Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Фразеология в романах Флориaна Чарнышевича как языковое свидетельство образа взаимоотношений польской общности на приберезинской территории в начале XX векa

100%

Ostrówka M.

Acta Baltico-Slavica

|

2013

|

tom 37

565-574

EN

This article is an attempt at analysing collocations chosen from Florian Czarnyszewicz’s novels Nadberezyńcy and Wicik Żywica on the basis of their semantic classification. The subject of the analysis were collocations expressing mutual interpersonal relations: love, relations with family members or neighbours, fighting with somebody / showing hostility, punishment / revenge, killing / dying. The majority of the analysed idioms are used to express emotions, among which negative emotions prevail. The analysed units can be divided in the following way: typical of spoken Polish having full semantic, lexical and grammatical equivalents in Belorussian having full semantic, lexical and grammatical equivalents in Russian having full semantic, lexical and grammatical equivalents in Belorussian and Russian. This division results from the historical and linguistic conditions – the Poles inhabiting ethnic Belarus lived in a multinational environment. Traditional Polish communities were located near Belorussian and Russian (Old-Believers’) villages. The genetic proximity of the Polish, Belorussian (including dialects) and Russian languages gave rise to numerous language interferences. The evidence of this is the vocabulary used in Czarnyszewicz’s novels, especially idioms.

2

Współczesna sytuacja na Grodzieńszczyźnie w ujęciu socjolingwistycznym

100%

Ostrówka M.

Acta Baltico-Slavica

|

2021

|

tom 45

PL

Artykuł jest recenzją książki Katarzyny Konczewskiej pt. Polacy i język polski na Grodzieńszczyźnie. Autorka omawia w niej historię, zasięg geograficzny badanego obszaru, sytuację socjolingwistyczną oraz dystrybucję funkcjonalną języka polskiego. Przedstawia także wykaz cech polszczyzny północnokresowej w zgromadzonych tekstach, źródłach publikowanych – w powieściach Elizy Orzeszkowej (Nad Niemnem, Cham, Dziurdziowie), w prozie Aleksandra Jurewicza, białoruskich polskojęzycznych publikacjach książkowych. Analizuje też język polskich inskrypcji nagrobnych. Na uwagę zasługuje szata graficzna publikacji – tabele, kolorowe wykresy, mapy i zdjęcia. Książka jest ważnym uzupełnieniem literatury na temat funkcjonowania języka polskiego na Białorusi.

EN

This article is a review of Katarzyna Konczewska’s study entitled Polacy i język polski na Grodzieńszczyźnie [Poles and the Polish Language in the Grodno Region]. The study discusses the history and geographical extent of the area under consideration as well as the sociolinguistic situation and the functional distribution of the Polish language in the region. The author also presents a list of features of North Borderland Polish in the collected texts, published sources – the novels of Eliza Orzeszkowa (Nad Niemnem [On the Niemen], Cham [The Peasant], Dziurdziowie [The Dziurdzia Family]), the prose of Aleksander Jurewicz, and books published in Polish in Belarus – and analyses the language of Polish tombstone inscriptions. It is worth noting that the publication includes a number of tables, full colour charts, maps and photos. The study is an important contribution to the literature on the functioning of the Polish language in Belarus.

3

Фразеология в романах Флориана Чарнышевича как языковое свидетельство образа заимоотношений польской общности на приберезинской территории в начале ХХ века

100%

Ostrówka M.

Acta Baltico-Slavica

|

2013

|

tom 37

EN

Idiomatic expressions in Florian Czarnyszewicz’s novels as a linguistic evidence of mutual relations of the Polish community by the Berezina river at the beginning of the 20th centuryThis article is an attempt at analysing collocations chosen from Florian Czarnyszewicz’s novels Nadberezyńcy and Wicik Żywica on the basis of their semantic classification. The subject of the analysis were collocations expressing mutual interpersonal relations: love, relations with family members or neighbours, fighting with somebody / showing hostility, punishment / revenge, killing / dying. The majority of the analysed idioms are used to express emotions, among which negative emotions prevail. The analysed units can be divided in the following way:typical of spoken Polishhaving full semantic, lexical and grammatical equivalents in Belorussianhaving full semantic, lexical and grammatical equivalents in Russianhaving full semantic, lexical and grammatical equivalents in Belorussian and Russian.This division results from the historical and linguistic conditions – the Poles inhabiting ethnic Belarus lived in a multinational environment. Traditional Polish communities were located near Belorussian and Russian (Old-Believers’) villages. The genetic proximity of the Polish, Belorussian (including dialects) and Russian languages gave rise to numerous language interferences. The evidence of this is the vocabulary used in Czarnyszewicz’s novels, especially idioms.

