 1511, 1518 and 1552–1553, inspections and inventories of royal estates of 1564, 1616–1620, 1628–1632, 1659–1665, and hearth-tax rate of 1775. The study includes the demographic potential of the villages, their socio-agrarian structure, area, types of agricultural activity, profitability and sources of income, and the range of feudal dues. Dynamic and comparative research used in the study made it possible to identify development stages: period of economic prosperity and population growth (16th century), period of regress and depopulation (17th century), and period of restoration and economic reactivation (18th century).

9

Zmiany zagospodarowania Wilamowa w okresie staropolskim

100%

Figlus T.

Biuletyn Szadkowski

|

2022

|

nr 22

73-88

EN

This paper presents the results of geographical and historical research concerning the development of the village of Wilamów in Szadek municipality. The village belonged to the royal estates, but for most of the surveyed period it remained under the tenancy of the nobility. The study analyses socio-economic changes using tax registers, inspection records and inventories of royal estates, as well as the oldest cartographic records. The study takes into account the size of the village, its demographic potential and agrarian structure, the scope of feudal obligations, types of land use, and the level of income.

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań geograficzno-historycznych dotyczących zagospodarowania wsi Wilamów w gminie Szadek w okresie nowożytnym. Należała ona do dóbr królewskich, jednak przez większość badanego okresu pozostawała ona w dzierżawie szlacheckiej. W pracy przeprowadzono analizę zmian społeczno-gospodarczych, wykorzystując rejestry podatkowe oraz lustracje i inwentarze dóbr królewskich, jak również najstarsze ujęcie kartograficzne. W badaniach uwzględniono wielkość wsi, jej potencjał demograficzny i strukturę agrarną, zakres powinności feudalnych, kierunki użytkowania oraz poziom dochodowości.

10

Problem osad zaginionych na gruncie badań geograficzno-historycznych. Próba konceptualizacji teoretycznej i wybrane zagadnienia metodyczno-empiryczne

100%

Figlus T.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica

|

2016

|

nr 25

83-108

EN

The article presents the problem of settlement disappearance. At the stage of analysis of historico-geographical research it was possible to identify some terminological chaos, which encouraged the author to make an attempt to systematize terms and to propose clear definitions. Among the all disappeared settlements one can distinguish two basic categories: practically deserted settlements, which were completely abandoned as a result of extreme natural phenomena, repercussions of wars and natural disasters, as well as transformation of the economic structure. One can also identify formally lost settlements, accompanied by the disappearance of the proper name as a result of legal and administrative processes of consolidation, incorporation to the nearby town or phenomenon of denomination. In the context of the presented results of empirical studies author discussed some methodological problems related to the availability of the source material, as well as techniques to determine the period and decay time of settlement, to identify the phenomenon of settlement succession after temporary total depopulation, to specify the circumstances of desolation and indicate the exact or approximate location of the disappeared settlements.

PL

W artykule dokonano konceptualizacji teoretyczno-metodycznej zagadnienia zaniku osadnictwa. Ujawniony na etapie analizy stanu badań geograficzno-historycznych chaos terminologiczny stanowił dla autora asumpt do próby usystematyzowania stosowanych pojęć oraz zaproponowania jednoznacznych definicji. Wśród ogółu osad zaginionych wydzielono dwie podstawowe kategorie: osad zaginionych de facto, w których doszło do całkowitego przerwania ciągłości osadniczej, czyli opustoszenia wskutek ekstremalnych zjawisk przyrodniczych, reperkusji wojen i klęsk elementarnych oraz przemian struktury gospodarczej. Wyszczególniono również typ osad zaginionych pozornie (de iure), w przypadku których mamy do czynienia z zanikiem nazwy własnej w wyniku prawno-administracyjnych procesów konsolidacji osadnictwa, inkorporacji do pobliskich miejscowości lub zjawiska denominacji. W kontekście zaprezentowanych wyników badań empirycznych omówiono wybrane problemy metodyczne związane z dostępnością materiału źródłowego, sposobami ustalenia metryki historycznej i długotrwałości zaniku osadnictwa, identyfikacji zjawiska sukcesji osadniczej terenów podlegających czasowo całkowitej depopulacji, określenia okoliczności opustoszenia oraz dokładnej lub przybliżonej lokalizacji osad zaginionych.

