Scenariusz filmu Jesienna sonata Ingmara Bergmana i powieść Pianistka Elfriede Jelinek dotyczą skomplikowanej relacji miedzy matką a córką. Wydając córkę na świat, matka daje jej życie, ale z chwilą tą rozpoczyna niszczyć jej osobowość. Wydaje się, że w składającym się z elementów męskich i żeńskich świecie nie ma już miejsca dla córek, które przez matki traktowane są albo jako części ich samych, albo jako trzecia płeć. W obu tekstach agresja wyzwalana przez matki związana jest z muzyką, która ujawnia, że ich samorealizacja odbywa się na koszt córek.
EN
The screenplay of the film Autumn Sonata by Ingmar Bergman and the novel The Piano Player by Elfriede Jelinek deal with the complicated relationship between a mother and a daughter. The mother gives life to the daughter by bearing her but from this moment on she begins to destroy her personality. It seems that in a world composed of male and female elements there is no more place for the daughters that are treated by the mothers either like parts of themselves or like a third sex. In both texts the aggression caused by the mothers is connected with the music which reveals that their self-realization takes place at the daughters’ expense.
DE
Das Drehbuch des Films Herbstsonate von Ingmar Bergman und der Roman Die Klavierspielerin von Elfriede Jelinek betreffen die komplizierte Beziehung zwischen Mutter und Tochter. Die Mutter gibt der Tochter das Leben, indem sie sie zur Welt bringt, aber von diesem Moment an beginnt sie auch ihre Persönlichkeit zu vernichten. Es scheint, dass es in einer aus männlichen und weiblichen Elementen bestehenden Welt keinen Platz mehr für die Töchter gibt, die von den Müttern entweder als Teil von sich selbst oder als ein drittes Geschlecht behandelt werden. In beiden Texten hängt die von den Müttern ausgelöste Aggression mit der Musik zusammen, die offenbart, dass ihre Selbstverwirklichung auf Kosten der Töchter stattfindet.
The ghost of the emperor Charles V appears both in the drama Don Carlos by Friedrich Schiller and in the libretto by Josèphe Méry and Camille du Locle to the opera Don Carlos by Giuseppe Verdi. In the text by Schiller the ghost is an illusion that the guards succumb to. For fear of the ghost they run away, which is why Carlos can meet the queen. In the text by Méry / du Locle the ghost has a form of an illusion that turns into an allusion: The figure of Charles V seen in the imagination of the protagonists reminds everyone of the idea of humanism.
In the article an attempt has been undertaken to analyse two poems: Gypsies on the Road (Bohémiens en voyage) by Charles Baudelaire and Gypsies (Zigeuner) by Georg Trakl. The Gypsies are an ethnic group whose existence is marked by the never-ending wandering. Changing places of residence, they are confronted with symbols of the Antique and the Christian culture. Though the world of the European civilisation offers them its values, the Gypsies hold to their own tradition that gives them happiness and safeness.
Każda forma fałszuje egzystencję, jednak człowiek potrzebuje jej, aby móc się narodzić. Bohaterka noweli filmowej Persona Ingmara Bergmana i bohater noweli Spłoszony koń Martina Walsera występują przeciwko formom społecznych relacji, które pozbawiają ich byt autentyczności. Elisabet cofa swoją egzystencję do okresu prenatalnego, dzięki czemu demontuje zarówno swoją formę, jak i wszystkie formy wytworzone przez rzeczywistość. Helmut natomiast podejmuje z nimi grę, utrwalając je w ten sposób: przesuwa swoją egzystencję na koniec okresu postnatalnego i dociera do granicy śmierci, która każdą formę ostatecznie unicestwia. Aby wrócić do życia, które nie może obyć się bez form, bohaterowie muszą dokonać transplantacji osobowości: Elisabet próbuje przejąć tożsamość Almy, a Helmut usiłuje przywłaszczyć sobie tożsamość Klausa. Zmiany zachodzące w ich osobowości stają się bardziej widoczne z perspektywy teorii Zygmunta Freuda, który wskazuje na dynamikę, złożoność i wrażliwość ludzkiej psychiki.