4

Bobrujszczyzna – ojczyzna Floriana Czarnyszewicza wczoraj i dziś (raport z badań terenowych)

63%

Ostrówka M. , Golachowska E.

Acta Baltico-Slavica

|

2011

|

tom 35

EN

Babruysk District – homeland to Florian Czarnyszewicz yesterday and today (report of field research)Field research in Babruysk and vincinity taken up recently is part of research of the religious language of Catholics in former North-Eastern Polish Borderland and writings of Florian Czarnyszewicz, who comes from Babruysk Disctrict, the author of several novels, the most famous of which is called Nadberezhyntsy. The article presents short history of Babruysk with special attention drawn to cultural – educational problems and the dynamics of population development in this town. It shows functioning of the Catholic Church in Babruysk District in 20th and 21st centuries. It also discusses the language situation in the researched area which is as follows: the primary language in the town is Russian with elements of Belorussian. Th is language demonstrates great idiolectal diversity. People who live in the country and have never left it use a Belorussian dialect (which confirms the principle that living in the country favours preserving the dialect). The Polish language is present only during the liturgy and prayers of the eldest generation. During Masses said in Polish the Polish language is used for Eucharistic Liturgy but during the Liturgy of the Word Polish is present only for the reading. The sermon is preached in Belorussian. Belorussian is also used for pastoral announcements. Numerous participants of the Mass can be the proof of attachment to the Polish language as the language of liturgy. During the research trip we visited four cemetaries where we photographed 87 tombs. As for these tombs, we were certain that they belonged to Poles (as surnames, names or father’s names indicated). 33 inscriptions out of this number were engraved in Latin alphabet. We could observe mixing Latin types with Cyrillic ones. The appendix given at the end of the article contains texts of an informant from Prodwin written phonetically. Бобруйщина – родина писателя Флориана Чарнышевича в прошлом и настоящем (отчет по итогам полевых исследований)Предпринятые в 2010 году полевые исследования в Бобруйске и его окрестностях являются частью исследований языка населения католического вероисповедания на территории бывшего Великого княжества Литовского. В частности исследования проводятся также в связи с творчеством малоизвестного писателя Флориана Чарнышевича, родившегося на бобруйской земле. Флориан Чарнышевич – автор нескольких романов, среди которых наиболее известным является «Надберезинцы». В статье представлен очерк истории Бобруйска с учётом культурно-просветительских аспектов и динамики развития численности населения в городе. Авторами показана деятельность католической церкви на Бобруйщине в ХIХ–ХХ веках. Языковая ситуация на исследуемой территории представляется следующим образом. В городе преобладает русский язык с элементами белорусского. Этот язык сильно дифференцирован в зависимости от личности говорящего. Люди, которые родились в деревне и провели в ней всю свою жизнь, пользуются белорусским говором (что подтверждает наблюдение о лучшем сохранении говора в деревенской среде). Польский язык присутствует исключительно в литургии и молитвах старшего поколения. На польских мессах по-польски ведётся евхаристическая литургия и литургия слова. Проповедь и объявления священник читает побелорусски. Большое количество присутствующих на польской службе свидетельствует о привязанности католиков к польскому как языку литургии. Ценным социолингвистическим материалом являются надгробные надписи. На 4 кладбищах мы обнаружили 33 эпитафии, высеченные латинским шрифтом. На деревенских кладбищах наблюдается смешение латинского шрифта и кириллицы. В приложении приводится диалектный текст, записанный у информантки из деревни Продвино.

5

Polszczyzna na Mohylewszczyźnie – przeszłość i stan obecny (raport z badań terenowych)

63%

Ostrówka M. , Golachowska E.

Acta Baltico-Slavica

|

2012

|

tom 36

113-137

EN

The research in the Mohylew region is a continuation of research concerning the language of Catholics in former North-Eastern Borderland. The work contains an outline of the history of the Mohylew region including the history of the Catholic Church, education and functioning of Polish in this land. Besides Mohylew the following places were visited: Czausy, Faszczówka and Bezczynne where parishes are being revived. Evangelisation is in Belorussian and only in Mohylew one Holy Mass is in Polish every day. Conclusions: The Polish language in the Mohylew region has been functioning since 16th century what is confirmed in Mohylew town chronicles grave inscriptions in local Polish Cemetary. It has also been, excluding Jesuit parishes (Jesuits evangelised in the language of a given nationality, wrote catechisms and grammars) the language of prayers and lithurgy. The result of the progress of russification was that the range of its use narrowed down. The next stage (20’s and 30’s of 20th century) of the fight with the Church and religion led to interrupting passing the Polish language even in those families where it survived throughout former stages. In this way the Polish tradition was interrupted. At present it is very difficult to meet people using the old local Polish language. The Polish with regional features can be heard with those people who came to Mohylew after the World war II. There is also another quality: the language learned at school or courses. The Polish language is generally idiolectally diverse, its shape depends on the degree of fluency in Polish. On the basis of reviving catholicism and the Polish language with numerous young people who discovered their roots there is a process of reconstructing the Polish identity.