11

Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej

100%

Figlus T.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2016

|

tom 5

11-37

EN

The article presents the results of research on selected aspects of the development of Vlach settlement confronted with the effects of the previous geographic and historical studies on this topic. The study addresses the origin and direction of migration of Vlach people in Southern, and Central and Eastern Europe, especially in Poland. This serves as a backdrop for a discussion of results of the author's comparative studies based on the collected source material. Also discussed are the issues of the distinguishing factors of Vlach law, as well as the methodological problems in identifying villages founded according to this law in Sanok region in Medieval and modern times. The paper also analyses the spatial distribution and chronological sequence of the formation of Vlach villages in the context of ownership relations and the physiographic diversity of the area of research.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących wybranych aspektów rozwoju osadnictwa wołoskiego w konfrontacji z efektami dotychczasowych studiów geograficzno-historycznych na ten temat. W pracy podjęto kwestię pochodzenia i kierunków migracji ludności wołoskiej w Europie Południowej i Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem ziem polskich. Na tym tle omówiono wyniki studiów porównawczych autora oparte na zebranym materiale źródłowym. Zaprezentowano zagadnienie specyfiki prawa wołoskiego i problemy metodyczne w zakresie identyfikacji wsi lokowanych na tym prawie na ziemi sanockiej w późnym średniowieczu i epoce nowożytnej. Dokonano również analizy rozkładu przestrzennego i sekwencji chronologicznej powstawania wsi wołoskich w kontekście stosunków własnościowych oraz zróżnicowania fizjograficznego terenu badań.

12

Geneza, rozwój i zanik Wiączynia. Próba rekonstrukcji geograficzno-historycznej osadnictwa w aspekcie przemian zagospodarowania przestrzennego i rozplanowania wsi

100%

Figlus T.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2017

|

tom 6

183-208

EN

The paper presents the results of research concerning the currently non-existing villages of Wiączyń Polny and Leśny, where new Prussian colonies were created in the early 19th century. The development of settlements in the Middle Ages was studied, and the modern-period development was analysed against the legal and ownership relations. Both villages first appeared in historical sources in the 14th century and were part of the royal estate. For most of their history, they were leased by the nobility, with the longest-lasting being the Lasocki family. These were relatively small settlements, inhabited by serfs. Wiączyń had an inn and a grange, which included a mansion and farm buildings, including a brewery. The paper also attempts to reconstruct the layout of the village and to study the process of succession of settlement. Wiączyń Polny was an irregular roadand- square village, while Wiączyń Leśny was a multi-road village. As a result of Prussian colonisation, new villages were established in their place: Nowosolna, Wiączyń Dolny, Górny and Nowy. They were laid out in the form of regular linear villages, while Nowosolna took the form of a unique structure consisting of eight radial roads emerging from the centre.

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań dotyczących nieistniejących współcześnie wsi Wiączyń Polny i Leśny, na terenie których na początku XIX w. powstały nowe kolonie pruskie. Zbadano rozwój osadnictwa w średniowieczu i dokonano analizy zagospodarowania w okresie nowożytnym na tle stosunków prawno-własnościowych. Obie wsie pojawiły się w źródłach historycznych w XIV w. i wchodziły w skład dóbr królewskich. Przez większość czasu swego funkcjonowania były dzierżawione przez przedstawicieli szlachty, przy czym najdłużej były w posiadaniu rodu Lasockich. Były to stosunkowo niewielkie osady, zamieszkane przez chłopów pańszczyźnianych. W Wiączyniu były zlokalizowane: karczma i folwark, obejmujący dwór i zabudowania gospodarcze, w tym budynek browaru. W pracy dokonano również próby rekonstrukcji rozplanowania wsi i zbadano proces sukcesji osadnictwa. Wiączyń Polny miał formę nieregularnej wsi drogowo-placowej, a Wiączyń Leśny miał charakter wsi wielodrogowej. W wyniku kolonizacji pruskiej na ich miejscu powstały nowe wsie: Nowosolna, Wiączyń Dolny, Górny i Nowy. Były rozplanowane w postaci regularnych wsi liniowych, przy czym Nowosolna przyjęła formę unikatowej struktury, składającej się z ośmiu promienistych dróg wychodzących z centrum układu.