EN
Every existence is falsified by the form but man needs it to be able to be born. The protagonist of the film-novella Persona by Ingmar Bergman and the protagonist of the novella Runaway Horse by Martin Walser rise against the forms of social relations that deprive their being of authenticity. Elisabet turns back her existence to the prenatal period by which she disassembles both her form and all the forms begotten by reality. On the contrary, Helmut takes a game with them by conserving them that way: He pushes his existence to the postnatal period and arrives at the limit of death that finally destroys every form. In order to return to life that cannot get on without forms the protagonists must execute a transplantation of the personality: Elisabet tries to assume the identity of Alma and Helmut attempts to seize the identity of Klaus. The changes occurred in their personality get more evident from the perspective of the theory by Sigmund Freud who points to the dynamics, complexity and sensibility of the human psyche.
DE
Jede Existenz wird von der Form verfälscht, aber der Mensch braucht sie, um geboren werden zu können. Die Protagonistin der Filmnovelle Persona von Ingmar Bergman und der Protagonist der Novelle Ein fliehendes Pferd von Martin Walser treten gegen die Formen der sozialen Relationen auf, die ihr Dasein der Authentizität entledigen. Elisabet bringt ihre Existenz bis auf die pränatale Periode zurück, wodurch sie sowohl ihre Form als auch alle von der Realität erzeugten Formen demontiert. Helmut dagegen nimmt ein Spiel mit ihnen auf, indem er sie auf diese Weise konserviert: Er verschiebt seine Existenz an das Ende der postnatalen Periode und gelangt an die Grenze des Todes, der jede Form endgültig vernichtet. Um zu dem ohne Formen nicht auskommenden Leben zurückzukehren, müssen die Protagonisten eine Transplantation der Persönlichkeit vollziehen: Elisabet versucht die Identität von Alma zu übernehmen, und Helmut ist bemüht, die Identität von Klaus an sich zu reißen. Die in ihrer Persönlichkeit eingetretenen Veränderungen werden sichtbarer aus der Perspektive von Sigmund Freud, der auf die Dynamik, Kompliziertheit und Sensibilität der menschlichen Psyche hinweist.
In the article an attempt has been made to show the poem In Venice by Georg Trakl as a text whose ‘lexical’ frame adopts the pictures appearing in the novella Death in Venice by Thomas Mann. Such a translocation of the image is possible thanks to the hermetic structure of the text by Trakl and the precise construction of the text by Mann. The poem by Trakl is not only a frame for another picture: It creates its own picture that can be seen by anyone who first takes a closer look at its author’s studio – at Trakl’s existential spacetime.
10
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The paper is an attempt to show the humanism of the writers who, in various texts (letters, articles and poems), took stance on the issue of the trial of Rita Gorgon, who was accused of the murder of her employer’s daughter, and the trial of Philipp Halsmann, who was accused of the murder of his father. Since these murders had not been fully clarified, the accused were not considered unequivocally guilty by the writers, which was a starting point for the postulate to lodge an appeal against the sentence.
Na podstawie dwóch opowiadań – Kąpiel we Wszscińsku Siegfrieda Lenza i Szwabska kąpiel Herty Müller – została podjęta próba określenia więzi rodzinnych w kontekście krwi i wody. Więzy wody, które stają się widoczne podczas wspólnej kąpieli, odzwierciedlają więzy krwi, inicjowane aktem płciowym. W wymiarze duchowym oba rodzaje więzów wykazują zindywidualizowaną zdolność w kształtowaniu kontaktów interpersonalnych (ich stopnia bliskości i oddalenia), ale w wymiarze fizycznym poddane są one ścisłej weryfikacji kulturowej i cechuje je inwersja: o ile relacja wody eksponuje przynależność genealogiczną członków rodziny (integruje swoich i separuje obcych), o tyle relacja krwi zapobiega sytuacjom kazirodczym (łączy obcych i dzieli swoich).