RU

Полевые исследования на Могилёвщине являются продолжением проводимых авторами исследований языка католиков на бывших северо- восточных рубежах Польши. В статье представлен краткий очерк истории Могилёвщины, католической церквы, просвещения на польском языке и функционирования польского языка на исследуемой территории. Кроме Могилёва авторы статьи посетили Чаусы, Фащевку и Бесчине. В этих местностях возрождаются католические приходы. Евангелизация и богослужения ведутся на белорусском языке. Только в Могилёве ежедневно одна месса происходит на польском языке. Выводы: Польским языком на Могилёвщине пользовались с XVI века, что подтверждают городские хроники и надписи на местном Польском кладбище. Кроме того он был (за исключением приходов, которые вели иезуиты, которые вели римскокатолическое вероучение на национальных языках) языком молитвы и литургии. По мере усиливания руссификации во время разделов Польши, использование польского языка уменьшалось. Очередной период (20-е и 30-е годы ХХ века) борьбы с католической церковью и религией стали причинойпрекращения передачи польского языка даже в тех семьях, в которых он сохранился в предыдущий период. Одновременно прекратилась польская традиция. В настоящее время трудно найти людей, говорящих на давнем местном польском языке. Польский язык, насыщенный региональными диалектными чертами, встречается ещё у лиц, которые прибыли на Могилёвщину после второй мировой войны. Мы обнаружили ещё одну разновидность польского языка – это язык выученный в школе и на языковых курсах. В общем польский язык на Могилёвщине сильно дифференцирован в зависимости от индивида, а его качество от степени присвоения данного кода. Опираясь на возрождающийся католицизм и польский язык у многих молодых людей, которые обнаружили свои польские корни, наступает процесс реконструкции польского самосознания.

6

Czym jest i co zawiera „Słownik mówionej polszczyzny pónocnokresowej”

51%

Grek-Pabisowa I. , Biesiadowska-Magdziarz B. , Jankowiak M. , Ostrówka M.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2014

|

tom 49

EN

What is ”A Dictionary of oral Polish language of the north-eastern borderland” and what does it include?A regional variety of the Polish language of the north-eastern borderland in both oral and written forms has been functioning in Belarus, Lithuania and Latvia (former Polish Livonia) for several centuries. In 2000, The Team for Research on the Polish Language of the North-Eastern Borderland of the Institute of Slavic Studies of PAS came up with an idea of creating A Dictionary of oral Polish language of the north-eastern borderland. First, publications containing patterns of the Polish language, credibly recorded, were collected. There were more and more new studies, and the material was enriched with many new lexemes as well as their new variants or better exemplifications. Therefore, the lexical collection continued and was completed in 2012. At the same time the team researchers carried out excerpting from earlier texts, choosing examples, searching for parallel forms of lexemes, blending the material in dictionary units, i.e. establishing the form of a dictionary entry. In this way the corpus of the dictionary was written, following a formula created by the team.The article presents methodology of creating the Dictionary, its material basis, short description of lexical items included and the content of an entry. Czym jest i co zawiera „Słownik mówionej polszczyzny pónocnokresowej”Regionalna odmiana polszczyzny północnokresowej w postaci języka mówionego i pisanego funkcjonowała na obszarze Białorusi, Litwy i Łotwy (dawne Inflanty Polskie) od kilku wieków.W roku 2000 w Zespole Badań Polszczyzny Północnokresowej IS PAN powstał pomysł opracowania Słownika mówionej polszczyzny północnokresowej. Przez pierwsze lata wyszukiwano i gromadzono publikacje zawierające zarejestrowane w sposób wiarygodny wzorce mowy polskiej na interesującym nas terenie. Nowych opracowań stale przybywało, materiał powiększał się o nowe leksemy lub ich nowe postaci czy lepszą egzemplifikację. Dlatego też uzupełnianie zbioru leksykalnego zamknięto datą publikacji wydanych w roku 2012. Równolegle z uzupełnieniami pochodzącymi z nowo pojawiających się prac prowadzono ekscerpcję z tekstów wcześniejszych, dobór przykładów, wyszukiwanie paralelnych postaci leksemów i scalanie materiałów w jednostki słownikowe, czyli ustalanie postaci hasła. W ten sposób powstał korpus Słownika, który opracowywano według ułożonej przez zespół formuły. Artykuł przedstawia metodologię tworzenia Słownika, jego podstawę materiałową, krótką charakterystykę leksyki, którą zawiera oraz zawartość artykułu hasłowego.