13

Wiejskie szkoły ewangelickie w okolicach Łodzi w XIX wieku –ujęcie geograficzno-historyczne

63%

Cepil M. , Figlus T.

Zeszyty Wiejskie

|

2018

|

tom 24

125-136

EN

The article includes an attempt to investigate the origins and selected aspects of the activity, location, range of impact and physiognomy of rural evangelical schools, established near Łódź in the 19th century. Geographical and historical analyzes covered the educational facilities founded in the villages associated with the Olęder settlement and German colonization in the period of Southern Prussia. In the first part, the authors examined the issue of the functioning of evangelical schools in the light of archival sources. It made it possible to find many new facts and regularities. In the second part of the article an analysis of the spatial impact of schools was carried out, basic location types were identified and the contemporary state of preservation of the studied objects was determined.

PL

-

14

Zagadnienia społeczno-gospodarcze wsi w okolicach Szadku na łamach prasy kaliskiej w drugiej połowie XIX w. i na początku XX w.

63%

Figlus T. , Cepil M.

Biuletyn Szadkowski

|

2021

|

nr 21

51-69

EN

The article presents the results of research on the spatial dimension of selected aspects of socio-economic life in the countryside around Szadek in the second half of the 19th century and at the beginning of the 20th century. The analysis was carried out on the basis of a query of articles and notes from two provincial magazines published in the analyzed period: “Kaliszanin” and “Gazeta Kaliska”. It turned out that they contain a lot of valuable data, often unavailable in other types of historical sources. The research allowed to show the main directions of transformations and the variety of problems relating to socio-cultural issues, economic and agrarian activity and ownership relations in the analyzed area, and indirectly gave an opportunity to present the situation in rural areas in the Russian partition in the period after the enfranchisement of peasants.

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań dotyczących wymiaru przestrzennego wybranych aspektów życia społeczno-gospodarczego wsi w okolicach Szadku w drugiej połowie XIX w. i na początku XX w. Analizę przeprowadzono na podstawie kwerendy artykułów i notatek zamieszczonych na łamach dwóch czasopism prowincjonalnych wydawanych w badanym okresie: „Kaliszanin” i „Gazeta Kaliska”. Okazało się, że zawierają one wiele wartościowych danych, często nieuchwytnych w świetle innych typów źródeł historycznych. Badania pozwoliły ukazać główne kierunki przeobrażeń oraz różnorodność problemów odnoszących się do kwestii społeczno-kulturowych, działalności gospodarczo-agrarnej oraz stosunków własnościowych na analizowanym obszarze, a pośrednio możliwe było nakreślenie sytuacji panującej na obszarach wiejskich w zaborze rosyjskim w okresie pouwłaszczeniowym.

15

Wielokulturowość wsi w wymiarze lokalnym na przykładzie gminy Dobroń

63%

Figlus T. , Staniek K.

Space – Society – Economy

|

2017

|

nr 20

125-145

EN

This paper presents the results of research on the issue of multiculturalism in the aspect of historical spatial layouts and selected objects of material heritage on the example of Dobroń community. The authors focused their attention on the genetic and settlement analysis and morphological reconstruction of selected villages, mainly related to so called „Olęder” and Frederician colonization from the 18th and 19th centuries. The article also presents the history and contemporary state of preservation of some objects associated with particular national and religious groups that left a clear traces in the cultural landscape of the examined area.

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań dotyczących zagadnienia wielokulturowości wsi w aspekcie kształtowania historycznych układów przestrzennych oraz wybranych obiektów materialnego dziedzictwa na przykładzie gminy Dobroń. W opracowaniu skoncentrowano uwagę na dokonaniu analizy genetyczno-osadniczej i rekonstrukcji morfologicznej wybranych wsi, związanych głównie z kolonizacją olęderską i fryderycjańską w XVIII i XIX wieku. W artykule omówiono także dzieje i współczesny stan zachowania obiektów, powiązanych z konkretnymi grupami narodowymi oraz religijnymi, które pozostawiły wyraźny ślad w krajobrazie kulturowym na badanym obszarze.