7

Polszczyzna północnokresowa – podsumowanie badań

51%

Golachowska E. , Ostrówka M. , Sawaniewska-Mochowa Z. , Zielińska A.

Acta Baltico-Slavica

|

2023

|

tom 47

PL

Niniejszy artykuł przedstawia w sposób syntetyczny dotychczasowe badania na temat północnokresowej odmiany języka polskiego. Powstała już na ten temat obszerna literatura, ale ciągle brakuje pełnej bibliografii przedmiotu porządkującej bogaty dorobek kilku pokoleń badaczy. Polszczyzna północnokresowa to odmiana języka polskiego ukształtowana na historycznym pograniczu słowiańsko-bałtyckim. O jej powstaniu zadecydowały przede wszystkim procesy polonizacyjne miejscowej ludności. Kontakty z różnymi wspólnotami etniczno-językowymi sprawiły, że polszczyzna północnokresowa już w wieku XVII i XVIII wykazywała duże zróżnicowanie pod względem społecznym i terytorialnym. Różnice te polegają głównie na frekwencji cech i skali wpływów języków i dialektów miejscowych na system gramatyczny i słownictwo polszczyzny. Mimo to można wykazać zestaw cech konstytutywnych dla polszczyzny północnokresowej funkcjonujących na całym jej obszarze geograficznym. Aktualnie polszczyzna północnokresowa jest definiowana jako język polskiej mniejszości na Białorusi, Litwie i Łotwie. We wszystkich tych krajach widoczna jest tendencja do zaniku języka polskiego.

EN

This article presents a concise overview of research on the Northern Kresy variety of the Polish language (polszczyzna północnokresowa). There is extensive literature on the subject, but there is still no comprehensive bibliography which would accurately document the rich legacy of several generations of researchers working in this field of study. Northern Kresy Polish is a variety of the Polish language which formed in the historical Slavic-Baltic borderland, mainly as a result of the processes of Polonisation of the local population. Contacts between various ethnolinguistic communities resulted in significant social and territorial diversity of Northern Kresy Polish in the seventeenth and eighteenth centuries. The differences between its variants consist mainly in the frequency of features and the scale of influence of local languages and dialects on the grammatical system and vocabulary of Polish. Nevertheless, it is possible to identify a set of constitutive features of Northern Kresy Polish which function throughout its entire geographical area. Currently, Northern Kresy Polish is defined as the language of the Polish minority in Belarus, Lithuania and Latvia. It is apparent that the Polish language in all of these countries is in decline.

8

„Pamiętnik dla dzieci” Heleny Masalskiej – świadectwo polszczyzny łotewskiej XX wieku

51%

Ostrówka M. , Golachowska E. , Lieģeniece L.

Acta Baltico-Slavica

|

2020

|

tom 44

168-237

PL

Artykuł jest prezentacją Pamiętnika dla dzieci Heleny Masalskiej, niezbyt długiego, ale ważnego dla badacza tekstu dokumentującego łotewską odmianę polszczyzny XX wieku. Pamiętnik… jest napisany potoczną odmianą języka polskiego. Powstał w 1992 roku, ale opowiada o dzieciństwie i młodości autorki urodzonej w 1917 roku. W artykule ukazano wpływy języka rosyjskiego i łotewskiego oraz gwary białoruskiej na polszczyznę autorki, scharakteryzowano elementy pisowni, a także zrekonstruowano sytuację socjolingwistyczną, w której kształtowała się polszczyzna Heleny Masalskiej.

EN

This article presents Pamiętnik dla dzieci [A Memoir for Children] by Helena Masalska, a text which may not be very long but is certainly important for scholars documenting the Latvian variety of twentieth-century Polish. Written in a colloquial variety of the language in 1992, the memoir tells about the childhood and the youth of the author, born in 1917. The study considers the influence of Russian and Latvian as well as a dialect of Belarusian on the author’s Polish, provides a description of its features of spelling, and reconstructs the sociolinguistic situation in which the Polish of Helena Masalska was shaped.